Mục đích nghiên cứu
Bài viết này nhằm làm rõ cơ sở lý luận cho hoạt động giám sát của HĐND tỉnh Long An, đồng thời đề xuất các quan điểm và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giám sát của cơ quan này.
Nhiệm vụ nghiên cứu
- Làm rõ cơ sở lý luận về hoạt động giám sát của HĐND tỉnh
Bài viết phân tích thực trạng hoạt động giám sát của Hội đồng Nhân dân (HĐND) tỉnh Long An, nêu rõ những ưu điểm như tính minh bạch và sự tham gia của người dân trong quá trình giám sát Đồng thời, bài viết cũng chỉ ra những hạn chế như thiếu nguồn lực và kinh nghiệm trong hoạt động giám sát Nguyên nhân của những vấn đề này được làm rõ, giúp hiểu sâu hơn về quá trình hoạt động giám sát tại địa phương.
Để nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân tỉnh Long An trong giai đoạn hiện nay, cần xác định rõ các quan điểm và đề xuất giải pháp phù hợp Điều này đảm bảo Hội đồng nhân dân thực sự trở thành cơ quan quyền lực, đại diện cho ý chí và nguyện vọng của nhân dân tại địa phương.
Phương pháp nghiên cứu
Dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, bài viết phân tích quan điểm của Đảng và Nhà nước về Nhà nước kiểu mới và chức năng giám sát của Hội đồng Nhân dân (HĐND) Luận văn áp dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh và khảo sát thực tế, đồng thời thu thập ý kiến từ các chuyên gia để làm rõ hơn về vai trò của HĐND trong hệ thống chính trị hiện nay.
Những đóng góp mới của đề tài
Kết quả nghiên cứu của Luận văn không chỉ nâng cao nhận thức về hoạt động giám sát của HĐND tỉnh Long An mà còn đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả giám sát trong giai đoạn hiện nay Do đó, Luận văn có thể trở thành tài liệu tham khảo hữu ích cho HĐND tỉnh Long An trong quá trình thực hiện nhiệm vụ của mình.
- Làm tài liệu tham khảo cho sinh viên và học viên cao học chuyên ngành chính trị.
Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục,Luận văn gồm 3 chương, 6 tiết.
NỘI DUNG
Một số khái niệm liên quan đến đề tài
1.1.1 Khái niệm Hội đồng nhân dân và Hội đồng nhân dân cấp tỉnh
Trên thế giới, nhiều học thuyết về tổ chức quyền lực nhà nước chủ yếu tập trung vào cấp trung ương với sự phân chia quyền lực giữa lập pháp, hành pháp và tư pháp, cũng như phân cấp giữa trung ương và địa phương Tuy nhiên, lý thuyết về tổ chức quyền lực nhà nước ở cấp địa phương, đặc biệt là cấp tỉnh, vẫn chưa được hình thành rõ ràng Nguyên lý cơ bản nhất là Hội đồng Nhân dân (HĐND) là cơ quan dân cử tại địa phương, được bầu ra bởi nhân dân địa phương để đại diện và quyết định những vấn đề quan trọng của địa phương.
Theo Điều 119 Hiến pháp năm 1992, Điều 113 Hiến pháp năm 2013 và Điều 1 của Luật Tổ chức HĐND và UBND năm 2003, Hội đồng nhân dân (HĐND) là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân HĐND được bầu ra bởi nhân dân địa phương và chịu trách nhiệm trước nhân dân cũng như cơ quan nhà nước cấp trên.
Bộ máy nhà nước Việt Nam hiện nay được tổ chức thành bốn cấp hành chính: trung ương, tỉnh, huyện và xã Cấp trung ương đóng vai trò quản lý toàn bộ lãnh thổ quốc gia, trong khi các cấp tỉnh, huyện và xã cụ thể hóa các đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng cũng như pháp luật của cơ quan nhà nước cấp trên.
Cấp tỉnh đóng vai trò trung gian giữa chính quyền trung ương và địa phương, là cấp đầu tiên trong hệ thống chính quyền địa phương Trong khi chính quyền trung ương đề ra chủ trương và chính sách, cấp tỉnh thực hiện việc tổ chức và chuyển tải các chủ trương này đến người dân Với thẩm quyền quản lý nhất định, cấp tỉnh có quyền tự chủ cao hơn so với cấp huyện và xã, ảnh hưởng đến hoạt động của bộ máy nhà nước HĐND cấp tỉnh giữ vị trí quan trọng trong hệ thống, đảm bảo quyền tự chủ và trách nhiệm của chính quyền địa phương Văn kiện Đại hội đại biểu lần thứ X của Đảng nhấn mạnh việc xây dựng cơ chế nhà nước pháp quyền, nâng cao chất lượng hoạt động của HĐND và UBND, đồng thời phát huy vai trò giám sát của HĐND.
HĐND cấp tỉnh là cơ quan đại diện cho nhân dân, được bầu ra bởi chính nhân dân, đóng vai trò quyết định trong các vấn đề quan trọng của địa phương, nằm dưới cấp trung ương Với vị trí quan trọng trong bộ máy chính quyền địa phương, HĐND cấp tỉnh không chỉ giải quyết những khó khăn của nhân dân mà còn định hướng phát triển kinh tế - xã hội cho khu vực mình.
HĐND là cơ quan đại diện cho nhân dân tại địa phương, tuy nhiên, tính chất đại diện của HĐND có sự khác biệt so với Quốc hội Theo quy định của Hiến pháp, HĐND hoạt động nhằm phản ánh nguyện vọng và quyền lợi của người dân trong khu vực.
Quốc hội Việt Nam, theo Hiến pháp năm 1992, là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân (Điều 83) và các đại biểu Quốc hội đại diện cho toàn thể nhân dân (Điều 97) Trong khi đó, Hội đồng Nhân dân (HĐND) là cơ quan đại diện cho nhân dân địa phương, với các đại biểu HĐND chịu trách nhiệm trước nhân dân địa phương Hiến pháp năm 2013 tiếp tục khẳng định Quốc hội là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (Điều 69), trong khi HĐND là cơ quan quyền lực nhà nước tại địa phương (Điều 113).
Tính chất đại diện của Hội đồng Nhân dân (HĐND) được thể hiện qua việc các đại biểu được cử tri bầu chọn thông qua hình thức phổ thông, bình đẳng, trực tiếp và bỏ phiếu kín Điều này cho thấy sự khác biệt rõ rệt so với các cơ quan khác của chính quyền địa phương, không được thành lập theo quy trình tương tự.
HĐND được cấu thành từ các đại biểu đại diện cho nhiều tầng lớp và thành phần xã hội khác nhau, được phân bổ hợp lý trên các khu vực lãnh thổ của địa phương.
Các đại biểu HĐND là những người tiêu biểu, ưu tú trong nhân dân, đại diện cho y chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân địa phương
Tính chất quyền lực của HĐND thể hiện ở một số mặt sau:
Theo quy định của pháp luật, Hội đồng Nhân dân (HĐND) có quyền bầu, miễn nhiệm và bãi nhiệm các chức vụ trong tổ chức của mình, bao gồm Thường trực HĐND và các Ban của HĐND.
HĐND có trách nhiệm bầu, miễn nhiệm và bãi nhiệm các chức danh của UBND, cơ quan chấp hành của HĐND và là cơ quan hành chính nhà nước tại địa phương, theo các quy định của pháp luật.
Căn cứ vào những quy định của Hiến pháp và pháp luật, HĐND ban hành các Nghị quyết để triển khai các mặt công tác ở địa phương.
HĐND giám sát việc tuân theo Hiến pháp, pháp luật ở địa phương.
Tính chất đại diện và quyền lực của HĐND có mối quan hệ biện chứng, trong đó tính đại diện là yếu tố then chốt giúp HĐND trở thành cơ quan quyền lực nhà nước tại địa phương Chỉ khi là cơ quan quyền lực, HĐND mới có khả năng thực hiện vai trò đại diện cho nhân dân và quyết định những vấn đề quan trọng của địa phương.
HĐND là cơ quan quyền lực nhà nước nhưng khác với Quốc hội về địa vị pháp lý; Quốc hội là cơ quan quyền lực cao nhất Sự khác biệt giữa hai cơ quan này không chỉ ở phạm vi và cấp độ mà còn ở thẩm quyền Quốc hội có quyền làm Hiến pháp, ban hành luật và sửa đổi luật, trong khi HĐND chỉ có quyền ban hành Nghị quyết trong phạm vi địa phương.
HĐND, theo quy định của Hiến pháp năm 1992, Hiến pháp năm 2013 và Luật Tổ chức HĐND và UBND năm 2003, không chỉ là một cơ quan trong bộ máy nhà nước mà còn là đại diện cho quyền lực của nhân dân địa phương HĐND có trách nhiệm quyết định những vấn đề quan trọng tại địa phương và giám sát việc tuân thủ pháp luật của các cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội và công dân, nhằm phát huy tiềm năng phát triển kinh tế và xã hội của địa phương.
Trong lĩnh vực khoa học pháp lý, các khái niệm như kiểm tra, thanh tra, kiểm soát và giám sát thường chưa được phân biệt rõ ràng Điều này có thể dẫn đến sự nhầm lẫn trong việc sử dụng các thuật ngữ này, gây ra những hiểu lầm không chính xác.
Vị trí, vai trò, chức năng hoạt động giám sát của Hội đồng nhân cấp tỉnh 22
Theo Hiến pháp năm 1992 và Điều 2 của Hiến pháp năm 2013, Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được xác định là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, do nhân dân làm chủ và phục vụ lợi ích của nhân dân Quyền lực nhà nước tại Việt Nam xuất phát từ nhân dân, với nền tảng là sự liên minh giữa giai cấp công nhân, nông dân và đội ngũ trí thức Nhân dân thực hiện quyền lực của mình thông qua Quốc hội và Hội đồng Nhân dân các cấp, trong đó Quốc hội là cơ quan quyền lực cao nhất của Nhà nước, còn Hội đồng Nhân dân là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương.
HĐND các cấp là cơ quan quyền lực nhà nước địa phương, được bầu trực tiếp bởi nhân dân, đại diện cho ý chí và quyền làm chủ của họ HĐND có thẩm quyền quyết định các vấn đề quan trọng theo quy định pháp luật Ngay từ những ngày đầu của chính quyền cách mạng, Đảng và Nhà nước đã chú trọng đến việc xây dựng và phát triển HĐND, qua đó HĐND đã thực hiện nhiều công việc có lợi cho nhân dân và khẳng định vai trò là đại diện cho dân, góp phần củng cố chính quyền cách mạng vững mạnh.
Mặc dù đã có những lý luận và thực tiễn liên quan, chúng ta vẫn chưa chú trọng đúng mức đến việc xây dựng mô hình cho từng cấp và tổng kết kinh nghiệm hoạt động của Hội đồng Nhân dân (HĐND) Do đó, tổ chức và hoạt động của HĐND các cấp vẫn còn yếu kém, là một trong những vấn đề cần khắc phục trong bộ máy nhà nước.
Có ý kiến cho rằng cần bỏ HĐND vì hoạt động của nó chỉ mang tính hình thức, làm cho bộ máy nhà nước thêm cồng kềnh và tốn kém Tuy nhiên, quan điểm này không thể chấp nhận được vì nó đi ngược lại bản chất của Nhà nước ta - Nhà nước của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân Do đó, cần có cơ quan đại diện của nhân dân ở Trung ương cũng như ở các địa phương để thực hiện quyền làm chủ của mình Vấn đề hiện nay là cần tăng cường củng cố, kiện toàn HĐND, để HĐND hoạt động thực chất hơn và có hiệu lực, hiệu quả tương xứng với vị trí và vai trò của nó như đã được khẳng định trong Hiến pháp năm 1992 và Hiến pháp năm 2013.
Vị trí, vai trò quan trọng của HĐND trong bộ máy nhà nước ta được khẳng định dựa trên những cơ sở lý luận và thực tiễn sau đây:
HĐND các cấp đã khẳng định vai trò và trách nhiệm của mình trong suốt quá trình tồn tại và phát triển Là cơ quan quyền lực nhà nước tại địa phương, HĐND đại diện cho nhân dân, có khả năng đoàn kết và tập hợp ý chí quần chúng HĐND cũng động viên mọi nguồn lực vật chất và tinh thần của địa phương, góp phần vào thắng lợi chung của sự nghiệp cách mạng.
HĐND các cấp, dưới sự lãnh đạo của Đảng, đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng nhà nước kiểu mới tại Việt Nam, thể hiện rõ tính giai cấp và tính nhân dân của chính quyền Điều này tạo ra niềm tin vững chắc cho nhân dân về một chính quyền của dân, do dân và vì dân.
HĐND các cấp đã trở thành nơi giáo dục về quyền làm chủ của nhân dân, nơi những cá nhân có đủ năng lực và phẩm chất tham gia Qua đó, HĐND đóng vai trò là diễn đàn cho người lao động thực hiện quyền làm chủ đối với Nhà nước và xã hội Thực tiễn hoạt động của HĐND từ khi thành lập đến nay đã tạo ra những tài sản và kinh nghiệm quý báu cho quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, vì dân, do dân.
HĐND đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối chính quyền Trung ương với chính quyền địa phương, đảm bảo tính thống nhất trong hoạt động của bộ máy nhà nước trên toàn quốc Đồng thời, HĐND cũng phát huy nội lực của từng địa phương, cơ sở Thông qua Quốc hội và HĐND các cấp, nhân dân thực hiện quyền làm chủ của mình, không chỉ trên phạm vi cả nước mà còn ngay tại địa phương, cơ sở.
Trên những cơ sở lý luận và thực tiễn đó, Điều 119 Hiến pháp năm 1992; Điều 113 Hiến Pháp năm 2013 và điều 1 Luật Tổ chức HĐND và UBND năm
HĐND được xác định là cơ quan quyền lực nhà nước tại địa phương, đại diện cho ý chí và quyền làm chủ của nhân dân, do chính nhân dân bầu ra Cơ quan này có trách nhiệm trước nhân dân địa phương và các cơ quan nhà nước cấp trên Hiến pháp quy định thẩm quyền rộng rãi cho HĐND, đảm bảo vai trò quyết định những vấn đề quan trọng tại địa phương trong khuôn khổ pháp luật Điều 120 của Hiến pháp năm 1992 nêu rõ những quy định liên quan đến chức năng và nhiệm vụ của HĐND.
Theo Hiến pháp và các văn bản pháp luật, HĐND có trách nhiệm ban hành nghị quyết nhằm đảm bảo việc thi hành nghiêm chỉnh Hiến pháp và pháp luật tại địa phương Nghị quyết này bao gồm kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, ngân sách, quốc phòng và an ninh địa phương, cũng như các biện pháp nhằm ổn định và nâng cao đời sống nhân dân HĐND cũng cam kết hoàn thành mọi nhiệm vụ do cấp trên giao phó, thực hiện nghĩa vụ đối với cả nước.
Theo Điều 113 Hiến pháp năm 2013, Hội đồng nhân dân là cơ quan quyền lực nhà nước tại địa phương, đại diện cho ý chí và nguyện vọng của Nhân dân Hội đồng này được bầu ra bởi Nhân dân địa phương và có trách nhiệm trước Nhân dân cũng như các cơ quan nhà nước cấp trên.
Hội đồng nhân dân có trách nhiệm quyết định các vấn đề địa phương theo quy định của pháp luật, đồng thời giám sát việc tuân thủ Hiến pháp và pháp luật tại địa phương, cũng như việc thực hiện các nghị quyết của Hội đồng nhân dân.
Dựa trên các quy định của Hiến pháp năm 1992, Hiến pháp năm 2013 và Luật Tổ chức HĐND và UBND năm 2003, có thể tổng kết vị trí và vai trò của Hội đồng Nhân dân (HĐND) trong hệ thống chính trị như sau: HĐND là cơ quan đại diện cho ý chí và quyền lợi của nhân dân, đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định các vấn đề địa phương, giám sát hoạt động của chính quyền và thực hiện chức năng lập pháp tại địa phương.
HĐND là cơ quan đại diện của nhân dân địa phương, được thành lập thông qua bầu cử trực tiếp theo nguyên tắc phổ thông, bình đẳng và bỏ phiếu kín Hoạt động chủ yếu của HĐND diễn ra qua các kỳ họp toàn thể, với quyết định được thông qua bằng biểu quyết theo nguyên tắc đa số HĐND có cơ cấu đại biểu đa dạng, bao gồm đại diện cho nữ giới, người dân tộc, tổ chức chính trị, lực lượng vũ trang và các cơ quan nhà nước khác, thể hiện sự đại diện cho toàn thể nhân dân chứ không cho một đảng phái nào Điều này khẳng định tính chất đại diện của HĐND khác với Quốc hội, như được quy định trong Hiến pháp năm 1992 và 2013.
Quốc hội là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, với đại biểu Quốc hội đại diện cho toàn bộ người dân cả nước Trong khi đó, Hội đồng Nhân dân (HĐND) chỉ đại diện cho nhân dân địa phương mà họ được bầu ra, đồng thời chịu trách nhiệm trước nhân dân địa phương và cơ quan nhà nước cấp trên.