T ổ ng quan nghiên c ứ u trong nướ c và ở nướ c ngoài
Nghiên c ứ u ở nướ c ngoài 8 1.1.2 Nghiên c ứu trong nướ c 12 1.1.3 Nh ữ ng lý thuy ế t có th ể k ế th ừ a, nh ữ ng kho ả ng tr ố ng trong nghiên c ứ u 19 1.2 Khung phân tích
Nhiều nghiên cứu quốc tế đã chỉ ra mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế và thị trường chứng khoán, đồng thời phân tích tác động của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đến nền kinh tế và thị trường này Tuy nhiên, hiện chưa có nghiên cứu tổng quan nào về ảnh hưởng của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đến thị trường chứng khoán Phần lớn các nghiên cứu hiện tại chỉ tập trung vào những tác động riêng lẻ đến các khía cạnh nhỏ của thị trường hoặc đánh giá tác động chung của công nghệ đến nền kinh tế, bao gồm cả cơ hội và thách thức Dựa trên những tác động này, các nhà nghiên cứu đã đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả phát triển thị trường và giảm thiểu rủi ro trong giao dịch.
Về tổng quan CMCN 4.0 của thế giới
Cho đến nay, nhân loại đã trải qua ba cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật lớn Cuộc cách mạng công nghiệp 1.0 vào năm 1784 đánh dấu sự ra đời của động cơ hơi nước, tác động mạnh mẽ đến các ngành dệt may, chế tạo cơ khí và giao thông vận tải, mở ra một kỷ nguyên mới với sự xuất hiện của ôtô, tàu hỏa và tàu thủy Tiếp theo, cách mạng công nghiệp 2.0 vào năm 1870 với sự phát minh của động cơ điện đã mang lại cuộc sống văn minh và tăng năng suất đáng kể so với động cơ hơi nước Cuộc cách mạng công nghiệp 3.0 tiếp tục phát triển và định hình lại nền kinh tế toàn cầu.
Năm 1969 đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong sự phát triển của công nghệ, khi bóng bán dẫn và điện tử giúp kết nối thế giới Những thành tựu như vệ tinh, máy bay, máy tính, điện thoại và Internet đã trở thành phần không thể thiếu trong cuộc sống hiện đại của chúng ta.
Thời đại công nghiệp 4.0 đang diễn ra với sự kết hợp mạnh mẽ giữa hệ thống kết nối vật lý và kỹ thuật số, tập trung vào internet, IoT và trí tuệ nhân tạo Công nghệ 4.0 không chỉ nâng cao hiệu suất làm việc mà còn giải phóng con người khỏi những công việc trí tuệ Một ví dụ điển hình là Robot Sophia, được cấp quyền công dân tại Ả Rập Saudi, do tiến sĩ David Hanson, nhà sáng lập Hanson Robotics, chế tạo tại Hong Kong, nơi có chi phí thấp và đội ngũ kỹ sư chất lượng.
Và dưới đây là một số khía cạnh mà cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đã tác động lên thị trường chứng khoán ở các nghiên cứu của nước ngoài:
Về chỉ số chứng khoán
Nửa cuối thế kỷ 20 chứng kiến những đột phá trong khoa học và công nghệ, ảnh hưởng lớn đến năng suất lao động và tăng trưởng kinh tế, cũng như thay đổi cơ cấu công nghiệp và tỷ trọng các ngành trong GDP Những biến động này được phản ánh rõ rệt trên thị trường chứng khoán, với các chỉ số chứng khoán thường được coi là chỉ báo sức khỏe nền kinh tế Sự xuất hiện của nền kinh tế internet cùng Big Data và Internet of Things (IoT) từ đầu những năm 1990 đã tích cực ảnh hưởng đến cấu trúc các chỉ số chứng khoán Bài báo phân tích tác động của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đến các chỉ số chứng khoán, với việc nghiên cứu mối liên hệ giữa GDP và chỉ số chứng khoán tại Mỹ, Đức và Nhật Bản Kết quả cho thấy việc áp dụng internet, số hóa, trí tuệ nhân tạo, và các công nghệ tiên tiến khác đã giúp tăng năng suất lao động từ 30-40% Đồng thời, các cổ phiếu ngân hàng ứng dụng Fintech, công ty công nghệ và vật liệu xây dựng cũng ghi nhận mức tăng giá cổ phiếu nhờ vào lợi nhuận tăng cao và chỉ số EPS cải thiện Nghiên cứu của Xue-Ming Yuan (2019) cũng nhấn mạnh rằng công nghiệp 4.0 nâng cao hiệu quả hoạt động chuỗi cung ứng thông qua việc chia sẻ dữ liệu giữa các bên liên quan Nhờ vào lợi nhuận tăng mạnh, giá cổ phiếu đã tăng nhanh và mạnh mẽ hơn so với giai đoạn trước công nghiệp 4.0.
Về tính thanh khoản trên thị trường chứng khoán
Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, với các thành phần chính là Internet of Things, Big Data, trí tuệ nhân tạo (AI) và công nghệ blockchain, đã ảnh hưởng đến nền kinh tế, xã hội và hệ sinh thái theo cả hai chiều tích cực và tiêu cực Nghiên cứu chỉ ra rằng kết nối vạn vật là chìa khóa để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tạo ra giá trị và gia tăng khối lượng hàng hóa, đồng thời nâng cao tính thanh khoản của thị trường chứng khoán Tính thanh khoản được coi là yếu tố quan trọng thể hiện sự linh hoạt và an toàn của thị trường, cho thấy khả năng chuyển đổi giữa tiền mặt và chứng khoán Chứng khoán có tính thanh khoản cao dễ dàng được mua bán và có giá ổn định theo thời gian, đồng thời cho thấy thị trường giao dịch năng động và hiệu quả Khi doanh nghiệp có kết quả kinh doanh tốt, tính thanh khoản sẽ tăng cao do sự gia tăng giao dịch từ các nhà đầu tư Quan điểm của Allaudeen Hameed và cộng sự cũng tương đồng, cho rằng tình hình kinh doanh ảnh hưởng trực tiếp đến tính thanh khoản, và khi lợi nhuận thị trường âm, tính thanh khoản của cổ phiếu sẽ giảm.
Tính thanh khoản trong thời kỳ cách mạng công nghiệp 4.0 giống như con dao hai lưỡi, khi thông tin doanh nghiệp chỉ mất vài giây để đến tay nhà đầu tư Nhiều nhà đầu tư rơi vào tâm lý FOMO (sợ bỏ lỡ cơ hội), dẫn đến việc tham gia tích cực khi thị trường khởi sắc Ngược lại, trong giai đoạn downtrend, họ thường cảm thấy hoang mang Tâm lý đám đông này gây ra sự chênh lệch lớn giữa lệnh mua và bán, làm cho tính thanh khoản trở nên biến động và không ổn định, với những tình huống như cổ phiếu không có bên mua hay tình trạng bán tháo.
Về rủi ro giao dịch
Theo nghiên cứu của Birkel, Veile, Muller và Voit (2019), cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 mang lại hai rủi ro chính: rủi ro đầu tư và rủi ro kỹ thuật Mặc dù cuộc cách mạng này tạo ra nhiều lợi ích cho ngành công nghiệp, nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro liên quan đến các khoản đầu tư, mô hình kinh doanh, và sự cạnh tranh gia tăng từ những người mới tham gia thị trường, cùng với nguy cơ mất việc làm Nghiên cứu này phát triển từ tài liệu trước đó và dựa trên các cuộc phỏng vấn chuyên gia, tuy nhiên chỉ đề cập sơ lược đến các rủi ro kỹ thuật trong nền kinh tế và thị trường chứng khoán, như tích hợp kỹ thuật và các vấn đề bảo mật dữ liệu.
Về cơ hội đầu tư và sự dễ dàng trong quá trình thu thuế thu nhập cá nhân
Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 tại Việt Nam, theo số liệu từ Ngân hàng Thế giới, đã thúc đẩy sự phát triển của công nghệ tài chính (Fintech) Công nghệ này mang lại cơ hội tiếp cận dịch vụ tài chính cho các cộng đồng yếu thế và nhóm dân tộc thiểu số ở vùng sâu, vùng xa với chi phí thấp và tốc độ nhanh hơn Nhờ vào smartphone kết nối internet, người dân không còn phải đến ngân hàng hay xếp hàng để thực hiện giao dịch như mua cổ phiếu, trái phiếu hay chứng chỉ quỹ, mà có thể thực hiện mọi giao dịch trực tuyến Ngoài ra, người Việt Nam ở nước ngoài cũng dễ dàng tham gia vào thị trường chứng khoán.
Blockchain có khả năng nâng cao hiệu quả và bảo vệ quyền riêng tư của dữ liệu Việc thu thuế thu nhập cá nhân sẽ được thực hiện trực tuyến, với thông tin được lưu trữ trong một hệ thống dữ liệu lớn, dễ dàng truy cập Điều này giúp quy trình thu thuế trở nên hiệu quả hơn, giảm thiểu sự phức tạp do các khâu trung gian.
Nghiên cứu về thị trường chứng khoán ở nước ngoài rất phong phú, đặc biệt là mối liên hệ giữa GDP và các chỉ số chứng khoán Tuy nhiên, vẫn thiếu một nghiên cứu tổng quan về tác động của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đối với thị trường chứng khoán Các công trình hiện tại chủ yếu tập trung vào các khía cạnh cụ thể của thị trường giao dịch, hoặc phân tích cơ hội và thách thức mà cuộc cách mạng 4.0, với các yếu tố như kết nối vạn vật, blockchain, và big data, mang lại cho nền kinh tế.
Thị trường chứng khoán là một kênh đầu tư hấp dẫn với lãi suất khoảng 20%/năm, vượt trội hơn so với lãi suất ngân hàng và các kênh tài chính khác Mặc dù cách mạng công nghệ mở ra nhiều cơ hội cho nhà đầu tư, nhưng thị trường này không dành cho những người thiếu kinh nghiệm Để thành công, các nhà đầu tư cần có kiến thức vững về thị trường và hiểu biết về các phương pháp phân tích cơ bản và kỹ thuật, từ đó tối đa hóa dòng vốn của mình.
Hiện nay, các nghiên cứu trong nước đang tập trung vào việc phát triển thị trường chứng khoán nhằm đối phó với thách thức và khai thác cơ hội từ CMCN 4.0 Các nhà nghiên cứu và tổ chức trong và ngoài nước đang phân tích tác động của cuộc CMCN 4.0 đến nền kinh tế và thị trường chứng khoán Dựa trên những phân tích này, các nghiên cứu sẽ đề xuất các giải pháp hợp lý nhằm phát triển thị trường chứng khoán thành một thị trường mới đầy tiềm năng và giá trị hơn.
Về tổng quan của CMCN 4.0 tại Việt Nam
Cách mạng công nghiệp 4.0 (CMCN 4.0) là sự kết hợp mạnh mẽ giữa hệ thống kết nối vật lý và kỹ thuật số, với trọng tâm là internet, IoT và trí tuệ nhân tạo, nhằm giải phóng con người khỏi các công việc trí tuệ Bài viết này sẽ khám phá tầm ảnh hưởng của CMCN 4.0, xu hướng phát triển toàn cầu, đặc biệt tại châu Á, và tình hình kỹ thuật số hóa tại Việt Nam, đồng thời nêu bật vai trò của nhà nước trong việc thúc đẩy doanh nghiệp chuyển đổi sang sản xuất kỹ thuật số.
Cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư, theo Trọng Đạt (2017), là xu hướng tất yếu nhằm đáp ứng nhu cầu khách hàng, tăng năng suất và chất lượng, đồng thời giảm chi phí sản xuất và bảo vệ môi trường Tuy nhiên, nó cũng đặt ra thách thức về việc làm, quản trị xã hội và an ninh thông tin, đặc biệt là đối với các nước đang phát triển như Việt Nam, nơi hạ tầng công nghệ và nguồn nhân lực chưa sẵn sàng Từ cuối năm 2016, Bộ TT&TT Việt Nam đã nghiên cứu xu thế này và cam kết phối hợp với các bộ ngành để hoàn thiện chính sách, thúc đẩy hạ tầng băng rộng, tạo nền tảng vững chắc cho việc đón nhận cơ hội từ cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư.
Về tính cấp thiết của thị trường chứng khoán
Phương pháp nghiên cứ u
-Phương pháp nghiên cứu định tính: mục đích đưa rađược tổng quan cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đối với thị trường chứng khoán
Phương pháp thu thập và tổng hợp dữ liệu chủ yếu dựa vào dữ liệu thứ cấp, bao gồm các báo cáo và phân tích về tác động của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đối với thị trường chứng khoán.
Phương pháp phân tích và đánh giá là quá trình diễn giải các kết quả sau khi thu thập và tổng hợp dữ liệu, nhằm phân tích thực trạng và đánh giá các nguyên nhân, thuận lợi cũng như hạn chế Qua đó, các giải pháp và kiến nghị sẽ được đưa ra để cải thiện tình hình.
CƠ S Ở LÝ THUY Ế T 21 2.1 Nh ữ ng lý lu ậ n chung v ề cu ộ c cách m ạ ng 4.0
Khái niệm về cuộc cách mạng 4.0 21 2.1.2 Cấu trúc của cuộc CMCN 4.0 22 2.1.3 Đặc trưng của cuộc cách mạng 4.0 22 2.1 Lý thuy ết cơ bả n v ề ch ứ ng khoán và th ị trườ ng ch ứ ng khoán
Cách mạng 4.0, hay còn gọi là Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4, đang trở thành một chủ đề nóng trên các phương tiện truyền thông và trong đời sống hàng ngày Đây là thời đại của sự kết hợp giữa hệ thống kết nối vật lý và kỹ thuật số, với trọng tâm là Internet of Things (IoT), Internet và trí tuệ nhân tạo Tuy nhiên, hiện vẫn chưa có một định nghĩa thống nhất cho thuật ngữ này, mặc dù một số định nghĩa phổ biến nhất đến từ Gartner và Klaus Schwab, những nhân vật có uy tín trong lĩnh vực công nghệ và kinh tế.
Theo Gartner, cách mạng 4.0 bắt nguồn từ thuật ngữ “Industrie 4.0”, được nêu trong báo cáo của chính phủ Đức năm 2013 Thuật ngữ này đề cập đến chiến lược công nghệ tiên tiến nhằm tự động hóa các ngành sản xuất mà không cần sự can thiệp của con người “Industrie 4.0” thể hiện sự kết nối giữa các cơ sở sản xuất thông minh và hệ thống nhúng, tạo ra sự hội tụ kỹ thuật số giữa kinh doanh, công nghiệp, chức năng và quy trình nội bộ.
Tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) lần thứ 46, Klaus Schwab, Chủ tịch WEF, đã giới thiệu một định nghĩa mới và đơn giản hơn về "Cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ 4".
Cuộc cách mạng công nghiệp đầu tiên đã khai thác năng lượng nước và hơi nước để cơ giới hóa sản xuất Tiếp theo, cuộc cách mạng lần thứ hai ứng dụng điện năng nhằm sản xuất hàng loạt Cuộc cách mạng thứ ba đã sử dụng điện tử và công nghệ thông tin để tự động hóa quy trình sản xuất Hiện nay, cuộc Cách mạng Công nghiệp Thứ tư đang phát triển từ cuộc cách mạng lần ba, kết hợp các công nghệ mới, làm mờ ranh giới giữa vật lý, kỹ thuật số và sinh học.
1 Nguồn: https://www.totolink.vn/article/326-cach-mang-4-0-va-nhung-dieu-can-biet-ve-cuoc-cach-mang- nay.html
2.1.2 Cấu trúc của cuộc CMCN 4.0
Cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0 tập trung vào bốn lĩnh vực chính: công nghệ số, công nghệ robot sinh học, công nghệ vật liệu, và công nghệ năng lượng môi trường Dựa trên nền tảng công nghệ số, cuộc CMCN 4.0 đã tạo ra những tác động mạnh mẽ đến thị trường chứng khoán.
Hình 2 Cấu trúc của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0
2.1.3 Đặc trưng của cuộc cách mạng 4.0
Theo báo cáo tổng hợp của Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam do GS.TS Nguyễn Quang Thuấn chỉ đạo, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 có những đặc trưng cơ bản như sau: sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, Internet vạn vật và tự động hóa, cùng với tác động sâu rộng đến mọi lĩnh vực kinh tế, xã hội và chính sách phát triển của Việt Nam.
Thứ nhất, kết hợp giữa các hệ thống ảo và thực thể
Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đã khởi đầu từ đầu thế kỷ XXI, với đặc trưng nổi bật là sự hợp nhất không có ranh giới giữa các lĩnh vực kỹ thuật số, công nghệ, vật lý và sinh học Sự kết hợp này đã tạo ra những khả năng sản xuất mới mẻ và có tác động sâu rộng đến đời sống kinh tế, xã hội và chính trị toàn cầu.
Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra với sự kết hợp giữa các hệ thống ảo và thực thể, cùng với Internet of Services (IoS) và Internet of Things (IoT) Xu hướng này thể hiện sự phát triển mạnh mẽ trong công nghệ kết nối, mở ra nhiều cơ hội mới cho các ngành công nghiệp.
Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang tái định hình các phương thức sản xuất và chế tạo, với việc các nhà máy hiện đại sử dụng Internet để kết nối máy móc trong một hệ thống thông minh Hệ thống này cho phép hình dung và điều khiển toàn bộ quy trình sản xuất, dần thay thế các dây chuyền sản xuất truyền thống Hơn nữa, khả năng xử lý thông tin được nâng cao khi hàng tỷ người trên thế giới kết nối qua thiết bị di động, cùng với việc tiếp cận các cơ sở dữ liệu lớn Sự phát triển công nghệ trong các lĩnh vực như Internet vạn vật, trí tuệ nhân tạo, khoa học vật liệu, in 3D, robot, công nghệ sinh học, công nghệ nano, tính toán lượng tử và lưu trữ năng lượng đang thúc đẩy sự chuyển mình này.
Thứ hai, quy mô và tốc độ phát triển – chưa có tiền lệ trong lịch sử nhân loại
Cuộc cách mạng công nghệ hiện nay đang diễn ra với tốc độ chưa từng có, phát triển theo cấp số nhân thay vì cấp số cộng như trước đây Thời gian từ khi các sáng kiến công nghệ được hình thành đến khi chúng được hiện thực hóa và thương mại hóa đã rút ngắn đáng kể Kết quả là, một thế giới tự động hóa, số hóa và thông minh hơn đang hình thành, nhờ vào những bước đột phá công nghệ diễn ra nhanh chóng và tương tác lẫn nhau trong nhiều lĩnh vực.
Thứ ba, tác động mạnh mẽ và toàn diện đến thế giới đương đại
Cách mạng Công nghiệp 4.0 ảnh hưởng sâu rộng đến kinh tế, xã hội và môi trường trên toàn cầu, từ các quốc gia đến khu vực Những tác động này có hai mặt; trong dài hạn, chúng mang lại lợi ích tích cực, nhưng trong ngắn và trung hạn, cũng đặt ra nhiều thách thức cần được điều chỉnh.
Cuộc cách mạng công nghệ đã mang lại những thay đổi tích cực cho nền kinh tế, đặc biệt trong sản xuất, tiêu dùng và giá cả Người tiêu dùng hiện nay dễ dàng tiếp cận các sản phẩm và dịch vụ chất lượng cao với chi phí thấp hơn Đồng thời, áp lực chi phí dẫn đến lạm phát toàn cầu đã giảm đáng kể nhờ vào việc tiết kiệm nguyên vật liệu và chi phí lưu kho, nhờ vào các đột phá công nghệ trong các lĩnh vực như năng lượng, vật liệu, công nghệ 3D và vạn vật kết nối Trong dài hạn, cuộc cách mạng này sẽ tiếp tục thúc đẩy sản xuất, đưa kinh tế toàn cầu vào giai đoạn tăng trưởng chủ yếu dựa vào công nghệ và đổi mới sáng tạo, thay vì chỉ dựa vào các yếu tố đầu vào.
Cách mạng 4.0 mang đến nhiều thách thức về chi phí điều chỉnh trong ngắn và trung hạn, do các ngành khác nhau bị ảnh hưởng không đồng đều Tùy thuộc vào từng ngành và doanh nghiệp, tác động của cuộc cách mạng này có sự khác biệt rõ rệt Những doanh nghiệp biết thích nghi và phát triển công nghệ mới sẽ có cơ hội tăng trưởng nhanh chóng, trong khi những doanh nghiệp chậm đổi mới công nghệ có nguy cơ thu hẹp và thậm chí bị loại bỏ khỏi thị trường.
Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang tái định hình bản đồ kinh tế toàn cầu, với các quốc gia dựa vào công nghệ và đổi mới sáng tạo ngày càng mạnh mẽ hơn, trong khi các quốc gia phụ thuộc vào khai thác tài nguyên sẽ suy giảm Công nghệ tiết kiệm năng lượng thân thiện với môi trường đang mang lại nhiều lợi ích cho môi trường, và việc giám sát môi trường được cải thiện nhờ Internet kết nối vạn vật, giúp thu thập và xử lý thông tin một cách liên tục và chính xác Tuy nhiên, một mối lo ngại lớn hiện nay là tác động đến xã hội, đặc biệt là vấn đề việc làm, khi sự bất bình đẳng về thu nhập gia tăng Nghiên cứu cho thấy 1% người giàu nhất sở hữu tài sản tương đương 99% số người còn lại, và cuộc cách mạng 4.0 có thể làm trầm trọng thêm xu hướng này khi nhiều lao động giản đơn, ít kỹ năng bị thay thế bởi robot.
2.1 Lý thuyết cơ bản về chứng khoán và thịtrường chứng khoán
Khái niệm về chứng khoán 25 2.1.4 Vai trò thị trường của chứng khoán 26 2.1.5 Đặc điểm thị trường của chứng khoán 28 2.1.6 C ấ u trúc c ủ a th ị trườ ng ch ứ ng khoán 29 2.1.7 Các nguyên tắc hoạt động của thị trường chứng khoán 32 2.1.8 Các thành ph ầ n tham gia th ị trườ ng ch ứ ng khoán 33 CHƯƠNG 3: ẢNH HƯỞ NG C Ủ A CU Ộ C CÁCH M Ạ NG CÔNG NGHI Ệ P 4.0 ĐẾ N TH Ị TRƯỜ NG CH Ứ NG KHOÁN 35 3.1 Ứ ng d ụ ng công ngh ệ trong th ị trườ ng ch ứ ng khoán: AI, Blockchain, Big Data, Robot, Internet of Things
Theo Điều 4 Luật Chứng khoán 2019, chứng khoán được định nghĩa là tài sản bao gồm nhiều loại như cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ, chứng quyền, chứng quyền có bảo đảm, quyền mua cổ phần, chứng chỉ lưu ký, chứng khoán phái sinh và các loại chứng khoán khác theo quy định của Chính phủ.
Chứng khoán có ba thuộc tính cơ bản sau:
Thứ nhất, chứng khoán có thể được chuyển đổi thành tiền mặt; hay còn được gọi là tính thanh khoản;
Thứ hai, chứng khoán có thể gia tăng thu nhập cho chủ sở hữu; đó gọi là tính sinh lời.
Chứng khoán mang tính rủi ro, có nghĩa là việc sở hữu và giao dịch chứng khoán có thể dẫn đến những rủi ro nhất định cho nhà đầu tư, bao gồm khả năng giảm thu nhập.
Thị trường chứng khoán là nơi diễn ra các giao dịch chứng khoán nhằm mục đích sinh lời, bao gồm thị trường chứng khoán tập trung và phi tập trung Thị trường chứng khoán tập trung, với Sở giao dịch chứng khoán là hình thức tiêu biểu, cho phép giao dịch diễn ra tại một địa điểm cụ thể, nơi giá được hình thành qua quá trình ghép lệnh Ngược lại, thị trường chứng khoán phi tập trung, hay còn gọi là thị trường OTC (Over the counter), sử dụng mạng điện tử để kết nối các công ty chứng khoán trên toàn quốc, với giá được xác định dựa trên thỏa thuận giữa các bên tham gia.
3 Theo Điều 4 Luật chứng khoán 2019: https://thuvienphapluat.vn/van-ban/chung-khoan/Luat-Chung-khoan-nam-2019-399763.aspx
Trên thị trường chứng khoán, người đầu tư mua chứng khoán lần đầu từ nhà phát hành tại thị trường sơ cấp, sau đó thực hiện giao dịch mua bán tại thị trường thứ cấp Tóm lại, thị trường chứng khoán là nơi diễn ra hoạt động mua bán và chuyển nhượng chứng khoán, dẫn đến sự thay đổi chủ sở hữu.
2.1.4 Vai trò thịtrường của chứng khoán
Trong nền kinh tế thị trường, việc xây dựng và phát triển thị trường chứng khoán đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của đất nước Thị trường chứng khoán không chỉ giúp huy động vốn cho các doanh nghiệp mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc đầu tư và tiết kiệm của người dân Ngoài ra, thị trường này còn góp phần nâng cao tính minh bạch và hiệu quả trong hoạt động kinh doanh, từ đó thúc đẩy sự phát triển bền vững của nền kinh tế.
Thứ nhất, đây là kênh huy động và luân chuyển vốn linh hoạt cho nền kinh tế.
Thị trường chứng khoán đóng vai trò quan trọng trong việc huy động vốn từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm hộ dân, doanh nghiệp, tổ chức tài chính và cả vốn nước ngoài Nguồn vốn khổng lồ này không chỉ hỗ trợ nền kinh tế mà còn giúp Nhà nước đầu tư vào các công trình cơ sở hạ tầng và phát triển các ngành kinh tế mũi nhọn, đồng thời tạo điều kiện cho doanh nghiệp mở rộng sản xuất kinh doanh.
Thứ hai, Thị trường chứng khoán góp phần kích thích cạnh tranh, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh
Các doanh nghiệp có thể tận dụng nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi để đầu tư vào thị trường chứng khoán như một tài sản kinh doanh Việc mua bán cổ phiếu không chỉ giúp các doanh nghiệp xâm nhập lẫn nhau mà còn tạo cơ hội cho những doanh nghiệp gặp khó khăn có thể được bán cho các nhà đầu tư khác Những cổ đông mới này sẽ tiếp tục phát triển và duy trì hoạt động của doanh nghiệp, góp phần vào sự ổn định và phát triển bền vững.
Khi tham gia thị trường chứng khoán, doanh nghiệp phải công khai thông tin tài chính và kết quả kinh doanh định kỳ, giúp nhà đầu tư đánh giá tình hình công ty và đưa ra quyết định đầu tư chính xác Cổ đông, thông qua việc mua bán cổ phiếu, trở thành chủ sở hữu công ty, từ đó có khả năng nhận biết hoạt động và kiểm soát công ty Do đó, doanh nghiệp cần tính toán cẩn thận trong việc huy động và sử dụng vốn để nâng cao hiệu quả kinh doanh.
Thứ ba, Thị trường chứng khoán góp phần đa dạng hóa các hình thức huy động vốn và đầu tư trong nền kinh tế.
Thị trường chứng khoán mang đến cho người dân nhiều cơ hội đầu tư mới, phù hợp với từng đối tượng Nhà đầu tư có thể lựa chọn hình thức đầu tư tự do hoặc thông qua các nhà môi giới, với một hệ thống đa dạng các loại chứng khoán từ nhiều ngành kinh tế Ý thức tiết kiệm và đầu tư của công chúng được khuyến khích khi có khả năng sinh lời từ các khoản đầu tư Nếu không có thị trường chứng khoán, nguồn tiết kiệm của người dân có thể chỉ được cất trữ, không sinh lợi và không góp phần vào sự phát triển kinh tế.
Thị trường chứng khoán đóng vai trò quan trọng trong việc gia tăng tiết kiệm quốc gia và cung cấp vốn cho phát triển kinh tế Nó cũng mang lại cho các doanh nghiệp thiếu vốn một kênh huy động tài chính hiệu quả, bên cạnh các phương thức truyền thống Tuy nhiên, khả năng huy động vốn hiệu quả trên thị trường chứng khoán còn phụ thuộc vào điều kiện thực tế của tổ chức phát hành và sự phát triển của thị trường này.
Thứ tư, thị trường chứng khoán phản ánh tình hình hoạt động hiện tại và triển vọng tương lai của doanh nghiệp.
Thị giá chứng khoán và sự biến động của chúng cung cấp cái nhìn sâu sắc về hoạt động hiện tại và tiềm năng phát triển của doanh nghiệp Mức độ cổ tức và giá thặng dư của cổ phiếu thể hiện khả năng sinh lợi cho cổ đông Do đó, thị trường chứng khoán không chỉ phản ánh thực trạng hoạt động của từng doanh nghiệp mà còn đánh giá sức khỏe tổng thể của nền kinh tế.
Thứ năm, thị trường chứng khoán giúp Nhà nước thực hiện chức năng điều tiết kinh tế vĩ mô.
Thị trường chứng khoán là chỉ số phản ánh chính xác tình hình kinh tế, với sự tăng trưởng giá chứng khoán cho thấy đầu tư mở rộng và kinh tế phát triển Được coi là phong vũ biểu của nền kinh tế, thị trường chứng khoán hỗ trợ chính phủ trong việc thực hiện các chính sách vĩ mô Chính phủ có thể tạo nguồn thu để bù đắp ngân sách và kiểm soát lạm phát thông qua giao dịch trái phiếu chính phủ Thêm vào đó, các biện pháp và chính sách của chính phủ có thể tác động tích cực đến thị trường chứng khoán, góp phần vào sự phát triển cân đối của nền kinh tế.
Thứ sáu, thị trường chứng khoán góp phần thúc đẩy quá trình hội nhập kinh tế quốc tế.
Thị trường chứng khoán hoạt động theo nguyên tắc công khai, giúp thu hút và kiểm soát hiệu quả vốn đầu tư nước ngoài Sự chuyên nghiệp của các nhà đầu tư nước ngoài không chỉ đổi mới tư duy đầu tư mà còn nâng cao cách quản lý theo hướng hiện đại Điều này góp phần làm tăng sự sôi động của thị trường, thúc đẩy sự phát triển của thị trường chứng khoán các quốc gia và tăng cường hội nhập kinh tế quốc tế.
2.1.5 Đặc điểm thị trường của chứng khoán Đặc trưng của thị trường chứng khoán là tài chính trực tiếp Tại đây, người cung cấp vốn và người người cần vốn đều trực tiếp tham gia thịtrường và không có trung gian tài chính giữa họ
Thị trường chứng khoán là một thị trường liên tục, nơi chứng khoán được mua lần đầu từ những người phát hành ở thị trường sơ cấp và sau đó có thể được giao dịch trên thị trường thứ cấp Nó cho phép nhà đầu tư chuyển đổi chứng khoán thành tiền mặt bất cứ lúc nào, thể hiện tính thanh khoản cao Thị trường này gần với mô hình cạnh tranh hoàn hảo, nơi tất cả nhà đầu tư đều có quyền tự do tham gia Giá cả trên thị trường chứng khoán không bị áp đặt mà được hình thành dựa trên mối quan hệ cung cầu giữa người mua và người bán.
Những thuận lợi 51 3.3.4 Một số rào cản 52 3.4 Th ị trườ ng ch ứ ng khoán Vi ệ t Nam hi ệ n nay
Nhờ vào sự phát triển của thiết bị điện tử và Internet di động, nhà đầu tư hiện nay có thể dễ dàng tiếp cận thị trường chứng khoán, nắm bắt thông tin nhanh chóng và đơn giản hóa các thủ tục Điều này không chỉ giúp tiết kiệm thời gian mà còn giảm chi phí, cho phép họ tham gia vào thị trường chứng khoán từ bất kỳ đâu.
Cuộc cách mạng công nghệ 4.0 đã làm thay đổi cấu trúc hệ thống và phương thức lưu thông tiền tệ, tạo ra sự đa dạng và linh hoạt hơn trong nền kinh tế Các tổ chức trung gian tài chính có thể áp dụng trí tuệ nhân tạo để cải thiện quản lý danh mục rủi ro, danh sách khách hàng và cơ sở dữ liệu, từ đó hoàn thiện mô hình quản trị Điều này giúp tiết kiệm chi phí, nâng cao lợi nhuận và mang lại lợi ích lâu dài về hiệu quả và năng suất Sự kết hợp giữa dịch vụ tài chính và công nghệ đã dẫn đến sự hình thành các công ty Công nghệ tài chính (Fintech), mở ra nhiều cơ hội mới cho thị trường.
CMCN 4.0, khách hàng có thể tiếp cận dịch vụ tốt với phí dịch vụ thấp hơn.
Công nghệ số đã cách mạng hóa quản lý thị trường chứng khoán (TTCK) thông qua việc phát triển các ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và công nghệ thông minh Những công cụ này hỗ trợ trong quản lý, kiểm tra, giám sát và tư vấn trực tuyến, giúp các cơ quan giám sát nâng cao hiệu quả quản lý các hoạt động trên TTCK Nhờ đó, các giao dịch trên TTCK được đảm bảo tuân thủ các quy định của Luật Chứng khoán và các quy định liên quan khác.
Cuộc cách mạng 4.0 đã tạo ra sự thay đổi lớn về cơ cấu và chất lượng hàng hóa, hình thành các mô hình kinh doanh mới và loại doanh thu mới Làn sóng công nghệ này mang đến năng lực cạnh tranh vượt trội cho doanh nghiệp, đồng thời tạo ra sự đa dạng trên thị trường Lượng thông tin trao đổi gia tăng đáng kể, giúp doanh nghiệp nắm bắt nhu cầu khách hàng tốt hơn và sản xuất sản phẩm phù hợp với yêu cầu của họ.
Thị trường chứng khoán (TTCK) đóng vai trò quan trọng trong việc huy động vốn nhằm phát triển kinh tế và đầu tư vào khoa học công nghệ Sự phát triển này sẽ thúc đẩy cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 diễn ra mạnh mẽ và bùng nổ hơn.
3.3.4 Một số rào cản Đối với nhà đầu tư: Trong thời đại 4.0, các tin giả, tin đồn thường xuyên được tung ra thị trường gây ảnh hưởng đến tâm lí của những nhà đầu tư Vì vậy, các nhà đầu tư cần phải có sựthay đổi để nắm bắt và tận dụng, ổn định tâm lí khi tham gia thịtrường, chọn lọc thông tin một cách kĩ lưỡng
Các tổ chức trung gian tài chính trên thị trường hiện đang gặp nhiều khó khăn do quy mô nhỏ và vốn điều lệ hạn chế Hệ thống công nghệ và cơ sở vật chất của họ còn yếu kém, dẫn đến việc phần mềm giao dịch của các công ty chứng khoán thường xuyên gặp lỗi và bị nghẽn lệnh trong bối cảnh khối lượng giao dịch lớn.
Trong quản lý thị trường chứng khoán (TTCK), vấn đề an ninh mạng và bảo mật dữ liệu là rất quan trọng trong giao dịch trực tuyến Cần áp dụng các biện pháp để ngăn chặn rò rỉ dữ liệu và đảm bảo an toàn cho hệ thống hoạt động hiệu quả Sự phát triển mạnh mẽ của TTCK Việt Nam hiện nay cũng yêu cầu xây dựng chính sách và khung pháp lý phù hợp, nhằm theo kịp với tốc độ đổi mới công nghệ và sự phát triển của thị trường.
Doanh nghiệp cần thích nghi với cơ cấu và chất lượng hàng hóa trong bối cảnh nhu cầu luôn thay đổi, đòi hỏi các giải pháp tốt hơn về sở hữu trí tuệ trong thời đại số.
Cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 đã có tác động mạnh mẽ đến thị trường chứng khoán Việt Nam, mang lại cả ảnh hưởng tích cực lẫn tiêu cực Tuy nhiên, sự tác động này đã góp phần quan trọng vào sự phát triển mạnh mẽ của thị trường chứng khoán hiện tại Dự báo rằng, trong tương lai, cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 sẽ tiếp tục ảnh hưởng lớn đến thị trường chứng khoán Việt Nam, tạo ra những thay đổi lâu dài.
3.4 Thịtrường chứng khoán Việt Nam hiện nay
Hành trình từ đặt lệnh qua môi giới ngồi trên sàn đến ứng dụng internet 53 3.4.4 Th ự c tr ạ ng th ị trườ ng ch ứ ng khoán Vi ệ t Nam hi ệ n nay 53 3.4.5 Đánh giá điể m m ạnh và điể m y ế u c ủ a th ị trườ ng ch ứ ng khoán Vi ệ t Nam
Trong giai đoạn 2005-2007, nền kinh tế Việt Nam trải qua thời kỳ hoàng kim, khiến thị trường chứng khoán phát triển mạnh mẽ Chứng khoán thu hút sự quan tâm đặc biệt từ người dân, trở thành chủ đề được bàn tán rộng rãi Các công ty chứng khoán đón nhận hàng trăm nhà đầu tư xếp hàng mỗi ngày, với các giao dịch nộp và rút tiền diễn ra liên tục từ sáng đến tối thông qua các môi giới.
Trong thời đại công nghệ 4.0, giao dịch chứng khoán trở nên đơn giản và thuận tiện hơn bao giờ hết Nhà đầu tư có thể dễ dàng tiếp cận thông tin thị trường, với kiến thức và tin tức luôn sẵn có trên Internet, giúp họ đưa ra quyết định đầu tư chính xác.
3.4.4 Thực trạng thịtrường chứng khoán Việt Nam hiện nay
Thị trường chứng khoán Việt Nam đã trải qua nhiều thăng trầm trong hành trình phát triển của mình Năm 2009 đánh dấu một giai đoạn khó khăn với nhiều khoản lỗ lớn Đến năm 2011, chính sách tiền tệ thắt chặt cùng với lạm phát cao và lãi suất ngân hàng tăng cao đã gây áp lực lên tăng trưởng tín dụng Trong giai đoạn 2012-2014, các nhà đầu tư liên tục bán tháo cổ phiếu Tuy nhiên, từ năm 2016 đến 2017, thị trường chứng khoán đã chứng kiến sự phục hồi mạnh mẽ với nhiều ngành nghề ghi nhận lợi nhuận lớn Gần đây, vốn hóa thị trường đã tăng lên hơn 82% GDP, nhưng vẫn phải đối mặt với tác động tiêu cực từ đại dịch COVID-19, đặc biệt trong giai đoạn tháng 3-4 năm 2020, khi tất cả các ngành nghề đều bị ảnh hưởng và ghi nhận sự sụt giảm mạnh.
Hình 1: Mức độ sụt giảm lớn nhất trong ngày của các ngành năm 2020
Thị trường chứng khoán Việt Nam đã có những chuyển biến tích cực vào cuối năm 2020, với sự tăng trưởng mạnh mẽ nhờ nhu cầu đầu tư từ các nhà đầu tư nước ngoài Trong giai đoạn từ tháng 10 đến tháng 12 năm 2020, hầu hết các ngành đều ghi nhận mức tăng điểm, đưa thị trường vào kỷ lục tăng trưởng liên tiếp trong tháng 9 và tháng 10 Theo Công ty cổ phần Chứng khoán MB – MBS, chỉ số VN-Index đã tăng 15,8% từ đầu năm đến cuối tháng 5, trở thành chỉ số có mức tăng mạnh nhất toàn cầu Đặc biệt, tháng 6 năm 2021 đánh dấu một cột mốc lịch sử khi VN-Index vượt mốc 1400, nhờ vào dòng tiền lớn từ nhà đầu tư F0 Năm 2020, thị trường chứng khoán Việt Nam được đánh giá là một trong 10 thị trường có khả năng phục hồi tốt nhất thế giới trong đại dịch, với giá trị danh mục đầu tư tăng trưởng đáng kể Tính từ đầu năm đến nay, giá trị giao dịch bình quân trên thị trường cổ phiếu đạt 18.907 tỷ đồng/phiên, tăng 155% so với năm trước, nhờ vào sự gia tăng mạnh mẽ số lượng nhà đầu tư F0.
Năm 2020, Sở Giao dịch Chứng khoán TP HCM (HOSE) gặp phải tình trạng đơ và nghẽn lệnh thường xuyên Đến ngày 5 tháng 7, FIS đã thành công trong việc triển khai hệ thống giao dịch mới, giúp cải thiện tình hình Sự tăng trưởng của thị trường chứng khoán diễn ra mạnh mẽ bất chấp ảnh hưởng của đại dịch.
Đại dịch Covid-19 đã tác động mạnh mẽ đến nền kinh tế và thị trường chứng khoán, khiến nhiều nhà đầu tư chuyển hướng dòng tiền từ các hoạt động kinh doanh sang đầu tư chứng khoán nhằm bù đắp thiệt hại Sự không chắc chắn của thị trường đã tạo ra tâm lý FOMO, dẫn đến việc nhanh chóng tham gia và bán cổ phiếu để thu lợi ngắn hạn Lãi suất tiết kiệm ngân hàng giảm xuống còn 5%/năm cũng làm cho kênh gửi tiết kiệm trở nên kém hấp dẫn, đẩy dòng tiền vào thị trường cổ phiếu tăng mạnh Năm 2020 chứng kiến sự bùng nổ của các quỹ ETF nội, với nhiều quỹ mới ra đời như ETF MAFM VN30 và ETF VFMVN Diamond, thu hút hàng ngàn tỷ đồng đầu tư Quỹ ETF VFMVN Diamond, ra mắt vào tháng 5-2020 với 100 tỷ đồng, đã tăng quy mô lên hơn 4.000 tỷ đồng vào cuối năm Các quỹ đầu tư nước ngoài cũng tích cực rót vốn vào các quỹ ETF nội, với nhà đầu tư nước ngoài mua ròng khoảng 4.000 tỷ đồng từ đầu năm đến giữa tháng 12-2020 trên sàn HOSE.
Hình 2: Số lượng tài khoản cá nhân mới mở từ đầu năm 2021 đến nay
Thị trường trái phiếu doanh nghiệp tại Việt Nam đã trải qua một sự bùng nổ mạnh mẽ, với quy mô ngày càng mở rộng và tốc độ tăng trưởng trung bình đạt 40% mỗi năm trong những năm gần đây Giai đoạn 2016-2020, tổng khối lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành vượt 1.100 tỷ đồng Đến cuối năm 2020, tổng giá trị trái phiếu doanh nghiệp phát hành đạt 437.689 tỷ đồng, tăng 38,8% so với năm 2019 Trong đó, trái phiếu phát hành riêng lẻ đạt 403.468 tỷ đồng (tăng 36%) và phát hành ra công chúng đạt 34.221 tỷ đồng (tăng 82,7%).
Hình 3: Tổng giá trị phát hành trái phiếu doanh nghiệp năm 2020
Theo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, thị trường trái phiếu hiện đang gặp một số vấn đề nghiêm trọng Tài sản đảm bảo cho trái phiếu chủ yếu là bất động sản, dự án tương lai hoặc cổ phiếu doanh nghiệp, khiến giá trị tài sản này dễ bị ảnh hưởng bởi biến động thị trường Nhiều doanh nghiệp phát hành trái phiếu với khối lượng lớn vượt quá vốn chủ sở hữu, tạo ra rủi ro cho nhà đầu tư Ngay cả những nhà đầu tư chuyên nghiệp cũng khó khăn trong việc đánh giá tình hình tài chính của doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp chưa niêm yết Để giảm thiểu rủi ro và tăng cường quản lý thị trường trái phiếu doanh nghiệp, Bộ Tài chính đã chỉ đạo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước thực hiện 4 đoàn kiểm tra tại 10 công ty chứng khoán Đồng thời, HNX đang nghiên cứu phát triển thị trường giao dịch thứ cấp trái phiếu doanh nghiệp một cách minh bạch và hiệu quả, nhằm hỗ trợ nhu cầu vốn trung và dài hạn cho doanh nghiệp, đồng thời giảm bớt gánh nặng cho các ngân hàng.
Khoảng 60% tín dụng toàn nền kinh tế đến từ kênh ngân hàng, bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư, trong khi thị trường trái phiếu vẫn còn nhỏ Thị trường phái sinh đã có sự tăng trưởng vượt bậc sau 4 năm hoạt động, đặc biệt trong bối cảnh biến động mạnh của thị trường chứng khoán do dịch Covid-19 Hiện tại, VN-Index đang tiêu cực trong ngắn hạn, dẫn đến nhu cầu về chứng khoán phái sinh gia tăng Thay vì bán tháo cổ phiếu, nhà đầu tư đã sử dụng hợp đồng tương lai chỉ số VN30-Index như một công cụ phòng vệ danh mục, đồng thời tình hình giảm mạnh cũng tạo cơ hội cho hoạt động đầu cơ giá xuống.
Thị trường chứng khoán phái sinh tại Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức và rủi ro Cấu trúc sản phẩm trên thị trường chưa đa dạng, làm giảm sức hấp dẫn đối với nhà đầu tư trong và ngoài nước, trong khi cơ sở hạ tầng vẫn chưa đồng bộ Hiện tại, chỉ có các tổ chức mới được tham gia hợp đồng tương lai, dẫn đến tình trạng thiếu thanh khoản Đối tượng đầu tư chủ yếu vẫn là cá nhân trong nước, với tỷ lệ giao dịch của nhà đầu tư tổ chức trong nước và nước ngoài còn thấp, chỉ khoảng 17,7% và 1,13% tổng khối lượng giao dịch Mặc dù có khung pháp lý, nhưng vẫn còn nhiều bất cập, gây khó khăn cho nhà đầu tư Thêm vào đó, rào cản từ triển vọng phục hồi kinh tế sau Covid-19 và sự minh bạch thông tin trên thị trường cũng là những vấn đề cần khắc phục, khi giá cổ phiếu chưa phản ánh đúng giá trị thực của doanh nghiệp.
3.4.5 Đánh giá điểm mạnh và điểm yếu của thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay Điểm mạnh: Như vậy, có thể thấy TTCK ở nước ta là một thị trường đầy tiềm năng khi liên tục có những mức tăng trưởng tích cực Cụ thể, tính từ đầu năm đến nay, tổng mức huy động vốn trên thị trường chứng khoán ước tính đạt 55.562 tỷ đồng, tăng 42% so với cùng kỳ năm trước; giá trị giao dịch bình quân trên thị trường cổ phiếu đạt 18.907 tỷ đồng/phiên, tăng 155% so với bình quân năm trước; giá trị giao dịch bình quân trên thị trường trái phiếu đạt 12.433 tỷ đồng/phiên, tăng 19,6%; khối lượng giao dịch bình quân trên thịtrường chứng khoán phái sinh đạt 174.324 hợp đồng/phiên, tăng 11% Trên 3 thịtrường chính:
Thị trường cổ phiếu đang chứng kiến sự gia tăng kỷ lục về số lượng nhà đầu tư mới, đi kèm với khối lượng giao dịch lớn và vốn hóa thị trường tăng Đặc biệt, dòng vốn vào các quỹ ETF nội địa đang bùng nổ, tạo ra những tín hiệu tích cực cho sự phát triển của thị trường.
- Trên thị trường trái phiếu: sự bùng nổ của trái phiếu doanh nghiệp
Thị trường phái sinh đang ghi nhận sự tăng trưởng mạnh mẽ với nhu cầu tăng cao về chứng khoán phái sinh Số lượng sản phẩm trên thị trường cũng như khối lượng giao dịch đã có sự gia tăng đáng kể, phản ánh sự phát triển tích cực của lĩnh vực này.
Thị trường chứng khoán Việt Nam đã vươn lên dẫn đầu trong nhóm thị trường cận biên của MSCI, khẳng định vị thế là kênh đầu tư hấp dẫn và huy động vốn quan trọng cho nền kinh tế Nó đóng góp vào sự thành công của nhiều doanh nghiệp lớn, hỗ trợ quá trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước và cùng với hệ thống tín dụng ngân hàng, tạo ra một cơ cấu thị trường vốn cân đối và hiệu quả hơn, thúc đẩy phát triển kinh tế Tuy nhiên, thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn còn gặp phải một số hạn chế.
Hệ thống công nghệ thông tin trên toàn thị trường hiện chưa đáp ứng đủ nhu cầu, dẫn đến tình trạng nghẽn lệnh giống như năm 2020, gây thiệt hại nghiêm trọng cho các nhà đầu tư.
- Quy mô thị trường chứng khoán Việt Nam còn quá nhỏ: mức vốn hóa thị trường tăng nhanh trong khi lượng vốn hóa lại thấp
- Hiện tượng “làm giá: thao túng thịtrường
- Triển vọng phục hồi kinh tế còn nhiều rủi ro
- Cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ, thiếu các sản phẩm mới cho nhà đầu tư
- Tính minh bạch và chuyên nghiệp chưa cao
Ki ế n ngh ị chính sách và m ộ t s ố gi ả i pháp
• Thứ nhất, nên có những chính sách phát triển nguồn nhân lực cho thị trường lao động nói chung và thị trường chứng khoán nói riêng.
Để thu hẹp khoảng cách kỹ năng của sinh viên mới ra trường, cần có cơ chế khuyến khích sự gắn kết giữa các doanh nghiệp và tổ chức giáo dục đào tạo Việc này không chỉ giúp sinh viên và nhân viên làm quen với các ứng dụng công nghệ số một cách linh hoạt mà còn rút ngắn thời gian tìm việc phù hợp với chuyên môn Đồng thời, các doanh nghiệp cũng sẽ tiết kiệm thời gian và chi phí tuyển dụng Hơn nữa, việc xây dựng các mô hình đào tạo chuyên nghiệp sẽ thu hút đầu tư vào phát triển nguồn nhân lực.
Vào thứ hai, cần nâng cao năng lực và cải thiện hiệu quả trong công tác quản lý, kiểm tra và giám sát Đồng thời, cần thực hiện các thay đổi hợp lý về pháp luật và chính sách quản lý, đảm bảo tính công khai, minh bạch, cũng như bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể tham gia thị trường.
Để đảm bảo an ninh và an toàn cho doanh nghiệp, nhà đầu tư cũng như thị trường chứng khoán và thị trường tài chính, cần củng cố và hoàn thiện cơ chế phối hợp giữa Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và các bộ, ngành, cơ quan chức năng Đồng thời, nâng cao năng lực phân tích và dự báo nhằm kịp thời đưa ra các đối sách và giải pháp phù hợp với những biến động bất thường trên thị trường quốc tế và trong nước.
Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước cần triển khai các biện pháp mạnh mẽ nhằm khuyến khích doanh nghiệp niêm yết trên sàn chứng khoán Điều này không chỉ giúp đa dạng hóa nguồn cung và các ngành nghề trên thị trường mà còn giảm bớt áp lực huy động vốn từ kênh ngân hàng.
• Thứ tư, nên tận dụng những cơ hội và vượt qua thách thức liên quan đến Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
Để điều chỉnh các thông số trong kế hoạch phát triển trung hạn và dài hạn, cần thực hiện phân tích bối cảnh với một số nội dung bắt buộc Điều này đặc biệt quan trọng đối với các chương trình đầu tư hạ tầng lớn, như Internet và thông tin.
- Thứ năm, khuyến khích phát triển các nghiên cứu khoa học, các ứng dụng khoa học trong và ngoài nước.
Cuộc CMCN 4.0 dựa trên nền tảng công nghệ hiện đại và sự tiến bộ vượt bậc trong khoa học kỹ thuật, do đó, việc xây dựng chính sách phát triển khoa học trong thời kỳ này là vô cùng quan trọng Cần thiết có sự hợp tác nghiên cứu giữa các tổ chức trong và ngoài nước trên tất cả các lĩnh vực để thúc đẩy sự phát triển bền vững.
4.2.4 Đối với các trung gian tài chính
Để nâng cao hiệu quả hoạt động, các công ty chứng khoán thuộc ngân hàng thương mại nên xem xét việc tăng quy mô vốn hoạt động hoặc vốn điều lệ từ các chủ sở hữu vốn và các trung gian tài chính.
Với vốn điều lệ còn thấp, khả năng tham gia thị trường chứng khoán Việt Nam bị hạn chế, chỉ đóng vai trò dẫn dắt mà không tạo ra quy mô lớn hơn Để khắc phục điều này, các công ty chứng khoán và quỹ đầu tư cần tái cơ cấu và phân bổ nguồn vốn hiệu quả, đồng thời mở rộng hợp tác với các đơn vị cung ứng dịch vụ và công ty Fintech, cũng như các trung gian thanh toán như Momo, Vnpay.
• Thứ hai, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý dữ liệu, bảo mật thông tin khách hàng của các trung gian tài chính
Để đảm bảo an toàn thông tin cho các nhà đầu tư, cần thực hiện nghiêm ngặt quy trình trích xuất dữ liệu và tuân thủ các nguyên tắc bảo mật Đầu tiên, cần đảm bảo nguồn dữ liệu an toàn trong giao dịch nội bộ Thứ hai, cần có đội ngũ bảo mật chuyên nghiệp để ngăn chặn các cuộc tấn công từ bên ngoài Hơn nữa, cần triển khai giải pháp bảo mật toàn diện từ lớp mạng đến lớp ứng dụng, cùng với các hệ thống đảm bảo an ninh và hoạt động liên tục cho hệ thống CNTT Cuối cùng, chuẩn hóa hạ tầng CNTT theo tiêu chuẩn quốc tế và tối ưu hóa hiệu quả đầu tư là điều cần thiết.
Các công ty chứng khoán cần nâng cấp phần mềm giao dịch để khắc phục tình trạng nghẽn lệnh, lỗi trả lệnh, không thể hủy lệnh và tình trạng đơ sàn Việc cải thiện này sẽ giúp hạn chế các vấn đề phát sinh, từ đó nâng cao trải nghiệm giao dịch cho các nhà đầu tư.
Các công ty chứng khoán như VND, SSI, và VPS cần đầu tư mạnh mẽ hơn vào bộ phận kỹ thuật và công nghệ thông tin, cả về nguồn lực và nhân lực, nhằm nâng cấp hệ thống và đảm bảo chất lượng đầu tư trong quá trình giao dịch mua bán.
4.2.5 Đối với các nhà đầu tư
Các nhà đầu tư nên áp dụng công nghệ và các công cụ phần mềm để thực hiện phân tích cơ bản và kỹ thuật, nhằm lọc ra những cổ phiếu tiềm năng, thay vì chỉ dựa vào các phương pháp truyền thống.
Nhà đầu tư nên tận dụng các nền tảng công nghệ để nâng cao hiệu quả đầu tư thông qua phân tích kỹ thuật và phân tích cơ bản Việc sử dụng các chỉ số, chỉ báo và đọc báo cáo tài chính sẽ giúp cơ cấu danh mục đầu tư một cách hợp lý Một số phần mềm và công cụ hữu ích mà nhà đầu tư có thể tham khảo bao gồm Amibroker và Fireant.
Các nhà đầu tư cần đặc biệt chú trọng đến an ninh và bảo mật thông tin cá nhân, đồng thời học cách chọn lọc thông tin và kiến thức phù hợp để tối đa hóa lợi nhuận trong kỷ nguyên số.
Cuộc Cách mạng 4.0 mang lại cả cơ hội và thách thức cho nhà đầu tư Để thành công trên bất kỳ thị trường nào, nhà đầu tư cần phải thông thái và nắm rõ thông tin thị trường, nhằm tránh rơi vào bẫy thông tin giả và đầu tư vào cổ phiếu kém chất lượng Thị trường chứng khoán không dành cho những người thiếu kinh nghiệm; nếu không có bản lĩnh và kiến thức vững vàng, nhà đầu tư rất dễ gặp rủi ro và thua lỗ.
TÀI LIỆU THAM KHẢO Tài liệu trong nước
