Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng công trình giao thông bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước
Cơ sở lý luận về quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng công trình giao thông bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước
2.1.1 Một số khái niệm về quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng công trình giao thông bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước
2.1.1.1 Khái niệm quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng công trình
Quản lý là quá trình tác động có ý thức của người quản lý lên đối tượng quản lý, nhằm điều hành và hướng dẫn các hoạt động xã hội cũng như hành vi cá nhân, đảm bảo sự phù hợp với các quy luật khách quan.
Quản lý nhà nước là khái niệm gắn liền với sự hình thành và phát triển của nhà nước, thể hiện qua hoạt động tổ chức và điều hành của bộ máy nhà nước Nó bao gồm sự tác động và tổ chức quyền lực nhà nước trên các lĩnh vực lập pháp, hành pháp và tư pháp Do đó, quản lý nhà nước được thực hiện bởi ba hệ thống cơ quan nhà nước: cơ quan lập pháp, cơ quan hành pháp và cơ quan tư pháp.
Dự án là một quá trình độc nhất, bao gồm một chuỗi hoạt động được phối hợp và kiểm soát chặt chẽ Mỗi dự án có thời gian bắt đầu và kết thúc rõ ràng, nhằm đạt được các mục tiêu cụ thể theo các yêu cầu đã định, đồng thời tuân thủ các ràng buộc về thời gian, chi phí và nguồn lực.
Dự án đầu tư xây dựng là tập hợp các đề xuất liên quan đến việc sử dụng vốn để thực hiện xây dựng mới, sửa chữa hoặc cải tạo công trình nhằm phát triển và nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ trong thời gian và chi phí xác định Trong giai đoạn chuẩn bị, dự án được thể hiện qua báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, báo cáo nghiên cứu khả thi hoặc báo cáo kinh tế - kỹ thuật đầu tư xây dựng.
Xây dựng cơ bản là quá trình xây dựng các công trình hạ tầng kỹ thuật và cơ sở kinh tế - xã hội, bao gồm các công trình giao thông, thủy lợi, thủy điện, cầu cảng, nhà ở, công sở và nhà máy phục vụ sản xuất Những công trình này không chỉ thúc đẩy phát triển kinh tế mà còn mang lại lợi ích cho xã hội thông qua các công trình phúc lợi như nhà văn hóa, công viên và rạp chiếu phim Đặc điểm nổi bật của xây dựng cơ bản là lợi nhuận từ các dự án này phục vụ cho mọi tầng lớp trong xã hội, đồng thời yêu cầu nguồn vốn đầu tư lớn và sự hỗ trợ từ nhà nước.
Quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng là hoạt động của cơ quan nhà nước thông qua các định hướng, quy hoạch, kế hoạch và văn bản pháp luật liên quan Mục tiêu của hoạt động này là tác động tích cực đến các dự án đầu tư, đảm bảo các chủ thể tham gia quản lý và thực hiện dự án đạt được mục tiêu đề ra một cách hiệu quả nhất.
2.1.1.2 Khái niệm vốn ngân sách nhà nước
Vốn ngân sách nhà nước, theo Luật ngân sách 2015, là nguồn vốn đầu tư chủ yếu cho phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội Nguồn vốn này được cấp phát không mang tính thu hồi, đóng vai trò quan trọng trong việc tạo tiền đề cho sự phát triển kinh tế Cơ sở hạ tầng tốt không chỉ thu hút các nhà đầu tư mà còn tạo ra giá trị gia tăng cho xã hội, giúp nhà nước có thêm nguồn thu để tái đầu tư vào các công trình hạ tầng và phục vụ cho các nhiệm vụ của nhà nước.
Ngân sách nhà nước được chia thành ngân sách trung ương và ngân sách địa phương Ngân sách địa phương bao gồm ngân sách của các đơn vị hành chính có Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân, theo quy định của Luật Tổ chức Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân hiện hành.
Ngân sách huyện, bao gồm ngân sách cấp huyện và ngân sách của các huyện, thị xã, thành phố thuộc huyện, được quy định bởi Quốc hội vào năm 2015.
Ngân sách huyện, bao gồm ngân sách cấp huyện và ngân sách các xã, phường, thị trấn, là một phần quan trọng trong quản lý tài chính của các địa phương.
Ba là, Ngân sách các xã, phường, thị trấn (gọi chung là ngân sách cấp xã);
Ngân sách trung ương đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các nhiệm vụ chiến lược của quốc gia, bao gồm đầu tư phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội có ảnh hưởng rộng rãi, triển khai các chương trình và dự án quốc gia, cũng như thực hiện các chính sách xã hội thiết yếu Ngân sách này còn giúp điều phối kinh tế vĩ mô, đảm bảo quốc phòng, an ninh và đối ngoại, đồng thời hỗ trợ các địa phương có ngân sách chưa cân đối Các dự án đầu tư từ ngân sách trung ương thường bao gồm các công trình như đường quốc lộ, bến cảng, nhà ga và sân bay.
Ngân sách địa phương được phân cấp nguồn thu nhằm thực hiện hiệu quả các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng và an ninh Các công trình do ngân sách địa phương đầu tư bao gồm trường học, bệnh viện và đường huyện Tại mỗi địa phương, có hai nguồn vốn đầu tư: một từ ngân sách Trung ương và một từ ngân sách địa phương Vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước cấp huyện bao gồm toàn bộ chi phí cần thiết để hình thành các công trình, như chi phí xây dựng, thiết bị, bồi thường, hỗ trợ tái định cư và quản lý dự án Chi đầu tư này được thực hiện hàng năm nhằm nâng cao cơ sở vật chất kỹ thuật cho nền kinh tế, phục vụ cho phát triển các công trình hạ tầng kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh và quốc phòng, đặc biệt là những công trình không có khả năng thu hồi vốn.
2.1.1.3 Khái niệm quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng công trình giao thông bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước
Quản lý đầu tư xây dựng công trình giao thông bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước là quá trình thực hiện các chức năng lập kế hoạch, tổ chức quản lý và kiểm soát của các cơ quan nhà nước đối với dự án đầu tư Mục tiêu là đảm bảo dự án hoàn thành đúng thời hạn, sử dụng vốn hiệu quả và đạt yêu cầu về kỹ thuật, chất lượng sản phẩm và dịch vụ, thông qua các phương pháp và điều kiện tốt nhất (Từ Quang Phương, 2012).
2.1.2 Vai trò của quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng công trình giao thông bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước
Quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng công trình giao thông từ nguồn vốn ngân sách nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc giúp chủ đầu tư hoạch định, theo dõi và kiểm soát tất cả các khía cạnh của dự án Điều này đảm bảo tuân thủ các quy định pháp luật liên quan đến ngành giao thông, đồng thời khuyến khích sự tham gia của mọi thành phần trong dự án Mục tiêu là hoàn thành dự án đúng thời gian, với chi phí và chất lượng như mong muốn ban đầu.
Quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng công trình giao thông từ nguồn vốn ngân sách nhà nước có vai trò quan trọng trong việc cải tạo và xây dựng hệ thống đường giao thông Điều này không chỉ nâng cao cơ sở hạ tầng mà còn thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
Cơ sở thực tiễn về quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng công trình giao thông từ nguồn vốn ngân sách nhà nước
2.2.1 Kinh nghiệm quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng công trình giao thông từ nguồn vốn ngân sách nhà nước ở Huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình
Tại huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình, công trình giao thông được ưu tiên phát triển mặc dù ngân sách hạn chế Các địa phương nhận thức rõ tầm quan trọng của giao thông đối với phát triển kinh tế, do đó, công tác tuyên truyền được coi là then chốt để nâng cao nhận thức người dân UBND huyện chỉ đạo cụ thể, huy động sự tham gia của toàn bộ hệ thống chính trị, đồng thời chú trọng đào tạo đội ngũ cán bộ cơ sở Các xã áp dụng phương pháp linh hoạt, đảm bảo công khai, minh bạch trong quá trình triển khai Chủ tịch UBND huyện yêu cầu rà soát tiến độ các dự án, giải quyết vướng mắc trong giải phóng mặt bằng và hoàn ứng kịp thời Phòng Kế hoạch và Đầu tư cần tăng cường kiểm tra chất lượng công trình, phối hợp xây dựng quy chế quản lý sau đầu tư và kiểm soát đấu thầu Phòng Tài chính và Kho bạc Nhà nước huyện rà soát nguồn vốn và kiểm soát chi tiêu Các chủ đầu tư và UBND xã cần hoàn tất hồ sơ phê duyệt dự án mới trước 31/10/2019, khắc phục tình trạng đầu tư dàn trải và nợ đọng Chủ tịch UBND huyện yêu cầu các phòng quản lý xây dựng phối hợp khẩn trương thẩm định dự án sử dụng vốn ngân sách từ năm 2018 (UBND huyện Vũ Thư, 2018).
2.2.2 Kinh nghiệm quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng công trình giao thông từ nguồn vốn ngân sách nhà nước ở Thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh
Hạ Long nổi bật với những thành tựu trong cải cách hành chính và nâng cao năng lực quản lý Nhà nước, đặc biệt trong lĩnh vực xây dựng công trình giao thông Qua việc triển khai cơ chế quản lý xây dựng, Thành phố Hạ Long đã thể hiện những nét đặc sắc và hiệu quả trong công tác quản lý, góp phần thúc đẩy sự phát triển hạ tầng giao thông.
UBND Thành phố Hạ Long đã triển khai quy trình quản lý xây dựng một cách chi tiết, từ việc xin chủ trương, chọn địa điểm, lập và phê duyệt quy hoạch, cho đến tổ chức thi công và nghiệm thu công trình Việc cụ thể hóa các bước quản lý và giải quyết công việc của Nhà nước đã tạo ra bước đột phá trong cải cách hành chính, nâng cao trách nhiệm và năng lực của bộ máy Nhà nước Đặc biệt, Hạ Long nổi bật trong công tác đền bù giải phóng mặt bằng, một khâu thường gặp nhiều khó khăn trong các dự án xây dựng Thành công này đến từ việc UBND Thành phố áp dụng quy trình rõ ràng và hiệu quả, giúp giảm thiểu tình trạng chậm tiến độ và lãng phí vốn trong quá trình thực hiện dự án.
UBND Thành phố đã ban hành quy định về đền bù thiệt hại khi Nhà nước thu hồi đất, nêu rõ đối tượng, phạm vi, nguyên tắc, phương pháp phân loại tài sản và đơn giá đền bù Đặc biệt, đối với thu hồi đất để chỉnh trang đô thị, đền bù được thực hiện theo nguyên tắc “Nhà nước và nhân dân cùng làm”, được HĐND Thành phố thông qua thành Nghị quyết riêng Quy định này dựa trên logic rằng khi Nhà nước thu hồi đất để cải thiện môi trường sống, những người hưởng lợi từ sự phát triển này cần phải đóng góp một phần nguồn lực tương ứng.
Ủy ban nhân dân thành phố Hạ Long chú trọng công tác tuyên truyền gắn với quy chế dân chủ ở cơ sở, đồng thời thực hiện chính sách khen thưởng cho những cá nhân hoàn thành giải phóng mặt bằng vượt tiến độ Thành phố đã chỉ đạo các cấp UBND ký chương trình hàng năm nhằm hỗ trợ công tác đền bù và giám sát cộng đồng đối với nguồn vốn xây dựng công trình giao thông từ ngân sách nhà nước.
Trong công tác cải cách hành chính và đền bù giải phóng mặt bằng, vai trò và trách nhiệm của cá nhân, đặc biệt là lãnh đạo chủ chốt, là rất quan trọng và quyết định Chủ tịch UBND Thành phố Hạ Long đã thể hiện trách nhiệm của mình bằng cách trực tiếp đối thoại với công dân để giải quyết các vấn đề còn vướng mắc, đồng thời tuân thủ quy định pháp luật Hình ảnh Chủ tịch giải quyết công việc trực tuyến với dân, được phát sóng qua Đài truyền hình Việt Nam, đã khẳng định sự quan tâm của lãnh đạo đối với người dân Hành động này không chỉ tăng cường niềm tin của dân vào Đảng và Nhà nước mà còn tạo áp lực cho bộ máy quản lý, yêu cầu công chức và viên chức nâng cao chất lượng nghiệp vụ và bản lĩnh nghề nghiệp để đáp ứng yêu cầu công việc.
2.2.3 Kinh nghiệm quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng công trình giao thông từ nguồn vốn ngân sách nhà nước ở Huyện Tứ Kỳ, tỉnh Hải Dương
Khi bắt đầu kế hoạch xây dựng công trình giao thông, chính quyền và người dân huyện Tứ Kỳ đã nỗ lực chung tay tạo nên không khí sôi nổi Họ huy động mọi nguồn lực và áp dụng các giải pháp cụ thể cho từng giai đoạn Tất cả các địa phương đều tích cực hưởng ứng phong trào, vận động hiến đất, ngày công và vật liệu để thực hiện dự án.
Các địa phương trong huyện đã thực hiện hiệu quả quy chế dân chủ cơ sở, tuân thủ phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra giám sát.” Họ tích cực huy động mọi nguồn lực, đặc biệt là từ nhân dân, để xây dựng hạ tầng cơ sở và khuyến khích tính tiên phong, gương mẫu của cán bộ nhằm tạo động lực cho cộng đồng tham gia.
Để thúc đẩy tiến độ xây dựng các công trình đã được phê duyệt và khắc phục tình trạng đầu tư không hiệu quả, huyện đã triển khai nhiều giải pháp nhằm chấn chỉnh và giải quyết nợ đọng UBND huyện đã chỉ đạo duy trì thường xuyên chế độ giao ban về xây dựng cơ bản, nhằm đảm bảo quản lý và giám sát hiệu quả các dự án.
XD CTGT thường xuyên tổ chức kiểm tra và làm việc trực tiếp với các ngành và chủ đầu tư của những công trình trọng điểm, dự án lớn Mục tiêu là kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc để đẩy nhanh tiến độ thực hiện các công trình này, đồng thời đôn đốc thực hiện hàng quý.
Kiên quyết yêu cầu thực hiện bố trí vốn tập trung và tăng cường quản lý đầu tư từ ngân sách nhà nước để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn Tăng cường trách nhiệm của các chủ thể trong quản lý và thực hiện đầu tư xây dựng cơ bản, đồng thời điều chỉnh vốn các dự án chậm tiến độ Kiểm soát chặt chẽ việc lập, thẩm định, phê duyệt và điều chỉnh dự án, chỉ cho phép điều chỉnh khi đảm bảo khả năng cân đối ngân sách theo quy định của Luật Đầu tư công Thực hiện quy trình lập, thẩm định, phê duyệt chủ trương đầu tư đúng quy định và không cho phép doanh nghiệp tự bỏ vốn khi chưa được bố trí vốn, nhằm tránh phát sinh nợ đọng Chỉ tổ chức lựa chọn nhà thầu cho các gói thầu đã được bố trí vốn và thực hiện khối lượng công việc trong phạm vi kế hoạch vốn đã phê duyệt Nghiêm túc kiểm điểm, xác định trách nhiệm và áp dụng chế tài xử lý vi phạm đối với tổ chức, cá nhân không thực hiện tốt, gây ra nợ đọng hoặc phê duyệt chủ trương đầu tư không đúng thẩm quyền.
UBND huyện yêu cầu tăng cường giám sát và thanh tra việc quản lý kế hoạch đầu tư công, từ khâu lập, thẩm định, phê duyệt chủ trương đầu tư đến quyết toán công trình Điều này bao gồm việc đảm bảo quy trình lập, thẩm định và phê duyệt dự án đầu tư, cũng như quản lý và sử dụng vốn đầu tư, cho đến việc bàn giao công trình và thực hiện bảo trì, bảo dưỡng.
* Một số biện pháp quản lý dự án đầu tư hạ tầng nông thôn ở địa phương:
Huyện sẽ tập trung vào công tác bồi thường giải tỏa bằng cách nâng cao quản lý quy hoạch, đặc biệt là các quy hoạch công nghiệp và dân cư Việc thu hồi đất và đền bù sẽ được thực hiện trước khi có chủ đầu tư, đồng thời huy động các nguồn vốn ngân sách để xây dựng quỹ nhà đất phục vụ tái định cư Để đảm bảo tiến độ, huyện sẽ tăng cường giám sát và phân cấp mạnh mẽ cho UBND các xã trong việc phê duyệt phương án đền bù và thực hiện công tác giải tỏa.
Để đạt được sự phát triển bền vững, việc xây dựng đồng bộ các biện pháp kiểm soát và bảo vệ môi trường là rất quan trọng Mục tiêu chính là ngăn chặn ô nhiễm, phục hồi môi trường bị suy thoái và nâng cao chất lượng sống Trong giai đoạn hiện tại, cần tập trung vào công tác phòng ngừa và kiểm soát ô nhiễm để đảm bảo một môi trường trong lành cho tương lai.
Tăng cường năng lực cho các Ban Quản lý dự án là cần thiết nhằm nâng cao trình độ chuyên môn cho đội ngũ cán bộ quản lý Nhà nước trong lĩnh vực xây dựng Điều này có thể đạt được thông qua việc phát triển giáo dục và đào tạo bồi dưỡng Đồng thời, cần kiện toàn các Ban Quản lý dự án xây dựng trên toàn huyện và thành lập các Ban Quản lý mới để đảm bảo hiệu quả trong công tác quản lý.
XD theo chuyên ngành và Ban Quản lý khu vực (Vũ Thị Thu Giang, 2017)
2.2.4 Bài học kinh nghiệm rút ra cho huyện Thường Tín
