Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu lí luận và thực tiễn dạy học lịch sử THPT cho thấy việc sử dụng tư liệu gốc là rất quan trọng Đề tài này tập trung vào việc sưu tầm và hệ thống hóa tư liệu gốc liên quan đến Lịch sử Việt Nam giai đoạn 1930-1945 Đồng thời, bài viết cũng đề xuất một số biện pháp nhằm phát huy hiệu quả sử dụng tư liệu gốc, từ đó phát triển năng lực cho học sinh trong quá trình học tập.
1.3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu này tập trung vào việc áp dụng các biện pháp sử dụng tư liệu gốc trong giảng dạy Lịch sử Việt Nam giai đoạn 1930-1945, nhằm phát triển năng lực cho học sinh Việc sử dụng tư liệu gốc không chỉ giúp học sinh hiểu sâu hơn về lịch sử mà còn kích thích tư duy phản biện và khả năng phân tích của các em Mục tiêu cuối cùng là nâng cao chất lượng dạy và học lịch sử, đồng thời trang bị cho học sinh những kỹ năng cần thiết để nghiên cứu và tiếp cận thông tin lịch sử một cách hiệu quả.
Trong phạm vi nghiên cứu này, tôi chỉ tập trung vào việc khai thác và sử dụng các tư liệu gốc thành văn trong giờ học nội khóa nhằm phát triển năng lực học sinh, do hạn chế về năng lực bản thân và thời gian thực hiện đề tài.
-Phương pháp sưu tầm, xử lý tư liệu lịch sử gốc.
-Phương pháp phân tích, tổng hợp.
-Phương pháp khái quát, so sánh.
Đề tài này giới thiệu các biện pháp mới nhằm sử dụng tư liệu gốc trong việc dạy Lịch sử Việt Nam giai đoạn 1930-1945 cho học sinh lớp 12 Mục tiêu là tăng cường sự hứng thú của học sinh đối với bộ môn Lịch sử, đồng thời phát triển năng lực và nâng cao hiệu quả học tập.
2 NỘI DUNG 2.1 Cơ sở lý luận của việc sử dụng tư liệu gốc trong dạy trong Lịch sử ở trường THPT.
2.1.1 Khái niệm và đặc điểm của tư liệu gốc
Tư liệu gốc đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp các căn cứ khoa học và bằng chứng lịch sử hấp dẫn, chính xác Quan niệm về tư liệu gốc rất đa dạng, phụ thuộc vào góc nhìn của từng người và từng thời kỳ lịch sử Vào cuối thế kỷ XIX, nhà sử học E Bernheim đã định nghĩa rằng “Sử liệu là những dấu vết do tư tưởng và hành động của con người từ quá khứ để lại.” Tại Việt Nam, Tiến sĩ Trần Viết Thụ cũng đã đưa ra khái niệm về tư liệu gốc, nhấn mạnh tầm quan trọng của nó trong nghiên cứu lịch sử.
Tư liệu lịch sử gốc là những văn kiện và tư liệu có liên quan trực tiếp đến sự kiện, được hình thành đồng thời với các sự kiện lịch sử như văn tự cổ, hiệp ước, và tuyên ngôn Theo Nguyễn Văn Ninh, đây là những thông tin đầu tiên phản ánh sự kiện lịch sử, cung cấp bằng chứng gần gũi và sát thực nhất về quá khứ.
Tư liệu lịch sử gốc là những thông tin đầu tiên về sự kiện và hiện tượng lịch sử, được ghi lại bởi những nhân chứng sống trong thời gian và không gian của sự kiện đó Những tư liệu này mang tính khách quan và xác thực, phản ánh chính xác nhất bối cảnh lịch sử.
Tư liệu gốc được phân chia thành hai loại chính: tư liệu vật chất, bao gồm công cụ lao động, đồ dùng sinh hoạt, vũ khí, thành quách, cung điện, hình vẽ, ghi âm và ghi hình; và tư liệu thành văn, bao gồm các văn tự, tuyên ngôn, hiệp ước và điều luật, được hình thành tại thời điểm sự việc diễn ra.
Về đặc điểm, tư liệu lịch sử gốc có những đặc điểm sau:
Tư liệu lịch sử gốc là những chứng cứ xác thực về quá khứ, được hình thành trong thời điểm diễn ra các sự kiện và hiện tượng lịch sử Với tính chất nguyên gốc và nguyên văn, chúng mang lại sự khách quan, chân thực và sống động nhất về những gì đã xảy ra.
-Tư liệu lịch sử gốc đưa lại những nhận thức trực tiếp, những thông tin trực tiếp về các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử
- Đây là loại tư liệu khó khai thác, nội dung đơn lẻ nên khi nghiên cứu, học tập với loại tư liệu này sẽ vấp phải nhiều khó khăn.
2.1.2 Ý nghĩa của việc sử dụng tư liệu gốc trong dạy học lịch sử ở trường THPT
Tư liệu lịch sử gốc được coi là “bà hoàng” trong các nguồn tư liệu, nhấn mạnh tầm quan trọng của nó trong dạy học lịch sử Việc sử dụng tư liệu gốc không chỉ cần thiết mà còn mang lại nhiều lợi ích cho quá trình giảng dạy và học tập.
Tư liệu lịch sử gốc là nguồn kiến thức thiết yếu cho học sinh, giúp tạo ra hình ảnh rõ ràng và cụ thể, từ đó nâng cao tính sinh động và hấp dẫn trong việc học Điều này không chỉ kích thích sự hứng thú của học sinh mà còn phát huy trí sáng tạo và khuyến khích các em chủ động hơn trong quá trình học tập.
Việc sử dụng tư liệu lịch sử gốc không chỉ giúp phát triển năng lực của học sinh mà còn khơi dậy những cảm xúc lịch sử, từ đó tạo nền tảng vững chắc cho việc giáo dục đạo đức cho các em.
Kỹ năng phát triển toàn diện năng lực của học sinh là rất quan trọng, đặc biệt là trong việc nâng cao khả năng tư duy, phân tích, đánh giá và nhận xét Học sinh cần được khuyến khích rèn luyện kỹ năng tự học một cách tích cực và chủ động để tối ưu hóa quá trình học tập của mình.
2.2 Thực trạng của việc sử dụng tư liệu gốc trong dạy học Lịch sử tại trường THPT
Sử dụng tư liệu gốc trong dạy học lịch sử là phương pháp dạy học tích cực, giúp học sinh hứng thú và nâng cao hiệu quả bài học Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc áp dụng phương pháp này còn hạn chế Qua khảo sát bằng phiếu điều tra và phỏng vấn giáo viên tại trường THCS và THPT Thống Nhất cùng một số trường THPT lân cận như Yên Định I, II, III; THPT Vĩnh Lộc, THPT Lê Văn Hưu, chúng tôi đã thu thập được những kết quả đáng chú ý.
Không sử dụng tư liệu gốc 13 31 Ít khi sử dụng tư liệu gốc 25 60
Thường xuyên sử dụng tư liệu gốc 4 9
Dựa trên bảng số liệu, có thể thấy rằng việc giáo viên sử dụng tư liệu gốc trong dạy học lịch sử là rất hạn chế Nguyên nhân chủ yếu được cho là do giáo viên nhận thức chưa đầy đủ về giá trị của tư liệu gốc trong việc nâng cao chất lượng giảng dạy.
