Tính cấp thiết của đề tài
Ngày nay, xuất khẩu đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế của Việt Nam và thế giới, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập kinh tế Việt Nam đang nỗ lực đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa để hòa nhập vào nền kinh tế toàn cầu Hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam, đặc biệt là ngành thủy sản, đã đạt được nhiều thành tựu lớn trong những năm gần đây Với vị trí địa lý thuận lợi giáp biển, ngành thủy sản không chỉ phát triển bền vững mà còn góp phần quan trọng vào sự tăng trưởng kinh tế và dịch vụ xuất khẩu của đất nước.
Liên minh châu Âu (EU) là một trong những thị trường lớn nhất và phát triển mạnh mẽ, tạo cơ hội tiềm năng cho doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản Việt Nam Với hiệp định EVFTA và IPA được ký kết, Việt Nam có cơ hội thúc đẩy xuất khẩu vào EU trong bối cảnh quan hệ kinh tế thương mại tốt đẹp Thị trường thủy sản Việt Nam, bao gồm cả nước mặn và nước ngọt, có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển ngành khai thác và chế biến, đáp ứng nhu cầu nội địa và xuất khẩu Ngành xuất khẩu thủy sản không chỉ quan trọng đối với nền kinh tế mà còn mang lại nguồn ngoại tệ lớn, tạo thu nhập cho người dân và khẳng định vị thế hàng đầu của Việt Nam trong lĩnh vực này.
Thành tựu của ngành thủy sản Việt Nam được thể hiện qua những con số ấn tượng, với kết quả xuất khẩu tăng trưởng nhanh chóng về cả chất lượng và sản lượng trong giai đoạn 2015-2020 Năm 2020, sản phẩm thủy sản của Việt Nam đã được xuất khẩu sang 159 nước và 3 vùng lãnh thổ, với 3 thị trường chính là EU, Mỹ và Nhật Bản Đặc biệt, với việc ký kết Hiệp định EVFTA vào ngày 1/8/2020, mối quan hệ giữa Việt Nam và EU đã được củng cố, giúp giá trị xuất khẩu thủy sản tăng 2,48% tính đến hết tháng 9/2020, đạt kim ngạch 92 triệu USD, tăng 13% so với cùng kỳ.
Mặc dù ngành thủy sản Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu xuất khẩu ấn tượng, nhưng vẫn còn thiếu vắng ở nhiều thị trường quốc tế Thị trường thủy sản toàn cầu ngày càng cạnh tranh, với nhiều đối thủ từ các quốc gia khác, trong khi Việt Nam sở hữu nhiều lợi thế nhưng vẫn gặp phải những điểm yếu như cơ sở vật chất kém và chưa đáp ứng đủ yêu cầu Ngành thủy sản cũng đang phải đối mặt với nhiều vấn đề liên quan đến chất lượng sản xuất và giá trị xuất khẩu, cùng với những tin đồn bất lợi và vụ kiện phá giá, tạo ra nhiều ý kiến trái chiều Các thách thức như cơ sở vật chất yếu kém, điều kiện sản xuất và kiểm dịch chất lượng cũng đang cản trở sự phát triển Đặc biệt, dịch bệnh Covid-19 đã làm giảm sút sản lượng tiêu thụ và xu hướng tiêu dùng, ảnh hưởng đến xuất khẩu thủy sản của Việt Nam.
Năm 2020, ngành thủy sản Việt Nam chịu ảnh hưởng nặng nề từ dịch bệnh, dẫn đến thiệt hại lớn cho các doanh nghiệp xuất khẩu Xuất khẩu trong quý I và II giảm lần lượt 10% và 7% so với cùng kỳ năm 2019, với số lượng đơn đặt hàng giảm từ 30-50% Đặc biệt, xuất khẩu sang EU sụt giảm mạnh do tác động của đỉnh điểm dịch bệnh và tình hình giãn cách xã hội, khiến nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc duy trì hoạt động do thiếu nhân công, nguyên liệu và gặp trở ngại trong vận tải cũng như phương thức thanh toán.
Em đã chọn đề tài "Thúc đẩy hoạt động xuất khẩu của thủy sản Việt Nam sang thị trường EU" để nghiên cứu về cơ sở lý luận của hoạt động xuất khẩu và thực trạng hiện tại của xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang thị trường này.
EU từ đó tìm ra giải pháp cần thiết nhằm xây dựng 1 chiến lược cạnh tranh lâu dài trên thị trường này.
Tổng quan công trình nghiên cứu đề tài
Công trình nghiên cứu trong nước
2.1.1 Các công trình nghiên cứu liên quan đến cơ sở lý luận
Trong nghiên cứu của ông Nguyễn Đức Nam mang tên “Vận dụng lợi thế so sánh để khai thác và đẩy mạnh xuất khẩu của Việt Nam trong thời kỳ hội nhập quốc tế” năm 2012, tác giả đã áp dụng lý thuyết lợi thế so sánh để phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cũng như cơ hội và thách thức của thị trường xuất khẩu Việt Nam Nghiên cứu chỉ ra tiềm năng của thị trường Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu Từ đó, tác giả đề xuất các định hướng và giải pháp nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh của hàng hóa xuất khẩu Việt Nam.
2.1.2 Các công trình nghiên cứu về năng lực của thủy sản Việt Nam
Luận văn của bà Võ Thị Hồng Lan, mang tên “Nâng cao năng lực xuất khẩu thủy sản Việt Nam trong điều kiện gia nhập WTO”, hoàn thành năm 2009, nghiên cứu về năng lực cạnh tranh của sản phẩm xuất khẩu thủy sản Nghiên cứu tình hình nâng cao năng lực cạnh tranh ngành thủy sản của một số quốc gia và rút ra bài học cho Việt Nam, tập trung vào hoạt động xuất khẩu sang các thị trường lớn như Mỹ, Nhật Bản và EU Luận văn phân tích thực trạng năng lực cạnh tranh, chỉ ra điểm mạnh và điểm yếu của hàng thủy sản Việt Nam, cũng như nghiên cứu các cam kết trong thương mại quốc tế Đề xuất giải pháp từ phía nhà nước, Hiệp hội chế biến thủy sản và doanh nghiệp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và thúc đẩy xuất khẩu ra thị trường quốc tế.
Cuốn sách "Nâng cao năng lực của doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản Việt Nam đến năm 2020" của tiến sĩ Trần Thế Hoàng, thực hiện vào năm 2011, đã hệ thống hóa lý thuyết cạnh tranh doanh nghiệp và đo lường các yếu tố cấu thành năng lực cạnh tranh Luận án phân tích điểm mạnh, điểm yếu của ngành thủy sản, từ đó đề xuất các giải pháp cơ bản để nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp xuất khẩu Ngoài ra, tác giả cũng đưa ra các kiến nghị đối với nhà nước và ngành thủy sản nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc thực hiện các giải pháp này.
Luận án tiến sĩ kinh tế do Bùi Đức Tuân thực hiện và hoàn thành năm 2011
Nâng cao năng lực cạnh tranh trong ngành chế biến thủy sản Việt Nam là một nhiệm vụ cấp thiết Luận án phân tích thực trạng năng lực cạnh tranh, đồng thời đánh giá các yếu tố tiềm năng và lợi thế của Việt Nam trong lĩnh vực này Để hội nhập quốc tế hiệu quả, Việt Nam cần xác định các điều kiện cần thiết và khắc phục những rào cản hiện tại Mặc dù có nhiều lợi thế, nghiên cứu chỉ ra rằng Việt Nam vẫn chỉ khai thác các nguồn tài nguyên tự nhiên mà chưa thiết lập được vị trí cạnh tranh vững chắc so với các quốc gia khác.
2.1.3 Các công trình nghiên cứu liên quan đến xuất khẩu thủy sản
Cuốn sách "Xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang thị trường Liên minh Châu Âu trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế" của Lê Minh Tâm được chia thành ba chương Chương 1 tập trung vào lý luận và thực tiễn xuất khẩu thủy sản trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, phân tích tác động của hội nhập đến xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang EU Chương 2 đánh giá thực trạng xuất khẩu thủy sản Việt Nam đến thị trường này, cung cấp cái nhìn sâu sắc về những thách thức và cơ hội mà ngành thủy sản đang đối mặt.
Chương 3 của tác giả đề xuất các giải pháp nhằm thúc đẩy xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang thị trường EU đến năm 2020 Bên cạnh đó, bài viết cũng đưa ra một số khuyến nghị từ Hiệp hội chế biến thủy sản và chính phủ đối với các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản, nhằm nâng cao chất lượng và giá trị sản phẩm, đồng thời mở rộng thị trường tiêu thụ.
Cuốn sách "Xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang thị trường Liên minh Châu Âu" do nhà xuất bản Công thương phát hành, dựa trên nghiên cứu luận án tiến sĩ của Học viện Khoa học xã hội, bao gồm 4 chương với các luận điểm rõ ràng Chương 1 tổng quan về thị trường thủy sản EU, Chương 2 phân tích thực trạng xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang thị trường này, Chương 3 đề cập đến thách thức và triển vọng vượt qua rào cản thương mại của EU, và Chương 4 đưa ra các giải pháp nhằm đẩy mạnh xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang EU Cuốn sách được công bố công khai và minh bạch, sử dụng nguồn dữ liệu thứ cấp từ các tổ chức uy tín như VASEP, EUROSTAT, FAO.
Tài liệu này là nguồn thông tin quý giá cho cả doanh nghiệp xuất khẩu và các nhà nghiên cứu, cung cấp cái nhìn sâu sắc về thị trường Liên minh châu Âu và Việt Nam, cũng như thực trạng xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang EU Nó chỉ ra những nguyên nhân hạn chế và rào cản mà ngành thủy sản Việt Nam phải đối mặt, đồng thời đề xuất các giải pháp toàn diện để thúc đẩy xuất khẩu, bao gồm 6 nhóm giải pháp từ nuôi trồng, đánh bắt, chế biến đến các hoạt động thương mại và hỗ trợ khác Phân tích thực trạng xuất khẩu thủy sản tập trung vào kim ngạch và sản lượng, với một giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm thủy sản được trình bày một cách đơn giản và chung chung.
Báo cáo nghiên cứu "EU và những khuynh hướng" được thực hiện bởi Trung tâm Thông tin Phát triển Nông nghiệp Nông thôn và Viện Chính sách và Phát triển Nông nghiệp Nông thôn, cung cấp cái nhìn sâu sắc về các xu hướng hiện tại của Liên minh Châu Âu Nội dung báo cáo tập trung vào các chính sách và chiến lược phát triển bền vững trong lĩnh vực nông nghiệp, nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất và bảo vệ môi trường Thông qua việc phân tích các yếu tố tác động, báo cáo cũng chỉ ra những thách thức và cơ hội mà nông nghiệp nông thôn đối mặt trong bối cảnh hội nhập toàn cầu.
Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã phát hành báo cáo toàn diện về thị trường tiêu dùng thủy sản của EU, phân tích các yếu tố thay đổi trong giai đoạn khó khăn của thị trường này và những xu hướng chi phối Báo cáo sử dụng dữ liệu từ các tổ chức uy tín như CBI, FAS/USDA, FAO và EUROSTAT, cung cấp cái nhìn sâu sắc về tình hình tiêu thụ thủy sản tại châu Âu.
Thông tin về quy mô, kênh phân phối, đặc điểm và tình hình nhập khẩu thủy sản của thị trường EU rất quan trọng cho các doanh nghiệp muốn xuất khẩu vào khu vực này Báo cáo cũng phân tích các đặc điểm và xu hướng phát triển của thị trường EU, giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về cơ hội và thách thức khi tiếp cận thị trường.
Báo cáo đề cập đến tình hình nhập khẩu và quy mô thị trường, nhưng chưa phân tích chi tiết về cơ cấu, giá trị và số lượng sản phẩm nhập khẩu từ các nước thành viên Hơn nữa, báo cáo cũng chưa đánh giá thực trạng xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang EU và thiếu các giải pháp cụ thể để thúc đẩy hoạt động xuất khẩu này.
Luận án tiến sĩ kinh tế của ông Nguyễn Xuân Minh năm 2006 đã đánh giá thực trạng xuất khẩu thủy sản Việt Nam, chỉ ra điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức, đồng thời đề xuất giải pháp thúc đẩy xuất khẩu trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu Tuy nhiên, luận án chưa phân tích tình hình xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang thị trường EU Đề tài khoa học cấp bộ của Đỗ Đức Bình năm 2008 tập trung vào các rào cản phi thuế quan trong thương mại quốc tế và ảnh hưởng của chúng đối với xuất khẩu thủy sản Việt Nam Đề tài này cung cấp kinh nghiệm từ các quốc gia như EU và Trung Quốc, phân tích thực trạng vượt rào cản phi thuế quan và dự báo các rào cản mới, từ đó xây dựng chiến lược và giải pháp cho các doanh nghiệp xuất khẩu Tài liệu này rất thiết thực và hữu ích cho các doanh nghiệp, tuy nhiên chủ yếu tập trung vào thực trạng và kiến nghị giải pháp cho hoạt động thương mại.
Công trình nghiên cứu ngoài nước
2.2.1 Các công trình nghiên cứu liên quan đến thị trường thủy sản EU
Nghiên cứu “EU Import Conditions for Seafood and Other Fishery Products” được xuất bản năm 2008 bởi Ủy ban châu Âu đã phân tích các nguyên tắc cơ bản của Luật an toàn thực phẩm châu Âu, nhấn mạnh quản lý chất lượng sản phẩm và kiểm soát quy trình chế biến từ đánh bắt đến phân phối Bài nghiên cứu cũng đề cập đến các điều luật nhập khẩu sản phẩm thủy sản vào thị trường châu Âu, cùng với 8 danh mục điều kiện mà các nước xuất khẩu phải tuân thủ Đặc biệt, châu Âu cam kết cung cấp hỗ trợ kỹ thuật và đào tạo cho các nước đang phát triển nhằm giúp họ đáp ứng các yêu cầu nhập khẩu thủy sản nghiêm ngặt.
Nghiên cứu “EU Market Access: Conditions and Challenges for ACP Countries” của Campling L và Dugal M (2009) phân tích các điều kiện cần thiết để các nước châu Phi, Caribbean và Thái Bình Dương (ACP) tiếp cận thị trường thủy sản châu Âu Bài viết nêu rõ những thách thức mà các nước này gặp phải trong việc xuất khẩu thủy sản sang châu Âu, đồng thời đề cập đến ảnh hưởng của việc giảm thuế từ các nước phát triển đối với hoạt động xuất khẩu thủy sản của họ.
Nghiên cứu "Cá tra bền vững - tiềm năng thị trường tại EU" của Carson Roper, hoàn thành năm 2013, phân tích xu hướng thị trường thủy sản tại EU và chính sách cung ứng sản phẩm của các nhà bán lẻ hàng đầu Tập trung vào sản phẩm cá tra tại 5 thị trường lớn của EU, nghiên cứu đã cung cấp những hiểu biết sâu sắc về nhận thức và thảo luận xung quanh cá tra, cá basa trong bối cảnh thị trường châu Âu.
2.2.2 Các công trình nghiên cứu liên quan đến thủy sản Việt Nam
Báo cáo "The Fisheries Sector in Viet Nam: A Strategic Economic Analysis" được Đại sứ quán Đan Mạch tại Việt Nam thực hiện trong giai đoạn II của Chương trình Hỗ trợ ngành Thủy sản năm 2010, nhằm cung cấp thông tin cho các nhà hoạch định chính sách của chính phủ Việt Nam Nghiên cứu này tập trung vào việc đánh giá tổng quan ngành thủy sản, nuôi trồng và khai thác thủy sản, đồng thời phân tích vai trò của nghề cá quy mô nhỏ đối với sinh kế của nông dân.
Nghiên cứu của Arie Pieter van Duijn, Rik Beukers và Willem van der Pijl, mang tên “Ngành thủy sản Việt Nam: Phân tích chuỗi giá trị”, được công bố năm 2012, tập trung vào đặc điểm và xu hướng của ngành thủy sản Việt Nam Nghiên cứu cũng xem xét nhu cầu của Liên minh châu Âu đối với thủy sản Việt Nam và những rào cản trong xuất khẩu thủy sản sang thị trường này Công trình sử dụng công cụ chuỗi giá trị toàn cầu để phân tích bốn phân ngành chính của thủy sản Việt Nam, bao gồm tôm, cá tra, cá ngừ và các loại ngọc trai, sò.
Nghiên cứu "Việt Nam in post WTO" do UNIDO công bố năm 2014 cung cấp cái nhìn tổng quan về tình hình doanh nghiệp nông nghiệp Việt Nam sau khi tham gia các hiệp định thương mại, đặc biệt là WTO Nghiên cứu tập trung vào sản phẩm cá trơn, một mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam, nhằm phân tích những vấn đề phát sinh liên quan đến các biện pháp SPS (Sanitary and Phytosanitary) sau khi áp dụng các hàng rào thuế quan và phi thuế quan mới.
Khoảng trống nghiên cứu
Các nghiên cứu trong và ngoài nước đã hệ thống hóa và phân tích các nội dung quan trọng liên quan đến hoạt động xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang thị trường EU, đóng góp đáng kể cho lĩnh vực này Tuy nhiên, các bài nghiên cứu hiện tại vẫn chỉ dừng lại ở mức khái quát và chưa chỉ ra cụ thể các vấn đề cần thiết.
Nghiên cứu về tình hình xuất khẩu thủy sản tại Việt Nam hiện nay còn thiếu sự cập nhật và hệ thống, với nhiều công trình đã công bố nhưng chưa đi sâu vào phân tích và phối hợp đồng bộ các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả xuất khẩu Việc thiếu một nghiên cứu toàn diện về nuôi trồng và đánh bắt thủy sản trong và ngoài nước đang là một trở ngại lớn cho sự phát triển bền vững của ngành thủy sản Việt Nam.
Hai là, Hầu hết các nghiên cứu công bố về thủy sản Việt Nam sang thị trường
Trong giai đoạn 2015-2020, nghiên cứu về hoạt động xuất khẩu thủy sản Việt Nam vào thị trường EU vẫn còn hạn chế, khi chưa có một nghiên cứu riêng biệt nào tập trung vào việc thúc đẩy hoạt động này.
Trong bối cảnh hội nhập quốc tế hiện nay, cần nghiên cứu sâu hơn về tình hình xuất khẩu thủy sản của Việt Nam, đặc biệt là trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19 Các công trình nghiên cứu trước đây của các nhà khoa học đã không còn hoàn toàn phù hợp với tình hình mới Do đó, việc đưa ra các biện pháp thúc đẩy hoạt động xuất khẩu thủy sản sang EU là cần thiết để nâng cao hiệu quả và thích ứng với những thay đổi trong thị trường toàn cầu.
Việt Nam đã hoàn tất đàm phán Hiệp định Thương mại Tự do EU-Việt Nam (EVFTA) vào ngày 1/8/2020 Do đó, việc nghiên cứu hoạt động xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang thị trường EU trong bối cảnh triển khai EVFTA là rất quan trọng.
Mục đích nghiên cứu
Ở đề tài này mục đích nghiên cứu thứ nhất trả lời:
Một là, Nghiên cứu cơ sở lý luận, thực trạng xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường EU.
Hai là, Đánh giá những ưu nhược điểm, phân tích những thành tựu đạt được những rào cản hạn chế còn tồn đọng.
Ba là, Những quy định quy chuẩn của thị trường EU và tình hình hoạt động xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang EU giai đoạn 2015-2020
Dựa trên những đánh giá trước đó, bài viết đề xuất các giải pháp khắc phục hạn chế trong hoạt động xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang EU Những định hướng rõ ràng và thiết thực sẽ được đưa ra nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành xuất khẩu này.
Phương pháp nghiên cứu
Để đạt mục tiêu hoàn thành mục đích, đề tài đã sử dụng một 1 số phương pháp nghiên cứu sau đây:
Sử dụng các phương pháp nghiên cứu định tính kết hợp với phương pháp duy vật lịch sử và luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng, chúng ta có thể phân tích một cách cụ thể, rõ ràng và toàn diện Điều này đảm bảo tính logic và thống nhất cho đề tài nghiên cứu.
Sử dụng các phương pháp diễn giải, quy nạp, phân tích tổng hợp và so sánh cùng với một số phương pháp thực tiễn khác để tiến hành phân tích, đánh giá, rút ra kinh nghiệm và đưa ra kết luận hiệu quả.
Điểm mới của đề tài
Việt Nam đã chính thức tham gia xuất khẩu thủy sản ra thế giới khi trở thành thành viên WTO và ký kết FTA vào ngày 1/12/2015 Sự ra đời của Hiệp định thương mại tự do EVFTA vào ngày 1/8/2020 đã thúc đẩy hoạt động xuất khẩu sang thị trường EU, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong quan hệ thương mại giữa Việt Nam và EU Kết quả là, nhiều mặt hàng thủy sản của Việt Nam đã có sự tăng trưởng vượt bậc tại thị trường EU, cho thấy EVFTA đã mang lại cơ hội mới cho ngành thủy sản Nghiên cứu này tổng quát tình hình xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang EU trong bối cảnh EVFTA có hiệu lực, nêu bật những điểm nổi bật và khác biệt so với các nghiên cứu trước đây, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch Covid-19.
2019 đến nay cũng là 1 khó khăn thách thức cho hoạt động xuất khẩu thủy sản sang
Doanh nghiệp Việt Nam cần triển khai các chiến lược hiệu quả để vượt qua các rào cản thương mại và đảm bảo nguyên tắc kiểm dịch chất lượng khi xuất khẩu sang EU Bài viết này sẽ phân tích thực trạng xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang thị trường EU và đề xuất các biện pháp nhằm thúc đẩy hoạt động xuất khẩu, giúp nâng cao sự phát triển bền vững trong lĩnh vực này.
Ngoài phần mở đầu, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, kết luận, thì đề tài được chia ra làm 3 chương
Chương 1: Cơ sở lý luận: Tổng quan về hoạt động xuất nhập khẩu và xuất khẩu thủy sản của Việt Nam
Chương 2: Thực trạng xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang thị trường Liên minh Châu Âu trong thời gian qua
Chương 3: Định hướng và giải pháp thúc đẩy hoạt động xuất khẩu thủy sản của ViệtNam sang thị trường EU giai đoạn 2021-2030
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU THỦY SẢN 1.1 Tổng quan về hoạt động xuất khẩu
1.1.1 Khái niệm về hoạt động xuất khẩu
Xuất khẩu là hoạt động bán hàng hóa ra nước ngoài, không chỉ đơn thuần là giao dịch riêng lẻ mà là một hệ thống bán hàng có tổ chức nhằm đạt được lợi nhuận và thúc đẩy sản xuất Hoạt động này đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển đổi cơ cấu kinh tế, ổn định và nâng cao mức sống của người dân Mở rộng xuất khẩu giúp tăng thu ngoại tệ, tạo điều kiện cho nhập khẩu và khuyến khích các ngành kinh tế phát triển theo hướng xuất khẩu, đồng thời giải quyết việc làm và gia tăng thu nhập cho các thành phần kinh tế.
Theo Luật thương mại năm 2005, điều 28 khoản 1 quy định rằng xuất khẩu hàng hóa là hành động đưa hàng hóa ra khỏi lãnh thổ Việt Nam hoặc vào khu vực đặc biệt trên lãnh thổ Việt Nam, được công nhận là khu vực hải quan riêng theo quy định pháp luật.
1.1.2 Các hình thức xuất khẩu
Hình thức xuất khẩu trực tiếp yêu cầu doanh nghiệp tự mình bán sản phẩm ra thị trường quốc tế Phương thức này phù hợp với các doanh nghiệp có quy mô lớn, trình độ cao và kinh nghiệm xuất khẩu, đặc biệt là những thương hiệu đã có mặt trên thị trường toàn cầu.
Hình thức này có thể mang lại lợi nhuận cao cho doanh nghiệp nếu họ hiểu rõ nhu cầu thị trường và sở thích của khách hàng Ngược lại, nếu doanh nghiệp thiếu kiến thức hoặc không theo dõi tình hình thị trường toàn cầu và đối thủ cạnh tranh, họ sẽ phải đối mặt với nhiều rủi ro.
Xuất khẩu ủy thác là hình thức kinh doanh trong đó đơn vị xuất khẩu đóng vai trò trung gian, ký kết hợp đồng xuất khẩu và thực hiện các thủ tục cần thiết thay cho các đơn vị ủy thác Hình thức này thường được áp dụng khi doanh nghiệp không đủ điều kiện hoặc không được phép xuất khẩu trực tiếp, do đó, họ ủy thác cho doanh nghiệp xuất khẩu thực hiện việc xuất hàng Bên nhận ủy thác sẽ nhận một khoản thù lao gọi là phí ủy thác.
Buôn bán đối lưu là phương thức giao dịch kết hợp xuất khẩu và nhập khẩu, trong đó người bán cũng là người mua và lượng hàng hóa trao đổi có giá trị tương đương Mục tiêu của phương thức này là thu về hàng hóa có giá trị tương đương, do đó nó còn được gọi là xuất nhập khẩu liên kết hay hàng đổi hàng.
Gia công quốc tế là hình thức kinh doanh trong đó bên nhận gia công nhập khẩu nguyên liệu hoặc bán thành phẩm từ bên đặt gia công, sau đó chế biến thành phẩm và giao lại cho bên đặt gia công, đồng thời thu phí gia công từ quá trình này.
Tạm nhập tái xuất là hình thức xuất khẩu hàng hóa đã nhập khẩu mà chưa qua chế biến, nhằm thu về ngoại tệ lớn hơn số đã đầu tư ban đầu Hình thức này liên quan đến ba bên: nước xuất khẩu, nước tái xuất và nước nhập khẩu, với hợp đồng tái xuất bao gồm cả nhập khẩu và xuất khẩu.
1.1.3 Vai trò của hoạt động xuất khẩu
Xuất khẩu đã có mặt từ lâu, bắt đầu với việc trao đổi hàng hóa giữa các quốc gia và vùng lãnh thổ Qua thời gian, nhờ sự phát triển của kinh tế và khoa học kỹ thuật, hoạt động xuất khẩu đã mở rộng mạnh mẽ với nhiều hình thức đa dạng.
Hoạt động xuất khẩu diễn ra trên nhiều lĩnh vực và ngành nghề trong nền kinh tế, bao gồm cả hàng tiêu dùng và tư liệu sản xuất Mục tiêu chính của các hoạt động này là mang lại lợi ích cho doanh nghiệp và quốc gia xuất nhập khẩu Do đó, xuất khẩu đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hoạt động ngoại thương.
Buôn bán quốc tế mang lại doanh thu đáng kể cho doanh nghiệp, giúp mở rộng thị trường ra ngoài biên giới quốc gia Điều này không chỉ nâng tầm giá trị của doanh nghiệp nội địa mà còn là một trong những lợi ích quan trọng nhất của hoạt động thương mại toàn cầu.
Quảng bá thương hiệu doanh nghiệp và quốc gia trên trường quốc tế đóng vai trò quan trọng trong việc khẳng định tên tuổi và vị thế Các công ty lớn như Microsoft, Apple, Sony, Toyota, Samsung, Hyundai, Lenovo và Alibaba không chỉ chiếm lĩnh thị trường toàn cầu mà còn góp phần nâng cao giá trị thương hiệu quốc gia của họ Sự hiện diện mạnh mẽ của những thương hiệu này giúp xác lập uy tín và danh tiếng cho cả doanh nghiệp lẫn quốc gia.
Hoạt động xuất khẩu đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp nguồn ngoại tệ cho đất nước, góp phần vào sự ổn định của cán cân thanh toán Đây là lợi ích vĩ mô mà các quốc gia khuyến khích nhằm tăng cường tích lũy và dự trữ ngoại tệ.
