TỔNG QUAN VỀ GIAN LẬN NHẬP KHẨU TẠI CÁC DOANH NGHIỆP
Một số vấn đề cơ bản nhất về gian lận nhập khẩu
Hoạt động thương mại quốc tế đã phát triển mạnh mẽ trong những năm gần đây, góp phần vào tăng trưởng kinh tế và cải thiện cán cân thương mại của quốc gia Sự phát triển này cũng thúc đẩy công nghiệp sản xuất trong nước Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích, thương mại quốc tế còn đem lại nhiều thách thức, đặc biệt là áp lực cạnh tranh ngày càng gia tăng đối với các doanh nghiệp.
Mục tiêu chính của doanh nghiệp là tối đa hóa lợi nhuận và giảm thiểu chi phí, điều này đã dẫn đến sự xuất hiện của gian lận trong kinh doanh với các chiêu trò ngày càng tinh vi Cuốn sách “Chống buôn lậu và gian lận thương mại” của PTS Lê, xuất bản bởi NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội (1996), đề cập đến những vấn đề này một cách sâu sắc.
Thanh Bình có đề cập tới khái niệm hành vi GLTM như sau:
Gian lận thương mại là hành vi lừa dối trong lĩnh vực thương mại, bao gồm các hoạt động mua bán, kinh doanh và xuất nhập khẩu hàng hóa, dịch vụ với mục đích thu lợi bất chính.
Hành vi gian lận thương mại (GLTM) nhằm mục đích thu lợi từ các hành động lừa đảo và dối trá, đặc biệt phổ biến trong hoạt động ngoại thương Các đối tượng thực hiện GLTM thường lợi dụng kẽ hở trong cơ chế, chính sách và văn bản pháp lý, áp dụng nhiều chiêu trò và thủ đoạn tinh vi để qua mặt các cơ quan chức năng, gây khó khăn cho công tác kiểm tra, giám sát của cán bộ hải quan và biên phòng.
Hành vi GLTM đang gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho nền kinh tế quốc gia, trở thành mối quan tâm lớn trên toàn cầu Nhiều cuộc thảo luận đã diễn ra nhằm xây dựng một định nghĩa rõ ràng và toàn diện về hành vi này.
Vào ngày 9 tháng 6 năm 1977, các nước thành viên của Hội đồng hợp tác Hải quan quốc tế, hiện nay là Tổ chức Hải quan Thế giới (WCO), đã tổ chức một cuộc họp tại Nairobi, Kenya, và đưa ra một định nghĩa quan trọng.
Gian lận thương mại là hành vi vi phạm pháp luật hải quan, bao gồm việc lừa dối cơ quan hải quan nhằm trốn tránh nghĩa vụ nộp thuế xuất nhập khẩu, cũng như vi phạm các quy định cấm hoặc hạn chế theo luật hải quan Hành vi này nhằm mục đích thu lợi bất chính thông qua việc vi phạm pháp luật.
GLTM trong lĩnh vực Hải quan đề cập đến các hành vi gian lận và lừa đảo nhằm trốn thuế xuất nhập khẩu và không tuân thủ quy định của luật Hải quan Những hành vi này dẫn đến việc thu lợi bất chính mà các cá nhân hoặc tổ chức không được phép hưởng.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của thương mại quốc tế, gian lận thương mại (GLTM) ngày càng trở nên phức tạp với nhiều thủ đoạn tinh vi Tại Hội nghị quốc tế lần thứ 5 về chống GLTM trong lĩnh vực Hải quan do Tổ chức Hải quan Thế giới (WCO) tổ chức tại Brussels, Bỉ từ ngày 9 đến 13 tháng 10 năm 1995, đã thống nhất đưa ra một định nghĩa mới về GLTM trong lĩnh vực Hải quan, được sửa đổi và bổ sung để phù hợp với tình hình hiện tại.
Gian lận thương mại trong lĩnh vực Hải quan là hành vi vi phạm pháp luật nhằm mục đích trốn thuế hải quan, nhận trợ cấp không hợp lệ, hoặc đạt được lợi thế thương mại bất hợp pháp Những hành vi này không chỉ vi phạm các quy định pháp lý mà còn gây hại cho nguyên tắc cạnh tranh thương mại công bằng.
Khái niệm mới của Tổ chức Hải quan Thế giới (WCO) đã làm rõ mục đích của hành vi gian lận thương mại (GLTM), không chỉ đơn thuần là trốn thuế mà còn nhằm né tránh các chi phí bắt buộc khác trong quá trình vận chuyển hàng hóa Các doanh nghiệp thực hiện GLTM còn tìm cách nhận các khoản trợ cấp và hoàn trả mà thực tế hàng hóa của họ không đủ điều kiện để hưởng.
Hiện tại, Việt Nam chưa có văn bản pháp lý nào định nghĩa thống nhất về GLTM Tuy nhiên, dựa trên định nghĩa của WCO và thực tiễn tại Việt Nam, GLTM có thể được hiểu như sau:
GLTM là hành vi gian lận trong xuất nhập khẩu, lợi dụng sơ hở của luật pháp và chính sách để tránh sự kiểm tra của Hải quan Hành vi này nhằm trốn tránh nghĩa vụ đối với Nhà nước và thu lợi bất chính.
Hoạt động thương mại quốc tế, đặc biệt là nhập khẩu, đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy trao đổi hàng hóa giữa các quốc gia Theo Tổng cục Hải quan, kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam năm 2019 đạt 253,07 tỷ USD, tăng 6,8% so với năm 2018, với tháng 12/2019 ghi nhận 22,3 tỷ USD Sự gia tăng này, cùng với cạnh tranh hàng hóa ngày càng gay gắt, khiến doanh nghiệp phải tìm cách cắt giảm chi phí để nâng cao sức cạnh tranh Một trong những phương án được nhiều doanh nghiệp nhập khẩu áp dụng là sử dụng các chiêu trò để trốn thuế và các khoản phí.
Hiện nay, tại Việt Nam chưa có văn bản pháp lý nào định nghĩa rõ ràng về gian lận nhập khẩu Dựa trên khái niệm gian lận thương mại quốc tế (GLTM) của Tổ chức Hải quan Thế giới (WCO), gian lận nhập khẩu có thể được hiểu là hành vi GLTM liên quan đến hàng hóa nhập khẩu vào lãnh thổ Việt Nam Hành vi này nhằm đạt được ba mục đích cơ bản mà WCO đã đề cập trong Hội nghị Quốc tế lần thứ 5.
Hậu quả của việc gian lận nhập khẩu
1.2.1 Đối với nền kinh tế trong nước
GLTM được xem là một trong những nguyên nhân chính gây tổn hại nghiêm trọng đến nền kinh tế quốc gia, trong khi GLNK làm suy yếu các ngành công nghiệp sản xuất trong nước và dẫn đến thất thu ngân sách nhà nước Mặc dù vậy, hoạt động kinh tế ngầm vẫn tồn tại song song với các hoạt động kinh tế chính thức, gây ảnh hưởng tiêu cực đến quản lý vĩ mô của Nhà nước và làm khó khăn trong việc định hướng chiến lược phát triển các ngành sản xuất trong nước.
* Ảnh hưởng tiêu cực tới năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong nước và cả nền kinh tế
Hàng hóa GLNK gây áp lực cạnh tranh không lành mạnh đối với sản phẩm nội địa và hàng nhập khẩu chính ngạch, đặc biệt là các ngành công nghiệp non trẻ Để tồn tại trên thị trường, doanh nghiệp nhập khẩu và sản xuất trong nước phải hạ giá bán, dẫn đến nguy cơ không đủ doanh thu để bù đắp chi phí sản xuất, gây đình trệ hoạt động và thậm chí có thể dẫn đến phá sản Chẳng hạn, tình trạng sao chép băng đĩa lậu và việc gian thương đổi tên sản phẩm như OMO thành TOMO để lừa đảo người tiêu dùng, cùng với hàng điện tử nhập khẩu từ Trung Quốc tràn ngập thị trường với giá rẻ hơn nhiều so với hàng nội địa, minh chứng cho tình hình này.
GLNK đã tạo ra một môi trường cạnh tranh không lành mạnh tại thị trường Việt Nam, dẫn đến việc sản xuất và kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng Những hành vi vi phạm quyền sở hữu trí tuệ và nhãn mác hàng hóa gây rối loạn thị trường, làm giảm uy tín của các doanh nghiệp chân chính Hiện nay, tội phạm GLNK đang ngày càng gia tăng, xâm phạm quyền lợi của các doanh nghiệp hoạt động hợp pháp và làm lệch hướng chiến lược phát triển kinh tế của Nhà nước.
* Gây thất thu ngân sách Nhà nước
Gian lận thuế là hành vi phổ biến nhằm tối đa hóa lợi nhuận cho doanh nghiệp và cá nhân với chi phí thấp nhất Để đạt được mục tiêu này, nhiều người không ngần ngại sử dụng các thủ đoạn vi phạm pháp luật để trốn tránh nghĩa vụ thuế Hành vi gian lận thuế của doanh nghiệp không chỉ dẫn đến thất thu ngân sách nhà nước mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến sự cân bằng thu - chi, từ đó tác động đến các chiến lược kinh tế và tài chính của quốc gia.
1.2.2 Đối với văn hóa xã hội
Gian lận nhằm mục đích thu lợi bất chính, đi ngược lại truyền thống đạo đức “đói cho sạch, rách cho thơm” của người Việt Hành vi này cho thấy đồng tiền đã làm lu mờ giá trị đạo đức, ảnh hưởng đến cả những cá nhân có trách nhiệm ngăn chặn các hành vi sai trái.
Thương nhân chỉ chú trọng đến lợi nhuận mà không quan tâm đến việc liệu hành vi của họ có gây hại cho người khác hay không Trong khi đó, một số công chức Nhà nước lại bị tha hóa bởi tham nhũng, tiếp tay cho các hành vi phạm tội Thực tế cho thấy, nếu không có bản lĩnh vững vàng, các ngành chức năng chống gian lận thương mại dễ bị lôi kéo và mua chuộc, trở thành nô lệ của đồng tiền Bị cuốn hút bởi lợi nhuận khổng lồ, các gian thương tìm đủ mọi chiêu trò để móc nối với những công chức tha hóa, từ đó hình thành các đường dây gian lận phức tạp và khó phát hiện.
1.2.3 Đối với an ninh chính trị
Các hình thức gian lận nhập khẩu ngày càng tinh vi và phức tạp đang lan rộng trên toàn quốc, gây rối loạn trật tự an ninh và an toàn xã hội Những hoạt động này không chỉ ảnh hưởng đến uy tín của Đảng mà còn làm giảm hiệu quả quản lý của Nhà nước.
Các hình thức gian lận thương mại qua biên giới ngày càng tinh vi, gây ra nhiều khó khăn cho các cơ quan chức năng, đặc biệt là Hải quan, dẫn đến tình hình an ninh biên giới bất ổn Cư dân biên giới, do thiếu hiểu biết, dễ bị lôi kéo vào hoạt động buôn lậu và chống đối các cơ quan kiểm tra, làm gia tăng tình trạng mất trật tự xã hội và đe dọa an ninh chính trị khu vực Hậu quả của gian lận thương mại không chỉ ảnh hưởng đến nền kinh tế mà còn làm giảm niềm tin của người dân vào chính sách của Đảng và vai trò quản lý của Nhà nước, từ đó tác động tiêu cực đến uy tín của Đảng và Nhà nước trong lòng dân.
Nguyên nhân gian lận nhập khẩu tại các DNVN
Tình hình gian lận nhập khẩu tại Việt Nam đang trở nên phổ biến và phức tạp hơn Các nguyên nhân dẫn đến hành vi gian lận này rất đa dạng và cần được xem xét kỹ lưỡng.
* Thứ nhất, do mục tiêu lợi nhuận của các doanh nghiệp
Tối đa hóa lợi nhuận với chi phí thấp nhất là mục tiêu hàng đầu của doanh nghiệp, đặc biệt trong hoạt động xuất nhập khẩu Để đạt được lợi nhuận cao, doanh nghiệp cần tìm kiếm các phương án giảm thiểu chi phí, từ đó nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường Doanh nghiệp hợp pháp thường áp dụng các chiến lược kinh doanh hiệu quả để tiết kiệm chi phí quản lý, nâng cao chất lượng sản phẩm và tăng cường quảng bá Tuy nhiên, một số doanh nghiệp lại sử dụng thủ đoạn phi pháp như trốn thuế và lợi dụng chính sách thương mại ưu đãi, dẫn đến tình trạng gian lận trong thương mại quốc tế gia tăng Tại Việt Nam, thuế nhập khẩu chiếm tỷ trọng lớn trong ngân sách nhà nước, điều này thúc đẩy doanh nghiệp tìm cách gian lận để trốn thuế.
Sự kiến tạo địa hình phức tạp tại khu vực biên giới Việt Nam, với nhiều núi cao và đường biên giới dài tiếp giáp với Trung Quốc, Lào và Campuchia, đã tạo ra nhiều khó khăn trong công tác kiểm tra và quản lý lưu thông hàng hóa Điều này không chỉ thách thức các cơ quan chức năng mà còn tạo điều kiện cho buôn lậu và gian lận thương mại phát triển mạnh mẽ hơn.
* Thứ ba, sự phối hợp thiếu đồng bộ và lỏng lẻo giữa các cơ quan quản lý
Công tác đấu tranh chống gian lận thương mại (GLTM) và gian lận trong kinh doanh (GLNK) tại Việt Nam hiện đang gặp nhiều khó khăn do thiếu sự đồng bộ và phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý trong việc kiểm tra và xử lý các vi phạm.
Việc chống gian lận nhập khẩu là trách nhiệm chung của tất cả các bên liên quan, không chỉ riêng cơ quan Hải quan Nhiều trường hợp gian lận bị phát hiện nhưng không thể ngăn chặn do lực lượng mỏng và thiếu sự phối hợp Hơn nữa, một số cơ quan quản lý từ chối chia sẻ thông tin cần thiết để bảo vệ lợi ích riêng, gây cản trở trong việc phát hiện và xử lý các hành vi gian lận.
Để đạt được các mục tiêu phòng chống gian lận thương mại (GLTM) hiệu quả, cần thiết có sự phối hợp chặt chẽ và đồng bộ giữa các cơ quan quản lý chuyên ngành và lực lượng Hải quan.
Hệ thống luật pháp và cơ chế chính sách của Nhà nước hiện chưa đồng bộ, cụ thể và rõ ràng, dẫn đến nhiều kẽ hở Điều này tạo điều kiện cho các doanh nghiệp lợi dụng những thiếu sót trong pháp luật để nhập khẩu hàng hóa vào Việt Nam.
Nhiều quy định của Nhà nước hiện nay còn chung chung và thiếu rõ ràng, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp lách luật trong việc buôn lậu hàng hóa Đặc biệt, các mặt hàng như bánh kẹo và đồ điện tử gia dụng chưa có quy định cụ thể về mức độ vi phạm liên quan đến số lượng và giá trị hàng hóa để bị truy cứu trách nhiệm hình sự Thêm vào đó, sự chồng chéo và không thống nhất trong các văn bản pháp luật cũng dẫn đến sự khác biệt lớn về mức phạt cho các hành vi vi phạm, gây khó khăn trong việc thực thi luật.
Chính sách kinh tế và thương mại tại Việt Nam hiện còn nhiều kẽ hở, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp gian lận lợi dụng những thiếu sót trong xuất nhập khẩu Điều này dẫn đến việc họ khai giảm giá trị hàng hóa nhập khẩu và hưởng chênh lệch thuế, từ đó thu lợi bất chính.
* Thứ năm, trình độ chuyên môn và phẩm chất đạo đức của các cán bộ công chức
Một số cán bộ công chức hiện nay còn thiếu năng lực và chưa được đào tạo bài bản về nghiệp vụ điều tra và xử lý gian lận Công tác đào tạo và bồi dưỡng cán bộ còn yếu kém, dẫn đến việc một số cán bộ quản lý không đủ năng lực để thực hiện nhiệm vụ Điều này đã ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng nắm bắt tình hình, phát hiện sai phạm và ngăn chặn các hành vi gian lận, tạo ra nhiều kẽ hở cho các đối tượng hoạt động.
Trình độ chuyên môn không đủ, cùng với phẩm chất đạo đức suy thoái của một số cán bộ, đang dẫn đến việc vi phạm quy định trong quản lý kinh tế vì tư lợi cá nhân Những hành vi này không chỉ dễ bị cám dỗ và mua chuộc mà còn góp phần vào các gian lận, gây ảnh hưởng tiêu cực đến niềm tin của nhân dân vào Đảng và Nhà nước trong công tác đấu tranh chống buôn lậu và gian lận nhập khẩu tại Việt Nam hiện nay.
* Cuối cùng là công tác tuyên truyền về phòng chống gian lận nhập khẩu chưa được chú trọng
Công tác giáo dục, tuyên truyền và phổ biến pháp luật về phòng chống GLNK chưa được nâng cao trong các ngành, các cấp và trong nhân dân Nhận thức của một số cán bộ và người dân, đặc biệt là cư dân biên giới, về tầm quan trọng của việc đấu tranh và phòng chống GLNK còn nhiều hạn chế.
Nhiều địa phương và cơ quan nhà nước chưa coi trọng công tác chống gian lận thương mại, dẫn đến quản lý lỏng lẻo và thiếu sự chỉ đạo, giám sát thường xuyên Công tác tuyên truyền chủ yếu chỉ phản ánh hành vi vi phạm mà chưa chú trọng biểu dương những hành động tích cực, đồng thời chưa phát huy vai trò giám sát và tố giác Các doanh nghiệp cũng tỏ ra thờ ơ, không chú trọng bảo vệ sản phẩm và vị thế của mình trước sự cạnh tranh không lành mạnh, đồng thời chưa chủ động hợp tác với các cơ quan chức năng để bảo vệ quyền lợi.
GLNK, hay gian lận trong nhập khẩu, là hành vi lợi dụng kẽ hở của pháp luật và chính sách để trốn thuế, nhằm thu lợi bất chính tại Việt Nam Hiện nay, tình trạng GLNK ngày càng phức tạp với nhiều thủ đoạn tinh vi Hệ thống pháp luật Việt Nam đã xác định 73 hành vi gian lận thương mại trong lĩnh vực Hải quan.
Sự hấp dẫn từ lợi nhuận phi pháp là nguyên nhân chính dẫn đến hành vi gian lận của doanh nghiệp Địa hình phức tạp tại khu vực giáp ranh với Trung Quốc, Lào, Campuchia tạo ra nhiều khó khăn cho các cơ quan quản lý trong việc phát hiện và xử lý gian lận thương mại Thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chuyên ngành, cùng với đội ngũ cán bộ thiếu trình độ chuyên môn và đạo đức, đã làm cho công tác quản lý gặp nhiều trở ngại Hệ thống pháp luật và các chính sách kinh tế còn nhiều kẽ hở, trong khi công tác tuyên truyền phòng chống gian lận chưa hiệu quả, dẫn đến thách thức trong việc xử lý vi phạm Thực trạng gian lận thương mại ngày càng phát triển mạnh mẽ trên toàn quốc, gây ra nhiều tác động tiêu cực đến kinh tế, văn hóa xã hội và an ninh chính trị.
THỰC TRẠNG GIAN LẬN NHẬP KHẨU HÀNG HÓA TỪ
Tình hình gian lận nhập khẩu hàng hóa Trung Quốc tại DNVN
2.1.1 Tình hình nhập khẩu hàng hóa Trung Quốc của Viẹt Nam những năm qua
Theo Báo cáo Xuất nhập khẩu Việt Nam, Trung Quốc là thị trường nhập khẩu lớn nhất trong ba năm qua, với tổng kim ngạch nhập khẩu từ quốc gia này đạt hơn 65 tỷ USD vào năm 2018, tăng 11,68% so với năm 2017 Số liệu này chiếm 27,65% tổng kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam trong năm 2018.
Bảng 2.1 Kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam và một số khu vực, thị trường năm 2018
(Nguồn: Tổng cục Hải quan)
ASEAN ■ Trung Quốc Hàn Quốc
Nhật Bán ■ Các nước Châu Á ■ Châu Âu c
■ Châu Đại Dương HChau Mỹ ■ Châu Phi ò
Hình 2.1 Tỷ trọng trong kim ngạch nhập khẩu của một số khu vực, thị trường tại Việt Nam năm 2018
Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, trong tháng 12 và năm 2019, tổng kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam từ Trung Quốc đạt 75,45 tỷ USD, tăng 15,2% so với năm 2018, chiếm 29,8% tổng kim ngạch nhập khẩu của cả nước trong năm 2019.
Bảng 2.2 Kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam và một số khu vực, thị trường năm 2019
Nguyên phụ liệu dệt may
Sản phẩm từ nhựa 3,99 25,1 Điện thoại và linh phụ kiện _7,58 _ _-12 _
Máy tính và linh kiện điện
Máy móc, thiết bị, phụ tùng 14,9 28
Hóa chất và các sản phẩm từ hóa chất
(Nguồn: Tổng cục Hải quan)
Hình 2.2 Tỷ trọng trong kim ngạch nhập khẩu của một số khu vực, thị trường tại Việt Nam năm 2019
Năm 2019, Việt Nam chủ yếu nhập khẩu máy móc, thiết bị, linh kiện điện tử và nguyên phụ liệu từ Trung Quốc, với kim ngạch nhập khẩu máy móc đạt 14,9 tỷ USD, tăng 28% so với năm 2018 Máy tính và linh kiện điện tử có mức tăng 47,2%, đạt 12,11 tỷ USD, trong khi nguyên phụ liệu ngành may mặc đạt 11,52 tỷ USD, tăng 9,4% Các sản phẩm từ nhựa cũng ghi nhận sự tăng trưởng 25,1%, đạt 3,99 tỷ USD, và hàng hóa hóa chất đạt 3,23 tỷ USD, tăng 8,8% Tuy nhiên, mặt hàng điện thoại và linh phụ kiện lại giảm 12%, tương đương 7,58 tỷ USD so với năm trước.
Bảng 2.3 Kim ngạch NK một số mặt hàng của Việt Nam tại thị trường Trung
Trung Quốc đã trở thành thị trường nhập khẩu lớn nhất của Việt Nam trong những năm gần đây, dẫn đến tình trạng gian lận hàng hóa có xuất xứ từ Trung Quốc ngày càng gia tăng và phức tạp Kể từ khi Hiệp định thương mại ASEAN - Trung Quốc có hiệu lực từ năm 2019, nhiều mặt hàng tiêu dùng nhập khẩu được hưởng ưu đãi thuế, giảm xuống mức 0% Điều này đã tạo cơ hội cho một số doanh nghiệp Việt Nam lách luật để trốn thuế và thực hiện các hành vi gian lận, bao gồm cả việc nhập lậu hàng hóa qua khu biên giới Việt - Trung.
2.1.2 Tình hình gian lận nhập khẩu hàng hóa Trung Quốc tại các DNVN
Tại Hội thảo “Nâng cao hiệu quả công tác chống buôn lậu, hàng giả và gian lận thương mại - Phát triển thị trường trong hội nhập quốc tế”, các chuyên gia đã thảo luận về các giải pháp nhằm cải thiện công tác chống buôn lậu và gian lận thương mại, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển thị trường trong bối cảnh hội nhập quốc tế.
Vào ngày 5/3/2019, PGS.TS Đàm Thanh Quế, Chánh văn phòng thường trực BCĐ 389 quốc gia, đã chỉ ra rằng tình trạng buôn lậu và gian lận thương mại đang diễn ra phức tạp, ảnh hưởng tiêu cực đến sản xuất trong nước, doanh nghiệp chính đáng và gây thiệt hại cho người tiêu dùng.
Theo Chi cục Hải quan cửa khẩu Móng Cái, hiện nay, nhiều đối tượng đang sử dụng thủ đoạn kê khai sai về số lượng, mã hàng, chủng loại, xuất xứ, trị giá và mức thuế suất Họ cũng tháo rời các linh kiện, phụ tùng nhằm mục đích trốn thuế hoặc áp dụng mức thuế thấp hơn thực tế để trục lợi.
Còn theo báo cáo công tác phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại năm
Vào ngày 3/1/2010 tại TP Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh, Chi cục Hải quan cửa khẩu Móng Cái đã phối hợp với các đơn vị liên quan phát hiện Công ty TNHH Thương mại quốc tế Minh Phong MC vi phạm trong việc khai báo hàng hóa nhập khẩu Doanh nghiệp này đã không khai hoặc khai sai về tên hàng, số lượng và chủng loại hàng hóa trong hai tờ khai hải quan Tuy nhiên, họ đã tự nguyện nộp đủ số thuế trước khi lập biên bản vi phạm Ông Đinh Ngọc Thắng, Cục trưởng Cục Hải quan Thành phố Hồ Chí Minh, cho biết tình trạng doanh nghiệp chuyển luồng kiểm tra để trốn thuế đang gia tăng, đặc biệt vào những tháng cuối năm khi lượng hàng hóa nhập khẩu tăng cao, dẫn đến số tiền trốn thuế lên đến hàng tỷ đồng.
Theo quy định, hàng hóa vào luồng đỏ phải trải qua kiểm tra hồ sơ và thực tế, trong khi luồng vàng chỉ yêu cầu kiểm tra hồ sơ, và luồng xanh cho phép thông quan trực tiếp Nhiều doanh nghiệp đã lợi dụng chính sách này để hủy tờ khai hàng hóa vào luồng đỏ, khai tờ khai ảo và chọn tờ khai vào luồng xanh hoặc vàng để thông quan Một số doanh nghiệp còn cố tình khai sai thông tin về tên hàng, chủng loại, trị giá và mã số hàng hóa nhằm hưởng ưu đãi thuế suất Thậm chí, có doanh nghiệp khai hàng hóa với mức thuế cao nhưng thực tế lại chứa hàng nhập khẩu có điều kiện, hàng giả, hoặc hàng cấm.
Nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam từ Trung Quốc đang gia tăng mạnh, trong bối cảnh căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc Điều này dấy lên lo ngại về việc hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc lợi dụng mác Việt Nam để tránh các biện pháp phòng vệ thương mại và né thuế khi tái xuất sang Mỹ Gian lận nhập khẩu đã trở thành một vấn đề nghiêm trọng, với hai hình thức chính: giả mạo xuất xứ Việt Nam để tiêu thụ trong nước và để xuất khẩu bất hợp pháp sang các quốc gia khác Tại buổi họp báo chuyên đề diễn ra vào ngày 27/12/2019, Phó Cục trưởng đã đề cập đến các giải pháp đấu tranh chống gian lận xuất xứ hàng xuất khẩu.
Cục KTSTQ Trần Mạnh Cường cho biết, kể từ khi xảy ra căng thẳng thương mại
Mỹ và Trung Quốc đang chứng kiến sự gia tăng đột biến trong các vụ việc liên quan đến gian lận xuất xứ Có 19 nhóm mặt hàng, bao gồm máy vi tính, sản phẩm điện tử, nhôm, sắt thép, xe đạp và sản phẩm từ gỗ, có nguy cơ cao về gian lận xuất xứ Để ngăn chặn các hành vi này, Cục Kiểm tra Nhà nước đã lập danh sách các doanh nghiệp có nguy cơ và tiến hành kiểm tra 9 doanh nghiệp Kết quả cho thấy 4 doanh nghiệp đã gian lận bằng cách sử dụng xuất xứ hàng Việt Nam để xuất khẩu sang Mỹ, trong đó có 3 doanh nghiệp lắp ráp xe đạp và 1 doanh nghiệp lắp ráp sản phẩm từ gỗ.
Bảng 2.4 Danh sách 19 mặt hàng có nguy cơ gian lận xuất xứ
4 401120, 401212 Lốp xe tải và xe khách
7 Chương 72, chương 73 Sắt hoặc thép và các sản phẩm từ sắt hoặc thép
9 847141, 847330 Máy vi tính và phụ kiện
11 Chương 76 Nhôm và các sản phẩm từ nhôm
15 Chương 48 Giấy và các sản phẩm từ giấy
17 Chương 61, chương 62 Hàng may mặc, quần áo
Cục trưởng KTSTQ Nguyễn Tiến Lộc cho biết nhiều doanh nghiệp có vốn đầu tư từ Trung Quốc đã nhập khẩu linh kiện, lắp ráp thành hàng hóa mang xuất xứ Việt Nam để xuất khẩu sang Mỹ nhằm hưởng ưu đãi thuế Các doanh nghiệp này thường sử dụng thủ đoạn như ghi nhãn “Made in Vietnam” khi làm thủ tục hải quan hoặc lợi dụng hình thức quá cảnh để đưa hàng hóa quay lại Việt Nam Trong năm qua, Tổng Cục Hải quan đã phát hiện lô hàng nhôm trị giá 4,3 tỷ USD từ Trung Quốc với ý định xuất khẩu sang Mỹ, trong khi thuế nhập khẩu nhôm Trung Quốc lên đến 375%, còn nhôm Việt chỉ 15% Tình trạng gian lận xuất xứ vì thế ngày càng gia tăng.
Trong bối cảnh hiện nay, việc tăng cường công tác phòng chống gian lận là rất cần thiết nhằm ngăn chặn các chính sách phòng vệ thương mại từ các quốc gia bên thứ ba đối với hàng hóa Việt Nam khi có sự cố xảy ra.
Gian lận hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc tại các DNVN - Một số tình huống nghiên cứu
2.2.1 Gian lận bằng cách khai sai tên, mã số hàng hóa NK của Công ty TNHH Thương mại và dịch vụ Trần Linh đối với lô hàng màn hình LED Đây là hình thức gian lận hết sức quen thuộc của các chủ hàng nhằm thực hiện hành vi GLNK Lợi dụng cơ chế tự khai, tự tính thuế trong quá trình thông quan, nhiều DN đã cố tình mô tả sai tên hàng hóa trên tờ khai hải quan, đưa hàng hóa từ mã số thuế cao xuống mã số thuế thấp hơn để gian lận thuế nhập khẩu.
Theo Thông tư số 38/2015/TT-BTC và Nghị định 08/2015/NĐ-CP, việc kiểm tra thực tế hàng hóa được thực hiện dựa trên quản lý rủi ro và phân luồng của hệ thống hải quan Hàng hóa được phân vào luồng xanh hoặc vàng sẽ được miễn kiểm tra thực tế, trong khi các lô hàng nghi ngờ sẽ bị kiểm tra theo quyết định của Chi cục trưởng Chi cục Hải quan Thông thường, chỉ một tỷ lệ đại diện của lô hàng sẽ được kiểm tra, điều này tạo cơ hội cho một số chủ hàng lợi dụng để khai sai loại hàng hóa nhập khẩu Một ví dụ điển hình là vụ việc của Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ Trần Linh, bị Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Sài Gòn khu vực 1 phát hiện về hành vi khai sai mã số hàng hóa nhằm gian lận thuế.
Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ Trần Linh, mã số thuế 0302260290, được thành lập vào ngày 01/04/2001 với bà Nguyễn Châu Linh là đại diện pháp lý Công ty chuyên hoạt động trong lĩnh vực đại lý, môi giới và bán lẻ hàng hóa tại các cửa hàng chuyên doanh, đồng thời cung cấp các dịch vụ phục vụ cá nhân khác.
Năm 2019, Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ Trần Linh đã thực hiện thủ tục nhập khẩu lô hàng màn hình Led hiệu Yestech, độ phân giải P4.8, kích thước 500 x 500mm, xuất xứ từ Trung Quốc, với mã số hàng hóa 85285200 Doanh nghiệp áp dụng thuế suất nhập khẩu 0% và thuế giá trị gia tăng 10%, tổng số thuế phải nộp cho lô hàng là 860 triệu đồng Lô hàng được phân luồng xanh, miễn kiểm tra thực tế.
Đội giám sát và kiểm soát hải quan thuộc Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Sài Gòn khu vực 1 đã phát hiện lô hàng nghi vấn trong quá trình kiểm tra, dẫn đến việc báo cáo lãnh đạo để chuyển luồng và phối hợp với đội thủ tục hàng hóa nhập khẩu kiểm tra thực tế tại cảng Kết quả cho thấy hàng hóa này đáng lẽ phải có mã số thuế 85285910, tương ứng với thuế suất nhập khẩu 12% và thuế giá trị gia tăng 10% Cơ sở pháp lý cho kết luận về hành vi gian lận đã được xác định.
Theo Nghị định 45/2016/NĐ-CP, Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ Trần Linh sẽ bị phạt từ 3 triệu đến 5 triệu đồng nếu không khai hoặc khai sai tên hàng, chủng loại hàng hóa nhập khẩu được miễn thuế theo quy định.
Theo khoản 2a, Điều 8 của Nghị định, các doanh nghiệp sẽ bị phạt 20% số tiền thuế khai thiếu hoặc số tiền thuế được miễn, giảm, không thu thuế, nếu cơ quan hải quan phát hiện hành vi khai sai về tên hàng, chủng loại, số lượng, khối lượng, chất lượng, trị giá, mã số hàng hóa, thuế suất, mức thuế và xuất xứ hàng hóa trong quá trình làm thủ tục hải quan Điều này gây thiệt hại tới ngân sách nhà nước.
Công ty TNHH Trần Linh đã khai sai mã số hàng hóa nhập khẩu, dẫn đến việc giảm số thuế nhập khẩu phải nộp từ 12% xuống 0%, gây thất thu lớn cho ngân sách nhà nước Nếu khai báo đúng mã số hàng hóa, giá trị lô hàng nhập khẩu sẽ lên tới 9 tỷ đồng, với tổng thuế phải nộp gần 2,2 tỷ đồng Do đó, công ty đã nộp thiếu gần 1,3 tỷ đồng tiền thuế Cơ quan hải quan cần xử lý vi phạm này để đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong hoạt động thương mại.
Chi cục Hải quan Cửa khẩu Sài Gòn khu vực 1 đã quyết định xử phạt hành chính Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ Trần Linh do hành vi vi phạm, đồng thời yêu cầu truy thu số thuế còn thiếu là 1,3 tỷ đồng.
2.2.2 Gian lận xuất xứ hàng hóa nhập từ Trung Quốc mang nhãn hiệu Asanzo của Công ty TNHH sản xuất thương mại Sa Huỳnh
Hiệp định thương mại ASEAN - Trung Quốc, có hiệu lực từ năm 2019, đã tạo điều kiện cho doanh nghiệp (DN) và hàng hóa Việt Nam hưởng ưu đãi thuế quan, với C/O trở thành một yếu tố quan trọng giúp thuế suất giảm xuống 0% Tuy nhiên, một số DN lợi dụng chính sách này để nhập khẩu hàng hóa giá rẻ từ nước ngoài, sau đó gán nhãn "sản xuất tại Việt Nam" nhằm tiêu thụ nội địa với giá cao hơn Ngoài ra, hàng hóa Trung Quốc cũng được nhập khẩu vào Việt Nam để "mượn mác" xuất khẩu sang nước thứ ba, nhằm trốn tránh thuế quan và biện pháp phòng vệ thương mại Hành vi này không chỉ gây hại cho sản xuất trong nước và người tiêu dùng, mà còn tạo áp lực lớn cho hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam, khi các quốc gia khác áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại hoặc tăng thuế đối với hàng hóa Việt Nam.
Trong năm vừa qua, vụ việc hàng loạt doanh nghiệp nhập khẩu hàng hóa và linh kiện gia dụng từ Trung Quốc mang nhãn hiệu Asanzo đã gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh về tình trạng hàng hóa Trung Quốc "đội lốt" hàng Việt Nam Trong số 27 doanh nghiệp có dấu hiệu gian dối nhãn mác, Công ty TNHH sản xuất thương mại Sa Huỳnh là một ví dụ điển hình.
Công ty TNHH sản xuất thương mại Sa Huỳnh, được thành lập vào ngày 11/7/2018, hoạt động với tư cách công ty TNHH một thành viên tại Quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh Mã số doanh nghiệp của công ty là 0315160060, chuyên bán buôn đồ điện gia dụng, đèn và bộ đèn điện, cùng với thiết bị và linh kiện điện tử, viễn thông, máy vi tính và phần mềm Công ty cũng tham gia sản xuất linh kiện điện tử, máy vi tính và thiết bị ngoại vi Tuy nhiên, công ty đã tạm ngưng hoạt động từ đầu tháng 3/2019.
Vào tháng 9/2018, Công ty TNHH sản xuất thương mại Sa Huỳnh đã mở tờ khai nhập khẩu một lô hàng linh kiện cho lò nướng thủy tinh, bao gồm 970 nắp đậy nhựa, 940 chậu thủy tinh và 1.180 bộ đếm thời gian, với nguồn gốc từ Trung Quốc Tất cả hàng hóa đều mới 100% và có tổng trị giá gần 213 triệu đồng, theo thông tin từ báo vιclnamfinancc.vn ngày 24/07/2019.
Do phát hiện có nhiều nghi vấn liên quan đến lô hàng nên Cục Hải quan TP.
Vào ngày 7/9/2018, Hồ Chí Minh đã hợp tác với Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Sài Gòn khu vực 4 để tiến hành kiểm tra một lô hàng Lực lượng chức năng thuộc Cục Hải quan TP đã tham gia vào quá trình kiểm tra này.
Hồ Chí Minh đã tiến hành kiểm tra container FCIU8689004, chứa hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc của Công ty Sa Huỳnh, tại cảng IDC Phước Long và phát hiện ra các sai phạm.
