ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC NGUYỄN TRỌNG HIỆP NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP QUẢN LÝ RỪNG BỀN VỮNG THÔNG QUA CHỨNG CHỈ RỪNG FSC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN SƠN DƯƠNG, TỈNH TUYÊN QUANG Chuyên ngành: Quản lý Tài nguyên Môi trường Mã số: 885 01 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG Cán hướng dẫn khoa học: TS Vi Thùy Linh Thái Nguyên, năm 2020 Số hóa Trung tâm Học liệu Cơng nghệ thông tin – ĐHTN download by : skknchat@gmail.com http://lrc.tnu.edu.vn i LỜI CAM ĐOAN Tôi Nguyễn Trọng Hiệp, xin cam đoan luận văn cơng trình nghiên cứu cá nhân thực hướng dẫn khoa học Tiến sĩ Vi Thùy Linh, không chép cơng trình nghiên cứu người khác Số liệu kết luận văn chưa công bố cơng trình khoa học khác Các thông tin thứ cấp sử dụng luận văn có nguồn gốc rõ ràng, trích dẫn đầy đủ, trung thực qui cách Tơi hồn tồn chịu trách nhiệm tính xác thực nguyên luận văn Tác giả Nguyễn Trọng Hiệp Số hóa Trung tâm Học liệu Công nghệ thông tin – ĐHTN download by : skknchat@gmail.com http://lrc.tnu.edu.vn ii LỜI CẢM ƠN Trong q trình thực đề tài tơi nhận hướng dẫn, giúp đỡ, động viên nhiều cá nhân tập thể Tôi xin bày tỏ cảm ơn sâu sắc tới tất cá nhân tập thể tạo điều kiện giúp đỡ học tập nghiên cứu Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, khoa, văn phòng Trường Đại học Khoa Học Thái Nguyên tạo điều kiện giúp đỡ mặt q trình học tập hồn thành luận văn Tôi xin trân trọng cảm ơn giúp đỡ tận tình giảng viên hướng dẫn TS Vi Thùy Linh Trong trình thực đề tài, tơi cịn giúp đỡ cộng tác cô chú, anh chị em bạn bè, xin chân thành cảm ơn Thêm nữa, muốn gửi lời cảm ơn chân thành tới bạn bè, đồng nghiệp gia đình tạo điều kiện mặt để tơi hồn thành nghiên cứu Tơi xin bày tỏ cảm ơn sâu sắc giúp đỡ quý báu Thái Nguyên, tháng 07 năm 2020 Tác giả luận văn Nguyễn Trọng Hiệp Số hóa Trung tâm Học liệu Cơng nghệ thơng tin – ĐHTN download by : skknchat@gmail.com http://lrc.tnu.edu.vn iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN i LỜI CẢM ƠN ii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT v DANH MỤC CÁC BẢNG vi MỞ ĐẦU .1 Tính cấp thiết đề tài Mục tiêu đề tài 3 Ý nghĩa đề tài Cấu trúc luận văn Chương TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1 Cơ sở lý luận 1.1.1 Khái niệm quản lý rừng bền vững chứng rừng 1.1.2 Vai trò quản lý rừng bền vững chứng rừng 1.1.3 Quản lý rừng bền vững chứng rừng giới 10 1.1.4 Quản lý rừng bền vững chứng rừng Việt Nam địa bàn nghiên cứu 16 1.1.5 Phương pháp đánh giá quản lý rừng bền vững giám sát thực sau cấp CCR FSC 25 1.2 Cơ sở thực tiễn 28 1.2.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu giới 28 1.2.2 Tổng quan tình hình nghiên chứng rừng FSC Việt Nam địa bàn nghiên cứu 31 1.2.3 Đặc điểm địa bàn nghiên cứu 34 Chương ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 37 2.1 Đối tượng phạm vi nghiên cứu 37 2.2 Nội dung nghiên cứu 37 2.3 Phương pháp nghiên cứu 38 2.3.1 Phương pháp luận 38 2.3.2 Phương pháp nghiên cứu 38 Số hóa Trung tâm Học liệu Công nghệ thông tin – ĐHTN download by : skknchat@gmail.com http://lrc.tnu.edu.vn iv Chương KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .41 3.1 Hiện trạng tài nguyên rừng huyện Sơn Dương 41 3.1.1 Hiện trạng tài nguyên rừng độ che phủ rừng huyện Sơn Dương 41 3.1.2 Diện tích rừng phân theo chủ quản lý 43 3.1.3 Đánh giá người dân diễn biến diện tích chất lượng rừng khu vực nghiên cứu 44 3.1.4 Đánh giá chung công tác quản lý bảo vệ rừng địa bàn huyện Sơn Dương 44 3.2 Thực trạng Quản lý rừng bền vững cấp chứng rừng FSC địa bàn huyện Sơn Dương 46 3.2.1 Đặc điểm nhóm hộ nghiên cứu tình hình thực cấp CCR FSC huyện Sơn Dương 46 3.2.2 Các bước thực quản lý bảo vệ cấp chứng rừng bền vững địa bàn nghiên cứu: gồm giai đoạn sau 48 3.2.3 Kết thực cấp chứng rừng FSC Sơn Dương 52 3.3 Phân tích thuận lợi, khó khăn yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý rừng bền vững chứng rừng FSC .56 3.3.1 Phân tích mối quan tâm bên liên quan đến công tác bảo vệ phát triển rừng 57 3.3.2 Mức độ quan trọng bên liên quan đến công tác bảo vệ phát triển rừng 57 3.3.3 Mức độ ưu tiên giải pháp bảo vệ phát triển rừng 59 3.3.4 Phân tích SWOT công tác quản lý rừng bền vững thông qua chứng rừng địa bàn huyện Sơn Dương .60 3.3.5 Những thuận lợi, khó khăn, kiến nghị cơng tác quản lý rừng bền vững theo chứng rừng FSC huyện Sơn Dương 62 3.4 Một số giải pháp cho công tác quản lý phát triển rừng thông qua chứng rừng 63 3.4.1 Đề xuất, kiến nghị chuẩn bị cho đánh giá chính thức xã Cấp Tiến, Tú Thịnh 63 Số hóa Trung tâm Học liệu Công nghệ thông tin – ĐHTN download by : skknchat@gmail.com http://lrc.tnu.edu.vn v 3.4.2 Giải pháp cụ thể 65 KẾT LUẬN .68 TÀI LIỆU THAM KHẢO 69 PHỤ LỤC 73 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BVR : Bảo vệ rừng CCR : Chứng rừng CIFOR : The Center for International Forestry Research (Trung tâm Nghiên cứu Lâm nghiệp Quốc tế) CoC : Chain of Custody Certificate FSC (Chứng nhận chuỗi hành trình sản phẩm) FSC : Forest Stewardship Council (Hội đồng quản lý rừng) HĐND : Hội đồng nhân dân ITTO : International Tropical Timber Organization (Tổ chức gỗ nhiệt đới quốc tế) NN&PTNT : Nông Nghiệp phát triển nông thôn PCCCR : Phịng cháy chữa cháy rừng PTNT : Phát triển nơng thôn QLBVR : Quản lý bảo vệ rừng REDD + : Reduced Emission from Deforestation and Forest Degradation (Giảm phát thải từ rừng suy thoái thoái rừng) SWOT : Strengths - Weaknesess - Opportunities - Threats (Điểm mạnh - Điểm yếu - Cơ hội - Thách thức) UBND : Uỷ ban nhân dân VENN : Venn Diagram (Sơ đồ ven) VNFF : Viet Nam Forest Protection & Development Fund (Quỹ Bảo vệ Phát triển rừng Việt Nam) Số hóa Trung tâm Học liệu Cơng nghệ thông tin – ĐHTN download by : skknchat@gmail.com http://lrc.tnu.edu.vn vi DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1 Hiện trạng tài nguyên rừng huyện Sơn Dương .41 Bảng 3.2 Tổng hợp độ che phủ rừng năm 2019 xã nghiên cứu .42 Bảng 3.3 Diện tích rừng phân theo chủ quản lý năm 2019 43 Bảng 3.4 Đánh giá biến động tài nguyên rừng địa bàn nghiên cứu 44 Bảng 3.5 Đặc điểm nhóm hộ nghiên cứu 46 Bảng 3.6 Cơ cấu thu nhập bình quân hộ gia đình khu vực nghiên cứu .47 Bảng 3.7 Kết thực rà sốt nhóm hộ xã Cấp Tiến, Tú Thịnh .52 Bảng 3.8 Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý rừng chứng rừng 56 Bảng 3.9 Mối quan tâm bên liên quan đến công tác quản lý phát triển rừng 57 Bảng 3.10 Mức độ quan trọng bên liên quan đến công tác quản lý phát triển rừng 57 Bảng 3.11 Mức độ ưu tiên giải pháp bảo vệ phát triển rừng 59 Bảng 3.12 Phân tích SWOT .61 Số hóa Trung tâm Học liệu Cơng nghệ thơng tin – ĐHTN download by : skknchat@gmail.com http://lrc.tnu.edu.vn MỞ ĐẦU Tính cấp thiết đề tài Rừng thành phần quan trọng sinh có ý nghĩa lớn phát triển kinh tế - xã hội, sinh thái môi trường Việt Nam đánh giá 10 quốc gia có hệ sinh thái rừng mang tính đa dạng sinh học quan trọng giới Tuy nhiên, nhiều năm qua nguồn tài nguyên rừng Việt Nam suy giảm nghiêm trọng Tỷ lệ che phủ rừng giảm từ 43,8% (14,3 triệu ha) vào năm 1943 xuống 28,2% (9,3 triệu ha) vào năm 1995 (Nguyễn Xn Cự, Đỗ Đình Sâm, 2010) Chính phủ Việt Nam, thơng qua chương trình trồng rừng 327, 661 kết hợp với việc ban hành nhiều sách nhằm bảo vệ phát triển rừng hỗ trợ tài chính, phương pháp quản lý rừng từ cộng đồng quốc tế; tỷ lệ che phủ rừng toàn quốc Việt Nam năm 2018 tăng lên 41,65% (14.491.295 ha), diện tích rừng tự nhiên chiếm 70,77% (10.255.525 ha), diện tích rừng trồng chiếm 29,23% (4.235.770 ha) (Bộ NN&PTNT, 2019-b) Ngày 15/11/2017, kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XIV thơng qua Luật Lâm nghiệp gồm 12 chương, 108 điều Điểm đối quan trọng Luật Lâm nghiệp việc coi lâm nghiệp ngành kinh tế - xã hội liên kết theo chuỗi giá trị sản phẩm lâm nghiệp, từ quản lý, bảo vệ, phát triển đến sử dụng rừng, chế biến thương mại lâm sản Việc mở rộng phạm vi điều chỉnh theo hướng liên kết theo chuỗi hoạt động lâm nghiệp nhằm tạo rừng, sản xuất cung ứng lâm sản đáp ứng cho kinh tế đời sống xã hội, đảm bảo chế biến xuất khẩu lâm sản có trách nhiệm Luật Lâm nghiệp năm 2017 nhiều đề án, chính sách nhà nước ban hành năm vừa qua sở quan trọng tạo hành lang pháp lý thời cơ, hội cho ngành lâm nghiệp Việt Nam Trong vòng chục năm qua (2007 - 2019), giá trị kim ngạch xuất khẩu gỗ lâm sản có bước phát triển đáng ghi nhận, tăng 2,7 lần, từ 2,3 tỷ USD năm 2007 lên 9,382 tỷ USD vào năm 2018, đưa ngành chế biến gỗ lâm sản trở thành ngành hàng xuất khẩu chủ lực nhóm ngành hàng nơng lâm thủy sản, đóng góp quan trọng phát triển kinh tế - xã hội Việt Nam Trên bình diện Số hóa Trung tâm Học liệu Cơng nghệ thơng tin – ĐHTN download by : skknchat@gmail.com http://lrc.tnu.edu.vn quốc tế, Việt Nam vươn lên trở thành nước đứng thứ giới, đứng thứ châu Á lớn Đông Nam Á xuất khẩu gỗ (Bộ NN&PTNT, 2019-a; Bộ NN&PTNT, 2018) Trong giai đoạn này, Việt Nam đàm phán tham gia ký kết nhiều Hiệp định thương mại tự song phương đa phương với quốc gia khác khu vực giới (TP-TPP, EVFTA, VPA/FLEGT ); Việc yêu cầu truy xuất nguồn gốc gỗ lâm sản hợp pháp tuân thủ tiêu chuẩn quản lý rừng bền vững thông qua chứng rừng yêu cẩu tất yếu tham gia thị trường giới Các hoạt động thí điểm cấp chứng rừng cho rừng trồng Việt Nam năm 2005 (Lê Khắc Côi, (2009, 2018) Cho đến diện tích cấp chứng rừng Việt Nam khiêm tốn, đặc biệt chứng rừng cho nhóm hộ hạn chế Việc nhận chứng rừng điều dễ dàng mà cần đáp ứng tiêu chuẩn tổ chức đánh giá, chứng rừng khơng có giá trị lâu dài mà có giám sát, đánh giá định kỳ Rõ ràng việc giúp người dân tiếp cận để tiến tới đạt chứng rừng đảm bảo giữ vững chứng rừng sau cấp phép vấn đề cần thiết nước ta Tuyên Quang tỉnh thuộc vùng Trung du miền núi phía Bắc, Theo kết tổng điều tra nông - lâm - thủy sản năm 2016, tổng diện tích tự nhiên tỉnh Tuyên Quang 586.790 ha; có 441.666 đất lâm nghiệp, chiếm 75,3% diện tích đất tự nhiên (Bộ TNMT, 2017), Tuyên Quang có nhiều lợi phát triển kinh tế lâm nghiệp Để nâng cao giá trị sản xuất lâm nghiệp, từ năm 2016 trở lại đây, tỉnh Tuyên Quang tăng cường công tác quản lý rừng bền vững cấp chứng rừng theo tiêu chuẩn quản lý rừng bền vững Hội đồng Quản lý rừng giới (chứng rừng FSC) cho rừng trồng Huyện Sơn Dương huyện Tỉnh thí điểm hỗ trợ đăng kí xin cấp nhận chứng rừng xã Cấp Tiến, Tú Thịnh, Hợp Thành (UBND huyện Sơn Dương, 2019); Thực tế cho thấy chứng rừng mang lại nhiều lợi ích, nhiên hoạt động thực nên bộc lộ số hạn chế, cụ thể: hộ cấp CCR chưa nắm vững hiểu hết tiêu chí nên chưa thực yêu cầu nên thường bị bắt lỗi trình giám sát, đánh giá sau cấp chứng chỉ; hộ muốn tham gia thiếu thơng tin dẫn Số hóa Trung tâm Học liệu Cơng nghệ thông tin – ĐHTN download by : skknchat@gmail.com http://lrc.tnu.edu.vn tới việc triển khai diện rộng quản lý rừng bền vững thông qua cấp chứng rừng trình giám sát thực sau cấp chứng rừng cịn nhiều khó khăn Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn nêu trên, tiến hành thực đề tài: “Nghiên cứu thực trạng đề xuất giải pháp nâng cao Quản lý rừng bền vững thông qua chứng rừng FSC địa bàn huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang” Mục tiêu đề tài - Đánh giá trạng tài nguyên rừng địa bàn huyện Sơn Dương; - Phân tích thực trạng quản lý rừng hoạt động cấp chứng rừng FSC cho nhóm hộ xã nghiên cứu; - Đề xuất giải pháp quản lý rừng bền vững cấp chứng rừng khu vực nghiên cứu Ý nghĩa đề tài Ý nghĩa khoa học: Xây dựng sở khoa học để thực trì QLRBV chứng rừng theo tiêu chuẩn FSC cho nhóm hộ nơng dân Ý nghĩa thực tiễn: Góp phần bổ sung sở khoa học cho quản lý rừng bền vững chứng rừng nhóm hộ nơng dân Cấu trúc luận văn Cấu trúc nội dung luận văn bao gồm: phần mở đầu, kết luận khuyến nghị, tài liệu tham khảo, phần nội dung nghiên cứu gồm chương: - Chương 1: Tổng quan vấn đề nghiên cứu - Chương 2: Đối tượng, nội dung phương pháp nghiên cứu - Chương 3: Kết nghiên cứu thảo luận Số hóa Trung tâm Học liệu Công nghệ thông tin – ĐHTN download by : skknchat@gmail.com http://lrc.tnu.edu.vn 63 - Địa hình phức tạp, chủ yếu đồi núi, đất đai bị xói mịn, rửa trơi, bạc màu, giao thơng lại cịn nhiều khó khăn - Điều kiện khí hậu: Diễn biến phức tạp, mua đơng có sương muối, mùa hè khô hanh nắng hạn kéo dài nguy cháy rừng - Thị trường lâm sản sản phẩm có chứng FSC chưa thực hấp dẫn người dân tham gia thực - Ứng dụng tiến khoa học, việc đưa giống tốt vào sản xuất người dân hạn chế dẫn đến suất trồng cịn chưa cao - Khu vực nghiên cứu có tỷ lệ người dân tộc thiểu số cịn cao, trình độ dân trí thấp, cịn trơng chờ vào bao cấp, hỗ trợ nhà nước - Đời sống nhân dân thấp, dân trí chưa cao nên hầu hết người dân chưa quan tâm nhiều đến quản lý rừng bền vững - Năng lực cán địa bàn quản lý rừng bền vững theo chứng rừng nhiều hạn chế (đặc biệt khâu số hóa đồ ) - Khó khăn kinh phí hỗ trợ nhân dân q trình thực chứng rừng; kế hoạch quản lý rừng thực hỗ trợ dự án, hết dự án thường khơng hoạt động 3.4 Một số giải pháp cho công tác quản lý phát triển rừng thông qua chứng rừng Căn vào phân tích thuận lợi, khó khăn yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý rừng bền vững theo chứng rừng huyện Sơn Dương đề xuất số giải pháp sau: 3.4.1 Đề xuất, kiến nghị chuẩn bị cho đánh giá chính thức xã Cấp Tiến, Tú Thịnh Đối với thành viên Ban Chỉ đạo: - Theo chức năng, nhiệm vụ giao thực công tác tuyên truyền, làm rõ vai trò, mục đích, ý nghĩa nội dung cơng việc có liên quan đến hoạt động quản lý rừng bền vững cấp chứng rừng (FSC) Số hóa Trung tâm Học liệu Cơng nghệ thông tin – ĐHTN download by : skknchat@gmail.com http://lrc.tnu.edu.vn 64 - Thực công tác kiểm tra, đôn đốc phân cơng, bố trí, tạo điều kiện cho cán có lực, trình độ chun mơn thực nội dung cơng việc giao có liên quan đến thực công việc trường để phục vụ việc đánh giá cấp chứng rừng (FSC) cho hộ gia đình 02 xã Cấp Tiến, Tú Thịnh Đối với ban Đại diện quản lý rừng bền vững cấp chứng rừng (FSC) huyện: - Xây dựng kế hoạch thực nội dung công việc, phân công cụ thể trách nhiệm thành viên chuẩn bị nội dung có liên quan đến đánh giá chính thức Nhóm FSC 02 xã Cấp Tiến, Tú Thịnh phân cơng phụ trách nhóm cấp chứng rừng (FSC) xã Hợp Thành, Minh Thanh, Lương Thiện đảm bảo thành viên nắm vững kiến thức quản lý rừng bền vững Hạt kiểm lâm Sơn Dương, Hạt kiểm lâm rừng đặc dụng Tân Trào - Hạt kiểm lâm Sơn Dương: + Đối với xã Tú Thịnh, Cấp Tiến: Tăng cường cán chuẩn bị trường, lô, thửa, khoảnh, diện tích, đồ, trả lời vấn (nếu có) đợt đánh giá + Đối với xã Hợp Thành: Phân công cán hỗ trợ, phối hợp UBND xã Hợp Thành đẩy nhanh tiến độ thực quản lý rừng bền vững FSC kịp thời, đảm bảo theo lộ trình - Hạt kiểm lâm rừng đặc dụng Tân Trào: Phân công cán phụ trách địa bàn tham mưu UBND xã Minh Thanh, Lương Thiện rà soát, tổng hợp danh sách hộ gia đình, trạng rừng đủ điều kiện tham gia quản lý rừng bền vững cấp chứng rừng (FSC), cập nhật thơng tin, số hóa đồ, hồn thiện hồ sơ theo yêu cầu đủ điều kiện đánh giá cấp chứng quản lý rừng bền vững Đối với UBND xã, nhóm FSC xã Cấp Tiến, Tú Thịnh - Chuẩn bị tài liệu, trường (địa điểm, lô, khoảnh, bảng hiệu, môi trường ) chuẩn bị cho đánh giá chính thức - Lựa chọn chủ rừng đủ điều kiện trả lời vấn, dự kiến trường cho đánh giá chính thức Số hóa Trung tâm Học liệu Công nghệ thông tin – ĐHTN download by : skknchat@gmail.com http://lrc.tnu.edu.vn 65 - Khắc phục, sửa lỗi sau đánh giá (nếu có), báo cáo kết thực Đối với Công ty Cổ phần Woodland Tuyên Quang, Công ty Cổ phần phát triển NLN Phú Lâm: - Công ty Cổ phần phát triển NLN Phú Lâm phối hợp chặt chẽ Ban đạo Ban đại diện cấp chứng rừng FSC huyện Sơn Dương chuẩn bị nội dung cho việc đánh giá cấp chứng rừng FSC 02 xã Cấp Tiến, Tú Thịnh Phân công, tăng cường, bố trí cán đẩy nhanh tiến độ thực xã Hợp Thành, Minh Thanh, Lương Thiện - Công ty Cổ phần Woodland Tuyên Quang cử cán bộ, chuyên viên giúp đỡ thời gian đánh giá cấp chứng rừng FSC 02 xã Cấp Tiến, Tú Thịnh 3.4.2 Giải pháp cụ thể Phía kiểm lâm - Tăng cường công tác tuyên truyền phổ biến pháp luật công tác quản lý rừng bền vững theo chứng rừng đến thôn bản, thường xuyên nắm địa bàn kịp thời ngăn chặn xử lý hành vi, vi phạm pháp luật quản lý bảo vệ phát triển rừng - Hàng năm mở lớp tập huấn nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ lực lượng Kiểm lâm nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ giao - Hỗ trợ xây dựng sở vật chất, mua sắm trang thiết bị phục vụ công tác quản lý bảo vệ phát triển rừng - Nâng cao hiệu lực, hiệu quản lý nhà nước bảo vệ phát triển rừng Kiện toàn, củng cố tổ chức, máy quản lý nhà nước, làm rõ chức năng, nhiệm vụ ngành tới sở lâm nghiệp; xây dựng lực lượng kiểm lâm đủ mạnh để thực thi hiệu công tác quản lý rừng bền vững - Rà sốt, bổ sung, hồn thiện hệ thống pháp luật, chế, chính sách quản lý, bảo vệ phát triển rừng, khắc phục chồng chéo, bảo đảm tính đồng bộ, hiệu quả, khả thi Gắn mục tiêu bảo vệ, phát triển rừng với hỗ trợ phát triển sản xuất, cải thiện đời sống, nâng cao thu nhập, bảo đảm đời sống, việc làm, an sinh xã hội cho Số hóa Trung tâm Học liệu Cơng nghệ thông tin – ĐHTN download by : skknchat@gmail.com http://lrc.tnu.edu.vn 66 người dân địa phương, đồng bào dân tộc miền núi, cho người dân làm nghề rừng Đẩy mạnh xã hội hố, có chế, khuyến khích, tạo thuận lợi cho người dân thành phần kinh tế tham gia quản lý, bảo vệ phát triển rừng - Ứng dụng công nghệ công tác quản lý, bảo vệ phát triển rừng: Thiết lập sử dụng có hiệu máy tính chuyên ngành với hệ thống thông tin quản lý ngành lâm nghiệp đại, thông tin diễn biến rừng số hóa, xác, minh bạch, nhằm đem lại hiệu to lớn cho công tác quản lý bảo vệ rừng phát triển kinh tế lâm nghiệp Tăng cường nghiệp vụ cho cán kiểm lâm địa bàn cơng tác số hóa đồ - Thúc đẩy phát triển thị trường thơng qua tìm kiếm đối tác tiềm xuất khẩu gỗ có chứng rừng FSC - Xử lý triệt để nguy gây thiệt hại lớn rừng, môi trường sinh thái, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động sản xuất đời sống người dân; đồng thời xử lý nghiêm minh, công khai, minh bạch tổ chức, cá nhân vi phạm, thiếu trách nhiệm công tác thực chứng rừng Phía người dân - Chấp hành tốt chủ chương, chính sách, quy định nhà nước quản lý bảo vệ rừng bền vững thông qua chứng rừng - Nêu cao tinh thần trách nhiệm công tác quản lý bảo vệ phát triển rừng, chủ động tố giác đối tượng vi phạm thực tiêu chí/chỉ tiểu FSC - Thực hiệu chương trình, dự án phát triển rừng, ứng dụng khoa học kỹ thuật trồng rừng nhằm tăng chất lượng sản phẩm rừng từ nâng cao hiệu kinh tế từ rừng Các bên liên quan - Cần có chính sách thu hút chương trình, dự án ngồi nước hỗ trợ phát triển kinh tế lâm nghiệp, cải thiện sinh kế người dân - Lực lượng Công an, quân đội: Tăng cường phối hợp công tác quản lý bảo vệ rừng theo quy chế phối hợp đề Tổ chức điều tra đối tượng phá Số hóa Trung tâm Học liệu Cơng nghệ thông tin – ĐHTN download by : skknchat@gmail.com http://lrc.tnu.edu.vn 67 rừng, kinh doanh buôn bán lâm sản trái phép đặc biệt phải triển khai biện pháp kiên trừng trị thích đáng, ngăn chặn triệt để tình trạng chống người thi hành công vụ - Các tổ chức xã hội: Phối hợp với quyền cấp tổ chức thực tuyên truyền, vận động giáo dục pháp luật quản lý bảo vệ rừng theo hướng bền vững đảm bảo khía cạnh: kính tế-xã hội mơi trường; Phát đấu tranh, phòng ngừa hành vi vi phạm pháp luật; tổ chức phong trào quần chúng tham gia bảo vệ phát triển rừng bền vững theo chứng rừng - Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, tạo chuyển biến mạnh mẽ nhận thức, ý thức, trách nhiệm cán bộ, đảng viên, doanh nghiệp, cộng đồng dân cư, hộ gia đình người dân công tác quản lý rừng bền vững; thấy rõ vai trò đặc biệt quan trọng rừng phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ môi trường sinh thái hạn chế ảnh hưởng tiêu cực biến đổi khí hậu Quản lý phát triển rừng trách nhiệm hệ thống trị, quan, tổ chức, hộ gia đình, cá nhân, địa phương có rừng; tăng cường giám sát người dân, cộng đồng, đoàn thể nhân dân, quan thông tin đại chúng công tác quản lý, bảo vệ phát triển rừng - Xác định rõ công tác quản lý phát triển rừng trách nhiệm cấp uỷ, tổ chức đảng, chính quyền người đứng đầu quan, tổ chức, địa phương Các cấp uỷ, tổ chức đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, đoàn thể nhân dân cần coi nhiệm vụ chính trị thường xuyên; tập trung lãnh đạo, đạo thực tốt mục tiêu, quan điểm, nhiệm vụ, giải pháp quản lý, bảo vệ phát triển rừng xác định nghị Đảng, chính sách, pháp luật Nhà nước có liên quan Người đứng đầu quan, tổ chức, địa phương phải chịu trách nhiệm chính vụ phá rừng, cháy rừng, rừng thuộc phạm vi lĩnh vực, địa bàn quản lý, tổ chức, cá nhân cấp vi phạm quy định pháp luật quản lý, bảo vệ phát triển rừng Số hóa Trung tâm Học liệu Công nghệ thông tin – ĐHTN download by : skknchat@gmail.com http://lrc.tnu.edu.vn 68 KẾT LUẬN Qua nghiên cứu thực trạng quản lý bảo vệ rừng cấp chứng rừng địa bàn huyện Sơn Dương cho thấy: Sơn Dương mạnh phát triển rừng sản xuất, diện tích rừng sản xuất liên tục mở rộng diện tích qua năm Thu nhập từ rừng chiếm tỷ lệ đáng kể hộ nông dân Trong năm gần đây, thu nhập từ rừng trồng góp phần làm giàu cho nhiều hộ khoản để hộ đầu tư làm nhà, mua phương tiện lại Tham gia cấp chứng FSC góp phần giúp hộ nâng cao nhận thức quản lý bảo vệ rừng theo hướng bền vững (nâng cao hiệu kinh tế, ổn định xã hội-bảo vệ an toàn cho người tham gia trồng rừng khai thác rừng, bảo vệ môi trường thông qua tiêu chí đa dạng sinh học bảo vệ hành lang ven sông suối) Gỗ cấp chứng mua với giá cao so với gỗ thông thường, hội để hộ tham gia cấp chứng rừng FSC Cấp chứng rừng FSC địa bàn huyện Sơn Dương quan tâm cấp ngành địa bàn huyện, hỗ trợ công ty Woodland công ty tư vấn Phú Lâm, thuận lợi bước đầu để tạo điều kiện cho hộ tham gia FSC Tuy nhiên, thực FSC nhiều khó khăn, đặc biệt thị trường giá sản phẩm FSC chưa thực hấp dẫn người dân Bên cạnh đó, trình độ nhận thức người dân hạn chế, để thúc đẩy người dân tham gia chứng nhận FSC cần có vào cấp ngành, cần có hỗ trợ từ bên Qua nghiên cứu thực trạng cấp chứng rừng FSC địa bàn huyện Sơn Dương đề xuất số giải pháp nhằm thúc đẩy cấp chứng FSC địa bàn : cần có vào cấp ngành, đặc biệt ban đạo FSC (tuyên truyền, đôn đốc hộ tham gia, giám sát chặt chẽ bước tiến hành theo tiêu chí ) ; tìm kiếm thị trường xuất khẩu để đẩy mạnh phát triển thị trường hấp dẫn giá sản phẩm FSC ; nâng cao nhận thức cho hộ dân lợi ích quản lý bảo vệ rừng bền vững theo chứng FSC Số hóa Trung tâm Học liệu Công nghệ thông tin – ĐHTN download by : skknchat@gmail.com http://lrc.tnu.edu.vn 69 TÀI LIỆU THAM KHẢO Bộ NN&PTNT (2019, a) Báo cáo diễn đàn “Ngành công nghiệp chế biến, xuất gỗ, lâm sản năm 2018 - Thành công, học kinh nghiệm giải pháp bứt phá năm 2019” Hà Nội, ngày 22/2/2019 Bộ NN-PTNT (2019, b) Quyết định số 911/QĐ-BNN-TCLN, ngày 19/3/2019; Công bố trạng rừng toàn quốc năm 2018 Bộ NN-PTNT (2018) Báo cáo tổng quan ngành công nghiệp chế biến gỗ lâm sản xuất khẩu; Tài liệu phục vụ Hội nghị “Định hướng, giải pháp phát triển nhanh, bền vững ngành chế biến gỗ lâm sản xuất khẩu” Hà Nội, ngày 8/8/2018 Bộ NN-PTNT (2006, a) Cẩm nang ngành lâm nghiệp; Chương: Quản lý rừng bền vững; Chương trình hỗ trợ ngành lâm nghiệp đối tác Bộ NN-PTNT (2006, b) Cẩm nang ngành lâm nghiệp; Chương: Chứng rừng; Chương trình hỗ trợ ngành lâm nghiệp đối tác Bộ NN-PTNT (2005) Quyết định số 40/2005/QĐ-BNNPTNT; Ban hành Quy chế khai thác gỗ lâm sản khác Bộ NN-PTNT (2013) Quyết định số 1565/QĐ-BNNPTNT-TCLN, ngày 8/7/2013; Phê duyệt Đề án tái cấu ngành Lâm nghiệp Bộ NN&PTNT(2014) Thông tư số 38/2014/TT-BNNPTNT, ngày 3/11/2014; Hướng dẫn Quản lý rừng bền vững Bộ NN&PTNT (2017) Thông tư số 21/2017/TT-BNNPTNT, ngày 15/11/2017; Hướng dẫn thực Quyết định số 886/QĐ-TTg ngày 16/6/2017 Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình mục tiêu phát triển Lâm nghiệp bền vững giai đoạn 2016-2020 10 Bộ NN&PTNT (2018) Thông tư số 28/2018/TT-BNNPTNT, ngày 16/11/2018; Thông tư Quy định quản lý rừng bền vững 11 Bộ TNMT (2017) Quyết định số 2311/QĐ-BTNMT, ngày 28/9/2017 Phê duyệt công bố kết thống kê diện tích đất đai năm 2016 Số hóa Trung tâm Học liệu Công nghệ thông tin – ĐHTN download by : skknchat@gmail.com http://lrc.tnu.edu.vn 70 12 Dương Thị Liên (dịch, 2018) Tiêu chuẩn FSC cho Nhóm quản lý rừng FSCSTD-30-005 V1-1 EN; Trong Tài liệu tập huấn nâng cao nhận thức, lực quản lý rừng bền vững chứng rừng Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, 8/2019 13 Đào Công Khanh, Dương Thị Liên (2019) Quản lý rừng bền vững chứng rừng Việt Nam, từ sách đến thực tiễn https://baovemoitruong.org.vn/quan-ly-rung-ben-vung-va-chung-chi-rung-viet-namtu-chinh-sach-den-thuc-tien/ 14 Đào Cơng Khanh (2015) Quản lý rừng bền vững tiến trình chứng rừng Việt Nam 15 Hà Sỹ Đồng (2016) Luận án Tiến sĩ Lâm Nghiệp; Đánh giá quản lý rừng bền vững giám sát thực sau cấp chứng rừng Công ty Lâm nghiệp Bến Hải, tỉnh Quảng Trị 16 17 IUCN, PanNature (2018) Một số ghi nhận khuyến nghị Hội thảo Cải thiện sách tài cho phát triển trồng rừng gỗ lớn Việt Nam Đà Nẵng, 6/2018 17 Lê Khắc Cơi (2009) Tóm lược tình hình lâm nghiệp chứng rừng giới, chứng rừng Việt Nam; Kỷ yếu Hội thảo quản lý rừng bền vững bảo vệ môi trường phát triển nông thôn Hà Nội - 2009 18 Lê Khắc Côi (2018) Chia sẻ chứng rừng Hội chủ rừng Việt Nam 19 Nguyễn Bá Ngãi (2009) Quản lý rừng cộng đồng VN; Chính sách thực tiễn 20 Nguyễn Ngọc Lung (2009) Quản lý rừng bền vững chứng rừng Việt Nam định hướng nghiên cứu phát triển Kỷ yếu Hội thảo quản lý rừng bền vững bảo vệ môi trường phát triển nông thôn Hà Nội, 2009 21 Nguyễn Ngọc Lung (2013) Quản lý rừng bền vững chứng rừng Việt Nam, hội thách thức Tài liệu tập huấn Quản lý tài nguyên thiên nhiên CRES-FOREST TREND Hà Nội 28/5/2013 Số hóa Trung tâm Học liệu Cơng nghệ thông tin – ĐHTN download by : skknchat@gmail.com http://lrc.tnu.edu.vn 71 22 Nguyễn Ngọc Lung, Vũ Nhâm, Nguyễn Thị Bảo Lâm (2019) Tài liệu tập huấn nâng cao nhận thưc, lực quản lý rừng bền vững chứng rừng Thái Nguyên, 8/2019 23 Nguyễn Xuân Cự, Đỗ Đình Sâm (2010) Tài Nguyên Rừng NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, 2010 24 Quốc Hội khóa 14 (2017) Luật số 16/2017/QH14; Luật Lâm nghiệp 25 Thủ tướng Chính phủ (2007) Quyết định số 18/2007/QĐ-TTg; Phê duyệt Chiến lược phát triển lâm nghiệp Việt Nam giai đoạn 2006 - 2020 26 Thủ tướng Chính phủ (2017) Quyết định số 886/QĐ-TTg, ngày 16/6/2017; Phê duyệt Chương trình mục tiêu phát triển Lâm nghiệp bền vững giai đoạn 2016 - 2020 27 Thủ tướng Chính phủ (2018) Quyết định số 1288/QĐ-TTg, ngày 1/10/2018; Phê duyệt Đề án Quản lý rừng bền vững chứng rừng 28 Thủ tướng Chính phủ, (2019) Chỉ thị 08, ngày 28/3/2019 Về số nhiệm vụ, giải pháp phát triển nhanh bền vững ngành công nghiệp chế biến gỗ lâm sản gỗ phục vụ xuất khẩu 29 UBND huyện Sơn Dương (2019) Báo cáo kết phát triển KTXH, QP-AN năm 2018; phương hướng nhiệm vụ năm 2019 30 Văn phòng Chính phủ (2017) Thông báo số 511/TB-VPCP, ngày 1/11/2017; Thông báo kết luận Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc Hội nghị trực tuyến toàn quốc “Tăng cường công tác quản lý, bảo vệ rừng giải pháp thực thời gian tới” 31 Viện quản lý rừng bền vững chứng rừng (2008) Đánh giá rừng độc lập quản lý rừng trồng mô hình chứng rừng theo nhóm huyện n Bình, tỉnh Yên Bái 32 Viện tư vấn phát triển KTXH nơng thơn miền núi (2009) Báo cáo thực quản lý rừng bền vững Việt Nam; Dự án xây dựng phương pháp lập kế hoạch QLRBV Số hóa Trung tâm Học liệu Cơng nghệ thơng tin – ĐHTN download by : skknchat@gmail.com http://lrc.tnu.edu.vn 72 33 Vũ Văn Mễ (2009) Quản lý rừng bền vững VN; Nhận thức thực tiễn Kỷ yếu Hội thảo quản lý rừng bền vững bảo vệ môi trường phát triển nông thôn Hà Nội, 2009 34 Vụ Quản lý sản xuất Lâm nghiệp (10/2015) Báo cáo tổng hợp diện tích cấp chứng FSC Việt Nam Số hóa Trung tâm Học liệu Cơng nghệ thông tin – ĐHTN download by : skknchat@gmail.com http://lrc.tnu.edu.vn PHỤ LỤC Phụ lục 1: Bảng câu hỏi vấn cán cấp xã, huyện Họ tên người trả lời vấn ……………… chức vụ: ……………… giới tính: Nam [ ] Nữ [ ] Địa chỉ: Thôn/tổ ……… xã/Thị trấn ……… huyện …… tỉnh …………… Vai trò, chức nhiệm vụ anh/chị máy quyền cấp xã/huyện nào? Anh/chị có vai trị cơng tác quản lý bảo vệ rừng / hoạt động cấp chứng rừng FSC địa bàn? Diện tích rừng đất lâm nghiệp địa bàn xã/huyện quản lý: [1] Tổng diện tích tự nhiên…… .…… (ha) [2] Diện tích đất quy hoạch cho lâm nghiệp …………… đất có rừng … … rừng tự nhiên …… rừng trồng … …đất trống lâm nghiệp …………… [3] Diện tích đất quy hoạch sản xuất nông nghiệp ……………… [4] Các loại đất khác ……………… [5] Tình hình cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất: đất lâm nghiệp (bao gồm diện tích đất có rừng đất chưa có rừng) .… đất nơng nghiệp …đất khác … Tình hình sản xuất lâm nghiệp địa bàn: - Khoán quản lý bảo vệ rừng: diện tích giao khoán ……… đối tượng giao khoán …… đặc điểm rừng giao khốn ………… hình thức giao khốn (từng năm hay khoán ổn định lâu dài) ………… chế hưởng lợi ………… hoạt động hỗ trợ sau giao khoán ……………… - Cho thuê đất lâm nghiệp (bao gồm rừng đất rừng): diện tích ……… đối tượng cho thuê …… đặc điểm rừng cho thuê ……… hình thức cho thuê ……… chế hưởng lợi …… hoạt động hỗ trợ sau cho thuê ……… - Giao đất lâm nghiệp (rừng đất rừng): diện tích giao … đối tượng giao …… đặc điểm rừng giao ………… hình thức giao ………………… chế hưởng lợi Số hóa Trung tâm Học liệu Công nghệ thông tin – ĐHTN download by : skknchat@gmail.com http://lrc.tnu.edu.vn ………… hoạt động hỗ trợ sau cho thuê ……………… - Diện tích rừng cấp chứng FSC xã/huyện? (bắt đầu cấp nào? Diện tích năm? Các hộ cấp khai thác chưa? Nếu khai thác sản lượng bao nhiêu? Gỗ khai thác bán cho ai? Giá bán? ) - Tình hình quản lý bảo vệ rừng nói chung - Hàng năm huyện/xã có tổ chức tập huấn quản lý bảo vệ rừng cho hộ chủ rừng khơng? Nếu có nội dung bao gồm gì? - Các khó khăn, thuận lợi hoạt động sản xuất lâm nghiệp quản lý bảo vệ rừng địa bàn? - Các thuận lợi, khó khăn thực FSC địa bàn? Cơ cấu thu nhập người dân (tính tiền): [1] Từ trồng trọt: ngắn ngày ……………cây công nghiệp …………… ăn ……… thu nhập khác ………… [2] Từ lâm nghiệp [3] Từ chăn nuôi [4] Từ nguồn thu nhập khác [5] Tổng mức thu nhập bình quân đầu người, hộ gia đình Hoạt động hạt kiểm lâm sở Tình hình vi phạm luật bảo vệ phát triển rừng, luật đất đai địa bàn xã/huyện Thực trạng giám sát rừng trồng cấp chứng FSC - Anh/chị có tham gia công tác giám sát đánh giá định kỳ hộ cấp chứng rừng FSC khơng? Nếu có lần / năm (hoặc tham gia nào? Theo anh/chị số tiêu chuẩn FSC hộ thường hay mắc lỗi trình giám sát đánh giá (liệt kê lỗi) ? Theo anh/ chị yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý rừng chứng rừng? (tích dấu X vào anh/chị lựa chọn) Số hóa Trung tâm Học liệu Công nghệ thông tin – ĐHTN download by : skknchat@gmail.com http://lrc.tnu.edu.vn STT Yếu tố ĐK tự nhiên Thị trường Chính sách Yếu tố thuận lợi Yếu tố hạn chế Mối quan tâm bên liên quan đến cơng tác quản lý phát triển rừng (tích dấu X vào ô anh/chị lựa chọn) Rất TT Các bên liên quan quan tâm Người dân/Chủ rừng Các tổ chức đoàn thể xã Lãnh đạo thơn Chính quyền xã Hạt kiểm lâm huyện Công ty Lâm nghiệp Woodland, Phú Lâm) Người khai thác, buôn bán lâm sản UBND huyện ban đại diện FSC Quan tâm Ít Khơng quan quan tâm tâm Xin cảm ơn anh chị! Số hóa Trung tâm Học liệu Công nghệ thông tin – ĐHTN download by : skknchat@gmail.com http://lrc.tnu.edu.vn Phụ lục 2: Bảng câu hỏi vấn hộ nông dân Họ tên người trả lời vấn ……………… ; Giới tính: ; Tuổi: .; dân tộc ; Địa chỉ: .Số điện thoại liên lạc: Diện tích đất trồng rừng: (ha); Năm trồng? Loại lấy gỗ? Thu nhập hộ gia đình: (gồm thu nhập từ trồng trọt: .từ chăn nuôi .; từ lâm nghiệp .; thu nhập khác .) Rừng trồng gia đình cấp chứng FSC từ thời gian ? Diện tích? 5.Giá sản phẩm gỗ FSC so sánh với giá sp gỗ chứng nhận FSC ? Lý anh/chị tham gia vào cấp chứng FSC? Khi tham gia cấp chứng FSC, anh/chị nhận hỗ trợ từ: Các quan nhà nước? Các công ty? Đơn vị cấp chứng nhận? (liệt kê tên đơn vị, hỗ trợ nhận được? Trong đợt giám sát hàng năm, rừng trồng gia đình có gặp phải lỗi số FSC khơng? Nếu có, lỗi gì? Nguyên nhân? Biện pháp khắc phục nào? Các thuận lợi, khó khăn tham gia chứng nhận FSC? Thuận lợi: Khó khăn: 10 Theo anh chị, làm để thực tốt số FSC? 11 Theo anh chị, làm để thúc đẩy người dân tham gia FSC nhiều nữa? 12 Anh chị liệt kê số lợi ích bảo vệ rừng tham gia FSC? Số hóa Trung tâm Học liệu Cơng nghệ thông tin – ĐHTN download by : skknchat@gmail.com http://lrc.tnu.edu.vn Theo anh/ chị yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý rừng chứng rừng? (tích dấu X vào ô anh/chị lựa chọn) STT Yếu tố ĐK tự nhiên Thị trường Chính sách Yếu tố thuận lợi Yếu tố hạn chế Mối quan tâm bên liên quan đến công tác quản lý phát triển rừng (tích dấu X vào anh/chị lựa chọn) Rất TT Các bên liên quan quan tâm Người dân/Chủ rừng Các tổ chức đoàn thể xã Lãnh đạo thơn Chính quyền xã Hạt kiểm lâm huyện Công ty Lâm nghiệp Woodland, Phú Lâm) Người khai thác, buôn bán lâm sản UBND huyện ban đại diện FSC Quan tâm Ít Khơng quan quan tâm tâm Xin cảm ơn anh chị! Số hóa Trung tâm Học liệu Công nghệ thông tin – ĐHTN download by : skknchat@gmail.com http://lrc.tnu.edu.vn ... quản lý rừng bền vững chứng rừng 1.1.2 Vai trò quản lý rừng bền vững chứng rừng 1.1.3 Quản lý rừng bền vững chứng rừng giới 10 1.1.4 Quản lý rừng bền vững chứng rừng Việt Nam địa bàn nghiên. .. trạng đề xuất giải pháp nâng cao Quản lý rừng bền vững thông qua chứng rừng FSC địa bàn huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang” Mục tiêu đề tài - Đánh giá trạng tài nguyên rừng địa bàn huyện Sơn Dương;... đây, tỉnh Tuyên Quang tăng cường công tác quản lý rừng bền vững cấp chứng rừng theo tiêu chuẩn quản lý rừng bền vững Hội đồng Quản lý rừng giới (chứng rừng FSC) cho rừng trồng Huyện Sơn Dương huyện