Mục đích của đề tài
1 Đưa ra một số giải pháp rèn kĩ năng chọn và phân tích dẫn chứng trong bài nghị luận văn học dành cho học sinh giỏi Văn
Vận dụng lý thuyết để xây dựng và định hướng hệ thống đề luyện tập nhằm cải thiện kỹ năng viết và sửa lỗi trong việc chọn lựa và phân tích dẫn chứng trong đề văn, đáp ứng yêu cầu thi học sinh giỏi ở các cấp.
PHẦN NỘI DUNG CHƯƠNG I CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
Nghị luận là thể loại văn bản nhằm bàn bạc và đánh giá một vấn đề cụ thể Văn nghị luận sử dụng lý lẽ và dẫn chứng để phân tích và giải quyết vấn đề, giúp người đọc hiểu rõ hơn về quan điểm và lập luận của tác giả.
Văn nghị luận là thể loại bài viết thể hiện tư tưởng và quan điểm của tác giả về một vấn đề cụ thể Đặc trưng của văn nghị luận bao gồm việc sử dụng các luận điểm, luận cứ và lập luận để trình bày chính kiến, đồng thời thuyết phục người đọc hoặc người nghe đồng tình với quan điểm của mình.
Văn nghị luận là loại văn bản thể hiện tư tưởng, tình cảm và quan điểm của người viết về các vấn đề như văn học, chính trị, đạo đức và lối sống Nó được xây dựng bằng lập luận chặt chẽ, mạch lạc và thuyết phục, thường xuất hiện trong các bài thi ở trường học Văn nghị luận không chỉ phản ánh năng lực tư duy, logic của tác giả mà còn bao gồm các yếu tố cơ bản như vấn đề cần nghị luận, luận điểm, luận cứ và lập luận.
Văn nghị luận được chia thành hai loại chính: nghị luận văn học và nghị luận xã hội Nghị luận văn học tập trung vào việc bàn luận các vấn đề liên quan đến văn học, trong khi nghị luận xã hội đề cập đến các vấn đề tư tưởng, đạo đức, lối sống và môi trường trong xã hội.
Nghị luận văn học là một dạng đề yêu cầu người viết phân tích và thuyết phục về các vấn đề hoặc hiện tượng văn học, bao gồm thơ, văn xuôi hoặc ý kiến về văn học Dù là đề nào, người viết cần vận dụng các thao tác nghị luận để làm rõ vấn đề Trong những năm gần đây, đề thi học sinh giỏi các cấp chủ yếu tập trung vào nghị luận về vấn đề lý luận văn học, yêu cầu học sinh có kiến thức lý luận sâu sắc, hiểu biết phong phú về tác phẩm văn học và kỹ năng làm bài tốt.
1.3 Các thao tác làm văn nghị luận
Các thao tác lập luận cơ bản trong văn nghị luận bao gồm giải thích, phân tích, chứng minh, bình luận, so sánh và bác bỏ Học sinh cần linh hoạt và hiệu quả trong việc kết hợp các thao tác này khi viết bài để nâng cao chất lượng lập luận.
Thao tác lập luận phân tích trong văn nghị luận là quá trình chia nhỏ đối tượng thành các yếu tố bộ phận để xem xét nội dung, hình thức và mối quan hệ bên trong cũng như bên ngoài của chúng Qua đó, người viết có thể khái quát và phát hiện ra bản chất của đối tượng Phân tích luôn gắn liền với tổng hợp, thể hiện bản chất của thao tác này.
Yêu cầu của một lập luận phân tích:
+ Xác định vấn đề phân tích.
+ Chia vấn đề thành những khía cạnh nhỏ.
Mục đích của thao tác lập luận phân tích:
+ Phân tích để làm rõ đối tượng
+ Phân tích để chứng minh
1.4 Dẫn chứng trong văn nghị luận a Khái niệm
Dẫn chứng trong nghị luận văn học được định nghĩa là việc sử dụng các tác giả, tác phẩm và hiện tượng văn học cụ thể để làm rõ vấn đề và tăng cường sức thuyết phục cho bài viết Để dẫn chứng hiệu quả, cần phải chọn lựa các tài liệu phù hợp, liên quan đến chủ đề thảo luận, nhằm hỗ trợ và minh họa cho luận điểm chính của bài nghị luận.
Dẫn chứng có vai trò quan trọng Tuy nhiên khi đưa dẫn chứng vào bài văn nghị luận, học sinh cần lưu ý những vấn đề sau:
Thứ nhất: Dẫn chứng phải chính xác
Để đảm bảo tính chính xác trong việc sử dụng dẫn chứng, người viết cần trích dẫn nguyên văn đối với thơ và tóm lược ý một cách chính xác đối với văn xuôi, bao gồm cả thông tin về tác giả và tác phẩm Việc trích dẫn sai, như trong bài thơ “Tây Tiến” của Quang Dũng, có thể dẫn đến hiểu lầm nội dung, ví dụ như sai từ “đung đưa” thành “dong đưa” Tương tự, trong truyện “Hai đứa trẻ” của Thạch Lam, việc thiếu sót chi tiết quan trọng về lý do An và Liên thức đợi tàu cũng có thể làm lệch lạc ý nghĩa, khi thực tế là Liên không còn mong chờ ai mua hàng mà chỉ muốn nhìn thấy chuyến tàu cuối cùng trong đêm.
Những sai sót trong việc sử dụng dẫn chứng có thể làm giảm tính thuyết phục của bài văn nghị luận Vì vậy, việc lựa chọn và trình bày dẫn chứng cần phải chính xác để tăng cường hiệu quả của lập luận.
Thứ hai: Dẫn chứng phải cần và đủ
Người viết cần xác định các dẫn chứng bắt buộc dựa trên phạm vi tư liệu của đề bài Ngoài những dẫn chứng chính, việc bổ sung các dẫn chứng liên hệ và so sánh cũng rất quan trọng để làm phong phú nội dung bài viết.
Bài văn nghị luận cần có đủ dẫn chứng để làm sáng tỏ vấn đề, nhưng việc sử dụng quá ít hoặc quá nhiều dẫn chứng đều không hiệu quả Cần lưu ý yếu tố cần và đủ, đảm bảo không thiếu dẫn chứng nhưng cũng không làm bài văn bị loãng Số lượng dẫn chứng phụ thuộc vào số lượng vấn đề trong luận điểm, thường mỗi lí lẽ cần ít nhất một dẫn chứng đi kèm.
Thứ ba: dẫn chứng phải điển hình, tiêu biểu,có tính mới
Người viết cần chọn lọc và sử dụng những dẫn chứng tiêu biểu, phong phú để phản ánh đúng thời kỳ, giai đoạn và trào lưu văn học Các tác phẩm văn học được lựa chọn nên thể hiện rõ phong cách và sự nghiệp của tác giả, đồng thời cũng nên chú ý đến các tác phẩm mới ngoài chương trình SGK, nhằm tạo sự hấp dẫn và thể hiện vốn kiến thức phong phú, cập nhật của người viết.
Phong trào Thơ mới là một giai đoạn quan trọng trong văn học Việt Nam, nổi bật với các tác phẩm của những tác giả tiêu biểu như Xuân Diệu, Hàn Mặc Tử, Huy Cận, và Nguyễn Bính Bên cạnh đó, trào lưu hiện thực phê phán trong giai đoạn 1930-1945 cũng có những đại diện xuất sắc như Nguyễn Công Hoan, Vũ Trọng Phụng, Ngô Tất Tố, Nam Cao, và Nguyên Hồng Những tác phẩm này không chỉ phản ánh tâm tư, tình cảm của con người mà còn thể hiện sự biến đổi của xã hội Việt Nam trong thời kỳ khó khăn.
Hồng…văn học hiện thực xã hội chủ nghĩa có Hồ Chí Minh, Tố Hữu, Xuân Diệu, Nguyễn Đình Thi, Tô Hoài, Nguyễn Quang Sáng…
Thứ tư: dẫn chứng phải logic và hệ thống