Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Truyện kể dân gian của dân tộc Tà Ôi ở miền Tây tỉnh Thừa Thiên Huế là một phần quan trọng trong kho tàng văn hóa dân gian của các dân tộc thiểu số Việt Nam Mặc dù dân số người Tà Ôi tại Thừa Thiên Huế chỉ chiếm 24,7% với khoảng 10.281 người, nhưng họ vẫn giữ gìn và phát triển những truyền thuyết và câu chuyện độc đáo, góp phần làm phong phú thêm bản sắc văn hóa địa phương.
Văn nghệ dân gian, đặc biệt là truyện kể dân gian của dân tộc Tà Ôi ở miền Tây tỉnh Thừa Thiên Huế, mặc dù không phổ biến, nhưng đã khẳng định được tiếng nói riêng và thu hút sự chú ý của các nhà nghiên cứu và giới khoa học trong cả nước.
Từ trước đến nay, truyện kể dân gian dân tộc Tà Ôi ở miền Tây tỉnh
Thừa Thiên Huế đã thu hút sự quan tâm của các nhà nghiên cứu và giới khoa học từ nhiều phương diện khác nhau Bài viết này sẽ khảo sát tình hình sưu tầm, biên soạn và nghiên cứu về truyện kể dân tộc Tà Ôi tại miền Tây tỉnh Thừa Thiên Huế, nhằm làm rõ những giá trị văn hóa đặc sắc của vùng đất này.
3.1 Tình hình sưu tầm và biên soạn truyện kể dân tộc Tà Ôi ở miền Tây tỉnh Thừa Thiên Huế
Nguyễn Hữu Thông là người tiên phong trong việc sưu tầm truyện kể dân gian của dân tộc Tà Ôi tại miền Tây tỉnh Thừa Thiên Huế Bài viết của ông, mang tên "Những ghi chép về một nhân vật qua những đêm nghe kể chuyện cổ của đồng bào Tà Ôi," đã được công bố trên tạp chí Thông tin dân số học, số 2 năm 1982.
Dân tộc Tỉnh ủy Bình Trị Thiên, Trường Đại học Tổng hợp Huế Từ sau năm
Năm 1982, công tác sưu tầm truyện kể dân tộc Tà Ôi tại miền Tây tỉnh Thừa Thiên Huế đã thu hút sự quan tâm đặc biệt, dẫn đến sự ra đời của nhiều công trình tiêu biểu.
+ Nguyễn Quốc Lộc (Chủ biên), Nguyễn Hữu Thông, Nguyễn Thị Hòa:
Truyện cổ Tà Ôi, được xuất bản bởi Sở Văn hóa – Thông tin Bình Trị Thiên, Huế vào năm 1985, là một tập hợp truyện dân gian được sưu tầm từ huyện Hương Hóa và A Lưới, tỉnh Bình Trị Thiên Qua các đợt khảo sát điền dã dân tộc, công trình đã thu thập được 12 câu chuyện quý giá, phản ánh văn hóa và truyền thống của người Tà Ôi.
+ Mai Văn Tấn: Con voi thần (Truyện cổ Vân Kiều – Tà Ôi) NXB
Thuận Hóa, Huế, 1986 Phần dân tộc Tà Ôi có 11 truyện
Mai Văn Tấn đã biên soạn cuốn "Prnhia đi học khôn" (Truyện dân gian các tộc người Bru), xuất bản năm 1985 bởi NXB Măng Non tại Thành phố Hồ Chí Minh Trong tác phẩm này, dân tộc Tà Ôi được giới thiệu với 8 truyện dân gian đặc sắc, phản ánh văn hóa và truyền thống của họ.
+ Nguyễn Thị Hòa: Truyện cổ Tà Ôi NXB Văn hóa dân tộc, Hà Nội,
+ Ban Văn học Việt Nam: Người lấy vợ đá (In theo bản Truyện cổ Tà Ôi NXB Văn hóa dân tộc, Hà Nội, 1987) Gồm 14 truyện
+ Nguyễn Hữu Chúc, Ninh Viết Giao, Trần Hoàng Phùng Sĩ Hòa, Trần Trọng Tân, Mai Văn Tấn: Truyện cổ các dân tộc miền núi Bắc miền Trung
NXB Thuận Hóa, Nghệ An, Thanh Hóa, 2001 Dân tộc Tà Ôi có 19 truyện
+ Nông Quốc Chấn (Chủ biên): Tinh tuyển văn học Việt Nam Tập 2, quyển 1 NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 2004 Phần truyện cổ dân tộc Tà Ôi gồm 5 truyện
Bước sang năm 2005, truyện kể dân tộc Tà Ôi, đặc biệt là ở miền Tây tỉnh Thừa Thiên Huế, đã thu hút sự quan tâm của nhiều nhà khoa học và nhóm tác giả Sự xuất hiện ngày càng nhiều các bộ tổng hợp về truyện kể dân tộc Tà Ôi cùng với việc liên tục bổ sung và điều chỉnh nội dung đã thể hiện sự quan tâm sâu sắc đến di sản văn hóa này.
Trần Nguyễn Khánh Phong và Nguyễn Thị Sửu đã cho ra mắt cuốn sách "Truyện cổ Tà Ôi", được xuất bản bởi NXB Thuận Hóa, Huế vào năm 2005 Đây là công trình sách song ngữ đầu tiên, góp phần quan trọng vào kho tàng văn hóa văn nghệ dân gian của dân tộc Tà Ôi So với các tác phẩm trước đó, cuốn sách này nổi bật với số lượng truyện cổ phong phú, bao gồm 34 truyện, mang đến cái nhìn sâu sắc về di sản văn hóa của dân tộc này.
+ Trần Nguyễn Khánh Phong: Chàng Thuật Nà (Truyện cổ Tà Ôi, Cơ Tu) NXB Thuận Hóa, Huế, 2006 Dân tộc Tà Ôi gồm 18 truyện
+ Trần Nguyễn Khánh Phong, Lê Thị Quỳnh Tường: Truyện cổ Tà Ôi NXB Giáo dục Việt Nam, Hà Nội 2009 Gồm 16 truyện
+ Trần Nguyễn Khánh Phong, TA Dưr Tư: Truyện cổ Pa Cô NXB Thuận Hóa, Huế, 2010 Tái bản bởi NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội,
Năm 2011, bộ sưu tập gồm 18 truyện cổ của người Pa Cô, một nhóm dân tộc địa phương thuộc dân tộc Tà Ôi, đã được công bố Những câu chuyện này mang nhiều đặc điểm tương đồng với truyện cổ của dân tộc Tà Ôi, thể hiện sự phong phú và đa dạng trong văn hóa dân gian của khu vực.
Trần Nguyễn Khánh Phong, Rahchơlan Măng Téo, Lê Hồng Phong, Lâm Quý, và Mã Thế Vinh đã biên soạn cuốn sách "Truyện cổ một số dân tộc thiểu số", xuất bản bởi NXB Văn hóa dân tộc tại Hà Nội năm 2012 Cuốn sách này bao gồm phần truyện cổ Tà Ôi, được sưu tầm tại huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế, với 16 truyện được trình bày song ngữ.
Trần Nguyễn Khánh Phong đã biên soạn cuốn truyện "Chàng rắn" (Truyện cổ Tà Ôi), xuất bản bởi NXB Kim Đồng, Hà Nội năm 2012 Tác phẩm này được viết dành cho thiếu nhi, dựa trên một số mẩu truyện Tà Ôi đã được công bố trước đó.
Chàng Rắn là một tác phẩm nổi bật trong bộ truyện cổ các dân tộc miền núi Thừa Thiên Huế và Quảng Nam, do Trần Hoàng (Chủ biên) cùng các tác giả Triều Nguyên, Lê Năm, Nguyễn Thị Sửu và Trần Minh Tích biên soạn Xuất bản bởi NXB Thời Đại, Hà Nội vào năm 2013, tác phẩm không chỉ mang giá trị văn hóa mà còn phản ánh sâu sắc đời sống tinh thần của các dân tộc thiểu số trong khu vực.
Tà Ôi và Pa Cô có 23 truyện
Trần Nguyễn Khánh Phong đã biên soạn hai quyển sách về kho tàng văn học dân gian của dân tộc Tà Ôi tại Việt Nam Đây là bộ tài liệu đầu tiên tổng hợp đầy đủ các thể loại văn học dân gian của dân tộc này, bao gồm 74 câu chuyện cổ tích đặc sắc.
Trần Nguyễn Khánh Phong đã biên soạn hai quyển sách về văn học dân gian huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế, xuất bản bởi NXB Thời Đại vào năm 2014 Tác phẩm này giới thiệu một số truyện tiêu biểu của người Tà Ôi và Pa Cô trong khu vực A Lưới.
