Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu khả năng ứng dụng máy vi tính và phần mềm hỗ trợ trong dạy học môn Thường thức mỹ thuật, đồng thời thử nghiệm xây dựng các bài giáo án điện tử cho các tiết học cụ thể ở lớp 4 và 5.
Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu, sử dụng và khai thác các phần mềm như Microsoft Word, Powerpoint, Violet, Photoshop …nhằm mục đích thiết kế bài giảng Thường thức mỹ thuật
- Nghiên cứu, tìm hiểu thực trạng dạy học phân môn thường thức mỹ thuật ở tiểu học
- Khảo sát nội dung chương trình Mỹ thuật lớp 4, 5
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm.
Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp thu thập tài liệu
- Phương pháp điều tra, tổng kết kinh nghiệm.
Giả thuyết khoa học
Việc áp dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy môn Thường thức mỹ thuật sẽ giúp học sinh cảm nhận và thưởng thức vẻ đẹp của các tác phẩm mỹ thuật một cách hiệu quả hơn Đồng thời, điều này cũng góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Mỹ thuật, đặc biệt là trong lĩnh vực Thường thức mỹ thuật.
Cấu trúc đề tài
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, phần phụ lục, phần nội dung bao gồm:
- Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Thường thức mỹ thuật lớp 4,5
- Chương 2: ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Thường thức mỹ thuật lớp 4,5
- Chương 3: Thực nghiệm sư phạm
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG DẠY HỌC THƯỜNG THỨC MỸ THUẬT CHO HỌC SINH LỚP 4, 5
Cơ sở lý luận
Mỹ thuật không chỉ đơn thuần là cái đẹp mà còn là sự hài hòa và hoàn thiện trong sáng tạo nghệ thuật Nghệ thuật luôn hướng đến việc tạo ra cái đẹp, phục vụ cho đời sống tinh thần của con người Cái đẹp trong nghệ thuật là hình thức cao của sự sáng tạo thực tiễn, với tác phẩm và hình thức nghệ thuật đạt được sự hài hòa và hoàn thiện thẩm mỹ.
Mỹ thuật là quá trình tạo ra cái đẹp, mang lại khoái cảm thẩm mỹ cho con người Cái đẹp không chỉ là thuộc tính trong nhận thức mà còn là động lực để con người sáng tạo và phục vụ cho cuộc sống Nhờ vào năng lực tư duy, cảm thụ tinh tế và khả năng sáng tạo, con người không ngừng khám phá và tạo ra cái đẹp theo ý thích của mình Sự nhận thức về cái đẹp dẫn đến việc chú trọng làm đẹp và phát triển nhiều phương thức để thể hiện cái đẹp trong cuộc sống.
Mỹ thuật, một loại hình nghệ thuật ra đời sớm trong lịch sử nhân loại, được hiểu là nghệ thuật tạo ra các tác phẩm trên mặt phẳng, thường được gọi là tranh, thông qua các yếu tố như đường nét, hình mảng, sáng tối và đậm nhạt Nó bao gồm nhiều ngành và thể loại khác nhau như hội họa, điêu khắc, kiến trúc và mỹ thuật ứng dụng Với chức năng và đặc điểm của mình, mỹ thuật được coi là nghệ thuật của thị giác, phản ánh khả năng tạo ra cái đẹp, như cách nói của họa sĩ Nguyễn Phan Chánh.
Từ những cách hiểu khác nhau ta có thể đi đến khái niệm đầy đủ về mỹ thuật như sau:
Mỹ thuật là nghệ thuật tạo ra cái đẹp và thể hiện thị giác thông qua hình khối, màu sắc, và độ sáng tối Nó sử dụng các chất liệu phong phú và đa dạng để diễn tả ý tưởng và cảm xúc.
1.1.2 Khái niệm Thường thức mỹ thuật:
Thường thức mỹ thuật là môn học chính thức trong chương trình Tiểu học, được xác định từ năm 2000 bởi Bộ Giáo dục và Đào tạo Môn học này nhằm giúp học sinh làm quen với vẻ đẹp của tác phẩm mỹ thuật qua hình ảnh, đường nét, màu sắc, hình khối và bố cục Qua đó, học sinh sẽ có được kiến thức sơ đẳng về thưởng thức cái đẹp trong mỹ thuật, từ đó hình thành tình cảm, thị hiếu và năng lực cảm thụ cái đẹp.
Thường thức mỹ thuật là một phân môn quan trọng giúp học sinh tiếp xúc và thưởng thức vẻ đẹp của các tác phẩm mỹ thuật, từ đó nâng cao hiểu biết về cuộc sống Qua đó, phân môn này bồi dưỡng tình cảm yêu quê hương, đất nước và cộng đồng, góp phần giáo dục cảm xúc và thẩm mỹ cho các em Hơn nữa, những bài học trong Thường thức mỹ thuật còn hỗ trợ học sinh trong việc học tập các phân môn Mỹ thuật và các môn học khác trong chương trình tiểu học.
1.1.3 Khái niệm công nghệ thông tin Ở Việt Nam thì khái niệm CNTT được hiểu và định nghĩa trong nghị quyết 49/CP ký ngày 04/08/1993 về phát triển CNTT của chính phủ Việt Nam, như sau:
Công nghệ thông tin bao gồm các phương pháp khoa học và công cụ kỹ thuật hiện đại, chủ yếu là máy tính và viễn thông, nhằm tổ chức và khai thác hiệu quả nguồn tài nguyên thông tin phong phú trong mọi lĩnh vực hoạt động của con người và xã hội.
Công nghệ thông tin (IT) được định nghĩa là các ứng dụng liên quan đến máy tính, được phân loại theo cách thức sử dụng trong lớp học thay vì theo nguyên lý hoạt động của chúng (Means et al, 1993).
Trong hệ thống giáo dục Tây phương, CNTT đã được tích hợp vào chương trình học phổ thông, mang lại lợi ích cho tất cả các môn học Sự xuất hiện của Internet trong các trường học đã biến việc áp dụng kiến thức và kỹ năng CNTT thành hiện thực Việc sử dụng máy vi tính và các phương tiện truyền thông trong giáo dục đã phát triển nhanh chóng, tạo ra nhiều hình thức dạy học đa dạng CNTT không chỉ là công nghệ hỗ trợ mà còn nâng cao khả năng trí tuệ của con người, giúp giáo viên có thêm thời gian và điều kiện để tập trung vào những nhiệm vụ đòi hỏi chất lượng trí tuệ cao hơn so với phương pháp dạy học truyền thống.
Trong nền giáo dục mới, người học cần không chỉ tiếp thu tri thức mà còn phát triển năng lực tìm kiếm và sáng tạo tri thức Giáo viên đóng vai trò quan trọng trong việc hướng dẫn học sinh khám phá tri thức và khuyến khích tư duy sáng tạo, đồng thời giúp học sinh trở nên độc lập Để nâng cao chất lượng dạy học trong xã hội tri thức, giáo viên cần ứng dụng công nghệ thông tin hiệu quả, vì khối lượng tri thức ngày càng gia tăng và những kiến thức cần thiết cho tương lai có thể vượt ra ngoài hiểu biết hiện tại của giáo viên Do đó, nhiệm vụ của giáo viên là truyền đạt phương pháp tư duy và kỹ năng tìm kiếm tri thức, chứ không chỉ là kiến thức cụ thể của bản thân.
Để giúp thế hệ trẻ hiện nay thích nghi với "xã hội học tập" trong thế kỷ 21, giáo dục cần tập trung vào việc hướng dẫn người học về cách thức học tập, cách tiếp cận kiến thức mới và cách kết hợp những hiểu biết mới với tri thức đã có.
1.1.4 Đặc điểm của môn mỹ thuật và phân môn Thường thức mỹ thuật:
1.1.4.1 Đặc điểm môn Mỹ thuật:
Mỹ thuật là một môn học nghệ thuật đặc biệt, có nhiều đặc điểm khác biệt so với các môn học khác Việc hiểu rõ và phân tích một cách khoa học những đặc điểm này là nền tảng quan trọng để xây dựng và lựa chọn các phương pháp dạy và học phù hợp trong quá trình giáo dục.
Mỹ thuật là một môn học kết hợp giữa kiến thức cụ thể và trừu tượng, với các hoạt động như vẽ theo mẫu và sáng tác tranh Điều này tạo ra sự đa dạng trong phương pháp giảng dạy, yêu cầu giáo viên phải nắm vững kiến thức cơ bản cũng như kiến thức liên quan Hơn nữa, giáo viên cần phải liên hệ nội dung bài học với thực tiễn xung quanh để giúp học sinh dễ dàng tiếp cận và hiểu rõ hơn về môn học này.
Mỹ thuật là một môn học khuyến khích sự sáng tạo và tư duy độc lập, giúp học sinh thể hiện cái đẹp từ thực tế mà không cần phải sao chép chính xác nguyên mẫu Để đạt được điều này, giáo viên cần khuyến khích học sinh dám nghĩ và sáng tạo, từ đó tạo ra những tác phẩm nghệ thuật độc đáo và mang dấu ấn cá nhân.
Cơ sở thực tiễn
1.2.1 Khảo sát chương trình sách mỹ thuật lớp 4, 5
1.2.1.1 Cấu trúc chương trình Mỹ thuật lớp 4, 5
Môn Mỹ thuật đã trở thành một phần quan trọng trong chương trình giảng dạy Tiểu học, liên kết chặt chẽ với các môn học khác để nâng cao chất lượng đào tạo Chương trình Mỹ thuật được thiết kế theo cấu trúc đồng tâm, tức là các vấn đề ở lớp dưới được củng cố và phát triển dần ở các lớp trên, với mỗi lớp có mức độ và yêu cầu ngày càng cao hơn.
Chương trình Mỹ thuật Tiểu học bao gồm 5 phân môn chính: Vẽ theo mẫu, vẽ trang trí, vẽ tranh đề tài, vẽ tự do và xem tranh Những phân môn này giúp học sinh phát triển khả năng sáng tạo và cảm nhận nghệ thuật một cách toàn diện.
Cũng giống như chương trình Mỹ thuật lớp 1, 2, 3 Chương trình Mĩ thuật lớp
Chương trình học Mỹ thuật cho khối 4, 5 bao gồm 35 tiết trong năm học, với 34 tiết học và 1 tiết trưng bày sản phẩm Học sinh sẽ thực hiện 9 bài vẽ tranh, 9 bài vẽ theo mẫu, 8 bài vẽ trang trí, 4 bài thường thức Mỹ thuật, và 4 bài nặn, tạo dáng tự do Các bài học được sắp xếp xen kẽ giữa 5 phân môn, giúp bổ trợ kiến thức, kỹ năng và thái độ cho học sinh trong quá trình học tập.
1.2.1.2 Nội dung chương trình phân môn Thường thức mỹ thuật trong sách Mỹ thuật lớp 4,5 Ở Tiểu học, môn Mỹ thuật được dạy từ lớp 1 đến lớp 5 Môn Mỹ thuật bao gồm
Trong chương trình mỹ thuật, có 5 phân môn chính: Vẽ theo mẫu, Vẽ trang trí, Vẽ tranh, Tập nặn tạo dáng, và Thường thức mỹ thuật Đặc biệt, phân môn Thường thức mỹ thuật được giảng dạy cho học sinh lớp 4 và 5, mỗi lớp có 4 tiết học trong một năm học.
Lớp Bài số Tên bài Mục tiêu cần đạt
Học sinh thấy được sự phong phú của ttranh phong cảnh
Học sinh cảm nhận được vẻ đẹp của tranh phong cảnh thông qua bố cục, hình ảnh và màu sắc
Học sinh yêu thích tranh phong cảnh, có ý thức bảo vệ và giữ gìn môi trường thiên nhiên
11 Xem tranh của học sĩ
Học sinh bắt đầu nắm bắt nội dung của các bức tranh thông qua việc phân tích bố cục, hình ảnh và màu sắc Các em cũng làm quen với chất liệu và kỹ thuật sáng tác tranh, từ đó phát triển niềm yêu thích đối với vẻ đẹp của nghệ thuật hội họa.
Xem tranh dân gian Việt Nam
Học sinh biết sơ lược về tranh dân gian Việt Nam và ý nghĩa, vai trò của tranh dân gian trong đời sống xã hội
Học sinh cần tập nhận xét để khám phá vẻ đẹp và giá trị nghệ thuật của tranh dân gian Việt Nam, thông qua việc phân tích nội dung và hình thức thể hiện của chúng.
26 Xem tranh của thiếu nhi
Học sinh bước đầu hiểu về nội dung của tranh qua bố cục, hình ảnh và màu sắc
Học sinh biết được cách khai thác nội dung khi xem tranh về các đề tài
Học sinh cảm nhận được và yêu thích vẻ đẹp của tranh thiếu nhi
“Thiếu nữ bên hoa huệ”
Học sinh tiếp xúc, làm quen với tác phẩm “Thiếu nữ bên hoa huệ” và nắm được vài nét về họa sĩ Tô Ngọc Vân
Học sinh nhận xét được sơ lược về hình ảnh và màu sắc trong tranh
Học sinh cảm nhận được vẻ đẹp của bức tranh thiếu nữ bên họa huệ và các bức tranh khác của họa sĩ Tô Ngọc Vân
Giới thiệu sơ lược về điêu khắc cổ Việt Nam
Học sinh làm quen với điêu khắc cổ Việt Nam
Học sinh cảm nhận được vẻ đẹp của các tác phẩm tiêu biểu của điêu khắc cổ Việt Nam (tượng tròn, phù điêu, tượng đá…)
Học sinh yêu quý và có ý thức giữ gìn di sản văn hóa của dân tộc
Học sinh tiếp xúc, làm quen với tác phẩm “Du kích tập bắn” và nắm được vài nét về họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung
Học sinh nhận xét được sơ lược về hình ảnh và màu sắc trong tranh
Học sinh cảm nhận được vẻ đẹp của bức tranh “Du kích tập bắn” và các bức tranh khác của họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung
“Bác Hồ đi công tác”
Học sinh được giới thiệu về tác phẩm “Bác Hồ đi công tác” và tìm hiểu về họa sĩ Nguyễn Thụ Qua đó, các em có khả năng nhận xét sơ lược về hình ảnh và màu sắc trong tranh, từ đó phát triển khả năng cảm thụ nghệ thuật.
Học sinh cảm nhận được vẻ đẹp của bức tranh “Bác
Hồ đi công tác” và các bức tranh khác của họa sĩ Nguyễn Thụ
1.2.3 Tìm hiểu việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học thường thức mỹ thuật lớp 4,5
Dựa trên kết quả điều tra về việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học phân môn Thường thức mỹ thuật cho học sinh lớp 4 và 5 tại các trường Tiểu học, chúng tôi nhận thấy rằng việc tích hợp công nghệ vào giảng dạy đã mang lại những lợi ích đáng kể cho quá trình học tập và phát triển của học sinh.
Mục đích của tiết học Thường thức mỹ thuật là giúp học sinh phát triển năng lực cảm thụ cái đẹp thông qua việc xem tranh Tuy nhiên, cơ sở vật chất tại các trường Tiểu học hiện nay còn thiếu thốn, đặc biệt là trong phân môn này Các tranh ảnh minh họa thường cũ kỹ và trang thiết bị kỹ thuật như máy tính, máy chiếu phục vụ cho việc dạy học ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế Sự thiếu hụt này ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu quả giảng dạy, gây khó khăn trong việc đổi mới phương pháp dạy học và làm giảm khả năng cảm thụ cái đẹp của học sinh.
Hầu hết các trường Tiểu học đã có giáo viên dạy Mỹ thuật chuyên nghiệp, đáp ứng nhu cầu giáo dục và nâng cao chất lượng giờ học Tuy nhiên, vẫn còn một số giáo viên coi môn Mỹ thuật là môn phụ, dẫn đến việc giảng dạy không được chú trọng Phân môn Thường thức mỹ thuật, thuộc dạng lý thuyết, gặp khó khăn trong quá trình giảng dạy do thiếu thời gian, thông tin và đồ dùng trực quan Điều này khiến giáo viên thường dạy qua loa, ảnh hưởng lớn đến khả năng cảm thụ tác phẩm mỹ thuật của học sinh.
Hiện nay, việc ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) vào giảng dạy là một trong những mục tiêu quan trọng trong giáo dục Tiểu học Mặc dù nhiều trường đã sử dụng các phần mềm như Powerpoint và Violet cho các môn học có hình ảnh trực quan như Toán, Tiếng Việt và Tự nhiên xã hội, nhưng môn mỹ thuật, đặc biệt là phân môn Thường thức mỹ thuật, vẫn chưa được khai thác triệt để Nguyên nhân chủ yếu là do giáo viên chưa quen với việc soạn giảng trên máy tính, thiếu thời gian và kỹ năng sử dụng phần mềm Để hiểu rõ hơn về tình hình ứng dụng CNTT trong dạy học Thường thức mỹ thuật lớp 4,5, chúng tôi đã thực hiện khảo sát ý kiến giáo viên dạy mỹ thuật tại các trường Tiểu học ở Đà Nẵng như Trần Cao Vân, Huỳnh Ngọc Huệ, Nguyễn Văn Trỗi và Hải Vân.
Hầu hết học sinh Tiểu học rất hứng thú với giờ học Mỹ thuật Đối với các em,
Mỹ thuật không chỉ là sở thích mà còn là nhu cầu thể hiện cảm xúc và sự sáng tạo của học sinh Trong phân môn Thường thức mỹ thuật, các em được tự do chia sẻ cảm nhận về các tác phẩm nghệ thuật Đối với học sinh Tiểu học, cảm nhận chủ yếu xoay quanh hình ảnh bên ngoài như màu sắc và hình dáng Do đó, giáo viên cần tận dụng công nghệ thông tin và phần mềm dạy học để giúp học sinh khám phá vẻ đẹp nội dung bên trong và những đặc sắc của tác phẩm mỹ thuật trong tiết học.
Chúng tôi đã tiến hành khảo sát ý kiến của 312 học sinh từ các lớp 4/1, 4/2, 5/1, 5/3 trường tiểu học Hải Vân; lớp 5/6 trường Tiểu học Trần Cao Vân; lớp 4/3, 5/5 trường tiểu học Nguyễn Văn Trỗi; và lớp 4/3, 5/3 trường tiểu học Huỳnh Ngọc Huệ Tất cả 312 phiếu thăm dò được phát ra đều đã được thu về.
Học sinh tiểu học rất yêu thích tiết Thường thức mỹ thuật khi được giảng dạy qua bài giảng điện tử Phương pháp dạy học hiện đại không chỉ tạo hứng thú mà còn nâng cao hiệu quả học tập Do đó, giáo viên cần tận dụng triệt để các phương pháp dạy học ứng dụng công nghệ thông tin để cải thiện chất lượng giảng dạy môn Thường thức mỹ thuật.
ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG DẠY THƯỜNG THỨC MỸ THUẬT CHO HỌC SINH LỚP 4,5
Khả năng của máy vi tính trong dạy Thường thức mỹ thuật cho học sinh 4,5
Hiện nay, máy vi tính được sử dụng rộng rãi trong dạy học Nó có những khả năng sau:
Máy vi tính cung cấp thông tin đa dạng qua chữ viết, hình ảnh và âm thanh, đồng thời mở rộng hình thức biểu diễn thông tin và nâng cao khả năng trực quan hóa tài liệu Điều này làm cho máy vi tính trở thành một công cụ dạy học hiệu quả cho cả giáo viên và học sinh.
Máy vi tính có khả năng lưu trữ thông tin với bộ nhớ lớn, cho phép tạo lập dữ liệu sách giáo khoa và tài liệu tham khảo Điều này giúp giáo viên và học sinh khai thác thông tin phục vụ cho việc dạy và học, đồng thời mở rộng kiến thức Hơn nữa, máy vi tính còn xử lý thông tin với khối lượng lớn trong thời gian ngắn và độ chính xác cao.
Thường thức mỹ thuật là môn học duy nhất trong bộ môn Mỹ thuật mà học sinh không cần thực hành, tập trung vào việc tìm hiểu và thưởng thức vẻ đẹp của các tác phẩm mỹ thuật từ thiếu nhi, họa sĩ và dân tộc Giáo viên đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp kiến thức về các tác phẩm và họa sĩ, giới thiệu những giá trị nghệ thuật đặc sắc Máy tính trở thành công cụ hữu hiệu để khai thác thông tin mỹ thuật, giúp giáo viên dễ dàng giới thiệu các tác phẩm trong và ngoài nước mà học sinh chưa có cơ hội tiếp cận Sự hỗ trợ của máy tính và màn hình máy chiếu giúp giáo viên trình bày chính xác các tác phẩm, từ đó nâng cao khả năng cảm thụ nghệ thuật của học sinh.
Sơ đồ: Quá trình dạy học sử dụng máy vi tính làm phương tiện
Nguyên tắc, phương pháp ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy Thường thức mỹ thuật
2.2.1 Nguyên tắc, yêu cầu khi sử dụng
Việc ứng dụng công nghệ trong dạy học Thường thức mỹ thuật không chỉ là công cụ hỗ trợ mà còn giúp cải thiện hiệu quả phương pháp dạy học Sự kết hợp giữa công nghệ và phương pháp giảng dạy tạo ra điều kiện tối ưu, nâng cao chất lượng giáo dục.
* Lựa chọn, xác định phương phạm sử dụng phương tiện kỹ thuật dạy học:
Khi lựa chọn phương tiện kỹ thuật dạy học, cần dựa vào mục tiêu, nội dung và nhiệm vụ dạy học, cũng như đặc điểm của đối tượng học sinh Việc này đảm bảo rằng phương tiện dạy học được xác định dựa trên các chức năng cần thiết để phục vụ hiệu quả cho quá trình giáo dục.
Để sử dụng phương tiện dạy học hiệu quả, cần xác định phương pháp áp dụng cho từng mục và nội dung cụ thể trong tiết học Việc này giúp tối ưu hóa quá trình giảng dạy và đảm bảo rằng các phương tiện được sử dụng phù hợp với mục tiêu học tập.
Chuyển tải Định hướng Chủ động lĩnh hội
HỌC SINH MÁY VI TÍNH
* Nội dung dạy học chứa đựng trong phương tiện dạy học phải thỏa mãn các yêu cầu sau:
- Dung lượng và chiều sâu thông tin chứa trong phương tiện dạy học phải phù hợp với chương trình môn học
- Phải tạo ra được khả năng liên hệ giữa hoạt động học tập và thực tiễn cuộc sống
- Thông tin dạy học chứa đựng trong phương tiện dạy học phải khoa học
Phương tiện dạy học đóng vai trò quan trọng trong việc củng cố lý thuyết và nâng cao trình độ lý luận của người học Nội dung dạy học được tích hợp trong các phương tiện này giúp người học nắm vững kiến thức một cách hiệu quả hơn.
- Đáp ứng được yêu cầu giáo dục, giáo dưỡng, thẩm mỹ
* Khi sử dụng phương tiện dạy học phải đảm bảo các yêu cầu sau:
- Bảo đảm thuận lợi trong việc hình thành cho học sinh các kiến thức cơ bản, có hiệu quả
Để nâng cao hiệu quả giảng dạy, cần tạo điều kiện cho giáo viên áp dụng đa dạng các phương pháp dạy học truyền thống và hiện đại, đồng thời khuyến khích khả năng tự học của học sinh Việc tích hợp công nghệ thông tin trong các tiết học Thường thức Mỹ thuật phải được thực hiện một cách triệt để, nhằm tối ưu hóa quy trình học tập và giảng dạy.
Cách dạy truyền thống với "độc thoại" khiến học sinh trở nên thụ động, khi giáo viên là trung tâm của quá trình học Để nâng cao hiệu quả học tập, cần chuyển đổi phương pháp, lấy học sinh làm chủ thể trong hoạt động nhận thức.
Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Thường thức mỹ thuật giúp nâng cao tính trực quan, nhưng cần lưu ý không biến giờ học thành giờ trình chiếu Điều này nhằm tránh việc học sinh chỉ tập trung vào hình ảnh, tư liệu và đoạn phim mà bỏ qua phương pháp giảng dạy và thao tác sư phạm của giáo viên Cần tránh tình trạng lệ thuộc và lạm dụng kỹ thuật, đảm bảo rằng các yêu cầu giáo dục vẫn được thực hiện hiệu quả.
Màu sắc của hình nền rất quan trọng trong thiết kế, cần tuân thủ nguyên tắc tương phản để đảm bảo tính dễ đọc Nên sử dụng chữ màu sậm như đen, xanh đậm, hay đỏ đậm trên nền trắng hoặc nền màu sáng Ngược lại, khi chọn nền sậm, chỉ nên dùng chữ có màu sáng hoặc trắng để tạo sự nổi bật và thu hút người xem.
When selecting fonts for presentations, it is advisable to use bold, clear, and concise typefaces such as Arial, Tahoma, or VNI-Helve It is best to avoid using fonts with tails, like VNI-Times, as they may lose clarity during the presentation.
Khi thiết kế slide, giáo viên thường có xu hướng sử dụng cỡ chữ nhỏ để chứa nhiều thông tin Tuy nhiên, trong kỹ thuật video, để đảm bảo người xem có thể đọc rõ trên màn hình TV 25 inches hoặc máy chiếu cho khoảng 50 người, cỡ chữ tối thiểu nên từ 28 trở lên.
Khi trình bày nội dung trên nền hình, giáo viên cần tránh việc lấp đầy không gian từ trên xuống và từ trái qua phải Thay vào đó, nên để lại khoảng trống đều ở hai bên và trên dưới theo tỷ lệ khoảng 1/5 để đảm bảo tính thẩm mỹ và độ sắc nét của nội dung khi chiếu lên màn hình Hơn nữa, các hình ảnh, tranh vẽ hay đoạn phim minh họa cần phải rõ ràng và sắc nét; những hình ảnh mờ nhạt sẽ không mang lại hiệu quả trong việc cung cấp thông tin như mong muốn.
2.2.2 Phương pháp, cách thức sử dụng
Bước 1: Chọn bài giảng hay phần bài giảng thích hợp
Xác định bài giảng hay phần bài giảng nào thích hợp cho việc soạn giáo án điện tử tùy thuộc đặc trưng của mỗi môn học
Bước 2: Lập dàn ý khi trình bày là giai đoạn quan trọng nhất, bao gồm ba nội dung chính Thứ nhất, cần xác định phần kiến thức cốt lõi một cách ngắn gọn và cô đọng Thứ hai, liệt kê các câu hỏi, hoạt động học tập và bài tập cho học sinh Thứ ba, lựa chọn hình ảnh, âm thanh, sơ đồ và bảng biểu để minh họa kiến thức và hỗ trợ hoạt động học Việc hoạch định các hoạt động học tập và bài tập có thể thực hiện sau khi mô tả kiến thức cốt lõi hoặc song song với quá trình đó Đồng thời, việc xác định và chọn lựa hình ảnh, âm thanh nên diễn ra song song với thiết kế các bài tập Quan trọng là phải duy trì mối liên hệ hữu cơ giữa các slide để tránh tình trạng giáo án điện tử trở thành một tập hợp ảnh và chữ thay vì một bài soạn hoàn chỉnh.
Bước 3 Tìm tư liệu văn bản, tư liệu hình ảnh, âm thanh và chuẩn bị công cụ biên soạn
Tư liệu có thể được tìm thấy từ nhiều nguồn khác nhau như sách báo, tạp chí, băng CD, VCD, DVD, và trên Internet Ngoài ra, chúng ta cũng có thể thu thập tư liệu từ thực tế bằng cách quay phim hoặc chụp ảnh kỹ thuật số và đưa vào máy tính Một cách khác là tự tạo tư liệu bằng phần mềm Flash để tạo hình ảnh động.
Trong quá trình sưu tập tư liệu hình ảnh và âm thanh, giáo viên cần xác định rõ mục đích học tập cho từng hình ảnh hoặc ngữ liệu văn bản Việc này giúp hình dung các biện pháp và hoạt động để học sinh có thể khai thác nội dung tư liệu, từ đó khám phá kiến thức mới và luyện tập kỹ năng học tập Cần tránh việc chỉ đơn thuần phô diễn hình ảnh mà không có mục đích giáo dục rõ ràng.
Bước 4 trong quá trình soạn thảo giáo án điện tử yêu cầu giáo viên có kỹ năng sử dụng máy tính, đặc biệt là phần mềm Power Point Để giảng dạy hiệu quả bằng giáo án điện tử, giáo viên cần nắm vững kiến thức tin học và ứng dụng thành thạo các phần mềm hỗ trợ Chúng tôi sẽ cung cấp hướng dẫn chi tiết về một số phần mềm có thể khai thác trong dạy học Thường thức mỹ thuật trong phần tiếp theo.
Một số hạn chế cần khắc phục trong việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy Thường thức mỹ thuật
Mặc dù đã áp dụng các nguyên tắc và phương pháp sử dụng công nghệ thông tin trong dạy Thường thức mỹ thuật, nhưng vẫn còn một số hạn chế cần được khắc phục trong quá trình triển khai tại nước ta.
- Chỉ mới quan tâm chuyển tải cho học sinh những thông tin, kiến thức có sẵn
Trong quá trình giáo dục, việc chú trọng hình thành tri thức và kinh nghiệm cho học sinh là cần thiết, tuy nhiên, cần phải sử dụng các phương tiện dạy học một cách hiệu quả để học sinh có thể khám phá và hiểu rõ lý thuyết Điều này giúp phát huy khả năng tự học và tự chiếm lĩnh kiến thức của học sinh, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục.
- Các phương tiện chưa tạo thành hệ thống trong từng môn học và trong cả chương trình học.
Các hướng sử dụng máy vi tính trong dạy học Thường thức mỹ thuật
2.4.1 Sử dụng máy vi tính trong khai thác, trình bày kiến thức
Trong bất kỳ bài học nào, việc cung cấp kiến thức là rất quan trọng, đặc biệt trong lĩnh vực mỹ thuật Để học sinh cảm nhận và hiểu rõ vẻ đẹp cũng như nội dung của tác phẩm, giáo viên cần truyền đạt thông tin liên quan đến tác giả, tác phẩm và hoàn cảnh sáng tác Sự hỗ trợ của máy tính giúp giáo viên trình bày bài giảng một cách logic và sinh động, đồng thời tiết kiệm thời gian trên lớp để bổ sung thêm thông tin ngoài sách giáo khoa, từ đó giúp học sinh mở rộng kiến thức mỹ thuật một cách hiệu quả.
2.4.2 Sử dụng máy vi tính trong giới thiệu hình ảnh minh họa, tư liệu bổ sung
Mục đích của các bài Thường thức mỹ thuật là giúp học sinh làm quen và tiếp xúc với các bức tranh đẹp thông qua ngôn ngữ của mỹ thuật như đường nét, hình mảng, bố cục và màu sắc Qua đó, học sinh sẽ có được kiến thức sơ đẳng về việc xem tranh và tượng, từ đó hình thành tình cảm và thị hiếu thẩm mỹ tốt Phân môn Thường thức mỹ thuật chiếm từ 60-70% trong chương trình học, vì vậy việc giới thiệu hình ảnh là yếu tố không thể thiếu trong quá trình giảng dạy Số lượng tranh ảnh cung cấp cho học sinh rất lớn, không chỉ trong sách giáo khoa mà còn từ các nguồn ngoài sách, giúp minh họa và bổ sung cho nội dung bài học Việc dạy Thường thức mỹ thuật bằng công nghệ thông tin sẽ giúp giáo viên giảm bớt khó khăn trong việc quản lý và trình bày các hình ảnh trực quan, đồng thời khắc phục những hạn chế như tranh quá nhỏ hoặc khó sưu tầm.
Hiện nay, Internet trở thành nguồn thông tin phong phú, giúp giáo viên dễ dàng tải về tài liệu cần thiết để làm cho bài giảng sinh động hơn Chỉ với một máy ảnh kỹ thuật số hoặc máy scan, giáo viên có thể đưa hình ảnh từ sách giáo khoa hoặc từ nguồn khác vào bài giảng, tạo ra những bức tranh phóng lớn và hấp dẫn Điều này không chỉ nâng cao chất lượng giờ học mà còn cung cấp thêm hình ảnh và tư liệu liên quan, hỗ trợ học sinh tiếp thu kiến thức tốt hơn.
2.4.3 Sử dụng máy vi tính trong kiểm tra, đánh giá, cũng cố kiến thức
Khâu ôn tập kiểm tra, đánh giá là một phần thiết yếu trong quá trình dạy học, giúp đánh giá khả năng nắm bắt và vận dụng kiến thức của học sinh Đây cũng là cơ hội để học sinh củng cố kiến thức và nhận thức rõ về khả năng của bản thân Kết quả từ ôn tập không chỉ phục vụ cho việc đánh giá, xếp loại của giáo viên mà còn cung cấp thông tin phản hồi quan trọng, giúp giáo viên nắm bắt thực tế kết quả học tập của học sinh và điều chỉnh nội dung, phương pháp giảng dạy kịp thời.
Việc ôn tập và kiểm tra đánh giá qua máy vi tính giúp nhanh chóng xác định điểm mạnh và điểm yếu của học sinh Giáo viên có thể tổ chức ôn tập, củng cố và đánh giá một cách khoa học dựa trên nội dung và hình thức của từng phần mềm Bên cạnh đó, việc sử dụng trò chơi được thiết kế trong bài giảng như PowerPoint hay Violet không chỉ giúp củng cố kiến thức mà còn tạo sự hứng thú cho học sinh khi tham gia.
Một số phần mềm có thể khai thác trong dạy học Thường thức mỹ thuật
2.4.1 Phần mềm soạn thảo Microsoft Word
Microsoft Word là phần mềm soạn thảo, định dạng văn bản và liên kết hỗ trợ với các phần mềm khác
2.4.2 Phần mềm hệ thống Window
Hệ điều hành Windows là một phần mềm quan trọng giúp kết nối và điều phối mọi hoạt động của máy tính, cho phép các chương trình ứng dụng hoạt động hiệu quả Nhờ vào Windows, người dùng có thể tương tác trực tiếp với máy tính thông qua các lệnh được hệ thống tạo ra.
Windows là một công cụ đa năng có thể áp dụng trong nhiều lĩnh vực kinh tế - xã hội và giáo dục Với các tính năng vượt trội như soạn thảo văn bản, tính toán, xử lý hình ảnh, âm thanh và video, Windows được sử dụng để phát triển phần mềm dạy học, đặc biệt trong môn Thường thức mỹ thuật.
PowerPoint là ứng dụng của Microsoft giúp người dùng tạo bài trình diễn (Presentation) thông qua nhiều slide, bao gồm nội dung như văn bản, biểu đồ và hình ảnh.
2.4.3.1 Các thao tác cơ bản a Khởi động PowerPoint:
Cách 1: Start - Programs - Microsoft Office - Microsoft Office PowerPoint
Cách 2: Start - Run: powerpoint Enter b Tạo mới một trình chiếu (Presentation):
Cách 2: Nhấn tổ hợp phím Ctrl + N
Ngay lập tức, vùng tác nghiệp (Task Pane) sẽ xuất hiện ở bên phải màn hình PowerPoint, cho phép bạn chọn một trong nhiều phương thức để tạo mới một trình chiếu.
* Blank presentation: Tạo mới một trình chiếu trống hoàn toàn, không có định dạng, không có nội dung sẵn có
Create a presentation using pre-designed templates provided by Microsoft, which can also be downloaded from the internet or customized to fit your personal style.
* From AutoContent wizard : Tạo một trình chiếu theo mẫu nội dung có sẵn
* From existing presentation : Tạo một trình chiếu từ các trình chiếu đã có nội dung sẵn trước đó
* Photo album: Tạo một trình diễn bằng ảnh c Cấu trúc màn hình PowerPoint:
Cấu trúc cửa sổ của PowerPoint tương tự như các phần mềm soạn thảo khác, nhưng có một số điểm khác biệt Cửa sổ PowerPoint bao gồm các ô nhỏ bên trái và bên phải, gọi là task pane (vùng tác nghiệp), giúp người dùng thao tác nhanh chóng với các trang trình chiếu Thanh công cụ cũng là một phần quan trọng trong giao diện này.
Thanh công cụ là nơi tập hợp các lệnh thông dụng nhất từ thanh thực đơn lệnh thành các nút lệnh để giúp người sử dụng thao tác nhanh
Trong quá trình soạn thảo trình chiếu, bạn nên hiển thị ba thanh công cụ chính là Standard, Formatting và Drawing để thao tác nhanh chóng với bản thảo Đồng thời, hãy tắt những thanh công cụ không cần thiết để tạo không gian soạn thảo rộng rãi hơn Để ẩn hoặc hiện các thanh công cụ này, bạn có thể sử dụng một trong hai cách đơn giản.
Cách 1: Vào menu View - Toolbars Đánh dấu vào thanh công cụ cần hiển thị, bỏ đánh dấu để ẩn thanh công cụ chưa sử dụng đến
Để tùy chỉnh thanh công cụ, bạn hãy nhấp chuột phải vào thanh công cụ hoặc thanh menu, sau đó đánh dấu các thanh công cụ bạn muốn hiển thị và bỏ chọn những thanh công cụ không cần thiết.
Để thể hiện nội dung một cách hiệu quả, hãy chọn phương thức trình bày phù hợp bằng cách kích chọn một layout trong vùng tác nghiệp ở bên phải màn hình soạn thảo Ví dụ, nếu bạn muốn trang trình chiếu thể hiện tiêu đề, hãy chọn layout là title layout.
Nhập nội dung vào các ô chữ trong vùng soạn thảo ở giữa màn hình, số lượng ô chữ có thể điều chỉnh tùy theo nội dung của bạn Bạn có thể định dạng nội dung tương tự như các phần mềm soạn thảo thông thường khác, sử dụng thanh công cụ Formatting để thao tác nhanh chóng hơn.
Nên sử dụng các font chữ thuộc bảng mã Unicode để đảm bảo rằng khi chuyển tài liệu sang máy khác, bạn không gặp phải vấn đề thiếu font chữ Font chữ được khuyến nghị là Verdana để tạo sự đồng nhất và dễ đọc cho các slide.
Cách 1: Vào Insert - New Slide
Cách 2: Nhấn tổ hợp phím Ctrl + M
Cách 3: Kích vào nút trên thanh công cụ
Chọn một layout phù hợp cho nội dung cần thể hiện và gõ nội dung vào phần soạn thảo g Thay đổi vị trí các slide:
Để thay đổi vị trí các trang trình chiếu, bạn có thể giữ chuột và kéo thả các slide trong cửa sổ bên trái màn hình soạn thảo Để xem kết quả soạn thảo, hãy vào menu View - Slide Show hoặc nhấn phím F5 Để thoát khỏi màn hình trình chiếu và trở về màn hình soạn thảo, nhấn phím ESC Nếu bạn muốn trình chiếu từ trang hiện tại trở đi, sử dụng tổ hợp phím Shift + F5 hoặc nhấn nút ở cuối cửa sổ bên trái Chức năng này rất hữu ích khi bạn cần bắt đầu từ một slide không phải là trang đầu tiên của bài giảng.
2.4.3.2 Làm việc với hình ảnh:
Hình ảnh đóng vai trò quan trọng trong các bài trình chiếu, vì vậy việc chuẩn bị hình ảnh minh họa từ nhiều nguồn khác nhau là rất cần thiết Bạn có thể tự thiết kế hình ảnh bằng các phần mềm chuyên dụng như Photoshop hoặc Corel, tìm kiếm trên Internet, chụp ảnh từ màn hình, hoặc sử dụng ClipArt có sẵn Những kỹ năng này sẽ giúp nội dung của bạn trở nên phong phú và hấp dẫn hơn.
Khi trình bày, cần chọn hình minh họa phù hợp với chủ đề để giữ sự tập trung của người học, tránh sử dụng hình ảnh giải trí gây phân tâm Hình ảnh nên có nền đơn giản, hài hòa với nền trang trình chiếu, và màu chữ cần được điều chỉnh để đảm bảo nội dung không bị che khuất Sử dụng ClipArt cũng là một lựa chọn hợp lý để làm phong phú thêm bài giảng.
Để chèn hình ảnh vào trình chiếu, bạn cần chọn hình phù hợp với nội dung minh họa, sau đó nhấp chuột phải vào hình và chọn lệnh "Copy" Tiếp theo, đóng cửa sổ trình quản lý ClipArt để trở lại màn hình soạn thảo Cuối cùng, nhấn Ctrl + V để dán hình ảnh từ ClipArt vào slide của bạn.
Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy Thường thức mỹ thuật lớp 4,5
2.5.1 Chuẩn bị cho bài giảng điện tử có ứng dụng công nghệ thông tin trong phân môn Thường thức mỹ thuật
Chuẩn bị bài giảng điện tử ứng dụng CNTT là bước quan trọng để tạo ra nội dung chất lượng Để soạn thảo một bài giảng hấp dẫn và khoa học, giáo viên cần tuân thủ các bước cụ thể.
- Xác định mục tiêu, tìm hiểu nội dung, yêu cầu bài dạy
Chuẩn bị hệ thống câu hỏi và đáp án, cùng với việc sưu tầm tài liệu và hình ảnh liên quan đến bài dạy là rất quan trọng Bạn có thể tìm kiếm thông tin qua nhiều kênh khác nhau như sách, báo, truyền hình và các trang web hữu ích.
Giao diện chương trình phần mềm Photoshop
- Xác định phương pháp, hình thức tổ chức cho từng hoạt động cụ thể
Giáo viên cần xây dựng một giáo án hoàn chỉnh, bao gồm tất cả các phần mục và tiến trình dạy học, cùng với các hoạt động tương tự như một tiết dạy thông thường Trong đó, các hoạt động dạy và học có sự hỗ trợ của máy tính cần được thực hiện một cách chi tiết và cụ thể trong kế hoạch và quá trình soạn giáo án.
- Dựa theo giáo án đã soạn tiến hành soạn giáo án có ứng dụng CNTT, các phần mềm dạy học
2.5.2 Ứng dụng công nghệ thông tin vào từng bài cụ thể:
Bài 5: Xem tranh phong cảnh
Bài 11: Xem tranh họa sĩ
Bài 19: Xem tranh dân gian Việt Nam
Bài 26: Xem tranh của thiếu nhi
Bài 1: Xem tranh Thiếu nữ bên hoa huệ
Bài 9: Giới thiệu sơ lược về điêu khắc cổ Việt Nam
Bài 17: Xem tranh du kích tập bắn
Bài 25: Xem tranh Bác Hồ đi công tác
Tất cả các bài giảng điện tử trên đều được thức hiện trong đĩa CD
Việc khai thác khả năng của máy tính và xác định phương pháp ứng dụng CNTT trong giảng dạy giúp chúng ta xây dựng những bài giảng Thường thức Mỹ thuật một cách khoa học và hợp lý Điều này tạo cơ sở cho việc soạn giảng và thực nghiệm giảng dạy phân môn Thường thức Mỹ thuật ứng dụng CNTT cho học sinh lớp 4, 5 tại trường Tiểu học Hải Vân – TP Đà Nẵng.
