NỘI DUNG
Khái quát về chính sách
Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 267/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình quốc gia bảo vệ trẻ em giai đoạn 2011-2015, nhằm tạo dựng môi trường sống an toàn và lành mạnh cho tất cả trẻ em Chương trình tập trung vào việc phòng ngừa, giảm thiểu và loại bỏ các nguy cơ gây tổn hại cho trẻ em, đồng thời giảm thiểu tình trạng trẻ em rơi vào hoàn cảnh đặc biệt hoặc bị xâm hại, bạo lực Mục tiêu cuối cùng là tạo cơ hội cho trẻ em tái hòa nhập cộng đồng và đảm bảo bình đẳng trong cơ hội phát triển.
Từ năm 2011 đến 2015, nhiều dự án quan trọng đã được triển khai trong Chương trình, bao gồm dự án truyền thông, giáo dục và vận động xã hội, nâng cao năng lực cho cán bộ bảo vệ và chăm sóc trẻ em, xây dựng hệ thống cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em, phát triển các mô hình trợ giúp trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt dựa vào cộng đồng, và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về bảo vệ, chăm sóc trẻ em.
1.1 Nội dung của chương trình
Phê duyệt Chương trình quốc gia bảo vệ trẻ em giai đoạn 2011 - 2015 với các nội dung chủ yếu sau đây:
Chương trình được triển khai trên toàn quốc, tập trung vào các địa phương có nhiều trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt và trẻ em có nguy cơ cao Đặc biệt ưu tiên các khu vực đồng bào dân tộc thiểu số, cũng như những vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn và đặc biệt khó khăn.
Thời gian thực hiện Chương trình: từ năm 2011 đến năm 2015
Nội dung của Dự án gồm có 4 mô hình:
- Mô hình trợ giúp trẻ em bị bỏ rơi, trẻ em mồ côi không nơi nương tựa, trẻ em khuyết tật dựa vào cộng đồng (mô hình thứ nhất)
Để bảo vệ trẻ em lang thang và những em phải làm việc nặng nhọc trong môi trường nguy hiểm, cần duy trì và mở rộng mô hình phòng ngừa và trợ giúp dựa vào cộng đồng Mô hình này sẽ tạo ra một mạng lưới hỗ trợ hiệu quả, giúp trẻ em tránh xa các chất độc hại và cải thiện chất lượng cuộc sống của các em.
- Duy trì và nhân rộng mô hình phòng ngừa, trợ giúp trẻ em bị xâm hại tình dục, bị bạo lực dựa vào cộng đồng (mô hình thứ ba)
- Mô hình phòng ngừa, trợ giúp người chưa thành niên vi phạm pháp luật dựa vào cộng đồng (mô hình thứ tư)
Các mô hình hoạt động chủ yếu bao gồm tư vấn và phục hồi tâm lý cho trẻ em, hỗ trợ trẻ em tiếp cận dịch vụ y tế, giáo dục, văn hóa, thể thao, vui chơi giải trí và phúc lợi xã hội để hòa nhập cộng đồng Ngoài ra, các chương trình còn tập huấn kỹ năng bảo vệ trẻ cho cha mẹ và người chăm sóc, kỹ năng sống cũng như kỹ năng tự bảo vệ cho trẻ em Bên cạnh đó, hỗ trợ hướng nghiệp, dạy nghề và tạo việc làm phù hợp cho trẻ em và gia đình cũng là một phần quan trọng trong các hoạt động này.
1.2 Đối tượng của chính sách
- Trẻ em, ưu tiên trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt
- Trẻ em có nguy cơ cao rơi vào hoàn cảnh đặc biệt
- Trẻ em bị xâm hại
- Trẻ em bị bạo lực
- Trẻ em chưa thành niên từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi vi phạm pháp luật
1.3 Mục tiêu của chính sách
- Tạo dựng môi trường sống an toàn, lành mạnh mà ở đó tất cả trẻ em đều được bảo vệ
Chủ động phòng ngừa và giảm thiểu các nguy cơ gây hại cho trẻ em là rất quan trọng Cần có các biện pháp hiệu quả để bảo vệ trẻ em khỏi những hoàn cảnh đặc biệt, xâm hại và bạo lực Việc này không chỉ giúp bảo vệ sự an toàn của trẻ em mà còn tạo ra môi trường sống lành mạnh cho các em phát triển.
Trợ giúp và phục hồi kịp thời cho trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, cũng như trẻ em bị xâm hại và bạo lực, là rất quan trọng Điều này không chỉ tạo cơ hội cho các em tái hòa nhập cộng đồng mà còn đảm bảo sự bình đẳng trong cơ hội phát triển.
- Tạo điều kiện để mọi trẻ em đều được đảm bảo các quyền cơ bản, phát triển toàn diện trong môi trường an toàn, tích cực và lành mạnh
Mục tiêu chính là giảm thiểu số lượng trẻ em có hoàn cảnh khó khăn, đồng thời hạn chế tối đa tình trạng trẻ em bị ngược đãi, bạo lực và xâm hại Chúng ta cũng cần giảm thiểu số trẻ em tử vong do tai nạn thương tích, tạo điều kiện cho trẻ em phát triển toàn diện về thể chất, nhân cách và trí tuệ.
- Giảm tỷ lệ trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt xuống dưới 5,5% tổng số trẻ em
- 80% trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt được trợ giúp, chăm sóc để phục hồi, tái hòa nhập và có cơ hội phát triển
Khoảng 70% trẻ em có nguy cơ rơi vào hoàn cảnh đặc biệt đã được can thiệp kịp thời, giúp giảm thiểu và loại bỏ những nguy cơ này.
- 50% tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương xây dựng và đưa vào hoạt động có hiệu quả hệ thống cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em
- 80% trẻ em khuyết tật được tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe, chỉnh hình và phục hồi chức năng, giáo dục và các dịch vụ công cộng
- 90% trẻ em bị bỏ rơi, trẻ em mồ côi không nơi nương tựa được chăm sóc
Mục tiêu là giảm 10% số trẻ em bị xâm hại tình dục và bạo lực hàng năm, đồng thời đảm bảo 100% trẻ em bị phát hiện xâm hại tình dục hoặc bạo lực nhận được can thiệp và trợ giúp kịp thời.
- Giảm tỷ lệ trẻ em lang thang xuống 7/10.000 trẻ em
- Giảm tỷ lệ trẻ em phải làm việc nặng nhọc, nguy hiểm, tiếp xúc với chất độc hại xuống 10/10.000 trẻ em
- Giảm tỷ lệ người chưa thành niên vi phạm pháp luật xuống 7/10.000 trẻ em
Thực trạng thực hiện chính sách và tác động của chính sách
Cả nước hiện có hơn 1,537 triệu trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, chiếm khoảng 1,79% tổng dân số và 6% trong độ tuổi trẻ em Để đối phó với tình hình này, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội đã đề ra chính sách xây dựng và mở rộng các mô hình trợ giúp trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt dựa vào cộng đồng, đây cũng là một trong sáu dự án quan trọng của bộ.
8 trong dự thảo chương trình quốc gia Bảo vệ trẻ em giai đoạn 2011-2015 do Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội chủ trì xây dựng
Dự án xây dựng và nhân rộng mô hình trợ giúp trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt dựa vào cộng đồng sẽ hỗ trợ trẻ em có hoàn cảnh khó khăn và trẻ em có nguy cơ rơi vào hoàn cảnh đặc biệt Dự án này sẽ được triển khai tại 948 xã thuộc 311 huyện.
Dự án tập trung vào 63 tỉnh, thành phố trên toàn quốc, với ưu tiên dành cho các địa phương nghèo và những khu vực có nhiều trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt.
Dự án bao gồm bốn mô hình hoạt động chính nhằm hỗ trợ trẻ em trong cộng đồng Mô hình đầu tiên tập trung vào việc giúp đỡ trẻ em mồ côi, khuyết tật và nhiễm HIV/AIDS, bao gồm cả những trẻ em có nguy cơ cao Mô hình thứ hai hướng đến việc hỗ trợ trẻ em lang thang và lao động trẻ em, đặc biệt là nhóm trẻ làm việc xa gia đình và những trẻ có nguy cơ phải lang thang Cuối cùng, mô hình thứ ba nhằm bảo vệ trẻ em khỏi xâm hại tình dục, bao gồm trẻ em bị buôn bán, bắt cóc vì mục đích thương mại, tình dục và trẻ em nghiện ma túy, cũng như những trẻ em có nguy cơ cao trong cộng đồng.
Mô hình thứ 4 là xây dựng và nhân rộng mô hình trợ giúp người chưa thành niên vi phạm pháp luật dựa vào cộng đồng
Theo Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, số lượng trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt đang gia tăng, với hơn 1,537 triệu trẻ em vào cuối năm 2009, chiếm khoảng 1,79% dân số và 6% dân số trong độ tuổi trẻ em Tỷ lệ này cao hơn so với năm 2001 Cuộc sống của những trẻ em này vẫn gặp nhiều khó khăn về vật chất và tinh thần, và các em thiếu cơ hội phát triển bình đẳng như những trẻ em khác Hầu hết các nhóm trẻ em này chưa được tiếp cận đầy đủ với các dịch vụ và hỗ trợ cần thiết.
Có 8 nhóm dịch vụ xã hội và phúc lợi xã hội dành cho trẻ em, bao gồm chế độ dinh dưỡng, chăm sóc sức khỏe, giáo dục, nhà ở, nước sạch, vệ sinh môi trường, vui chơi giải trí và bảo trợ xã hội Những dịch vụ này đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo sự phát triển toàn diện và nâng cao chất lượng cuộc sống cho trẻ em.
Trợ giúp xã hội cho trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khẳng định quyền an sinh xã hội của các em Hàng tháng, chính sách này cung cấp hỗ trợ cho các nhóm trẻ em cần được bảo vệ và chăm sóc.
Việc trợ giúp trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt đã được quy định rõ ràng, bao gồm hỗ trợ y tế, giáo dục, học nghề và trợ giúp khẩn cấp cho các nhóm trẻ em gặp rủi ro Trước đây, các cơ sở xã hội chủ yếu tập trung vào việc giải quyết hậu quả và chăm sóc cho một số nhóm trẻ em cụ thể, nhưng hiện nay, khung pháp lý đã được xây dựng toàn diện hơn Quốc hội đã thông qua Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em, cùng với các quyết định của Thủ tướng Chính phủ nhằm phát triển hệ thống bảo vệ trẻ em và hoàn thiện các chính sách xã hội Các chương trình đầu tư cho trẻ em đã được đề ra nhằm phòng ngừa và can thiệp sớm, loại bỏ nguy cơ tổn hại cho trẻ em.
Có nhiều loại chế độ chính sách xã hội (CSXH) khác nhau nhằm đáp ứng nhu cầu của trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt Các chế độ CSXH thường xuyên được quy định dựa trên mức sống tối thiểu của cộng đồng, nhằm hỗ trợ chăm sóc và đáp ứng nhu cầu thiết yếu trong cuộc sống hàng ngày Trẻ em thuộc nhóm này còn được hưởng thêm các chế độ trợ cấp một lần, có thể bằng tiền hoặc hiện vật Mức CSXH sẽ được điều chỉnh liên tục theo điều kiện kinh tế - xã hội và khả năng bố trí ngân sách nhà nước Nghị định số 07/2000/NĐ-CP của Chính phủ đã quy định những nội dung này.
Theo Nghị định số 67/2007/NĐ-CP, mức trợ giúp thường xuyên tối thiểu là 120 ngàn đồng/người/tháng, trong khi Nghị định số 13/2010/NĐ-CP quy định mức này tăng lên 180 ngàn đồng/người/tháng Đến Nghị định số 136/2013/NĐ-CP, mức trợ giúp xã hội thường xuyên đã được điều chỉnh lên 270 ngàn đồng/người/tháng Những điều chỉnh này đã giúp giảm bớt khó khăn và cải thiện cuộc sống cho một số nhóm trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt.
Theo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về Chương trình Quốc gia bảo vệ trẻ em giai đoạn 2011 - 2015, TP Hà Nội đã mở rộng mô hình hỗ trợ trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt tại các quận, huyện và thị xã trọng điểm Sở Lao động, Thương binh và Xã hội Hà Nội đã tổ chức các khóa tập huấn cho đội ngũ cán bộ làm công tác bảo vệ và chăm sóc trẻ em, nhằm nâng cao kiến thức về quản lý nhà nước, các chính sách bảo vệ trẻ em, kỹ năng sống, phòng chống xâm hại và quy trình can thiệp cho trẻ em bị bạo lực, xâm hại tình dục.
Từ thành phố đến cơ sở, mạng lưới cộng tác viên nòng cốt đã được xây dựng với sự tham gia của tổ trưởng dân phố và cán bộ hưu trí Mỗi cộng tác viên sẽ theo dõi và phụ trách khoảng 50 hộ gia đình, góp phần nâng cao hiệu quả công tác cộng đồng.
Tại các địa bàn trọng điểm, đã hình thành mạng lưới tình nguyện viên là trẻ em với 15-20 em mỗi khu vực, đóng vai trò quan trọng trong việc nắm bắt tình hình trẻ em và làm tuyên truyền viên Điều này không chỉ giúp nâng cao nhận thức về các vấn đề liên quan đến trẻ em mà còn tạo cơ hội cho các em tham gia tích cực vào cộng đồng.
Từ năm 2011, Hà Nội đã triển khai 23 mô hình tại các địa phương như phường Hạ Đình, Khương Đình, Nhân Chính, Phương Liệt, Thanh Xuân Trung (quận Thanh Xuân); xã Tần Minh, Tân Hưng, Bắc Phú, Việt Long, Xuân Thu (huyện Sóc Sơn); phường Phúc Xá (quận Ba Đình); và phường Long Biên, phường Bồ Đề (quận Long Biên).
Tại các huyện Thạch Thất, Mê Linh, Quốc Oai, Ứng Hòa, Chương Mỹ và Ba, đã triển khai 8 mô hình bảo vệ và chăm sóc trẻ em dựa vào cộng đồng.
Vì, Mỹ Đức và Thanh Trì bằng nguồn ngân sách
Xác định vấn đề của chính sách
Việt Nam là một quốc gia chịu nhiều ảnh hưởng từ chiến tranh, thiên tai và biến đổi khí hậu, dẫn đến nhu cầu trợ giúp xã hội ngày càng cao, chiếm hơn 20% dân số Trong số đó, có khoảng 9,2 triệu người cao tuổi, 7,2 triệu người khuyết tật, 1,5 triệu trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, gần 5% hộ nghèo và 1,8 triệu hộ gia đình cần hỗ trợ khẩn cấp hàng năm do thiên tai, hỏa hoạn và mất mùa.
Trẻ em là thế hệ chủ nhân tương lai và là cầu nối trong gia đình, do đó, chúng trở thành mối quan tâm hàng đầu trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của các quốc gia Nhận thức được tầm quan trọng này, Việt Nam đã trở thành nước đầu tiên ở Châu Á và thứ hai trên thế giới phê chuẩn Công ước Quốc tế về Quyền trẻ em của Liên hợp quốc vào ngày 20/02/1990 Ngoài ra, Việt Nam cũng đã thông qua Nghị định thư không bắt buộc về buôn bán trẻ em, mại dâm và khiêu dâm trẻ em Đồng thời, Việt Nam tham gia Công ước Lahay về bảo vệ trẻ em, tạo cơ sở pháp lý quốc tế ổn định cho việc bảo vệ trẻ em được cho làm con nuôi ở nước ngoài.
Trong những năm qua, Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể trong việc thực hiện quyền trẻ em Các biện pháp thúc đẩy quyền trẻ em, giảm nghèo đói và bất bình đẳng xã hội, cũng như tăng cường tiếp cận y tế, giáo dục và vui chơi giải trí đã giúp giảm thiểu nguy cơ trẻ em rơi vào hoàn cảnh đặc biệt, đồng thời giảm thiểu bạo lực, lạm dụng và bóc lột đối với trẻ em.
Tính đến cuối năm 2009, Việt Nam có 1.537.179 trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, chiếm khoảng 1,79% tổng dân số và 6% dân số trong độ tuổi trẻ em Những trẻ em này thuộc 10 nhóm đối tượng theo Luật Bảo vệ, giáo dục và chăm sóc trẻ em, bao gồm trẻ khuyết tật, nạn nhân chất độc hóa học, trẻ mồ côi, trẻ bị bỏ rơi không nơi nương tựa, trẻ nhiễm HIV/AIDS, trẻ lao động trong điều kiện nặng nhọc và nguy hiểm, cùng với trẻ em làm việc xa gia đình.
Tại Việt Nam, có khoảng 4.288.265 trẻ em đang gặp khó khăn, chiếm 5% tổng dân số và 18,2% dân số trong độ tuổi trẻ em Trong số này, 2,75 triệu trẻ em thuộc các nhóm đối tượng đặc biệt như trẻ em lang thang, bị xâm hại tình dục, vi phạm pháp luật và nghiện ma túy Số lượng trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt đã tăng từ 1,46 triệu năm 2001 lên 1,537 triệu năm 2009, tuy nhiên, tốc độ gia tăng đang có xu hướng giảm, từ 4,6% giai đoạn 2001-2005 xuống còn 0,6% trong giai đoạn 2005-2009.
Trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt phân theo đối tượng (1000 em)
Trong những năm qua, số lượng trẻ em mồ côi đã giảm từ 125,4 xuống 129,6 Đối với trẻ em khuyết tật, con số này tăng từ 1.220,8 lên 1.316,2 Tuy nhiên, trẻ em là nạn nhân của bạo lực gia đình đã giảm đáng kể, từ 45,550 xuống 18,794 Số trẻ em nhiễm HIV cũng có sự biến động, với mức cao nhất ghi nhận là 30,120 và thấp nhất là 1,919 Trẻ em lao động cho thấy sự gia tăng từ 30,120 lên 68,071, trong khi trẻ em lang thang có xu hướng giảm và tăng trở lại, với mức cao nhất là 22,974 Trẻ em bị xâm hại tình dục giảm từ 1,111 xuống 0,833, trong khi trẻ em nghiện ma túy cũng giảm từ 1,420 xuống 1,067 Cuối cùng, số người có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn đã tăng từ 11,376 lên 15,530.
Trong những năm gần đây, Việt Nam đã nỗ lực xây dựng và hoàn thiện hệ thống chính sách và pháp luật bảo vệ trẻ em, đảm bảo tính đồng bộ và hài hòa với các tiêu chuẩn quốc tế Luật Bảo vệ, Chăm sóc và Giáo dục Trẻ em (2004) quy định rõ quyền và nghĩa vụ của trẻ em cũng như trách nhiệm của người bảo trợ Ngoài ra, các luật như Luật Phòng chống Bạo lực Gia đình, Luật Giáo dục, và Bộ luật Lao động cũng góp phần bảo vệ trẻ em Theo Điều 25 và 42 của Luật Bảo vệ, Chăm sóc và Giáo dục Trẻ em, Ủy ban nhân dân các cấp có trách nhiệm tổ chức chăm sóc trẻ em trong hoàn cảnh đặc biệt và trẻ em không có người chăm sóc thông qua các mô hình gia đình chăm sóc thay thế hoặc các cơ sở hỗ trợ.
Trên toàn quốc, đã hình thành nhiều mô hình chăm sóc tập trung cho trẻ em mồ côi, trẻ em bị bỏ rơi, trẻ em đường phố, trẻ em khuyết tật, cũng như trẻ em vi phạm pháp luật và những trẻ em có hoàn cảnh khó khăn như hành nghề mại dâm hay nghiện ma túy Hiện nay, cả nước có hơn 400 cơ sở chăm sóc tập trung cho các đối tượng xã hội, trong đó gần 300 cơ sở thuộc Nhà nước và hơn 100 cơ sở do các tổ chức xã hội, tôn giáo và tư nhân thành lập, cung cấp sự chăm sóc cho khoảng 20.000 trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt.
Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã chỉ đạo các địa phương chuyển đổi từ mô hình chăm sóc tập trung sang mô hình chăm sóc thay thế hoặc nhà xã hội cho trẻ em nhiễm HIV, trẻ mồ côi, khuyết tật và trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt Mô hình chăm sóc thay thế này không chỉ giúp trẻ phát triển toàn diện và nâng cao chỉ số thông minh, mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho khả năng hòa nhập cộng đồng Hơn nữa, chi phí cho mô hình chăm sóc thay thế tại gia đình tiết kiệm hơn gấp 7 lần so với chăm sóc tập trung.
Mô hình gia đình chăm sóc thay thế rất đa dạng với nhiều hình thức như cho con nuôi quốc tế, trong nước, nhận nuôi dưỡng và nhận đỡ đầu Theo báo cáo địa phương, đến cuối năm 2009, khoảng 93.356 trẻ em được chăm sóc theo mô hình này, trong đó có 68.000 em được nhận nuôi dưỡng và 25.356 em được nhận làm con nuôi Từ năm 2002 đến 2008, có 8.356 trẻ em được cho làm con nuôi tại các quốc gia khác và hơn 17.000 trẻ được nhận làm con nuôi trong nước.
Nhà nước đã triển khai nhiều chính sách trợ giúp nhằm hỗ trợ trẻ em mồ côi, trẻ bị bỏ rơi, trẻ khuyết tật và trẻ em chịu ảnh hưởng từ chất độc hóa học, cũng như trẻ nhiễm HIV/AIDS thông qua Quyết định 65 Bên cạnh đó, Quyết định số 38 cung cấp trợ giúp cho các gia đình và cá nhân nuôi dưỡng trẻ em trong hoàn cảnh khó khăn Ngoài ra, Nghị định 67 cũng đưa ra chính sách hỗ trợ cho hộ gia đình nghèo và trẻ em có hoàn cảnh khó khăn khác, nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống cho nhóm đối tượng này.
Mặc dù đã có chính sách hỗ trợ, nhưng vẫn còn nhiều hạn chế trong việc tiếp cận và mức trợ cấp cho trẻ em, đặc biệt là trẻ em dân tộc thiểu số, dẫn đến tình trạng nhiều trẻ em chưa được hưởng quyền lợi cơ bản như chăm sóc y tế, giáo dục và nước sạch Nghèo đói là nguyên nhân khiến trẻ em bỏ học, sống lang thang hoặc tham gia vào các hành vi rủi ro như mại dâm Sự bất bình đẳng về thu nhập và mức sống giữa trẻ em nghèo và trẻ em giàu, cũng như giữa khu vực nông thôn và thành phố, đã tạo ra sự chênh lệch trong cơ hội phát triển Do đó, cần thiết phải xây dựng các chính sách và chương trình nhằm giải quyết những nhu cầu cấp bách của trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt để đảm bảo quyền lợi của các em được thực hiện đầy đủ.
Nhằm đối phó với những khó khăn hiện tại, Chính phủ đã phê duyệt "Chương trình quốc gia bảo vệ trẻ em giai đoạn 2011-2015" Chương trình này đặc biệt chú trọng đến việc xây dựng và mở rộng các mô hình trợ giúp trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, bao gồm mô hình phục hồi cho trẻ em gái bị xâm hại tình dục, mô hình tái hòa nhập cộng đồng cho trẻ em vi phạm pháp luật, mô hình hỗ trợ trẻ em cai nghiện ma túy, mô hình phòng ngừa và giải quyết tình trạng trẻ em lang thang, mô hình trợ giúp trẻ em làm việc trong điều kiện nặng nhọc, độc hại và nguy hiểm, cũng như mô hình phòng ngừa tai nạn thương tích cho trẻ em.
Nguyên nhân về kinh tế:
Trong bối cảnh phát triển kinh tế thị trường, sự phân hoá giàu nghèo và phân hoá xã hội ngày càng gia tăng, chủ yếu do qui luật cạnh tranh Một bộ phận dân cư trở nên giàu có nhanh chóng, trong khi những người khác không đủ sức cạnh tranh rơi vào tình trạng nghèo, dẫn đến chênh lệch mức sống giữa các tầng lớp và vùng miền Hệ quả là gia tăng tình trạng trẻ em lang thang, lao động trẻ em và xâm hại tình dục Bên cạnh đó, lối sống thực dụng và chạy theo đồng tiền đã làm đảo lộn nhiều giá trị đạo đức xã hội, như li dị, bỏ rơi con cái và giảm sút sự quan tâm của cộng đồng đối với trẻ em Trẻ em rất nhạy cảm với sự thay đổi môi trường, vì vậy tình trạng bỏ nhà ra đi, trộm cắp, bụi đời và nghiện hút đang gia tăng trong độ tuổi này.
Sự phát triển kinh tế và mức sống gia tăng đã dẫn đến chi phí cho các dịch vụ xã hội cơ bản như giáo dục, y tế và nước sạch tăng cao Trong khi đó, tình trạng nghèo đói ngày càng nghiêm trọng, khiến nhiều gia đình không đủ khả năng đáp ứng nhu cầu của trẻ em Hệ quả là, những trẻ em trong hoàn cảnh khó khăn có xu hướng bỏ học, đi làm hoặc lang thang ngoài đường.
Vấn đề tồn đọng của chính sách
Chương trình 267 đã góp phần quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống bảo vệ trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt Công tác bảo vệ trẻ em trong tình huống khó khăn ngày càng được chú trọng và thực hiện đồng bộ ở cả ba cấp, đáp ứng những yêu cầu cơ bản trong việc hỗ trợ trẻ em.
Hệ thống bảo vệ trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt đã được triển khai thí điểm tại 5.510 xã, phường, thuộc 447 quận, huyện ở 43 tỉnh, thành phố trên toàn quốc Để hệ thống này hoạt động hiệu quả, cần có các điều kiện nhất định được đáp ứng.
23 cảnh đặc biệt hiện tại vẫn còn rất khiêm tốn và chưa được vận hành một cách chuyên nghiệp Vì vậy, khả năng phòng ngừa và phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ gây hại cho trẻ em còn hạn chế, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu trong công tác bảo vệ trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt.
Quản lý và phát hiện kịp thời trẻ em có nguy cơ bị xâm hại hoặc bóc lột là vô cùng quan trọng Cần có các biện pháp can thiệp và trợ giúp hiệu quả để bảo vệ những trẻ em cần sự chăm sóc đặc biệt Việc này không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro mà còn đảm bảo quyền lợi và an toàn cho trẻ em.
Hệ thống phát hiện và tiếp nhận thông báo về trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt còn thiếu sự chủ động và kịp thời, dẫn đến các can thiệp và trợ giúp chậm trễ và kém hiệu quả Công tác giáo dục, phục hồi và hòa nhập cộng đồng cho trẻ em trong hoàn cảnh này chưa đạt yêu cầu chuyên nghiệp Các can thiệp hiện tại chủ yếu tập trung vào hỗ trợ vật chất và động viên, trong khi thiếu các dịch vụ tư vấn, bảo vệ khẩn cấp, trị liệu tâm lý, trợ giúp pháp lý và phục hồi hiệu quả.
Theo Luật bảo vệ, Chăm sóc và Giáo dục trẻ em, trong số 10 nhóm trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, số lượng trẻ em ở mỗi nhóm biến động khác nhau hàng năm Cụ thể, trẻ nhiễm HIV/AIDS, trẻ em bị xâm hại, trẻ em bị bỏ rơi và trẻ em nghiện ma túy có xu hướng gia tăng, trong khi trẻ em khuyết tật, trẻ em lang thang và trẻ em lao động trong điều kiện nặng nhọc, độc hại lại có xu hướng giảm Điều này cho thấy vấn đề phát hiện trẻ em có hoàn cảnh khó khăn vẫn chưa được giải quyết triệt để.
Chỉ khoảng 250 nghìn trẻ em cần sự bảo vệ đặc biệt nhận được trợ cấp xã hội thường xuyên, chiếm dưới 10% tổng số trẻ em trong nhóm đối tượng này Sự hỗ trợ tài chính cho trẻ em gặp khó khăn vẫn còn rất hạn chế.
Hệ thống chăm sóc thay thế dựa vào cộng đồng cho trẻ em không có gia đình chăm sóc còn thiếu các dịch vụ công tác xã hội chuyên nghiệp, ảnh hưởng đến chất lượng chăm sóc Nhiều cơ sở trợ giúp trẻ em hiện nay vẫn gặp phải tình trạng hạn chế trong việc cung cấp dịch vụ và bảo vệ trẻ em, dẫn đến các vụ bạo hành và xâm hại tại những nơi này.
Hệ thống dịch vụ y tế ở vùng sâu, vùng xa và nông thôn còn nghèo nàn, không đáp ứng được nhu cầu chăm sóc sức khỏe cho trẻ em Chất lượng giáo dục chưa đồng bộ và chưa tạo ra cơ hội bình đẳng cho trẻ em trong việc học tập Tình hình trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt diễn biến phức tạp, trong khi nhận thức của gia đình và xã hội về bảo vệ và chăm sóc trẻ em còn hạn chế Ngoài ra, trình độ và nhận thức của một số cán bộ về quyền trẻ em cũng như hiểu biết của phụ huynh và cộng đồng về pháp luật liên quan đến trẻ em còn yếu, đặc biệt ở các vùng khó khăn.
Chất lượng, số lượng nguồn nhân lực
Hiện nay, chúng ta chưa có một hệ thống tổng hợp và toàn diện để xác định, hỗ trợ và giám sát trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt và trẻ có nguy cơ Đội ngũ cán bộ bảo vệ và chăm sóc trẻ em tại cơ sở còn thiếu về số lượng và hạn chế về năng lực Các chính sách phúc lợi xã hội, đặc biệt trong bảo vệ trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, thường được xem như hoạt động từ thiện thay vì dựa trên quyền trẻ em Mặc dù chính quyền địa phương và các tổ chức xã hội đã nỗ lực đáng kể trong việc chăm sóc và hòa nhập cho trẻ em, nhưng vẫn thiếu một hệ thống chuyên nghiệp để đảm bảo quyền lợi của mọi trẻ em Việc hoàn thiện đội ngũ cộng tác viên thôn, bản đang là thách thức lớn do thiếu kinh phí hỗ trợ.
Theo kế hoạch, ngân sách cho chương trình là 1755,5 tỷ đồng, bao gồm 913,5 tỷ đồng từ ngân sách trung ương, 742 tỷ đồng từ ngân sách địa phương và 100 tỷ đồng từ nguồn quốc tế Tuy nhiên, ngân sách trung ương dành cho Chương trình 267 chưa đủ để đạt các mục tiêu đề ra, với chỉ khoảng 905 tỷ đồng được thực hiện tính đến tháng 4 năm 2015, tương đương 53% so với dự kiến Nguồn kinh phí hiện tại không đáp ứng yêu cầu, chủ yếu do dự kiến bố trí nguồn lực thấp và thiếu chủ động trong việc phân bổ ngân sách địa phương, vẫn phụ thuộc nhiều vào ngân sách trung ương.
Kinh phí cho các hoạt động bảo vệ và chăm sóc trẻ em hiện còn hạn chế, chủ yếu dựa vào nguồn vận động Việc hỗ trợ trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt chủ yếu tập trung vào giúp đỡ vật chất, cần mở rộng các hình thức hỗ trợ khác.
Công tác quản lý các trường hợp của nhà nước, chính quyền còn yếu kém
Công tác quản lý nhà nước và bố trí cán bộ bảo vệ trẻ em tại các địa phương, đặc biệt ở cấp xã, phường, thôn, bản, vẫn còn nhiều hạn chế Mặc dù Chính phủ và các bộ ngành liên quan đã chú trọng ban hành văn bản quy phạm pháp luật, nhưng vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao trong công tác bảo vệ trẻ em có hoàn cảnh khó khăn.
Tình trạng thiếu cán bộ và cơ chế phối hợp trong công tác bảo vệ trẻ em đang gây khó khăn cho các địa phương Chính quyền chưa thiết lập được hệ thống phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan y tế, giáo dục, tư pháp và cơ quan quản lý Nhà nước về trẻ em, dẫn đến việc chậm phát hiện và xử lý các vụ bạo lực, xâm hại trẻ em, cũng như thiếu sự hỗ trợ và bảo vệ cần thiết cho trẻ em.
Cán bộ làm công tác trẻ em cấp xã thường kiêm nhiệm, dẫn đến việc quản lý và nắm bắt thông tin về trẻ em chưa đầy đủ, đặc biệt trong can thiệp và hỗ trợ các em bị bạo lực, xâm hại Khi sự cố xảy ra, các cấp, ngành còn lúng túng trong xử lý Dịch vụ trợ giúp trẻ em chưa đồng bộ và thiếu điều kiện ngăn chặn nguy cơ, đặc biệt là đối với nhóm trẻ bị xâm hại Môi trường sống an toàn cho trẻ em chưa được chú trọng, dẫn đến nhiều vụ xâm hại xảy ra, cả trong gia đình và nhà trường Công tác bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng chưa đáp ứng yêu cầu, và việc hỗ trợ, can thiệp cho trẻ có nguy cơ hoặc đã bị xâm hại còn hạn chế Nhiều địa phương chưa thống kê đầy đủ số trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, gây khó khăn trong việc cảnh báo nguy cơ và biện pháp phòng ngừa Công tác thanh tra, kiểm tra chưa được thực hiện thường xuyên và hiệu quả, thiếu các cuộc thanh tra chuyên sâu về phòng, chống xâm hại trẻ em, trong khi tình hình xâm hại diễn biến phức tạp.
Chưa có nhận thức thật sự từ phía cộng đồng
Một số giải pháp để giải quyết vấn đề của chính sách
Chính phủ và các cơ quan trung ương tại Việt Nam đang chú trọng đến quyền lợi của trẻ em, đặc biệt là những trẻ em thuộc nhóm yếu thế và có hoàn cảnh đặc biệt Sự quan tâm này không chỉ đến từ các phòng ban chính phủ mà còn từ toàn xã hội, những người yêu mến và chăm sóc trẻ em Nhiều chính sách và dự án đã được triển khai nhằm hỗ trợ trẻ em, với sự hiện diện tại 948 xã thuộc 311 huyện trên toàn quốc.
Để cải thiện hiệu quả các dự án hỗ trợ trẻ em, cần tập trung vào việc tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo và kiểm tra của các cấp ủy Đảng và chính quyền trong công tác bảo vệ và chăm sóc trẻ em Nâng cao năng lực quản lý nhà nước và hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật về bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em là điều kiện tiên quyết, giúp các nhà hoạt động xã hội thực hiện đúng hướng và giải quyết kịp thời các vấn đề Sự phát triển của trẻ em là minh chứng cho sự phát triển kinh tế, văn hóa – xã hội của đất nước Khi các chính sách bảo vệ trẻ em được củng cố, số trẻ em cần trợ giúp sẽ giảm, góp phần vào sự hình thành một xã hội phát triển tích cực Bên cạnh đó, cần khuyến khích xã hội hóa công tác chăm sóc trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, tận dụng nguồn lực từ toàn xã hội, bởi nhiều tổ chức và cá nhân đã đóng góp hiệu quả vào việc mang lại mái ấm cho trẻ em.
Chính sách hiện nay vẫn còn nhiều hạn chế, đặc biệt là trong việc hỗ trợ trẻ em thuộc nhóm yếu thế Những trẻ em không nơi nương tựa, lang thang hoặc bỏ nhà ra đi chưa được chú ý đúng mức Tại các thành phố lớn như Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, chúng ta thường bắt gặp hình ảnh các em bé áo quần lấm lem, lang thang bên đường hoặc ngồi ở những góc khuất Đây chỉ là một phần nhỏ trong số rất nhiều trẻ em cần được hỗ trợ, không chỉ những em là nạn nhân của bạo lực gia đình, xâm hại hay mồ côi Những đứa trẻ này cần sự quan tâm và can thiệp kịp thời từ xã hội.
Cuộc sống hiện nay đầy rủi ro và cạm bẫy, khiến trẻ em dễ bị sa vào tệ nạn và bị lợi dụng Các bé có thể trở thành nạn nhân của buôn bán trẻ em, nội tạng, hoặc bị đưa vào nhà chứa, lao động cưỡng bức Tình trạng này đang gây ra nhiều lo ngại cho các nhà lãnh đạo tại TP HCM và toàn quốc Để bảo vệ trẻ em hiệu quả, cần đưa mục tiêu bảo vệ và chăm sóc trẻ em vào kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội hàng năm, đồng thời tăng cường kiểm tra thực hiện chính sách và xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành Việc rà soát và sửa đổi các chính sách bảo vệ trẻ em là cần thiết để giải quyết các vấn đề như xâm hại, bạo lực và lạm dụng sức lao động Hơn nữa, cần có sự phối hợp giữa các lực lượng như dân quân tự vệ, công an và người dân trong việc phát hiện và hỗ trợ trẻ em lang thang Đẩy mạnh thông tin và giáo dục về bảo vệ trẻ em trong toàn xã hội là rất quan trọng, với các kênh truyền thông như phương tiện thông tin đại chúng và mạng xã hội.
Mức độ phủ sóng thông tin pháp luật và các tổ chức hỗ trợ trẻ em hiện nay đã được mở rộng đến mọi đối tượng và ngành nghề Qua công tác truyền thông, nhận thức của các cấp, ngành và cộng đồng về quyền trẻ em được nâng cao, đặc biệt trong thời đại công nghệ 4.0, khi trẻ em tiếp cận thông tin sớm hơn Các trang truyền thông đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ nhà chức trách và các nhà hoạt động xã hội, với thông điệp “Không trẻ em nào bị bỏ lại phía sau” Việc tăng cường nhận thức và trách nhiệm của gia đình, nhà trường và xã hội trong công tác bảo vệ trẻ em là rất cần thiết, nhằm tạo ra môi trường sống an toàn và lành mạnh cho tất cả trẻ em, đặc biệt là những em có hoàn cảnh khó khăn Các hoạt động truyền thông đa dạng được tổ chức nhằm nâng cao ý thức và cam kết trách nhiệm của cộng đồng, đồng thời khuyến khích hành vi tích cực trong bảo vệ trẻ em Chương trình “Cặp lá yêu thương” của đài truyền hình VTV là một ví dụ điển hình, giúp nhiều trẻ em khó khăn có cơ hội đến trường và nhận sự hỗ trợ từ cộng đồng Đối với các khu vực khó tiếp cận, việc phổ cập kiến thức về quyền và bảo vệ trẻ em qua hoạt động tuyên truyền và tình nguyện viên là biện pháp thiết thực để nâng cao nhận thức cho người dân.
29 workshop được tổ chức nhằm truyền tải kiến thức về chính sách và quyền lợi của trẻ em, phù hợp với từng đối tượng tham gia Việc phổ cập thông tin này đến mọi nơi, mọi nhà là cần thiết để mỗi người đều có thể trở thành cầu nối, hỗ trợ các em vượt qua nghịch cảnh.
Cần chú trọng đến trẻ em vùng cao, nơi khó tiếp cận và có nhiều phong tục tập quán riêng biệt, bên cạnh trẻ em ở đồng bằng Việc huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính là rất quan trọng, ưu tiên cho địa phương có nhiều trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt và nguy cơ cao Trẻ em dân tộc thiểu số cần các mô hình hỗ trợ riêng biệt do văn hóa khác nhau, và họ cũng là nạn nhân của buôn người và các phong tục tập quán khó khăn Các em sống ở đảo xa đất liền còn thiếu thốn hơn nhiều so với trẻ em vùng cao Để giải quyết vấn đề này, cần kêu gọi sự hỗ trợ từ cộng đồng thông qua các nền tảng truyền thông, buổi đấu giá nghệ thuật và nhiều giải pháp khác nhằm huy động kinh phí.
Để lan tỏa và tạo sự phổ biến cho các chương trình, dự án hỗ trợ, chúng ta cần nhận diện và kết nối với những nhà hảo tâm tiềm năng Nhiều người có khả năng giúp đỡ nhưng chưa biết đến các hoạt động này Họ không chỉ tham gia vào các công việc hỗ trợ hoàn cảnh khó khăn mà còn có những công việc khác để duy trì cuộc sống và tham gia vào các hoạt động xã hội Là nhân viên công tác xã hội, nhiệm vụ của chúng ta là tìm hiểu và kết nối nguồn lực, tạo dựng mối quan hệ để huy động sự hỗ trợ tài chính cho các dự án của mình.
Nghệ sĩ, doanh nhân, hay công dân bình thường đều có thể trở thành những người tiên phong trong việc giúp đỡ người gặp hoàn cảnh khó khăn Họ thường nhanh chóng chia sẻ thông tin trên mạng xã hội, kêu gọi sự hỗ trợ từ cộng đồng.
30 lan toả cũng như tạo nên sự phổ biến giúp các em kém may mắn được nhận trợ giúp nhiều hơn
Để nâng cao hiệu quả trong công tác bảo vệ và chăm sóc trẻ em, cần đẩy mạnh nghiên cứu khoa học và hợp tác quốc tế Việc chủ động tham gia và đăng cai tổ chức các sự kiện quốc tế và khu vực sẽ góp phần quan trọng vào việc nâng cao nhận thức và phát triển các giải pháp hiệu quả trong lĩnh vực này.
Phát triển hệ thống dịch vụ bảo vệ trẻ em là ưu tiên hàng đầu, bao gồm việc lồng ghép các dịch vụ y tế, giáo dục, tư pháp và an sinh xã hội Đào tạo đội ngũ nhân viên công tác xã hội chuyên nghiệp và kết hợp với các tổ chức chính trị - xã hội sẽ nâng cao chất lượng dịch vụ chăm sóc và giáo dục trẻ em Cần hình thành các mạng lưới dịch vụ đa ngành, tiếp cận trẻ em và gia đình tại cộng đồng Đặc biệt, trong bối cảnh dịch Covid-19, Việt Nam đã ghi nhận hơn 2.500 trẻ mồ côi, và Bộ Lao động Thương binh và Xã hội đã xây dựng chính sách hỗ trợ cho trẻ mồ côi, với mức hỗ trợ 1,8 triệu đồng cho trẻ có người thân chăm sóc Mục tiêu là đảm bảo mọi trẻ em đều có mái ấm gia đình, và chỉ trong trường hợp cần thiết mới đưa vào cơ sở bảo trợ xã hội Tuy nhiên, các chính sách hiện tại cần được bổ sung để đáp ứng tốt hơn nhu cầu của trẻ em mồ côi.
Trẻ em hiện nay đang phải đối mặt với những tác động tâm lý nặng nề do dịch bệnh, khi nhiều em đã mất đi cha mẹ hoặc cả hai Sự thay đổi đột ngột này có thể dẫn đến các vấn đề tâm lý nghiêm trọng nếu không được can thiệp kịp thời Để hỗ trợ, cần có sự phối hợp giữa các chính sách và sự tham gia của nhân viên xã hội cùng các chuyên gia tâm lý Việc chăm sóc tinh thần và tạo điều kiện học tập cho trẻ em, đặc biệt là những trẻ mồ côi, là rất quan trọng Các nhà chức trách cần nhanh chóng thực hiện trách nhiệm bảo vệ và đầu tư vào tương lai của trẻ em, bởi vì chính những em nhỏ này có thể trở thành những người thay đổi lịch sử và số phận của hàng nghìn trẻ em khác tại Việt Nam Đầu tư vào thế hệ mầm non không chỉ mang lại lợi ích cho các em mà còn góp phần vào sự phồn vinh của đất nước trong tương lai.
Quyền trẻ em, đặc biệt là quyền sống an toàn và lành mạnh, đang trở thành vấn đề toàn cầu được xã hội, Đảng và Nhà nước quan tâm Nền kinh tế tăng trưởng đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp nguồn lực cho các mục tiêu về trẻ em, trong khi an sinh xã hội và các chương trình giảm nghèo, phát triển nông thôn, giáo dục và y tế ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của trẻ em Cách mạng khoa học công nghệ và hội nhập quốc tế có tác động tích cực và tiêu cực đến quyền và bổn phận của trẻ em Ngoài ra, biến đổi khí hậu, thiên tai và dịch bệnh cũng ảnh hưởng lâu dài đến sự phát triển và an toàn của trẻ em Quá trình đô thị hóa và di cư làm gia tăng nguy cơ trẻ em không được tiếp cận chính sách và dịch vụ hỗ trợ đầy đủ.
32 sóc trực tiếp của cha mẹ; các giá trị đạo đức truyền thống thay đổi, lối sống thực dụng, thiếu gương mẫu của người lớn
Kết quả đạt được của chính sách
Sau 5 năm triển khai thực hiện, chương trình đã mang lại hiệu quả thiết thực trong việc chăm sóc và bảo vệ trẻ em, dự án " Xây dựng và nhân rộng mô hình hỗ trợ trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn dựa vào cộng đồng", về tổng thể dự án đã đạt được những thành quả nhất định, đem lại hiệu quả cao
Tỉnh Tiền Giang đã xây dựng 25 mô hình trợ giúp trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt theo dự án, đồng thời nhân rộng thêm 11 mô hình từ kinh phí địa phương Đến nay, toàn tỉnh đã có 36 mô hình hỗ trợ trẻ em dựa vào cộng đồng, sau 5 năm triển khai.
Dự án đã triển khai tại 25 xã, phường, thị trấn thuộc 11 huyện và thành phố, đạt và vượt mục tiêu đề ra Hiện có hơn 90% trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt được nhận sự trợ giúp và chăm sóc để phục hồi, tái hòa nhập và phát triển Hơn 80% trẻ em có nguy cơ rơi vào hoàn cảnh đặc biệt đã được phát hiện và can thiệp kịp thời nhằm giảm thiểu nguy cơ Mặc dù tỷ lệ trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt chung không giảm, nhưng tỷ lệ trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt theo Luật đã giảm đáng kể, chỉ còn 1,43%.
Tỉnh đã thành lập Phòng Công tác xã hội trẻ em thuộc Trung tâm Công tác Xã hội tỉnh, dưới sự quản lý của Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, nhằm xây dựng và phát triển hệ thống cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em Phòng có chức năng kết nối và cung cấp các dịch vụ xã hội bảo vệ trẻ em, hỗ trợ trẻ em bị xâm hại, bạo lực, buôn bán, và có hoàn cảnh đặc biệt, đồng thời nâng cao năng lực bảo vệ trẻ em của gia đình và cộng đồng Trung tâm Công tác xã hội tỉnh đã nuôi dưỡng 19 em, trong đó 02 em đã được đưa về với gia đình.
01 được nhận làm con nuôi, 01 em bệnh chết, hiện còn 15 em) nhỏ nhất gần 01 tháng tuổi, lớn nhất là 15 tuổi
Tất cả các xã, phường, thị trấn đã tích cực lồng ghép với các ngành thành viên trong Ban Chỉ đạo như Giáo dục và Đào tạo, Đoàn Thanh niên để cung cấp dịch vụ hỗ trợ trẻ em có nguy cơ rơi vào hoàn cảnh đặc biệt Cấp độ 1 tập trung vào việc truyền thông và tư vấn kỹ năng sống cho trẻ em nhằm phòng ngừa các rủi ro Đối với cấp độ 2, các can thiệp giảm thiểu nguy cơ đã được triển khai, trong khi cấp độ 3 tập trung vào hỗ trợ phục hồi và hòa nhập cho trẻ em bị tổn thương thông qua Phòng Công tác Xã hội trẻ em thuộc Trung tâm Công tác xã hội khi phát hiện đối tượng cần giúp đỡ.
Trong số hơn 26 triệu trẻ em tại Việt Nam, khoảng 1,5 triệu trẻ em đang sống trong hoàn cảnh đặc biệt, trong khi hơn 2 triệu trẻ em có nguy cơ rơi vào tình trạng này Nhờ nỗ lực của Chính phủ, cộng đồng và các tổ chức quốc tế, khoảng 90% trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt đã được tiếp cận các chính sách trợ giúp xã hội.
Hà Nội đã triển khai 88 mô hình trợ giúp trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt dựa vào cộng đồng, đạt hiệu quả cao với hai chỉ tiêu cơ bản được hoàn thành và vượt mức đề ra Tỷ lệ trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt được chăm sóc và trợ giúp tăng đáng kể qua các năm, từ 97,3% năm 2011 lên 99,4% năm 2015 Đồng thời, tỷ lệ trẻ em có nguy cơ rơi vào hoàn cảnh đặc biệt cũng được can thiệp, với mức tăng từ 85% năm 2011 lên 95,21% vào năm 2015.
Đề xuất kiến nghị
7.1.1 Theo báo cáo đánh gía giữa kỳ thực hiện quyết định số 267/QĐ-TTG của thủ tướng chính phủ phê duyệt chương trình quốc gia bảo vệ trẻ em giai đoạn 2011 - 2015 bới UBND tỉnh Tây Ninh
- Đối với Bộ Tài chính, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội:
Xem xét sửa đổi, bổ sung một số nội dung của Thông tư liên tịch số 181/2011/TTLT-BTC-BLĐTBXH ngày 15/12/2011 của Bộ Tài chính và Bộ Lao động
- Thương binh và Xã hội hướng dẫn quản lý và sử dụng kinh phí thực hiện Chương trình quốc gia bảo vệ trẻ em giai đoạn 2011 -2015 như:
Quy định thống nhất nội dung và mức chi cụ thể của các mô hình trong cả nước
Đề xuất nâng mức chi cho báo cáo viên trong các buổi nói chuyện chuyên đề và tăng cường hỗ trợ tài chính cho những người trực tiếp tư vấn, hỗ trợ tâm lý cho trẻ em, nhằm phù hợp với tình hình hiện tại.
Các Sở, ngành và Ủy ban nhân dân các huyện, thị xã cần chủ động và tích cực hơn trong việc triển khai các nhiệm vụ mà Ủy ban nhân dân tỉnh đã giao, nhằm thực hiện hiệu quả Chương trình.
Thường xuyên tiến hành kiểm tra và giám sát công tác bảo vệ, chăm sóc trẻ em tại các địa phương, đồng thời báo cáo kết quả thực hiện Quyết định số 267/QĐ-TTg hàng năm.
Mỗi huyện và thị xã cần có ít nhất một cán bộ chuyên trách về bảo vệ và chăm sóc trẻ em, đồng thời phải bố trí kinh phí cho các hoạt động liên quan đến trẻ em tại địa phương.
Cần tăng cường chỉ đạo đội ngũ cộng tác viên bảo vệ và chăm sóc trẻ em tại ấp, khu phố, nhằm nâng cao hiệu quả công tác truyền thông, tư vấn và cập nhật thông tin về tình hình trẻ em trên địa bàn Đặc biệt, cần đa dạng hóa các hoạt động truyền thông để tiếp cận tận nơi người dân, đặc biệt là ở các vùng nông thôn sâu và biên giới Đồng thời, cần quản lý chặt chẽ số trẻ em rơi vào hoàn cảnh đặc biệt để đảm bảo quyền lợi và sự phát triển của các em.
Tổ chức các khóa tập huấn nhằm nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ làm công tác bảo vệ và chăm sóc trẻ em tại cơ sở, đặc biệt là cho đội ngũ cộng tác viên ở ấp và khu phố.
7.1.2 Theo báo cáo đánh giá giữa kỳ chương trình quốc gia bảo vệ trẻ em giai đoạn 2011 - 2015 gửi bởi Bộ Tư Pháp
Bộ Tư pháp nhấn mạnh rằng để giải quyết và giảm bớt những khó khăn, vướng mắc hiện tại, cần thiết phải thiết lập một cơ chế tài chính linh hoạt cho các hoạt động liên quan, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ quan thực hiện nhiệm vụ hiệu quả hơn.
35 hữu quan có cơ sở pháp lý chắc chắn về chi tiêu tài chính cho triển khai các hoạt động của mình
Để nâng cao hiệu quả trong công tác bảo vệ trẻ em, cần đảm bảo nguồn kinh phí phù hợp và cơ chế tài chính linh hoạt, nhằm thực hiện các hoạt động bảo vệ trẻ em chất lượng Đồng thời, việc huy động nguồn lực xã hội cũng rất quan trọng để tăng cường hiệu quả trong công tác này.
Đề án xây dựng và nhân rộng các mô hình trợ giúp trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt giai đoạn 2011-2015 đã đạt được nhiều hiệu quả tích cực, nhưng vẫn còn nhiều hạn chế Hệ thống bảo vệ trẻ em chưa hoạt động một cách chuyên nghiệp, dẫn đến khả năng phòng ngừa và phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ gây tổn hại cho trẻ em còn thấp Để cải thiện, cần nâng cao công tác kiểm tra, giám sát và đánh giá thực hiện chính sách bảo vệ trẻ em, thông qua việc thành lập các tổ chức chuyên trách ở mỗi tỉnh Hiện tại, các can thiệp chủ yếu tập trung vào hỗ trợ vật chất mà thiếu các dịch vụ tư vấn, bảo vệ khẩn cấp và trị liệu tâm lý Do đó, cần xây dựng thêm nhiều mô hình can thiệp sâu và sửa đổi chính sách trợ cấp xã hội để nâng cao hiệu quả bảo vệ trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt.
Cần quy định trong Luật về việc hình thành đội ngũ cán bộ bảo vệ và chăm sóc trẻ em ở mọi cấp Những cán bộ này phải tham gia các khóa đào tạo cơ bản về công tác xã hội, đảm nhận vai trò chính trong việc xác định, đánh giá và hỗ trợ trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt cũng như trẻ em có nguy cơ.
Để nâng cao chất lượng giáo dục, các cơ sở cần tăng điểm đầu vào và cải thiện chương trình đào tạo Đồng thời, các cơ sở bảo trợ xã hội trên toàn quốc tổ chức nhiều hội thảo, dự thảo và tập huấn cho đội ngũ nhân viên, cũng như kêu gọi và đào tạo tình nguyện viên trẻ năng động Ngành Công tác xã hội (CTXH) tại Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ, thu hút cả về số lượng lẫn yêu cầu chất lượng, hứa hẹn trở thành một trong những ngành nghề chủ lực của xã hội.
Để nâng cao nhận thức xã hội, cần thiết phải bổ sung các chính sách chống phân biệt đối xử và kỳ thị, tạo cơ hội cho trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, trẻ em khuyết tật và trẻ em nghèo lớn tuổi không có điều kiện học tập Việc hướng nghiệp và dạy nghề phù hợp sẽ giúp các em có việc làm khi bước vào độ tuổi lao động, đảm bảo sinh kế bền vững và ổn định cuộc sống gia đình Cần xây dựng và duy trì các mô hình truyền thông giáo dục xã hội đa dạng, phù hợp với thực tiễn của từng tỉnh và xu hướng hội nhập Để tăng cường nhận thức, các can thiệp nên bắt đầu từ cộng đồng như các phường, tổ chức hoạt động tình nguyện giúp đỡ trẻ em có hoàn cảnh khó khăn Đồng thời, phát triển các trung tâm hướng nghiệp dạy nghề riêng cho nhóm đối tượng này sẽ giúp các em hòa nhập với cộng đồng và có cuộc sống ổn định.
Để thực hiện chương trình bảo vệ trẻ em, cần bố trí ngân sách hàng năm ổn định và tăng cường hợp tác quốc tế nhằm đa dạng hóa nguồn lực Việc huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn tài chính là ưu tiên hàng đầu, đặc biệt cho các địa phương có nhiều trẻ em có nguy cơ cao và trẻ em trong hoàn cảnh đặc biệt, bao gồm cả vùng đồng bào dân tộc thiểu số và những khu vực khó khăn Đồng thời, cần duy trì hợp tác với các tổ chức quốc tế như PLAN Việt Nam, UNICEF, UNDP và VITAM (Pháp) để hỗ trợ hiệu quả trong công tác bảo vệ và chăm sóc trẻ em.
37 chế khuyến khích các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp tham gia cung cấp các dịch vụ bảo vệ trẻ em trên địa bàn tỉnh
Trong 2 năm gần đây, Dịch bệnh Covid 19 bùng phát khiến các chức năng của xã hội trì trệ Có một vấn đề đã diễn ra rất nghiêm trọng đó chính là theo Bộ trưởng Lao động-Thương binh &Xã hội Đào Ngọc Dung cho biết, trên thế giới có hơn 1,5 triệu trẻ em trở thành trẻ mồ côi do dịch Covid 19, tại Việt Nam có hơn 2,532 trẻ em rơi vào tình cảnh này, trong đó 81 em mất cả cha lẫn mẹ Không chỉ vậy vì dịch bệnh khiến các chức năng của xã hội suy giảm, nhiều các vấn nạn xã hội gia tăng Vì vậy nhóm trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt đã tăng đáng kể và rất cần sự hỗ trợ từ xã hội Để hỗ trợ cho trẻ em bị ảnh hưởng bởi dịch Covid 19, trong đó có trẻ em mồ côi, Nhà nước, Chính phủ, các bộ ngành, địa phương và cộng đồng xã hội đã cùng vào cuộc, chung tay hỗ trợ các em vượt qua khó khăn, bằng nhiều nguồn lực, giải pháp khác nhau Theo Bộ trưởng Dung, thời gian qua, Bộ đã chủ động ban hành chính sách liên quan trẻ em nói riêng và đối tượng bảo trợ xã hội nói chung, ban hành Nghị quyết có quy định đối tượng bảo trợ trẻ em và cháu mồ côi Các chính sách đưa ra nhóm chúng tôi nhận thấy được sự hỗ trợ hiện nay khá đầy đủ, nhưng về lâu dài cần hỗ trợ các em và gia đình, đại diện chăm sóc các em về mặt sinh kế để các em có cuộc sống ổn định Chính quyền địa phương cần triển khai ngay những quy định về mặt pháp lý để các cơ quan, tổ chức, cá nhân nhận chăm sóc, đỡ đầu các em trong thời gian dài hơn Các thủ tục về chăm sóc thay thế, nhận đỡ đầu cho trẻ em phải được tạo điều kiện thuận lợi nhất