Cơ sở thực tế
Nhận thức được tầm quan trọng của việc đổi mới phương pháp giáo dục, giáo viên chú trọng phát huy tính tích cực của học sinh trong các giờ dạy, đặc biệt là giờ học văn Điều này giúp học sinh chủ động khám phá nghệ thuật văn chương, phát triển ngôn ngữ và kỹ năng tạo lập văn bản.
Một nhà phê bình đã nhận định rằng việc giúp học sinh cảm thụ văn học là một thách thức lớn Để khơi dậy niềm đam mê và hứng thú cho môn Ngữ văn, cần hiểu rằng đây không chỉ là một môn học cung cấp kiến thức mà còn là một loại hình nghệ thuật độc đáo Môn Ngữ văn đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành tư tưởng, tình cảm và nhân cách của học sinh, đồng thời giúp các em phát triển khả năng cảm thụ những tác phẩm văn học có giá trị nhân văn.
Học văn là một quá trình tích lũy lâu dài, đòi hỏi sự nghiêm túc và cập nhật liên tục về từng vấn đề và tác phẩm Để đạt được hiệu quả, người dạy cần áp dụng phương pháp phù hợp, trong khi người học cần có hứng thú và đam mê trong việc tiếp nhận kiến thức.
Truyện hiện đại Việt Nam là một phần quan trọng trong chương trình Ngữ văn lớp 9, bao gồm năm tác phẩm tiêu biểu Nội dung này không chỉ phong phú mà còn chiếm tỷ lệ lớn trong cấu trúc đề thi vào lớp 10, góp phần định hình kiến thức văn học cho học sinh.
Lứa tuổi học sinh lớp 9 đánh dấu giai đoạn chuyển biến lớn về tâm lý và sinh lý, khiến các em thường mất tập trung vào việc học Nhiều học sinh không hứng thú với việc học, đặc biệt là môn Văn.
Hiện nay, sự phong phú của sách tham khảo cho môn Ngữ văn đã tạo ra khó khăn cho học sinh trong việc học tập Nhiều em thường chọn đại một quyển sách để làm bài, chỉ nhằm đối phó với giáo viên, điều này ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng tiếp thu và phát huy tính sáng tạo của các em.
Để nâng cao chất lượng môn Ngữ văn, các giáo viên cần đổi mới phương pháp giảng dạy nhằm tạo sự hứng thú cho học sinh Việc kích thích sự tìm tòi và sáng tạo của các em sẽ giúp lôi cuốn các em hơn trong mỗi giờ học văn.
2 Mục đích viết sáng kiến kinh nghiệm
Mục tiêu của sáng kiến kinh nghiệm này là tạo ra sự hứng thú cho học sinh trong giờ học truyện hiện đại – Ngữ văn 9, nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy và đạt hiệu quả học tập tốt nhất trong bộ môn này.
- Phương pháp khảo sát thực tiễn
- Phương pháp đọc tài liệu.
- Thống kê, lập bảng số liệu đối sánh.
- Rút kinh nghiệm trong quá trình giảng dạy.
4 Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Học sinh lớp 9A4 trường THCS Phương Trung
- Phạm vi nghiên cứu : Trong suốt năm học 2013-2014.
Tháng 9-10 : Khảo sát thực tế
Trong tháng 11-12, chúng tôi tiến hành nghiên cứu nhằm tìm ra giải pháp tối ưu cho phương pháp giảng dạy truyện hiện đại, với mục tiêu tạo hứng thú cho học sinh trong giờ học Ngữ văn lớp 9 Các tháng tiếp theo, chúng tôi sẽ áp dụng những giải pháp đã được tìm ra để nâng cao hiệu quả giảng dạy truyện hiện đại, từ đó cải thiện trải nghiệm học tập của học sinh.
1 Cơ sở lí luận của vấn đề nghiên cứu.
Giải thích các thuật ngữ khoa học
Hứng thú là thái độ đặc biệt mà cá nhân thể hiện đối với một đối tượng nào đó, đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống Nó không chỉ mang lại ý nghĩa sâu sắc mà còn tạo ra khoái cảm trong quá trình hoạt động, giúp tăng cường động lực và sự sáng tạo.
Hứng thú biểu hiện ở sự tập trung cao độ, ở sự say mê, hấp dẫn bởi nội dung hoạt động, ở bề rộng và chiều sâu của hứng thú.
Hứng thú làm nảy sinh khát vọng hành động, làm tăng hiệu quả của hoạt động nhận thức, tăng sức làm việc
Truyện hiện đại, ra đời vào đầu thế kỷ XX, được viết bằng tiếng Việt hiện đại, mang trong mình cốt truyện phong phú và nhiều hư cấu Nhân vật trong truyện được miêu tả chi tiết về ngoại hình và tính cách, với những nhân vật có tính cách phức tạp Về mặt nghệ thuật, truyện hiện đại tập trung vào việc khắc họa hình tượng và phát hiện bản chất con người.
Mục tiêu , ý nghĩa của vấn đề nghiên cứu
- Nâng cao chất lượng giảng dạy truyện hiện đại trong chương trình Ngữ văn 9.
- Học sinh biết cách tóm tắt, phân tích tác phẩm, trả lời được những câu hỏi xoay quanh tác phẩm.
Yêu cầu cần đạt của vấn đề nghiên cứu
Học sinh sẽ được trang bị kiến thức về đặc trưng của thể loại truyện hiện đại, bao gồm cách phân tích và cảm thụ tác phẩm Bên cạnh đó, bài học cũng sẽ nhấn mạnh những điểm quan trọng cần lưu ý khi thực hiện phân tích các tác phẩm truyện hiện đại.
Học sinh áp dụng kiến thức đã học để phân tích và cảm thụ tác phẩm truyện hiện đại trong giờ Ngữ văn, từ đó viết bài nghị luận thể hiện quan điểm và cảm xúc của mình về tác phẩm.
Để phát triển thái độ tích cực trong học tập môn văn, việc biết cách phân tích và cảm thụ các tác phẩm truyện hiện đại là rất quan trọng Điều này không chỉ giúp học sinh yêu thích môn học hơn mà còn hình thành thái độ nghiêm túc trong quá trình học tập.
2.Thực trạng của vấn đề nghiên cứu
Trường THCS Phương Trung, nằm trong xã Phương Trung, là một trong những trường có số lượng học sinh đông nhất huyện, đứng thứ 3 với tổng số cán bộ, giáo viên và nhân viên là 62 người Trong tổ Xã hội, có 32 người, trong đó có 12 giáo viên chuyên môn giảng dạy môn Ngữ văn, với 6 giáo viên hợp đồng Tuy nhiên, do mức lương hợp đồng thấp, nhiều giáo viên chưa thực sự yên tâm công tác và đầu tư vào chuyên môn, điều này ảnh hưởng đến chất lượng giảng dạy môn Ngữ văn.
Trường nằm trong khu vực đông dân cư với nhiều thành phần kinh tế đa dạng, điều này ảnh hưởng đến nhận thức và quá trình học tập của học sinh Mặc dù một số phụ huynh rất chú trọng đến việc học của con em mình, nhưng vẫn còn nhiều người thờ ơ và chưa hợp tác hiệu quả với nhà trường trong việc giáo dục ý thức học tập cho các em.
2.2 Những ưu điểm và bất cập khi thực hiện vấn đề nghiên cứu
Việc áp dụng phương pháp dạy học “lấy học sinh làm trung tâm” trong nhà trường đã giúp học sinh chủ động hơn trong việc tiếp thu kiến thức và kích thích khả năng sáng tạo Bên cạnh đó, việc sử dụng các phương tiện và kỹ thuật dạy học hiện đại cũng góp phần làm cho giờ học trở nên sinh động và hiệu quả hơn.
Hàng năm, Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội cùng với phòng Giáo dục huyện Thanh Oai tổ chức các chuyên đề tập huấn cho giáo viên môn Ngữ văn nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập trong bộ môn này.
Cuộc vận động “Hai không” đang thực hiện với mục tiêu chống tiêu cực trong giáo dục, tuy nhiên, nhiều giáo viên vẫn chưa chú trọng cải tiến phương pháp giảng dạy, đặc biệt là môn Ngữ văn Giờ học văn thường tẻ nhạt, thiếu sự phân tích sâu sắc, dẫn đến việc học sinh không cảm nhận được giá trị nghệ thuật của văn bản Nhiều giáo viên chỉ tập trung vào việc truyền đạt kiến thức mà không phát triển tư duy cho học sinh, khiến các em không có thói quen tự học và sáng tạo Việc ra đề thi chưa khuyến khích sự đổi mới trong cách dạy và học, dẫn đến tình trạng học sinh không phân biệt được ý chính, ý phụ và thường tóm tắt nội dung thay vì phân tích sâu sắc Hệ quả là học sinh không cảm nhận được vẻ đẹp của môn Văn, dẫn đến kết quả bài viết thiếu chiều sâu và không làm nổi bật được đặc điểm của nhân vật hay tác phẩm.
2.3 Khảo sát thực trạng khi chưa thực hiện đề tài.
Hiện nay, nhiều giáo viên đã nhận thức được tầm quan trọng của việc đổi mới phương pháp dạy học môn văn, nhưng việc thực hiện vẫn còn hạn chế và chưa đạt được kết quả như mong đợi Một số giáo viên vẫn duy trì thói quen giảng dạy một chiều, nơi giáo viên truyền đạt kiến thức trong khi học sinh chỉ lắng nghe và ghi nhớ Điều này dẫn đến những giờ học thiếu hấp dẫn, khiến học sinh cảm thấy mệt mỏi, chán nản và thiếu hứng thú với môn học.
Nhiều học sinh hiện nay có thói quen học tập thụ động, chỉ nghe và chép lại kiến thức từ giáo viên mà không thực sự suy nghĩ hay hiểu sâu Họ thường lười biếng trong việc học bài và làm bài tập, dẫn đến việc thiếu hứng thú trong giờ học cũng như không chuẩn bị bài trước khi đến lớp.
Nhiều học sinh gặp khó khăn trong việc tóm tắt tác phẩm truyện và thường nhầm lẫn ngôi kể, dẫn đến việc cảm thụ và phân tích tác phẩm không hiệu quả Khả năng vận dụng kiến thức về tác giả và tác phẩm vào kỹ năng viết đoạn văn và làm bài văn nghị luận của các em còn hạn chế.
Từ đó học sinh ngại học, ngại đọc tác phẩm văn học dẫn đến chất lượng bài viết chưa cao.
Khi được phân công dạy môn Ngữ văn tại lớp 9A4, ngay từ đầu năm tôi đã tiến hành khảo sát thực tế, kết quả như sau:
* Số liệu điều tra trước khi thực hiện: a Điều tra, khảo sát về tâm lý, sở thích:
Lớp 9a4: Tổng số 42 học sinh Tôi đưa ra câu hỏi khảo sát như sau: “Môn học em yêu thích ? ”
Không thích Bình thường Thích
Tỉ lệ học sinh yêu thích môn văn hiện nay rất thấp, trong khi đó, số lượng học sinh không thích học văn lại cao Qua việc điều tra vở soạn của học sinh, chúng ta có thể nhận thấy rõ ràng sự chênh lệch này.
Tôi thu và kiểm tra 42 vở soạn của học sinh
Không soạn bài Soạn bài qua loa, đối phó
Tỉ lệ học sinh soạn bài trước khi đến lớp cũng rất thấp, học sinh không soạn bài chiếm tỉ lệ rất cao.
* Kiểm tra phần đọc- tóm tắt văn bản
- Kiểm tra việc đọc của học sinh, tôi hỏi: “ Truyện có những nhân vật nào?”
Học sinh không biết Học sinh biết
- Kiểm tra tóm tắt tác phẩm, tôi yêu cầu học sinh: “ Em hãy tóm tắt tác phẩm “Làng” của Kim Lân ?”
Học sinh không biết tóm tắt Học sinh biết tóm tắt
* Kết quả khảo sát chất lượng đầu năm:
Nhiều học sinh không chuẩn bị bài trước khi đến lớp và thậm chí không đọc qua văn bản, dẫn đến kết quả khảo sát chất lượng đầu năm rất thấp.
3.1Học sinh nắm được đặc điểm cơ bản về truyện hiện đại.
Theo chương trình Ngữ văn 9, học sinh cần nắm vững hai mảng kiến thức về văn bản tự sự: truyện trung đại và truyện hiện đại Ở phần truyện trung đại, các em đã học qua các tác phẩm như "Chuyện người con gái Nam Xương" (Nguyễn Dữ) và "Hoàng Lê nhất thống chí" (Ngô Gia văn phái), cùng với "Truyện Kiều" (Nguyễn Du) và "Truyện Lục Vân Tiên" (Nguyễn Đình Chiểu) Những tác phẩm này giúp học sinh hiểu rõ đặc điểm cơ bản của truyện trung đại Khi chuyển sang truyện hiện đại, với 5 tác phẩm mới, giáo viên cần hướng dẫn học sinh nhận diện và so sánh đặc điểm của truyện ngắn hiện đại để tiếp nhận tác phẩm một cách hiệu quả hơn.
3.1.1 Đặc điểm cơ bản của truyện ngắn hiện đại:
- Truyện ngắn là một thể loại văn học Nó thường là các câu chuyện kể bằng văn xuôi và có xu hướng ngắn gọn, xúc tích và hàm nghĩa.
- Truyện ngắn có ít nhân vật, ít sự kiện phức tạp.
- Nhân vật của truyện ngắn thường là hiện thân cho một trạng thái quan hệ
Cốt truyện của truyện ngắn thường diễn ra trong một không gian và thời gian hạn chế, nhằm khám phá những điều sâu sắc về cuộc sống và tình người.
- Kết cấu của truyện ngắn không chia thành nhiều tầng, nhiều tuyến mà thường được xây dựng theo nguyên tắc tương phản hoặc liên tưởng.
