TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 11
1 1 1 Các công trình nghiên cứu nước ngoài
Đến nay, đã có nhiều nghiên cứu về tiền lương, bao gồm tiền lương công chức nói chung và tiền lương công chức cấp xã nói riêng Các nghiên cứu này có thể được phân loại thành các nhóm chủ đề khác nhau.
* Các công trình cổ điển về tiền lương
Trên toàn cầu, nhiều nghiên cứu đã được thực hiện về tiền lương và thu nhập, với sự đóng góp của các tác giả nổi tiếng như W Petty, Adam Smith và David Ricardo Những công trình này đã cung cấp cái nhìn sâu sắc về các yếu tố ảnh hưởng đến mức lương và thu nhập trong nền kinh tế.
F Quesnay K Mark Alfred Marshall Nurkse Rosein – Stein – Rodan S Kuznets
Sostaw Keynes, David Begg, Stanley Fisher và Rudiger Dornbusch đã phát triển những học thuyết quan trọng về tiền lương, đặc biệt trong bối cảnh các nền kinh tế thị trường Những lý thuyết này đóng vai trò then chốt trong việc hiểu và phân tích cơ chế hoạt động của thị trường lao động cũng như ảnh hưởng của tiền lương đến sự phát triển kinh tế của các quốc gia.
Các học thuyết về tiền lương đủ sống, tổng quỹ tiền lương và năng suất giới hạn đã đóng góp quan trọng vào lý thuyết tiền lương trong nền kinh tế thị trường W Petty cho rằng tiền lương là khoản tư liệu sinh hoạt tối thiểu cần thiết cho lao động, đồng thời đề xuất "quy luật sắt về tiền lương", cho rằng việc tăng lương có thể gây thiệt hại cho xã hội Ông cảnh báo rằng lương cao có thể khiến người lao động không muốn làm việc mà chỉ thích hưởng thụ Quan điểm này được F Quesnay và D Ricardo ủng hộ, nhưng chỉ phù hợp trong bối cảnh chủ nghĩa tư bản chưa phát triển và năng suất lao động thấp, khi mà việc hạ thấp tiền lương xuống mức tối thiểu là cần thiết để đảm bảo lợi nhuận cho nhà tư bản.
A Smith đã có những quan điểm tiến bộ về tiền lương, cho rằng tiền lương là thu nhập của người lao động liên quan trực tiếp đến công sức của họ Ông nhấn mạnh rằng tiền lương không thể thấp hơn chi phí tối thiểu cho cuộc sống, nếu không người lao động sẽ không làm việc và có thể rời bỏ đất nước Mức lương cao sẽ thúc đẩy tiến bộ kinh tế nhờ vào việc tăng năng suất lao động A Smith cũng chỉ ra các yếu tố ảnh hưởng đến mức lương, bao gồm điều kiện kinh tế - xã hội, văn hóa, thói quen tiêu dùng, và quan hệ cung cầu trên thị trường lao động A Marshall cũng đồng tình với quan điểm này, cho rằng tiền lương phụ thuộc vào năng suất lao động cận biên và tỷ lệ thuận với năng suất này.
A Smith và các nhà kinh tế học cổ điển không xác định đúng bản chất của tiền lương, coi đó là giá cả của lao động Tuy nhiên, K Marx đã làm rõ vấn đề này trong phần 6 (chương 17-20) của quyển I bộ "Tư bản" Ông chỉ ra rằng tiền lương trong xã hội tư bản là giá cả của hàng hóa sức lao động, không phải là giá cả của lao động như quan niệm của A Smith và D Ricardo.
Để đảm bảo phân phối tiền lương công bằng, cần tuân thủ nguyên tắc trả đúng giá trị sức lao động và không thấp hơn mức lương tối thiểu đủ sống Keynes đã nhấn mạnh mối liên hệ giữa tiền lương và việc làm, đóng góp quan trọng vào việc phân phối tiền lương công bằng trong nền kinh tế thị trường xã hội Gần đây, chuyên gia Ho Chye Kok từ Bộ Nhân lực Singapore đã phát triển một hệ thống kết cấu tiền lương liên kết với hệ thống đánh giá công việc, tạo ra sự tương quan rõ ràng trong quy trình này.
* Các công trình nghiên cứu về tiền lương và chính sách tiền lương đối với công chức trong nền kinh tế thị trường hiện đại
Trong nền kinh tế thị trường hiện đại, nhiều tác giả đã nghiên cứu và đưa ra những quan điểm khác nhau về tiền lương Các nghiên cứu liên quan đến tiền lương và chính sách tiền lương dành cho công chức đóng vai trò quan trọng trong việc hiểu rõ hơn về vấn đề này.
Bài viết của Lucas (5/1999) tại hội thảo giới thiệu về nền công vụ Bỉ đã nêu rõ đặc điểm phân loại công chức và hệ thống tiền lương công chức tại Bỉ Cụ thể, bảng lương công chức được thiết kế theo các ngạch lương tương ứng với vị trí chức danh, mỗi ngạch có khoảng lương tối thiểu và tối đa, với việc nâng lương dựa trên thâm niên và thi nâng ngạch Ngoài lương cơ bản, công chức Bỉ còn nhận được nhiều khoản phụ cấp và trợ cấp như tiền thưởng năm mới, phụ cấp chi tiêu gia đình, trợ cấp nơi cư trú, trợ cấp gia đình, trợ cấp thai sản, trợ cấp nuôi con nuôi và trợ cấp đi nghỉ.
Dato seri Dr Mahathir Bin Mohamad Prime Minister of Malaysia October
2002 “Malaysian remuneration system Report of the cabinet committee on establishment and salaries of employees in the public sector”(Dato seri
Hệ thống tiền lương công chức Malaysia, theo báo cáo của Ủy ban Nội các, có những đặc điểm nổi bật như xác định mức độ phức tạp và trách nhiệm của từng vị trí, đồng thời căn cứ vào chất lượng công việc Mức lương khởi điểm được thiết lập dựa trên trình độ đào tạo và bằng cấp Cơ cấu tiền lương linh hoạt bao gồm lương cơ bản và các khoản thu nhập khác như phụ cấp và thưởng, tùy thuộc vào chức vụ và môi trường làm việc Hệ thống này cũng đảm bảo tính công bằng trong việc so sánh lương giữa khu vực công và tư, cũng như giữa các ngành nghề khác nhau trong cùng một lĩnh vực Cuối cùng, nó đảm bảo tính cụ thể và phù hợp cho từng vị trí công chức trong các lĩnh vực khác nhau.
Bài viết của Văn phòng Ủy ban Dịch vụ Dân sự Chính phủ Hoàng gia Thái Lan khái quát quá trình cải cách hành chính và hệ thống tiền lương cho công chức tại Thái Lan Phương châm chính trong việc trả lương là "trả lương đúng người, đúng việc và đúng năng lực", đồng thời đảm bảo "trả lương bằng nhau cho công việc làm như nhau" Nguyên tắc quản lý đãi ngộ bao gồm công bằng nội bộ, bình đẳng với bên ngoài, và khả năng chi trả của tổ chức Hệ thống phân loại vị trí công việc được chia thành 11 cấp bậc, từ cấp 1 (thấp nhất) đến cấp 11 (cao nhất), với các vị trí lãnh đạo, quản lý và chuyên môn được phân loại rõ ràng Mức lương cho công chức mới tốt nghiệp bắt đầu từ 4.700 baht/tháng, trong khi công chức có bằng đại học ở cấp 3 nhận 6.300 baht/tháng, tương đương 1,35 lần mức lương cơ bản.
Bài viết của Kim S (2006) đã phân tích cơ sở hình thành bộ máy hành chính công ở Hàn Quốc, bao gồm phân loại công chức và chính sách tiền lương Các dịch vụ hành chính công được xây dựng dựa trên truyền thống, nhấn mạnh yếu tố thâm niên Việc phân công vị trí công tác theo cấp bậc, trong khi lương được chi trả dựa trên cấp bậc và thâm niên làm việc Lương công chức bao gồm lương cơ bản, phụ cấp và phúc lợi, với hệ thống chi trả dựa trên hiệu quả làm việc Chính sách này cho phép lương trong cùng bậc công chức khác nhau tùy thuộc vào hiệu suất công việc, và các cơ quan thường sử dụng kết quả đánh giá để xác định thăng tiến và thưởng cho công chức.
Xu Songtao (Nguyễn Ngọc Quỳnh dịch) Cải cách nền hành chính công
Bài viết phân tích hệ thống công chức Trung Quốc và cải cách chính sách lương, trong đó công chức được chia thành hai loại: lãnh đạo và không lãnh đạo Vị trí lãnh đạo được phân cấp từ Thủ tướng đến phó giám đốc, có quyền quyết định và chỉ đạo, trong khi công chức không lãnh đạo gồm nhân viên, nhà nghiên cứu và thanh tra viên Qua quá trình cải cách hành chính, vai trò của công chức ngày càng được nâng cao và phân loại rõ ràng Về tiền lương, công chức nhận lương dựa trên vị trí và thứ hạng, với bốn thành phần: lương theo vị trí, cấp bậc, lương cơ bản và thâm niên, trong đó lương theo vị trí và cấp bậc là quan trọng nhất Ngoài ra, công chức còn được hưởng nhiều phúc lợi xã hội như dịch vụ y tế miễn phí, lương trong thời gian nghỉ ốm, thai sản và các khoản trợ cấp khác từ chính phủ.
David Ma (2011) Public sector reform: The Singapore story Civil Service College Singapore (David Ma (2011) Cải cách khu vực công: Câu chuyện của
Singapore coi đội ngũ công chức là yếu tố then chốt quyết định sự thành công trong quản lý nhà nước, do đó, hệ thống chính sách tiền lương công chức được thiết kế để đảm bảo đãi ngộ xứng đáng và hấp dẫn Mức lương công chức không chỉ cao mà còn cạnh tranh với khu vực tư nhân, tạo động lực cho họ cống hiến hết mình Ngoài lương, công chức còn nhận được khoản thưởng dựa trên thành tích cá nhân cùng các phúc lợi xã hội khác, khuyến khích họ phấn đấu đạt thành tích cao hơn trong sự nghiệp.
Giáo sư Derek Robinson đã trình bày báo cáo tại hội thảo “Cải cách tiền lương khu vực Nhà nước tại Việt Nam”, do Bộ tổ chức, nhằm thảo luận về những cải cách cần thiết trong hệ thống tiền lương của khu vực công Hội thảo này tập trung vào việc nâng cao hiệu quả và công bằng trong việc trả lương cho cán bộ, công chức, đồng thời đề xuất các giải pháp phù hợp với bối cảnh kinh tế hiện nay.
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHÍNH SÁCH TIỀN LƯƠNG CÔNG CHỨC CẤP XÃ 26
2 1 Khái niệm công chức cấp xã và vai trò của công chức cấp xã
2 1 1 Một số khái niệm cơ bản
Công chức là thuật ngữ phổ biến được sử dụng ở nhiều quốc gia, chỉ những công dân làm việc thường xuyên trong các cơ quan nhà nước và nhận lương từ ngân sách nhà nước.
Khái niệm công chức mang tính lịch sử và phụ thuộc vào đặc thù kinh tế, chính trị, văn hóa của từng quốc gia và giai đoạn lịch sử cụ thể Do đó, không thể có một định nghĩa chung về công chức cho tất cả các quốc gia Một số quốc gia chỉ giới hạn công chức trong những người tham gia quản lý nhà nước ở trung ương và địa phương, trong khi những quốc gia khác lại bao gồm cả nhân viên trong các tổ chức dịch vụ công Sự nhìn nhận về đội ngũ công chức phản ánh đánh giá của người dân đối với Chính phủ và Nhà nước Ở nhiều nơi, công chức có địa vị cao trong xã hội, cho thấy vai trò tích cực của chính phủ Do đó, hiệu quả của bộ máy quản lý nhà nước phụ thuộc vào phẩm chất và năng lực của đội ngũ công chức, làm cho việc xây dựng một đội ngũ công chức chuyên nghiệp, hiện đại trở thành vấn đề quan trọng đối với bất kỳ quốc gia nào.
Tại Trung Quốc, công chức nhà nước được định nghĩa là những cá nhân làm việc trong các cơ quan hành chính ở cả cấp Trung ương và địa phương, bao gồm từ nhân viên phục vụ tạp vụ đến các vị trí cao hơn.
Công chức tại Pháp là những cá nhân được tuyển dụng và bổ nhiệm để làm việc trong các cơ quan hành chính công quyền, cũng như các tổ chức dịch vụ công do nhà nước quản lý ở cả trung ương và địa phương.
Công chức tại Cộng hòa Liên bang Đức bao gồm tất cả nhân viên làm việc trong các cơ quan văn hóa, nghệ thuật, giáo dục và nghiên cứu khoa học quốc gia Họ cũng là những người công tác trong các doanh nghiệp công ích do nhà nước quản lý và các nhân viên làm việc trong các cơ quan Chính phủ.
Công chức ở Anh, mặc dù không có định nghĩa pháp lý rõ ràng, có thể được hiểu là những "nô bộc của nhà vua" Họ không phải là những người giữ chức vụ chính trị hay tư pháp, mà là các viên chức dân sự nhận lương trực tiếp từ ngân sách được nghị viện phê duyệt.
Công chức nước Mỹ bao gồm tất cả những người làm việc trong ngành hành chính của Chính phủ, bao gồm cả các vị trí được bổ nhiệm chính trị như Bộ trưởng, Thứ trưởng và trợ lý bộ trưởng Tuy nhiên, các Thượng nghị sĩ, Hạ nghị sĩ trong ngành lập pháp và viên chức làm thuê cho Quốc hội không thuộc phạm vi công chức Luật công chức không điều chỉnh các chức vụ bổ nhiệm về chính trị.
Công chức Nhật Bản bao gồm cả công chức nhà nước và công chức địa phương, với công chức nhà nước là những người giữ chức vụ trong bộ máy Chính phủ trung ương, như ngành Tư pháp, Quốc hội, Quân đội, trường học, bệnh viện quốc lập và các đơn vị sự nghiệp công, được trả lương từ ngân sách nhà nước Trong khi đó, công chức địa phương nhận lương từ ngân sách địa phương, với hệ thống tự trị địa phương được thực hiện từ năm 1947 Tại Việt Nam, khái niệm công chức đã trải qua nhiều lần sửa đổi, được quy định theo Pháp lệnh cán bộ - công chức.
Năm 2003, phân loại cán bộ công chức trở nên rõ ràng hơn với các nhóm: cán bộ công chức hành chính, cán bộ viên chức sự nghiệp, cán bộ công chức xã phường thị trấn và công chức dự bị Theo Nghị định 117/2003/NĐ-CP, "công chức" được định nghĩa là người được tuyển dụng, bổ nhiệm hoặc giao nhiệm vụ thường xuyên làm việc trong các cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị và tổ chức chính trị - xã hội.
Cán bộ cấp tỉnh, huyện, xã, hoặc trong các cơ quan thuộc Quân đội nhân dân và Công an nhân dân, không phải là sĩ quan quân nhân chuyên nghiệp, được phân loại theo trình độ đào tạo chuyên môn và xếp vào ngạch hành chính trong biên chế, hưởng lương từ ngân sách nhà nước.
Tóm lại, không tồn tại một khái niệm thống nhất về công chức cho tất cả các quốc gia Tuy nhiên, các quốc gia đều đồng thuận về những nội hàm cơ bản của khái niệm công chức.
Công chức là những cá nhân được tuyển dụng và bổ nhiệm vào các vị trí làm việc thường xuyên trong cơ quan nhà nước, nhận lương từ ngân sách nhà nước.
* Khái niệm công chức cấp xã
Pháp lệnh cán bộ công chức sửa đổi bổ sung năm 2003 và Nghị định số 114/2003/NĐ-CP đã mở rộng quy định về đội ngũ cán bộ - công chức tại Việt Nam, bổ sung thêm bộ phận cán bộ công chức cấp xã.
Công chức cấp xã là những cá nhân được tuyển dụng và giao giữ chức danh chuyên môn nghiệp vụ tại Ủy ban Nhân dân cấp xã, và được gọi chung là công chức cấp xã.
Các chức danh hiện nay bao gồm: Trưởng Công an, Chỉ huy trưởng quân sự, Văn phòng - Thống kê, Địa chính - Xây dựng, Tài chính - Kế toán, Tư pháp - Hộ tịch, và Văn hóa - Xã hội, tổng cộng có 7 chức danh.
Căn cứ vào Luật cán bộ - công chức năm 2008 Luật dân quân tự vệ (năm