Kết quả nổi bật của đề tài
(a) Đóng góp mới của đề tài.
Nghiên cứu cho thấy Việt Nam bắt đầu đào tạo cử nhân Kỹ thuật Phục hồi Chức năng (KTPHCN) muộn hơn so với thế giới, với quy mô đào tạo còn hạn chế Tuy nhiên, tỷ lệ việc làm đúng nghề trong vòng 6 tháng sau khi tốt nghiệp đạt 97% Hệ đào tạo cao đẳng và trung cấp PHCN có chỉ tiêu đào tạo phong phú, hiện chiếm trên 70% số cử nhân kỹ thuật PHCN tại các cơ sở công lập và tư nhân.
Hiện nay, nguồn nhân lực tại các cơ sở vẫn chưa đáp ứng tốt yêu cầu về tay nghề kỹ thuật, đặc biệt là sự thiếu hụt nhân lực có chuyên môn cao trong lĩnh vực vật lý trị liệu, ngôn ngữ trị liệu và hoạt động trị liệu Hơn 50% đối tượng nghiên cứu cho rằng cần thiết phải đào tạo thêm cử nhân kỹ thuật bậc đại học với trọng tâm vào thực hành, trong khi hơn 40% cho rằng cần mở rộng các chương trình đào tạo cử nhân chuyên ngành ngôn ngữ trị liệu và hoạt động trị liệu.
Nghiên cứu cho thấy sự thiếu hụt cử nhân kỹ thuật có tay nghề cao trong lĩnh vực phục hồi chức năng (PHCN) là một vấn đề cấp bách, được các chuyên gia, nhà đào tạo và nhà tuyển dụng đồng thuận Nhu cầu ngày càng tăng của bệnh nhân, cùng với chính sách bảo hiểm y tế (BHYT) giúp người dân dễ dàng tiếp cận dịch vụ, đã chỉ ra rằng cần thiết phải tăng cường đào tạo cử nhân kỹ thuật PHCN chất lượng cao Ngành Y tế Việt Nam đang hướng tới việc mở rộng các Trung tâm và khoa PHCN tại bệnh viện tuyến Trung ương và tỉnh, cũng như thành lập thêm nhiều bệnh viện PHCN tỉnh, điều này càng làm tăng nhu cầu về đội ngũ cử nhân chuyên ngành.
Các nhà tuyển dụng và cơ sở đào tạo đều nhấn mạnh sự cần thiết phải tăng cường thời gian thực hành tay nghề trong chương trình đào tạo Việc này tạo ra sự khác biệt rõ rệt giữa các hệ đào tạo đại học và cao đẳng, trung cấp hay các khóa ngắn hạn Để nâng cao năng lực thực hành, cần mở rộng thời gian cho các chuyên ngành sâu như Vật lý trị liệu, ngôn ngữ trị liệu và hoạt động trị liệu Đồng thời, việc cải thiện kỹ năng giao tiếp và ngoại ngữ cũng rất quan trọng để nâng cao khả năng hội nhập và phát triển dịch vụ tương đương với các nước trên thế giới.
Chất lượng tay nghề là yếu tố then chốt quyết định khả năng cạnh tranh trong đào tạo cử nhân Kỹ thuật Phục hồi Chức năng (KT PHCN) Nghiên cứu cho thấy việc tổ chức đào tạo cử nhân KT PHCN và các chuyên ngành liên quan là cần thiết, đồng thời cần xây dựng chương trình đào tạo thực hành để đáp ứng tốt hơn nhu cầu hành nghề tại Việt Nam.
Hệ đào tạo bác sĩ phục hồi chức năng (PHCN) tại Việt Nam hiện chưa đáp ứng đủ nhu cầu thực hành nghề nghiệp, dẫn đến thiếu hụt giảng viên trong ngành này Với dân số già hóa nhanh chóng và sự thay đổi trong mô hình bệnh tật, nhu cầu về dịch vụ PHCN ngày càng tăng, đòi hỏi kỹ thuật chuyên sâu và mức độ hoàn thiện chức năng cao hơn Do đó, phục hồi chức năng sẽ trở thành một ngành có lượng bệnh nhân lớn trong tương lai gần.
(b) Kết quả cụ thể (các sản phẩm cụ thể).
• Báo cáo nghiên cứu toàn văn
• Báo cáo chia sẻ kết quả nghiên cứu tại trường
(c) Hiệu quả về đào tạo.
• Nâng cao năng lực nghiên cứu cho cán bộ trẻ Khoa YHLS
• Nâng cao hiểu biết và sự tham gia của đội ngũ giảng viên của khoa về chuyên ngành Phục hồi chức năng và hoạt động nghiên cứu khoa học
• Chia sẻ thông tin hữu ích về sự phát triển của ngành PHCN tại VN cho các bạn đọc quan tâm
(d) Hiệu quả về xã hội.
Nghiên cứu cung cấp thông tin quan trọng để hỗ trợ quyết định đào tạo cử nhân Kỹ thuật Phục hồi Chức năng, nhằm đảm bảo chất lượng đáp ứng nhu cầu thực tiễn của ngành và của người bệnh.
• Gián tiếp nâng cao năng lực nhân lực ngành PHCN tại Việt Nam
Tăng cường nhận thức cho cán bộ giảng viên trong nhà trường về các chương trình hỗ trợ người khuyết tật và các dịch vụ xã hội dành cho nhóm đối tượng thiệt thòi này là rất cần thiết.
Áp dụng vào thực tiễn đời sống xã hội
• Kết quả nghiên cứu đóng góp trực tiếp trong thiết kế chương trình và thực thi chương trình đào tạo nhân lực PHCN tại Việt Nam
Đánh giá thực hiện đề tài
(a) Tiến độ: Đúng tiến độ
(b) Thực hiện mục tiêu nghiên cứu: Đạt được mục tiêu nghiên cứu
(c) Các sản phẩm tạo ra so với dự kiến của bản đề cương: Đúng sản phẩm và thời gian
(d) Đánh giá việc sử dụng kinh phí: Phù hợp
Các ý kiến đề xuất
Nghiên cứu tham gia hiệu quả vào quá trình đào tạo
Phần C: NỘI DUNG BÁO CÁO CHI TIẾT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI CẤP CƠ SỞ.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu
Thiết kế nghiên cứu
Nghiên cứu kết hợp gồm 2 cấu phần định tính và định lượng, với các kỹ thuật thu thập số liệu được trình bày theo sơ đồ sau:
Số liệu thứ cấp Số liệu sơ cấp
PV sâu Phát vấn BCH
Chính sách lao động, đào tạo PHCN, vị trí việc làm
Chương trình đào tạo 10 cuộc PVS 116 người phát vấn
Hình 1: Sơ đồ nghiên cứu
Phiếu thu thập số liệu thứ cấp nhằm tổng hợp thông tin về chính sách tổ chức và vị trí việc làm cho cử nhân kỹ thuật phục hồi chức năng Đồng thời, phiếu cũng khảo sát các chương trình đào tạo hiện có ở bậc cao đẳng, đại học và sau đại học về phục hồi chức năng, cả trong nước và quốc tế.
Cấu phần nghiên cứu định tính
Nghiên cứu thực hiện phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm trên các đối tượng:
- Cán bộ quản lý công tác PHCN thuộc Cục quản lý khám chữa bệnh - Bộ Y tế.
- Trưởng phòng phòng tổ chức cán bộ của một số Bệnh viện tuyến trung ương và tuyến tỉnh có Khoa PHCN
- Trưởng Khoa PHCN bệnh viện tuyến trung ương và tuyến tỉnh
- Trưởng Phòng Hành chính /Tổ chức cán bộ bệnh viện PHCN một số tỉnh, thành phố
- Trưởng Khoa PHCN viện/phòng PHCN công lập và tư nhân trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội
Một số cán bộ và nhân viên đang trực tiếp thực hiện công tác phục hồi chức năng (PHCN) tại các bệnh viện công lập và tư nhân ở thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe Họ không chỉ cung cấp dịch vụ chuyên môn mà còn góp phần vào việc cải thiện sức khỏe và đời sống cho bệnh nhân.
Nghiên cứu này tập trung vào việc xác định mục tiêu của khoa phục hồi chức năng tại các bệnh viện công lập tuyến trung ương và tuyến tỉnh ở thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội, bao gồm một bệnh viện phục hồi chức năng tỉnh và ba cơ sở phục hồi chức năng tư nhân Đối tượng nghiên cứu là toàn bộ nhân viên trực tiếp thực hiện công việc chuyên môn phục hồi chức năng, thông qua việc phát vấn tự điền bộ câu hỏi có cấu trúc sẵn nhằm đo lường mức độ cần thiết của từng nhóm kỹ năng nghề nghiệp kỹ thuật phục hồi chức năng theo đánh giá.
Thời gian : Từ tháng 3/2019 đến tháng 6/2019
Đối tượng nghiên cứu và cỡ mẫu
Số liệu sơ cấp được thu thập tại các địa điểm cụ thể như theo khung lấy mẫu dưới đây:
Cơ quan quản lý nhà Phỏng vấn sâu cán bộ quản lý công tác PHCN của Cục QLKCB nước về PHCN - Bộ Y tế: 01 người
Cơ sở đào tạo PHCN Trường Đại học Kỹ thuật y tế Trường Đại học Y dược TP
Hải Dương: 2 người HCM: 1 người
- Phó HT phụ trách đào tạo - Trưởng Khoa PHCN
Cơ sở hành nghề Khối công lập Khối tư nhân
Khoa PHCN thuộc • Khoa PHCN BV Việt • Khoa PHCN bệnh viện đa khoa QT Vinmec các BV đa khoa Đức
- Trưởng khoa - Chọn toàn bộ nhân viên để phát vấn
- chọn toàn bộ nhân viên để phát vấn BCH
Bệnh viện chuyên • BV PHCN và điều trị • Phòng khám PHCN Minh khoa PHCN bệnh nghề nghiệp TP Hồ Đức
Chí Minh Trưởng Phòng khám
Chọn toàn bộ nhân viên
- Chọn toàn bộ Nv phát vấn • Bệnh viện Hữu Nhân
• Bệnh viện Phục hồi chức năng Hải Dương thành phố Hồ Chí Minh
Chọn toàn bộ nhân viên đủ
- Trưởng Khoa PHCN tiêu chuẩn phát vấn
- Chọn toàn bộ nhân viên đủ tiêu chuẩn để phát vấn
Tiêu chuẩn chọn mẫu định tính
- Cán bộ quản lý công tác tổ chức và cán bộ quản lý công tác PHCN của Bộ Y tế.
Tại các cơ sở đào tạo, việc lựa chọn lãnh đạo phụ trách công tác đào tạo cùng với Trưởng Khoa hoặc Bộ môn có trách nhiệm phát triển và xây dựng chương trình đào tạo phục hồi chức năng (PHCN) là rất quan trọng.
Tại các Khoa Phục Hồi Chức Năng (PHCN) của bệnh viện đa khoa, việc lựa chọn trưởng khoa và toàn bộ cán bộ nhân viên chuyên môn PHCN phải đảm bảo đủ tiêu chuẩn để thực hiện công tác phát vấn bộ câu hỏi định lượng.
Tại các bệnh viện phục hồi chức năng, cần lựa chọn trưởng phòng tổ chức cán bộ (hoặc tổ chức hành chính tùy theo tên gọi) cùng với trưởng khoa phục hồi chức năng hoặc trưởng khoa vật lý trị liệu để đảm bảo quy trình hoạt động hiệu quả.
- Chọn toàn bộ cán bộ, nhân viên PHCN đang làm công tác chuyên môn về PHCN đủ tiêu chuẩn để phát vấn bộ câu hỏi
Tiêu chuẩn chọn mẫu định lượng
- Đang làm công tác PHCN trực tiếp cho khách hàng
- Có thời gian công tác từ 1 năm trở lên
- Đồng ý tham gia nghiên cứu.
Chính phủ, Bộ Y tế, Bộ Nội Vụ và các bộ ngành liên quan đã ban hành và hiện đang triển khai các văn bản chính sách liên quan đến nhân lực phục hồi chức năng (PHCN), đảm bảo tính hiệu lực thi hành.
Từ năm 2008 đến nay, nhiều báo cáo nghiên cứu đã được công bố bởi các đơn vị và cá nhân nhà khoa học, nhằm đánh giá nhu cầu đào tạo và nhu cầu phục hồi chức năng của người dân Việt Nam Những nghiên cứu này không chỉ cung cấp cái nhìn sâu sắc về các kết quả liên quan mà còn dự báo xu hướng nhu cầu phục hồi chức năng trong tương lai.
Khung chương trình đào tạo và nội dung giảng dạy về phục hồi chức năng tại các cơ sở đào tạo cao đẳng, đại học và sau đại học trong và ngoài nước đã được áp dụng từ năm 2008 đến nay, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và đáp ứng nhu cầu phát triển của ngành Các chương trình này không chỉ tập trung vào lý thuyết mà còn chú trọng thực hành, giúp sinh viên trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết để phục vụ cho công tác phục hồi chức năng hiệu quả.
- Báo cáo cựu sinh viên của các cơ sở đào tạo về loại hình cử nhân/cao đẳng PHCN
Trong 5 năm qua, các báo cáo thị trường lao động từ các trang web tuyển dụng như Vietnamwork, vieclam24h và viectotnhat đã chỉ ra sự gia tăng nhu cầu đối với lao động phổ thông có trình độ chuyên môn (PHCN) Các nghiên cứu này cung cấp cái nhìn sâu sắc về xu hướng tuyển dụng, mức lương và các yêu cầu của nhà tuyển dụng, phản ánh sự thay đổi trong thị trường lao động Việt Nam Việc phân tích các dữ liệu này giúp các ứng viên và nhà tuyển dụng hiểu rõ hơn về cơ hội và thách thức trong lĩnh vực lao động PHCN.
- Các đề án vị trí việc làm của các bệnh viện, cơ sở y tế có liên quan đến nhân lực phục hồi chức năng
Quy định và quy trình phê duyệt mã ngành đào tạo liên quan đến phục hồi chức năng tại Việt Nam được ban hành bởi các Bộ chủ quản và cơ quan quản lý nhà nước Những quy định này nhằm đảm bảo chất lượng đào tạo, đáp ứng nhu cầu nhân lực trong lĩnh vực phục hồi chức năng, đồng thời tạo ra khung pháp lý rõ ràng cho các cơ sở giáo dục.
- Các chương trình đào tạo loại hình nhân lực phục hồi chức năng bậc đại học, sau đại học, cao đẳng trên thế giới và tại Việt nam.
- Các nghiên cứu, báo cáo đánh giá tình hình lao động, việc làm của loại hình nhân lực phục hồi chức năng,
- Các báo cáo về tình hình việc làm và phản hồi về nghành học của cựu sinh viên ngành PHCN tại Việt nam.
Các cơ sở đào tạo chuyên ngành Phục hồi Chức năng thường xuyên công bố báo cáo về chương trình đào tạo, số lượng cử nhân tốt nghiệp hàng năm và tỷ lệ việc làm của cựu sinh viên trong lĩnh vực chuyên môn sau khi ra trường Những thông tin này không chỉ phản ánh chất lượng đào tạo mà còn giúp sinh viên tương lai có cái nhìn rõ nét về triển vọng nghề nghiệp trong ngành.
- Báo cáo thị trường lao động hoặc các bài viết, bài tổng kết từ các trang web tuyển dụng như Vietnamwork, vieclam24h, viectotnhat….về lao động PHCN.
Phương pháp nghiên cứu
Công cụ thu thập số liệu
- Hướng dẫn phỏng vấn sâu
- Mẫu phiếu thu thập số liệu thứ cấp tại các cơ sở đào tạo.
- Công cụ tìm kiếm trên google
Phương pháp thu thập số liệu
Phương pháp tìm kiếm tài liệu thứ cấp
Để tìm kiếm các văn bản pháp luật, bạn có thể truy cập vào các trang thông tin của cơ quan quản lý nhà nước như Bộ Nội vụ, Bộ Y tế và Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội.
Truy cập các trang mạng xã hội như fanpage Vật lý trị liệu, Vietnamwork, Viettotnhat và Vieclam24h để tìm kiếm thông tin về lao động PHCN và các phản hồi liên quan đến công việc.
Tìm kiếm thông tin về cử nhân kỹ thuật phục hồi chức năng, cao đẳng phục hồi chức năng và các cơ hội việc làm trong lĩnh vực vật lý trị liệu và chấn thương chỉnh hình Bên cạnh đó, hãy khám phá hỗ trợ cho người khuyết tật và thông tin hữu ích cho sinh viên chuyên ngành phục hồi chức năng, cũng như xu hướng thị trường lao động trong ngành này.
Nghiên cứu viên sẽ liên hệ trực tiếp để trao đổi thông tin và yêu cầu cung cấp tài liệu thứ cấp, bao gồm các khung chương trình và nội dung chương trình đào tạo phục hồi chức năng dành cho các cơ sở đào tạo.
Liên hệ các cơ quan ban hành để thu thập tài liệu chính sách được lưu trữ dạng văn bản.
Phương pháp thu thập số liệu định tính
Sử dụng kỹ thuật phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm các đối tượng theo các hướng dẫn phỏng vấn sâu và hướng dẫn thảo luận nhóm.
Phương pháp thu thập số liệu định lượng
Nghiên cứu viên liên hệ với các cơ sở và người điều phối để lựa chọn cán bộ nhân viên đủ tiêu chuẩn tham gia nghiên cứu Thông tin nghiên cứu được phổ biến và những người đồng ý tham gia sẽ được tập trung lại, hướng dẫn cách điền phiếu khảo sát, sau đó nhóm nghiên cứu thu thập lại các phiếu đã hoàn thành.
Quản lý, phân tích số liệu
Dữ liệu định lượng đã được làm sạch và nhập vào phần mềm Epidata, sau đó được phân tích bằng SPSS Các phân tích thống kê mô tả được áp dụng để phân tích dữ liệu theo các mục tiêu nghiên cứu đã đề ra.
Các kết quả phỏng vấn sâu, thảo luận nhóm, kết quả định tính từ văn bản, tài liệu được tổng hợp và phân tích, trích dẫn theo chủ đề.
Quản lý số liệu tại Trường Đại học Y tế công cộng tuân thủ các nguyên tắc chung của nhà trường, nhằm xây dựng chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu xã hội.
Quy trình đảm bảo và kiểm soát chất lượng nghiên cứu
Để đảm bảo tính nhất quán và chất lượng cao trong quy trình thu thập và xử lý số liệu, mọi bước trong nghiên cứu đều được kiểm soát chặt chẽ.
Bộ công cụ thu thập số liệu được phát triển với sự góp ý của cán bộ Khoa Y học lâm sàng, Trường Đại học Y tế công cộng Sau khi thử nghiệm trên 12 phiếu tại BV Phục hồi chức năng Hải Dương, bộ công cụ đã được điều chỉnh và hoàn thiện trước khi tiến hành điều tra chính thức.
Hạn chế
Nghiên cứu đánh giá nhu cầu đào tạo trong bối cảnh Việt Nam đang đối mặt với sự đa dạng của dịch vụ phục hồi chức năng (PHCN) công lập và tư nhân Sự pha trộn giữa hoạt động PHCN tại các cơ sở và cộng đồng tạo ra nhu cầu đa dạng, nhưng hiện tại chưa có ước lượng tin cậy về nhu cầu thực tế của người dân đối với PHCN Điều này gây ra nhiều khó khăn trong việc triển khai nghiên cứu.
Việc sử dụng phiếu tự điền trong thu thập dữ liệu có thể ảnh hưởng đến độ chính xác của thông tin Để khắc phục điều này, nhóm nghiên cứu đã tổ chức hoạt động tự điền tại cơ sở y tế và cung cấp giải thích rõ ràng về các mục trong phiếu cho cán bộ trước khi họ tiến hành điền thông tin.
Đạo đức nghiên cứu
Nghiên cứu được thông qua bởi Hội đồng đạo đức của trường Đại học Y tế Công cộng theo Quyết định số 110/2019/YTCC-HD3.
Trước khi tiến hành phỏng vấn, đối tượng sẽ nhận được bản thông tin nghiên cứu và giấy đồng ý tham gia, yêu cầu họ đọc và ký vào phiếu đồng ý tự nguyện Người tham gia có quyền từ chối hoặc ngừng tham gia mà không cần giải thích và không phải chịu rủi ro nào Tất cả dữ liệu thu thập chỉ phục vụ mục đích nghiên cứu, và nhóm nghiên cứu cam kết bảo mật thông tin cũng như giữ kín danh tính của người cung cấp.
Kết quả nghiên cứu
Khái quát tổ chức hoạt động phục hồi chức năng tại Việt Nam và một số chính sách lao động liên quan đến cử nhân KT PHCN chức năng tại Việt Nam
4.1.1 Khái quát tổ chức hoạt động PHCN tại Việt Nam
Theo Thông tư số 46/2013/TT-BYT ban hành ngày 31/12/2013, các hình thức tổ chức hoạt động phục hồi chức năng (PHCN) bao gồm nhiều loại hình khác nhau, nhằm đảm bảo hiệu quả trong công tác phục hồi và hỗ trợ người bệnh.
Các bệnh viện tuyến trung ương và bệnh viện đa khoa hạng đặc biệt đều có Trung tâm hoặc Khoa Phục hồi Chức năng (PHCN) Tuy nhiên, hiện tại chưa có bệnh viện đầu ngành về PHCN hoặc bệnh viện PHCN trực thuộc Bộ Y tế.
Hiện nay, nhiều bệnh viện công lập hạng đặc biệt và bệnh viện tuyến trung ương đã thành lập các Trung tâm và Khoa Phục hồi chức năng, vật lý trị liệu, và chấn thương chỉnh hình Điển hình như Trung tâm PHCN Bệnh viện Bạch Mai, Khoa Phục hồi chức năng Bệnh viện Việt Đức, và Khoa Vật lý trị liệu Bệnh viện Đại học Y dược Thành phố Hồ Chí Minh.
Trên 90% Bệnh viện đa khoa tỉnh thành phố trên cả nước đã có Khoa PHCN
Khoa Phục hồi Chức năng (PHCN) đã được thành lập tại hơn 90% bệnh viện đa khoa trên toàn quốc Tại các bệnh viện đa khoa tuyến tỉnh, Khoa PHCN cung cấp dịch vụ điều trị phục hồi cho bệnh nhân mắc các bệnh lý khác nhau, bao gồm cả dịch vụ phục hồi chức năng ban ngày cho bệnh nhân nội trú và ngoại trú.
Trên cả nước, hiện có 35 tỉnh có bệnh viện PHCN tỉnh
Hiện nay trên cả nước đã có 35 bệnh viện điều dưỡng Phục hồi chức năng tỉnh hoạt động chuyên môn về lĩnh vực này, PVS, CBQL ngành.
Cả nước hiện có 10 Bệnh viện điều dưỡng PHCN trực thuộc các Bộ, ngành
Số liệu thứ cấp cho biết, hiện cả nước hiện có 10 bệnh viện điều dưỡng Phục hồi chức năng trực thuộc các bộ, ngành.
Làng trẻ Hoà Bình là mô hình nuôi dưỡng và hỗ trợ trẻ khuyết tật bẩm sinh đang hoạt động tại một số tỉnh thành ở Việt Nam Hiện nay, cả nước có bốn làng trẻ Hoà Bình tọa lạc tại Vĩnh Phúc, Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và Quảng Nam Chẳng hạn, Làng Hoà Bình Hà Nội hiện đang chăm sóc hơn 120 trẻ em khuyết tật, bao gồm trẻ mù, khuyết tật vận động và những trẻ bị ảnh hưởng bởi chất độc da cam.
Một số bệnh viện tuyến quận, huyện đang cung cấp dịch vụ phục hồi chức năng (PHCN) tại các Khoa/Phòng đông y và vật lý trị liệu, với nhiệm vụ triển khai các chương trình PHCN dựa vào cộng đồng.
Số lượng cơ sở phục hồi chức năng (PHCN) tư nhân tại các thành phố lớn ngày càng gia tăng, đáp ứng nhu cầu phục hồi chức năng cho bệnh nhân cả tại cơ sở và tại nhà Tại Hà Nội, hiện có khoảng trên
20 cơ sở phục hồi chức năng Riêng dịch vụ dành cho trẻ tự kỷ, ở phía Bắc cũng có tới gần
20 cơ sở hoạt động dịch vụ này.
Bên cạnh đó, nhiều cơ sở đông y mở rộng phạm vi chuyên môn dưới dạng cơ sở đông y – vật lý trị liệu.
Hoạt động dịch vụ PHCN tại nhà:
Nhiều nhân viên phục hồi chức năng chuyên nghiệp cung cấp dịch vụ phục hồi chức năng tại nhà cho bệnh nhân Đặc biệt, những nhân lực này được đào tạo chuyên sâu qua các khóa học từ 3 tháng trở lên, đảm bảo chất lượng dịch vụ và hiệu quả trong quá trình phục hồi.
Trên fanpage Vật lý trị liệu tại TP Hồ Chí Minh, hơn 2000 thành viên cung cấp dịch vụ phục hồi chức năng tại nhà Các dịch vụ bao gồm trị liệu vận động cho bệnh nhân sau chấn thương và tai biến mạch máu não, ngôn ngữ trị liệu, cùng với hoạt động trị liệu cho trẻ tự kỷ và trẻ khiếm thính.
Hoạt động PHCN tại các cơ sở nuôi dưỡng người khuyết tật/tổ chức từ thiện/nhân đạo
Trên toàn quốc, nhiều cơ sở nhân đạo và từ thiện đang hoạt động tích cực trong việc cưu mang và nuôi dưỡng người khuyết tật, đặc biệt là trẻ em khuyết tật.
Quy mô và số lượng nhân viên tại các cơ sở chăm sóc người khuyết tật rất đa dạng Đặc biệt, phần lớn người chăm sóc tại đây là tự phát và không được đào tạo chuyên môn về phục hồi chức năng.
Hoạt động trong các chương trình/dự án PHCN
Việt Nam đã chú trọng đến hoạt động phục hồi chức năng (PHCN) từ sớm, với nhiều chương trình hợp tác quốc tế và viện trợ nhân đạo nhằm hỗ trợ người khuyết tật Uỷ ban Y tế Hà Lan – Việt Nam (MCNV) được thành lập từ năm 1968, cùng với sự tham gia của USAID, đã triển khai các hoạt động PHCN tại Việt Nam, bao gồm phát triển nguồn nhân lực và cung cấp dịch vụ PHCN trực tiếp cho người khuyết tật.
UNAID và Hội người khuyết tật VN đã triển khai dự án DIRECT kéo dài 5 năm với ngân sách 5.900.000 USD từ nguồn huy động nhân dân Mỹ Dự án này đã xây dựng và đưa vào hoạt động 22 đơn vị phục hồi chức năng tại Bình Phước và Tây Ninh Tính đến tháng 1/2019, dự án đã cung cấp dịch vụ trị liệu phục hồi chức năng và dụng cụ hỗ trợ cho 3.700 người khuyết tật, trong đó có 144 trẻ em.
Dự án nhằm mục tiêu cung cấp hỗ trợ trực tiếp cho 4.000 người khuyết tật và đào tạo 5.400 nhân viên y tế và người chăm sóc đến năm 2020 Để đạt được điều này, dự án đã đào tạo 90 bác sĩ và trị liệu viên, những người đã được cấp phép hành nghề phục hồi chức năng.
Hiện nay, hoạt động phục hồi chức năng (PHCN) tại Việt Nam rất đa dạng và có mạng lưới rộng khắp các tỉnh thành Điều này giúp người dân dễ dàng tiếp cận dịch vụ PHCN tại các quận, huyện, từ đó khuyến khích nhu cầu sử dụng dịch vụ này Sự phát triển của ngành PHCN là cần thiết để đáp ứng nhu cầu xã hội ngày càng tăng.
4.1.2 Một số chính sách liên quan đến lao động cử nhân kỹ thuật phục hồi chức năng
Nhu cầu về nội dung đào tạo
Khảo sát trực tiếp về nhu cầu kiến thức và kỹ năng trong chương trình đào tạo cho thấy tầm quan trọng cao của các môn cơ sở ngành và kỹ thuật chuyên ngành Vật lý trị liệu, Ngôn ngữ trị liệu và Hoạt động trị liệu trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động nghề nghiệp.
Bảng 2: Mức độ cần thiết của môn cơ sở ngành
Khối môn cơ sở ngành Điểm đánh giá (5)
Vận động học và sinh cơ học 4,63
Phương thức vật lý trị liệu 4,60
Trong các môn cơ sở ngành, giải phẫu chức năng, lượng giá chức năng và vận động trị liệu được xem là những môn học thiết yếu Ngoài ra, các lĩnh vực như vận động học, sinh cơ học, khoa học thần kinh và chẩn đoán hình ảnh cũng được đánh giá cao trong chương trình đào tạo.
Bảng 3: Mức độ cần thiết của môn chuyên ngành VLTL, Ngôn ngữ trị liệu và Hoạt động trị liệu
Môn chuyên ngành VLTL Điểm đánh giá / 5
Bệnh lý và VLTL hệ cơ xương khớp 4,72
Bệnh lý và VLTL hệ tim mạch – hô hấp 4,47
Bệnh lý và VLTL hệ da -sinh dục - nội tiết 4,19
Bệnh lý và VLTL hệ thần kinh – cơ 4,74
Bệnh lý và VLTL Nhi khoa 4,54
PHCN dựa vào cộng đồng 4,43
Môn chuyên ngành Ngôn ngữ trị liệu Điểm đánh giá / 5
Giải phẫu cơ quan phát âm 4,72
Quá trình phát triển ngôn ngữ 4,47
PHCN ngôn ngữ cho trẻ nghe kém 4,42
PHCN ngôn ngữ cho trẻ bại não 4,56
PHCN ngôn ngữ cho trẻ tự kỷ 4,46
PHCN ngôn ngữ sau một số bệnh lý TK 4,74
Môn chuyên ngành Hoạt động trị liệu Điểm đánh giá/5
Hoạt động trị liệu liên quan đến sinh hoạt cá nhân 4.69
Hoạt động trị liệu liên quan đến vui chơi ở trẻ em 4.53
Hoạt động trị liệu liên quan đến học tập ở trẻ em 4,47
Hoạt động trị liệu liên quan đến hoạt động hướng 4,43 nghiệp
Hoạt động trị liệu liên quan đến hòa nhập cộng đồng 4,56
Trong chương trình đào tạo Vật lý trị liệu, nội dung bệnh học cơ xương khớp và thần kinh đóng vai trò quan trọng và không thể thiếu Bên cạnh đó, các môn học về ngôn ngữ trị liệu cũng được coi là cần thiết Trong chuyên ngành hoạt động trị liệu, những nội dung mới như hoạt động trị liệu liên quan đến sinh hoạt cá nhân, hòa nhập cộng đồng và vui chơi cho trẻ em cần được đưa vào chương trình đào tạo.
Chương trình đào tạo không chỉ bao gồm các môn chuyên ngành sâu và mới, mà còn cần đảm bảo thời gian thực hành đầy đủ Việc đánh giá chỉ tiêu tay nghề là yếu tố bắt buộc trong thiết kế và tổ chức chương trình học.
Nhu cầu về chuyên môn phục hồi chức năng đang gia tăng mạnh mẽ, đặc biệt là ở những người có tay nghề cao Việc đào tạo chuyên sâu trong lĩnh vực này sẽ đáp ứng được yêu cầu từ Sở Y tế, khi mà tất cả các bệnh viện trong tương lai đều sẽ mở khoa phục hồi chức năng.
Chuyên môn vững vàng là yếu tố quan trọng nhất, vì khi làm việc trực tiếp với bệnh nhân, uy tín sẽ được xây dựng Những ai sẵn sàng học hỏi và thực hành sẽ có nhiều cơ hội việc làm, và tay nghề càng được nâng cao thì càng dễ dàng thu hút sự lựa chọn từ bệnh nhân.
Trong tổ chức đào tạo, việc ưu tiên cho chương trình thực hành là rất quan trọng, với đề xuất dành khoảng 2/3 thời gian cho thực hành Điều này giúp đảm bảo rằng người học có thể phát triển kỹ năng nghề nghiệp một cách hiệu quả thông qua các phương thức hướng dẫn thực hành hợp lý.
Dạy nghề y tế mà không có bệnh nhân thực hành sẽ khiến sinh viên chỉ nắm lý thuyết mà thiếu kỹ năng thực tế Sau 4 năm học, sinh viên chỉ có thể thực hiện các kỹ thuật cơ bản trong thời gian ngắn, điều này không đủ để đáp ứng nhu cầu của khách hàng.
Để thực hiện kỹ thuật hiệu quả, việc đào tạo cẩn thận về bệnh học là rất quan trọng Các kỹ thuật viên cần phải hiểu rõ về bệnh lý, không chỉ thực hiện thao tác một cách thuần túy mà còn có khả năng điều chỉnh và phát triển kỹ thuật phù hợp với từng trường hợp cụ thể.
Về hình thức đào tạo, những người được khảo sát đề xuất 3 hình thức bao gồm: tập trung dài hạn, tập trung ngoài giờ (68,1%) và đào tạo trực tuyến (25%)
Bàn luận
Chính sách việc làm của cử nhân kỹ thuật PHCN
Cử nhân kỹ thuật phục hồi chức năng đã được quy định trong các mã số chức danh nghề nghiệp ngành y tế, tương đương với kỹ thuật y hạng III và có hệ số lương cơ bản cao hơn kỹ thuật viên cao đẳng và trung cấp khoảng 1,2 lần Bộ Y tế cũng đã phê duyệt Kế hoạch Quốc gia về Phục hồi chức năng, yêu cầu các cơ sở y tế trực thuộc Bộ và Bệnh viện PHCN tỉnh phải có vị trí việc làm dành cho kỹ thuật phục hồi chức năng.
Mục tiêu đến năm 2020 là 85% các cơ sở y tế phải có đủ kỹ thuật viên phục hồi chức năng, tuy nhiên, hiện tại nhiều nơi vẫn thiếu nhân lực được đào tạo ở trình độ đại học, cho thấy nhu cầu thị trường lao động trong hệ thống công lập vẫn chưa được đáp ứng.
Chính sách và điều kiện hành nghề trong lĩnh vực phục hồi chức năng (PHCN) hiện khá dễ dãi, cho phép nhân lực từ các ngành gần như điều dưỡng, kỹ thuật y học và y sỹ đông y có thể hành nghề sau khi bổ sung chứng chỉ ngắn hạn về PHCN Tuy nhiên, việc đào tạo ngắn hạn này không cung cấp đủ kiến thức nền tảng để nâng cao tay nghề và không đáp ứng được các kỹ thuật chuyên sâu cần thiết Tại các bệnh viện PHCN tuyến tỉnh, mặc dù có đủ số lượng nhân lực, nhưng do ràng buộc về tỷ lệ nhân lực trên đầu giường bệnh và hạn chế tuyển dụng trong giai đoạn tự chủ tài chính, bệnh viện đang thiếu đội ngũ có kỹ thuật cao để phát triển dịch vụ trong tương lai.
Nhu cầu đào tạo cử nhân kỹ thuật PHCN
Theo định hướng phát triển ngành Phục hồi Chức năng (PHCN) của Bộ Y tế, cả nước hiện đang thiếu cử nhân Kỹ thuật viên y, đặc biệt là bác sĩ và kỹ thuật viên trong lĩnh vực này Để khắc phục tình trạng thiếu hụt, Bộ Y tế đã đưa ra giải pháp tăng cường đào tạo ngành PHCN tại các cơ sở đào tạo y dược trên toàn quốc Việc tham gia đào tạo cử nhân Kỹ thuật viên PHCN là phù hợp với định hướng phát triển của ngành.
Khảo sát cho thấy tỷ lệ sinh viên có việc làm sau khi tốt nghiệp trong vòng 6 tháng rất cao, cho thấy ngành này dễ tìm việc Tuy nhiên, do khảo sát được thực hiện trên nhóm lao động tốt nghiệp qua nhiều năm, có thể xuất hiện sai số trong việc nhớ lại Tỷ lệ này cao hơn so với tỷ lệ có việc làm sau khi tốt nghiệp ngành kỹ thuật y học tại một trường khu vực phía Bắc trong giai đoạn 2015 – 2019.
Khảo sát tại các cơ sở PHCN tuyến TW và tỉnh cho thấy, mặc dù số lượng nhân lực hiện tại không thiếu, nhưng chỉ 30% lao động là Cử nhân Vật lý trị liệu và CN PHCN Điều này cho thấy sự thiếu hụt về năng lực thực hiện các kỹ thuật chuyên sâu, cũng như kỹ năng giao tiếp và ngoại ngữ còn hạn chế Các cơ sở tư nhân cũng mong muốn tuyển dụng nhân lực tay nghề cao và được đào tạo chuyên sâu để nâng cao chất lượng dịch vụ, đáp ứng nhu cầu của người bệnh.
Theo khảo sát, 58% người tham gia cho rằng cần có các khóa đào tạo chuyên sâu về vật lý trị liệu, trong khi 41% ý kiến cho rằng nên có khóa học về ngôn ngữ trị liệu Bên cạnh đó, 47% người được hỏi mong muốn có các khóa học chuyên sâu về hoạt động trị liệu.
Gần 40% nhân lực cho rằng không nên chia định hướng trong chương trình đào tạo đại học để dễ dàng tìm việc làm, điều này cũng được Hiệu phó của một cơ sở đào tạo đồng tình Việc định hướng chuyên sâu chỉ phù hợp với một số ít sinh viên đã có kế hoạch nghề nghiệp rõ ràng Do đó, cần xem xét tỷ trọng mã đào tạo trong các kế hoạch đào tạo và tìm ra giải pháp giúp sinh viên có tay nghề chuyên môn cao, đồng thời được cấp chứng chỉ và bằng đại học để đáp ứng yêu cầu của cơ quan BHYT.
Nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường thời gian thực hành trong đào tạo, đề xuất 70% thời gian nên dành cho thực hành Tỷ lệ này đặc biệt phù hợp cho các ngành kỹ thuật y, giúp đảm bảo đạt được các chỉ tiêu tay nghề 13,14.
Các kết quả định lượng và định tính đều cho thấy cần thiết phải bổ sung nội dung và thời gian cho các môn chuyên ngành ngôn ngữ trị liệu và hoạt động trị liệu Điều này nhằm đáp ứng yêu cầu hành nghề, nhu cầu của nhà tuyển dụng và quy định của cơ quan bảo hiểm y tế Đề xuất bao gồm việc cấp thêm chứng chỉ chuyên ngành trong khóa đào tạo 4 năm và nghiên cứu định hướng đào tạo các mã chuyên ngành, với hơn 40% người được hỏi cho rằng cần đào tạo mã ngành ngôn ngữ trị liệu và hoạt động trị liệu Nội dung này hiện đang chưa được đào sâu trong các chương trình đào tạo tại Việt Nam, mặc dù có sự tương đồng với các chương trình trong nước và chương trình "nhập khẩu" từ Đại học Y Tokyo.
Hình thức đào tạo cử nhân Kinh tế Phục hồi Chức năng (KT PHCN) cần được đa dạng hóa để đáp ứng nhu cầu của một lượng lớn nhân lực PHCN đang làm việc với trình độ thấp Nhu cầu nâng cao trình độ và bằng cấp ngày càng tăng, đặc biệt khi quy định về sử dụng nhân lực đào tạo bậc trung cấp được thực hiện nghiêm ngặt hơn trong tương lai.
Khuyến nghị
Cần sớm tổ chức đào tạo cử nhân kỹ thuật phục hồi chức năng bậc đại học và xem xét các hình thức đào tạo khác nhằm đáp ứng nhu cầu lao động trong tương lai.
Trong thiết kế chương trình, cần chú trọng đến việc đảm bảo thời lượng cho môn cơ sở ngành, đặc biệt là kỹ năng đánh giá chức năng Bên cạnh đó, cần tích hợp các nhóm kỹ năng hoạt động trị liệu và ngôn ngữ trị liệu, đồng thời bổ sung nội dung về tâm lý trị liệu để đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người học.
Trong quá trình tổ chức đào tạo, việc lựa chọn cơ sở thực hành có số lượng bệnh nhân đông đảo và đa dạng về mặt bệnh là rất quan trọng Điều này đảm bảo rằng thời gian thực hành được tối đa hóa, giúp nâng cao kỹ năng và kinh nghiệm cho học viên.
Để đáp ứng nhu cầu của nhà tuyển dụng, việc đảm bảo chất lượng đào tạo và chuẩn đầu ra với tay nghề thực hành là rất quan trọng Các tổ chức đào tạo cần bổ sung chuyên sâu các chuyên ngành còn thiếu, như kiến thức và thực hành về hoạt động trị liệu, ngôn ngữ trị liệu, cũng như các liệu pháp đặc biệt cho trẻ bại não, trẻ tự kỷ và bệnh nhân sau các bệnh lý thần kinh.
Tăng cường hợp tác quốc tế trong đào tạo là cần thiết để cập nhật các kỹ thuật mới và hiện đại vào chương trình học Việc thiết kế các chương trình đào tạo bao gồm thời gian thực tập ở nước ngoài và học ngoại ngữ sẽ giúp sinh viên đáp ứng tốt hơn nhu cầu của thị trường lao động quốc tế Đồng thời, cần đảm bảo thời lượng học ngoại ngữ, đặc biệt là tiếng Anh, cùng với kỹ năng tin học để người học có khả năng tiếp thu và phát triển các kỹ thuật mới trong khu vực và toàn cầu.
Việc thiết kế nội dung học về giao tiếp, ứng xử và tư vấn cho người bệnh, đặc biệt là những người có khuyết tật và tàn tật nặng, là vô cùng cần thiết Kỹ năng này không chỉ giúp cải thiện mối quan hệ giữa nhân viên y tế và bệnh nhân mà còn hỗ trợ trong quá trình chăm sóc và điều trị lâu dài.