TOÁN LƯU CHUYỂN HÀNG HÓA TRONG DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI
Kế toán mua hàng
1.1 Những vấn đề chung về nghiệp vụ mua hàng
1.1.1 Khái niệm về nghiệp vụ mua hàng
Chức năng chính của doanh nghiệp thương mại là tổ chức lưu thông hàng hóa, đưa sản phẩm từ nơi sản xuất đến tay người tiêu dùng thông qua hoạt động mua bán Mua hàng, giai đoạn đầu tiên trong quá trình lưu chuyển hàng hóa, là sự trao đổi giữa người mua và người bán về giá trị hàng hóa, liên quan đến việc thanh toán Trong quá trình này, vốn doanh nghiệp chuyển từ hình thái tiền tệ sang hàng hóa, doanh nghiệp có quyền sở hữu hàng hóa nhưng mất quyền sở hữu tiền hoặc có trách nhiệm thanh toán cho nhà cung cấp Hoạt động mua hàng trong kinh doanh thương mại bao gồm cả mua hàng trong nước và mua hàng nhập khẩu.
7 của các quốc gia khác).
1.1.2 Các phương thức mua hàng trong doanh nghiệp thương mại
Tùy thuộc vào loại hình doanh nghiệp thương mại, có nhiều phương thức mua hàng khác nhau Đối với các doanh nghiệp thương mại nội địa, việc mua hàng có thể diễn ra qua hai cách chính: mua hàng trực tiếp và chuyển hàng.
Doanh nghiệp có thể mua hàng trực tiếp bằng cách cử cán bộ nghiệp vụ mang giấy uỷ nhiệm đến đơn vị bán, theo hợp đồng kinh tế đã ký Họ sẽ nhận hàng hoặc mua trực tiếp tại cơ sở sản xuất, thị trường và chịu trách nhiệm vận chuyển hàng hoá về doanh nghiệp.
Mua hàng theo phương thức chuyển hàng bao gồm việc bên bán dựa vào hợp đồng kinh tế hoặc đơn đặt hàng để giao hàng cho bên mua tại kho hoặc địa điểm do bên mua chỉ định Đối với doanh nghiệp xuất - nhập khẩu, việc nhập khẩu hàng hóa có thể thực hiện qua hai hình thức: nhập khẩu trực tiếp và nhập khẩu ủy thác.
Nhập khẩu trực tiếp là hình thức kinh doanh trong đó các doanh nghiệp tham gia thực hiện việc đàm phán và ký kết hợp đồng với đối tác nước ngoài, nhận hàng trực tiếp và thực hiện thanh toán cho hàng hóa.
Nhập khẩu uỷ thác là hình thức kinh doanh trong đó các doanh nghiệp có đăng ký kinh doanh xuất - nhập khẩu và giấy phép liên quan không trực tiếp đàm phán với đối tác nước ngoài Thay vào đó, họ sẽ hợp tác với một đơn vị xuất - nhập khẩu uy tín để thực hiện các hoạt động nhập khẩu, đảm bảo tính hiệu quả và an toàn trong giao dịch.
Hợp đồng mua - bán ngoại thương là thỏa thuận giữa bên nhận uỷ thác nhập khẩu và bên nước ngoài, bao gồm các điều khoản liên quan đến việc nhập khẩu hàng hoá Hợp đồng này phải tuân thủ luật kinh doanh trong nước, luật kinh doanh quốc tế và quy định của nước xuất khẩu.
Theo hợp đồng uỷ thác nhập khẩu, trách nhiệm của các bên được quy định như sau: Bên giao uỷ thác nhập khẩu (bên uỷ thác) có trách nhiệm:
+ Căn cứ vào hợp đồng uỷ thác nhập khẩu để chuyển vốn cho bên nhận uỷ thác nhập khẩu.
+ Quản lý số tiền giao cho bên nhận uỷ thác nhập khẩu để nhập khẩu hàng hoá và nộp các khoản thuế liên quan đến hàng nhập khẩu.
+ Tổ chức nhận và quản lý số hàng nhập khẩu do bên nhận uỷ thác chuyển giao.
Thanh toán hoa hồng uỷ thác nhập khẩu được thực hiện dựa trên tỷ lệ phần trăm hoa hồng đã được quy định trong hợp đồng, cùng với các chi phí phát sinh khác (nếu có) cho bên nhận uỷ thác.
Bên nhận nhập khẩu uỷ thác (bên nhận uỷ thác) có trách nhiệm:
+ Đứng ra ký kết hợp đồng mua - bán ngoại thương
+ Nhận tiền của bên giao nhập khẩu để thanh toán với người xuất khẩu hàng hoá và nộp hộ các khoản thuế liên quan đến hàng nhập khẩu.
+ Đứng ra nhập khẩu hàng hoá, thanh toán và tham gia các khiếu nại, tranh chấp nếu xảy ra
+ Phải trả tiền chi phí nếu trong điều khoản hợp đồng quy định do người nhận uỷ thác nhập khẩu phải chịu.
Chịu trách nhiệm kê khai và nộp thuế nhập khẩu, thuế giá trị gia tăng và thuế tiêu thụ đặc biệt cho hàng hóa nhập khẩu theo từng lô hàng với cơ quan hải quan.
+ Được hưởng hoa hồng theo tỷ lệ % quy định trong điều khoản hợp đồng uỷ thác.
1.1.3 Phạm vi và thời điểm ghi chép hàng mua a Phạm vi của chỉ tiêu hàng mua
Trong các doanh nghiệp thương mại nói chung, hàng hoá được coi là hàng
9 mua khi thoả mãn đồng thời 3 điều kiện sau:
- Phải thông qua một phương thức mua - bán - thanh toán tiền hàng nhất định.
- Doanh nghiệp đã nắm được quyền sở hữu về hàng và mất quyền sở hữu về tiền hay một loại hàng hoá khác.
Hàng mua vào được sử dụng với mục đích bán hoặc gia công, chế biến để tiêu thụ Bên cạnh đó, cũng có những trường hợp ngoại lệ được công nhận là hàng mua.
Hàng hóa mua về được sử dụng cả để bán ra và tiêu dùng nội bộ trong doanh nghiệp, nhưng nếu chưa phân biệt rõ ràng giữa các mục đích này, thì vẫn được xem là hàng mua.
- Hàng hoá hao hụt trong quá trình mua theo hợp đồng bên mua chịu Còn những trường hợp sau đây không được coi là hàng mua:
- Hàng dôi thừa tự nhiên
- Hàng mua về dùng trong nội bộ hoặc dùng cho xây dựng cơ bản
- Hàng nhập từ khâu gia công, sản xuất phụ thuộc
- Hàng nhận bán hộ, bảo quản hộ
Cụ thể, đối với những doanh nghiệp thương mại kinh doanh xuất - nhập khẩu, những hàng hoá sau được xác định là hàng nhập khẩu:
- Hàng mua của nước ngoài dùng để phát triển kinh tế và thoả mãn nhu cầu tiêu dùng trong nước theo hợp đồng mua bán ngoại thương.
- Hàng đưa vào Việt Nam tham gia hội chợ, triển lãm, sau đó nước ta mua lại và thanh toán bằng ngoại tệ.
- Hàng tại các khu chế xuất (phần chia thu nhập của bên đối tác không mang về nước) bán tại thị trường Việt Nam, thu ngoại tệ.
Những hàng hoá sau đây không được xác định là hàng nhập khẩu:
Thời điểm xác định hàng mua phụ thuộc vào từng phương thức mua hàng khác nhau Đối với các doanh nghiệp thương mại nội địa, thời điểm này có thể thay đổi tùy theo quy trình giao dịch và thanh toán.
Khi thực hiện mua hàng theo phương thức trực tiếp, thời điểm xác định hàng mua sẽ là khi doanh nghiệp hoàn tất thủ tục chứng từ giao nhận hàng và đã thanh toán hoặc chấp nhận thanh toán cho người bán.
Khi mua hàng qua phương thức chuyển hàng, thời điểm xác định hàng mua là khi doanh nghiệp nhận hàng, đã thanh toán hoặc đồng ý thanh toán với người bán Đối với doanh nghiệp thương mại xuất - nhập khẩu, thời điểm mua hàng còn phụ thuộc vào thời điểm giao hàng và vận chuyển, chẳng hạn như trong trường hợp nhập khẩu theo điều kiện CIF.
+ Vận chuyển bằng đường biển: Thời điểm ghi (xác định) hàng nhập khẩu tính từ ngày hải quan cảng ký vào tờ khai hàng hoá nhập khẩu.
Vận chuyển hàng hóa bằng đường hàng không bắt đầu được ghi nhận từ thời điểm hàng nhập khẩu đến sân bay đầu tiên tại Việt Nam, dựa trên xác nhận của hải quan sân bay.
Kế toán bán hàng
2.1 Những vấn đề chung về nghiệp vụ bán hàng
2.1.1 Khái niệm về nghiệp vụ bán hàng
Bán hàng là giai đoạn cuối cùng trong hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp thương mại, diễn ra khi người bán chuyển nhượng quyền sở hữu hàng hóa cho người mua Quá trình này giúp người bán nhận lại giá trị bằng tiền hoặc quyền đòi tiền từ người mua.
Thông qua nghiệp vụ bán hàng, giá trị và giá trị sử dụng của hàng hóa được hiện thực hóa, giúp doanh nghiệp thương mại chuyển đổi vốn từ hình thái hiện vật sang hình thái giá trị Qua đó, doanh nghiệp thu hồi vốn đã đầu tư, bù đắp chi phí và tạo nguồn tích lũy để mở rộng kinh doanh.
Hoạt động bán hàng trong doanh nghiệp thương mại bao gồm hai hình thức chính: bán hàng nội địa và bán hàng xuất khẩu, với bán hàng nội địa hướng tới thị trường trong nước và bán hàng xuất khẩu tập trung vào việc cung cấp sản phẩm cho các quốc gia khác.
2.1.2 Các phương thức bán hàng trong doanh nghiệp thương mại a Đối với các doanh nghiệp thương mại nội địa
Trong các doanh nghiệp thương mại nội địa, hoạt động bán hàng được thực hiện qua hai phương thức chính là bán buôn và bán lẻ, với nhiều hình thức cụ thể như bán hàng trực tiếp và chuyển hàng.
Bán buôn hàng hóa là hình thức cung cấp sản phẩm cho các đơn vị thương mại và doanh nghiệp sản xuất, với đặc điểm là hàng hóa vẫn trong quá trình lưu thông và chưa được tiêu dùng, do đó giá trị và giá trị sử dụng chưa được thực hiện Hàng hóa bán buôn thường được giao dịch theo lô hoặc với số lượng lớn, và giá cả có thể thay đổi tùy thuộc vào khối lượng đặt hàng và phương thức thanh toán Trong lĩnh vực bán buôn, thường có hai phương thức chính được áp dụng.
Phương thức bán buôn hàng hoá qua kho là hình thức trong đó hàng hóa được xuất từ kho và chuyển đến kho của bên mua hoặc địa điểm khác theo hợp đồng Hàng hóa vẫn thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp thương mại cho đến khi bên mua kiểm nhận và thanh toán Chi phí vận chuyển có thể do doanh nghiệp thương mại hoặc bên mua chịu, tùy theo thỏa thuận giữa hai bên Nếu doanh nghiệp thương mại chịu chi phí vận chuyển, khoản này sẽ được ghi vào chi phí bán hàng; nếu bên mua chịu, họ sẽ phải thanh toán khoản này.
Phương thức bán buôn hàng hóa vận chuyển thẳng cho phép doanh nghiệp thương mại mua hàng và chuyển ngay đến bên mua mà không cần đưa về kho Hình thức này mang lại sự tiện lợi và tiết kiệm thời gian cho cả bên bán và bên mua.
Bán buôn hàng hóa vận chuyển thẳng qua hình thức giao hàng trực tiếp, hay còn gọi là giao tay ba, cho phép doanh nghiệp thương mại sau khi mua hàng giao trực tiếp cho đại diện bên mua tại kho của người bán Khi đại diện bên mua ký nhận hàng và thực hiện thanh toán hoặc chấp nhận nợ, hàng hóa sẽ được xác nhận là đã tiêu thụ.
Bán buôn hàng hóa vận chuyển thẳng là hình thức mà doanh nghiệp thương mại mua và nhận hàng, sau đó sử dụng phương tiện vận tải của mình hoặc thuê ngoài để giao hàng cho bên mua tại địa điểm đã thỏa thuận Trong trường hợp này, hàng hóa vẫn thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp cho đến khi bên mua thanh toán hoặc xác nhận đã nhận hàng và chấp nhận thanh toán, lúc đó hàng hóa mới được coi là tiêu thụ.
Bán lẻ hàng hoá là hình thức bán hàng trực tiếp cho người tiêu dùng hoặc các tổ chức kinh tế, với mục đích tiêu dùng nội bộ Đặc điểm nổi bật của phương thức này là hàng hoá đã ra khỏi lưu thông và chuyển sang giai đoạn tiêu dùng, đồng nghĩa với việc giá trị và giá trị sử dụng của hàng hoá đã được thực hiện Thông thường, bán lẻ diễn ra với số lượng nhỏ hoặc đơn chiếc, và giá bán thường ổn định Các hình thức bán lẻ rất đa dạng và phong phú.
Hình thức bán lẻ thu tiền tập trung là phương thức kinh doanh tách biệt giữa việc thu tiền và giao hàng cho khách Mỗi quầy hàng có nhân viên thu tiền chuyên trách, thực hiện việc thu tiền và phát hóa đơn cho khách Sau khi hoàn tất ca làm việc, nhân viên bán hàng dựa vào hóa đơn để giao hàng và kiểm kê số lượng hàng đã bán, từ đó lập báo cáo doanh thu Nhân viên thu tiền sẽ lập giấy nộp tiền và chuyển số tiền thu được cho thủ quỹ.
Hình thức bán lẻ thu tiền trực tiếp là khi nhân viên bán hàng trực tiếp thu tiền và giao hàng cho khách Sau mỗi ca hoặc ngày làm việc, nhân viên sẽ lập giấy nộp tiền và chuyển tiền cho thủ quỹ Đồng thời, họ cũng thực hiện kiểm kê hàng hoá tồn quầy để xác định số lượng hàng đã bán và lập báo cáo bán hàng.
Hình thức bán lẻ tự phục vụ cho phép khách hàng tự chọn hàng hóa và thanh toán tại quầy Nhân viên thu ngân sẽ kiểm tra hàng hóa, tính tiền, lập hóa đơn và thu tiền từ khách Đồng thời, nhân viên bán hàng có trách nhiệm hướng dẫn khách và bảo quản hàng hóa tại quầy của mình Phương thức này rất phổ biến tại các siêu thị.
Hình thức bán trả góp cho phép người mua thanh toán nhiều lần cho sản phẩm, trong khi doanh nghiệp thu thêm lãi suất từ việc trả chậm Mặc dù người bán vẫn giữ quyền sở hữu cho đến khi người mua hoàn tất thanh toán, nhưng hàng hóa được coi là đã tiêu thụ ngay khi giao hàng, và doanh thu được ghi nhận ngay lập tức.
Bán hàng tự động là phương thức bán lẻ mà doanh nghiệp thương mại sử dụng máy bán hàng tự động để tiêu thụ hàng hóa, qua đó doanh nghiệp không còn quyền sở hữu đối với số hàng đã bán Đặc biệt, hình thức này cũng áp dụng cho các doanh nghiệp thương mại trong lĩnh vực xuất - nhập khẩu.