Khái niệm, đặc điểm thụ lý trong giải quyết khiếu nại hành chính
Khái niệm thụ lý trong giải quyết khiếu nại hành chính
Thuật ngữ "thụ lý" hiện nay được sử dụng rộng rãi trong lý luận và thực tiễn khi giải quyết các vụ việc khiếu nại của cơ quan và người có thẩm quyền Để hiểu rõ hơn về khái niệm và nội hàm của thuật ngữ này trong bối cảnh giải quyết khiếu nại hành chính, cần làm rõ các vấn đề liên quan, bao gồm khiếu nại hành chính và quy trình giải quyết khiếu nại hành chính.
Theo Từ điển luật học của Viện khoa học pháp lý thuộc Bộ Tư pháp, khiếu nại hành chính được định nghĩa là yêu cầu của cá nhân, tổ chức hoặc cơ quan có thẩm quyền xem xét lại các quyết định hành chính, hành vi hành chính hoặc quyết định kỷ luật đối với cán bộ, công chức, viên chức Điều này xảy ra khi có căn cứ cho rằng các quyết định hay hành vi đó đã xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của người khiếu nại.
Trong lĩnh vực pháp lý, các văn bản quy phạm về khiếu nại và giải quyết khiếu nại hiện hành thường không cung cấp định nghĩa rõ ràng về "khiếu nại hành chính" Luật Khiếu nại chỉ đưa ra khái niệm chung, xác định rằng khiếu nại là hành động của công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức yêu cầu cơ quan có thẩm quyền xem xét lại quyết định hoặc hành vi hành chính mà họ cho là trái pháp luật hoặc xâm phạm quyền lợi hợp pháp của mình.
2 Khoản 1 Điều 2 Luật Khiếu nại
Khiếu nại trong Luật Khiếu nại được hiểu là những tranh chấp phát sinh trong lĩnh vực quản lý hành chính nhà nước, liên quan đến hoạt động quản lý của các cơ quan có thẩm quyền Hoạt động này có thể diễn ra giữa chủ thể quản lý và đối tượng quản lý (cá nhân, tổ chức) hoặc giữa các cơ quan trong hệ thống hành chính thông qua việc ban hành và thi hành các quyết định hành chính, hành vi hành chính, và quyết định kỷ luật cán bộ, công chức Mặc dù tên gọi của Luật không chỉ rõ, nhưng nội dung quy định chủ yếu tập trung vào khiếu nại hành chính, với đối tượng quyền khiếu nại là các quyết định và hành vi hành chính cùng quyết định kỷ luật liên quan đến cán bộ, công chức.
Theo quy định của Luật Khiếu nại, khiếu nại hành chính là việc cá nhân, cơ quan, tổ chức yêu cầu cơ quan có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính khi có căn cứ cho rằng chúng vi phạm pháp luật và xâm phạm quyền lợi hợp pháp của họ Điều này khác với khiếu nại theo thủ tục tố tụng, mặc dù cũng góp phần bảo đảm pháp chế trong hoạt động hành chính, nhưng không thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật Khiếu nại và được quy định bởi pháp luật tố tụng.
Qua đây, khiếu nại hành chính có những đặc điểm cơ bản sau:
Chủ thể khiếu nại là cá nhân, cơ quan, tổ chức thực hiện quyền khiếu nại
Các cá nhân và tổ chức có quyền khiếu nại khi quyền và lợi ích hợp pháp của họ bị xâm phạm bởi quyết định hành chính, hành vi hành chính hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức Những cơ quan và tổ chức có quyền khiếu nại bao gồm cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị-xã hội, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội-nghề nghiệp, tổ chức kinh tế và đơn vị vũ trang.
Chủ thể bị khiếu nại bao gồm cơ quan hành chính nhà nước hoặc cá nhân có thẩm quyền trong cơ quan đó, liên quan đến quyết định hành chính, hành vi hành chính và quyết định kỷ luật cán bộ, công chức Đối tượng khiếu nại chủ yếu là các quyết định và hành vi hành chính, cùng với các quyết định kỷ luật liên quan đến cán bộ, công chức.
Quyết định hành chính là văn bản do cơ quan hành chính nhà nước hoặc cá nhân có thẩm quyền ban hành, nhằm giải quyết một vấn đề cụ thể trong quản lý hành chính Văn bản này được áp dụng một lần cho một hoặc một số đối tượng nhất định.
Hành vi hành chính là các hành động hoặc sự không hành động của cơ quan hành chính nhà nước và những cá nhân có thẩm quyền trong cơ quan đó, nhằm thực hiện hoặc không thực hiện nhiệm vụ, công vụ theo quy định của pháp luật.
Quyết định kỷ luật cán bộ, công chức là văn bản chính thức của người đứng đầu cơ quan, tổ chức nhằm áp dụng hình thức kỷ luật đối với cán bộ, công chức thuộc quyền quản lý, tuân thủ quy định pháp luật hiện hành.
Chủ thể giải quyết khiếu nại là cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền giải quyết khiếu nại
Chủ thể khiếu nại có quyền thực hiện khiếu nại khi có cơ sở cho rằng quyết định hành chính, hành vi hành chính hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức là vi phạm pháp luật, xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của họ.
Thủ tục khiếu nại hành chính được thực hiện theo quy định của Luật khiếu nại và các văn bản hướng dẫn thi hành.
Giải quyết khiếu nại hành chính
Khiếu nại hành chính xuất phát từ những mâu thuẫn và bất đồng giữa cá nhân, tổ chức và cơ quan công quyền, chủ yếu là các cơ quan hành chính.
3 Khoản 8, Khoản 9, Khoản 10 Điều 2 Luật Khiếu nại
Quyết định kỷ luật cán bộ, công chức là một hình thức quyết định hành chính, nhằm thực hiện chức năng quản lý nội bộ trong cơ quan Bài viết này sẽ tập trung vào các quyết định kỷ luật đối với cán bộ, công chức trong cơ quan hành chính nhà nước.
Trong quá trình quản lý hành chính nhà nước, việc giải quyết khiếu nại hành chính được thực hiện nội bộ trong hệ thống cơ quan hành chính Phương thức này mang tính quyền lực nhà nước, sử dụng quyền hành pháp để kiểm soát chính nó và chỉ được thực hiện bởi các cơ quan, người có thẩm quyền theo quy định của pháp luật Các cơ quan này sử dụng tài liệu, chứng cứ từ người khiếu nại và thu thập, xác minh thông tin từ các nguồn khác để đảm bảo việc giải quyết khiếu nại được chính xác Mục tiêu là đưa ra các phương án giải quyết hợp lý, khôi phục quyền và lợi ích hợp pháp cho người bị xâm phạm.
Đặc điểm thụ lý trong giải quyết khiếu nại hành chính
Thụ lý là một khâu trong quá trình giải quyết khiếu nại hành chính với những đặc điểm cơ bản sau:
Thứ nhất, thụ lý khiếu nại hành chính là quyền, nghĩa vụ của cơ quan, người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại
Khác với thụ lý, khiếu nại là quyền của cá nhân, cơ quan, tổ chức, cho phép họ lựa chọn cách thức xử sự tùy thuộc vào ý chí của mình Trong khi đó, thụ lý là quyền và nghĩa vụ pháp lý của chủ thể giải quyết khiếu nại, xuất phát từ chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của cơ quan, người có thẩm quyền trong hệ thống hành chính nhà nước.
Thụ lý khiếu nại là nghĩa vụ bắt buộc của cơ quan giải quyết, nhằm bảo vệ quyền hợp pháp của người khiếu nại Trong quá trình quản lý nhà nước, sai sót có thể xảy ra, ảnh hưởng đến quyền lợi của cá nhân và tổ chức, cũng như trật tự xã hội Do đó, việc bảo vệ quyền lợi người dân và khắc phục sai sót là trách nhiệm của cơ quan có thẩm quyền Hành vi khiếu nại tạo ra nghĩa vụ cho cơ quan tiếp nhận, thụ lý và thông báo kết quả công khai Cụ thể, người giải quyết khiếu nại phải tiếp nhận và thông báo bằng văn bản cho người khiếu nại và các cơ quan liên quan trong thời hạn 10 ngày kể từ khi nhận được khiếu nại.
Theo Điều 11 của Luật này, người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại lần đầu có nghĩa vụ thụ lý và giải quyết khiếu nại Điều này đảm bảo rằng việc thụ lý khiếu nại hành chính trở thành trách nhiệm pháp lý của cơ quan, cá nhân có thẩm quyền, nhằm tạo ra cơ chế pháp lý hiệu quả cho việc thực hiện quyền khiếu nại của cá nhân, cơ quan và tổ chức.
6 Điểm a Khoản 2 Điều 14 Luật Khiếu nại
Tăng cường trách nhiệm của người có thẩm quyền trong việc giải quyết khiếu nại là rất cần thiết Họ cần phải tự chịu trách nhiệm về hoạt động lãnh đạo và chỉ đạo, bao gồm việc ban hành và tổ chức thi hành quyết định hành chính, hành vi hành chính, cũng như quyết định kỷ luật đối với cán bộ, công chức mà họ quản lý trực tiếp.
Không phải tất cả các vụ việc khiếu nại đều được tiếp nhận và xem xét, người giải quyết khiếu nại không có nghĩa vụ phải thụ lý mọi trường hợp Quyền thụ lý khiếu nại hành chính thuộc về cá nhân có thẩm quyền, nhưng không phải là quyền tuyệt đối Người có thẩm quyền có thể quyết định thụ lý hoặc từ chối thụ lý dựa trên các căn cứ cụ thể, theo quy định của pháp luật.
Thứ hai, nội dung của thụ lý là tiếp nhận, xem xét và chấp nhận giải quyết khiếu nại hành chính
Người khiếu nại thực hiện quyền hiến định của mình, trong khi cơ quan có thẩm quyền có nghĩa vụ tiếp nhận khiếu nại phát sinh Quy trình thụ lý khiếu nại bắt đầu bằng hoạt động tiếp nhận, với thủ tục tiếp nhận được quy định tùy thuộc vào nguồn tiếp nhận Sau khi tiếp nhận, người tiếp nhận sẽ phân loại, xem xét và xử lý khiếu nại theo các tiêu chí thống nhất Nếu khiếu nại thuộc thẩm quyền giải quyết và đủ điều kiện thụ lý, nó sẽ được thụ lý và thông báo bằng văn bản Các hoạt động này diễn ra theo một quy trình cụ thể về không gian và thời gian Thụ lý khiếu nại hành chính không phải là việc giải quyết khiếu nại mà là bước xác nhận công khai việc chấp nhận giải quyết khiếu nại theo đúng quy định pháp luật.
Thứ ba, thụ lý là thủ tục hành chính do cơ quan hành chính nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước thực hiện
Giải quyết khiếu nại hành chính là phương thức xử lý tranh chấp giữa đối tượng quản lý và chủ thể quản lý trong quá trình thực hiện chức năng của mình thông qua các quyết định hành chính Giai đoạn thụ lý trong quá trình này mang những đặc điểm riêng, với thẩm quyền thuộc về cơ quan hành chính nhà nước và được thực hiện theo thủ tục pháp luật quy định Thụ lý khiếu nại bao gồm các hoạt động tiếp nhận, xử lý và thông báo kết quả cho người khiếu nại, với sự tham gia của nhiều bộ phận khác nhau trong cơ quan Người đứng đầu cơ quan có trách nhiệm quyết định thụ lý vụ việc và ban hành thông báo thụ lý dựa trên đề nghị của cán bộ xử lý khiếu nại Quy trình này phải được thực hiện liên tục và thống nhất để đảm bảo tiến độ thụ lý trong thời hạn luật định.
Thứ tư, căn cứ làm phát sinh thủ tục thụ lý khiếu nại hành chính là hành vi khiếu nại
Tòa án chỉ tiếp nhận và giải quyết các vụ án hành chính hoặc dân sự khi có đơn khởi kiện hoặc yêu cầu từ đương sự, đồng thời chỉ xử lý trong phạm vi nội dung của đơn khởi kiện.
Khiếu nại hành chính là quyền hiến định của cá nhân, cơ quan, tổ chức, phát sinh khi họ thực hiện việc khiếu nại để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình Pháp luật công nhận quyền chủ động của người khiếu nại trong việc yêu cầu cơ quan có thẩm quyền xem xét lại các quyết định hành chính và hành vi liên quan Để đảm bảo quyền khiếu nại được thực hiện, pháp luật đã thiết lập các quy định cụ thể, yêu cầu cơ quan hành chính phải tiếp nhận và xử lý vụ việc đúng thẩm quyền, trình tự và thời hạn, nhằm bảo vệ lợi ích hợp pháp bị xâm phạm trong quá trình quản lý hành chính.
Thứ năm, kết quả của thụ lý là khiếu nại được chấp nhận giải quyết
Thụ lý là hoạt động có mục đích nhằm đạt được kết quả và lợi ích nhất định cho con người, đặc biệt trong việc giải quyết khiếu nại hành chính Hoạt động này bao gồm việc tiếp nhận và xem xét khiếu nại, với mục tiêu xác định xem khiếu nại có được chấp nhận giải quyết hay không Khi vụ việc được chính thức thụ lý bởi cơ quan có thẩm quyền thông qua thông báo thụ lý, khiếu nại sẽ được tiến hành giải quyết Thông báo này giống như "vé thông hành" cho phép khiếu nại tiếp tục qua các giai đoạn tiếp theo của quá trình Từ đó, việc kiểm tra không chỉ dừng lại ở điều kiện thụ lý mà còn tiến tới kiểm tra nội dung và tính đúng sai của khiếu nại theo quy định pháp luật thông qua các giai đoạn xác minh, kết luận và ra quyết định giải quyết.
1.1.3 Phân biệt thụ lý trong giải quyết khiếu nại hành chính với thụ lý trong giải quyết tố cáo, tố tụng hành chính và tố tụng dân sự
Giai đoạn thụ lý trong việc giải quyết tố cáo, vụ án hành chính và vụ việc dân sự đều có những quy định chung trong pháp luật Tuy nhiên, thụ lý giải quyết khiếu nại hành chính có những điểm khác biệt rõ rệt, tạo nên bản sắc riêng Sự khác biệt này được thể hiện qua các tiêu chí cơ bản như đối tượng xem xét thụ lý, thủ tục tiến hành, chủ thể có thẩm quyền thụ lý và căn cứ phát sinh thủ tục.
Thụ lý trong giải quyết khiếu nại hành chính với thụ lý trong giải quyết tố cáo
Thụ lý giải quyết tố cáo là quy trình hành chính mà các cơ quan, tổ chức và cá nhân có thẩm quyền thực hiện để chấp nhận và xử lý các tố cáo, sau khi đã xem xét các điều kiện theo quy định của pháp luật.
Thụ lý giải quyết khiếu nại hành chính và thụ lý giải quyết tố cáo đều là thủ tục hành chính do cơ quan có thẩm quyền thực hiện, nhằm xem xét và chấp nhận giải quyết vụ việc dựa trên các điều kiện thụ lý Tuy nhiên, hai thủ tục này có sự khác biệt cơ bản trong bản chất và quy trình thực hiện.
Đối tượng thụ lý khiếu nại hành chính bao gồm các khiếu nại về quyết định hành chính, hành vi hành chính, và quyết định kỷ luật cán bộ, công chức Ngược lại, đối tượng thụ lý giải quyết tố cáo liên quan đến các tố cáo về hành vi vi phạm pháp luật của cán bộ, công chức, viên chức trong thực hiện nhiệm vụ, công vụ, cũng như hành vi vi phạm pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong quản lý nhà nước So với khiếu nại hành chính, đối tượng thụ lý giải quyết tố cáo có phạm vi rộng hơn.
8 Khái niệm này được tác giả rút ra dựa trên các quy định của pháp luật tố cáo
Chủ thể có thẩm quyền thụ lý khiếu nại hành chính bao gồm cơ quan hành chính và người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước Đối với việc thụ lý giải quyết tố cáo, thẩm quyền mở rộng hơn, không chỉ giới hạn ở cơ quan hành chính mà còn bao gồm các cơ quan nhà nước khác, tổ chức chính trị và tổ chức chính trị - xã hội Quyết định về việc thụ lý giải quyết tố cáo thuộc về người đứng đầu cơ quan, đơn vị, tổ chức tiếp nhận tố cáo Điều này hoàn toàn phù hợp với các quy định tại Điều 13 đến Điều 17 và Điều 31 của Luật Tố cáo.
Phân biệt thụ lý giải quyết khiếu nại với thụ lý giải quyết tố cáo, tố tụng hành chính và tố tụng dân sự
Thụ lý vụ án hành chính trong tố tụng hành chính được khởi kiện bởi cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan đến quyết định hành chính, hành vi hành chính và quyết định kỷ luật thuộc thẩm quyền của Tòa án, thực hiện theo thủ tục tố tụng Ngược lại, thụ lý vụ việc dân sự xảy ra khi có đơn khởi kiện từ các đương sự liên quan đến tranh chấp dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động, không phải từ tranh chấp hành chính Đối với thụ lý giải quyết tố cáo, đây là quy trình bắt nguồn từ các tố cáo của công dân về hành vi vi phạm pháp luật của cán bộ, công chức, nhằm bảo vệ lợi ích của nhà nước và quyền lợi của cá nhân, tổ chức bị thiệt hại Việc mở rộng thẩm quyền giải quyết và đối tượng thụ lý là hoàn toàn hợp lý để đảm bảo trách nhiệm pháp lý và bảo vệ quyền lợi hợp pháp.
Vị trí, vai trò của thụ lý trong giải quyết khiếu nại hành chính
Vị trí
Thụ lý khiếu nại hành chính đóng vai trò quan trọng, là bước khởi đầu cho toàn bộ quá trình giải quyết khiếu nại Đây là một trong những điểm mới nổi bật trong quy trình này.
Luật Khiếu nại so với Luật khiếu nại, tố cáo năm 1998, sửa đổi, bổ sung năm
2004, 2005 Bởi theo Luật khiếu nại, tố cáo năm 1998, sửa đổi, bổ sung năm
Quá trình giải quyết khiếu nại hành chính trong năm 2004 và 2005 bao gồm các bước xác minh, kết luận và ra quyết định giải quyết khiếu nại, không bao gồm giai đoạn thụ lý.
Giai đoạn thụ lý trong giải quyết khiếu nại hành chính bắt đầu khi bộ phận tiếp nhận nhận được khiếu nại và kết thúc khi người có thẩm quyền ban hành thông báo thụ lý hoặc thông báo từ chối thụ lý.
Theo Khoản 13 Điều 2 của Luật Khiếu nại, tố cáo năm 1998, "giải quyết khiếu nại" được định nghĩa là quá trình xác minh, đưa ra kết luận và quyết định giải quyết của người có thẩm quyền trong việc xử lý khiếu nại.
Khi một khiếu nại được nộp và đáp ứng đủ điều kiện về thẩm quyền giải quyết, nó phải được thụ lý trong thời hạn nhất định, thể hiện sự chấp nhận của người có thẩm quyền Sau đó, hoạt động xác minh và kết luận sẽ được tiến hành Trong thời gian giải quyết, người có thẩm quyền cần căn cứ vào nội dung và tính chất vụ việc để xác minh phù hợp Họ có thể tự mình hoặc giao cho người khác thực hiện kiểm tra đối tượng bị khiếu nại Nếu xác minh cho thấy khiếu nại là đúng, quyết định giải quyết sẽ được ban hành ngay Ngược lại, nếu chưa có cơ sở kết luận, người có thẩm quyền có thể giao cho cơ quan hoặc cá nhân khác tiến hành xác minh và đề xuất giải quyết Dựa trên kết quả xác minh, các hoạt động cần thiết sẽ được tổ chức để đạt được kết quả hợp lý, hợp tình, bảo đảm quyền lợi hợp pháp của người khiếu nại trong thời hạn quy định Giai đoạn thụ lý đóng vai trò quan trọng trong quá trình giải quyết khiếu nại hành chính, mở đầu cho các giai đoạn tiếp theo.
Vai trò
Thụ lý khiếu nại hành chính là điều kiện cần thiết để xác định trách nhiệm giải quyết khiếu nại của cơ quan có thẩm quyền.
Hành vi khiếu nại hành chính được xem là điều kiện cần, trong khi thụ lý khiếu nại là điều kiện đủ để phát sinh trách nhiệm giải quyết Thụ lý là quá trình tiếp nhận và quyết định xem khiếu nại có được giải quyết hay không.
Khi một vụ việc khiếu nại được chấp nhận giải quyết, cơ quan có thẩm quyền sẽ thông báo thụ lý và tiến hành xác minh các thông tin liên quan Sau đó, họ phải đưa ra kết luận và ra quyết định giải quyết khiếu nại trong một thời hạn nhất định kể từ ngày thụ lý vụ việc.
Thời hạn giải quyết khiếu nại lần đầu tối đa là 30 ngày, có thể kéo dài đến 45 ngày cho các vụ việc phức tạp Đối với những khu vực khó khăn, thời gian giải quyết không quá 45 ngày, và có thể kéo dài tối đa 60 ngày cho các vụ việc phức tạp Nếu khiếu nại không được giải quyết trong thời hạn quy định hoặc người khiếu nại không đồng ý với quyết định, họ có quyền khiếu nại lần hai hoặc khởi kiện tại Tòa án Thời hạn giải quyết khiếu nại lần hai cũng bắt đầu từ ngày thụ lý Thời điểm thụ lý khiếu nại là mốc quan trọng để xác định thời gian giải quyết, và trong thời gian này, người có thẩm quyền phải sử dụng các phương pháp chuyên môn để xử lý khiếu nại Nếu không giải quyết kịp thời, người có thẩm quyền sẽ phải chịu hậu quả pháp lý.
Thứ hai, thụ lý khiếu nại hành chính làm phát sinh quyền, nghĩa vụ của các chủ thể trong quá trình giải quyết khiếu nại hành chính
Trong quá trình giải quyết khiếu nại hành chính, các chủ thể tham gia bao gồm người khiếu nại, người bị khiếu nại, các bên liên quan và người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại Khiếu nại chỉ được chấp nhận giải quyết khi đã được thụ lý, và từ đó, quyền và nghĩa vụ của các chủ thể sẽ phát sinh Các chủ thể này chỉ được thực hiện quyền hạn và nghĩa vụ pháp lý trong suốt quá trình giải quyết khiếu nại khi vụ việc đã được thụ lý.
Quyền và nghĩa vụ của các chủ thể trong quá trình giải quyết khiếu nại có sự khác biệt rõ ràng, tùy thuộc vào địa vị pháp lý của từng bên Pháp luật quy định các quyền và nghĩa vụ tương ứng theo nguyên tắc đối ứng, tức là quyền của một chủ thể trở thành nghĩa vụ của chủ thể khác và ngược lại Đặc biệt, người khiếu nại có những quyền nhất định trong quá trình này.
Người khiếu nại có quyền tham gia đối thoại hoặc ủy quyền cho người đại diện, yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp để ngăn chặn hậu quả từ quyết định hành chính bị khiếu nại, khôi phục quyền lợi hợp pháp và được bồi thường thiệt hại Trong khi đó, người bị khiếu nại có quyền đưa ra chứng cứ về tính hợp pháp của quyết định hành chính và phải tham gia đối thoại hoặc cung cấp thông tin liên quan theo yêu cầu của người giải quyết khiếu nại Người giải quyết khiếu nại có quyền quyết định áp dụng hoặc hủy bỏ biện pháp khẩn cấp nếu việc thi hành quyết định có thể gây hậu quả khó khắc phục và phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại theo quy định pháp luật Việc thực hiện quyền và nghĩa vụ trong quá trình giải quyết khiếu nại hành chính giúp bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người khiếu nại và duy trì trật tự quản lý trong xã hội.
Giai đoạn thụ lý khiếu nại giúp cơ quan hành chính nhà nước có cái nhìn tổng quan về tình trạng vụ việc, bao gồm tính chất phức tạp và thời gian kéo dài của khiếu nại Điều này cho phép các cơ quan có thẩm quyền đưa ra phương hướng giải quyết ngay từ khi tiếp nhận, nhằm tránh tranh chấp về thẩm quyền giữa các cơ quan trong hệ thống và giữa cơ quan hành chính với Tòa án.
Thụ lý khiếu nại hành chính là điều kiện tiên quyết, đóng vai trò quan trọng trong toàn bộ quá trình giải quyết khiếu nại Điều này không chỉ xác định quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan mà còn xác lập trách nhiệm trong việc giải quyết khiếu nại.
20 hành chính của người có thẩm quyền trên nguyên tắc “thực hiện theo quy định của pháp luật, bảo đảm khách quan, công bằng, dân chủ và kịp thời”
Giai đoạn thụ lý đóng vai trò quan trọng trong quá trình giải quyết khiếu nại hành chính Trong quá trình thụ lý, cơ quan có thẩm quyền cần xem xét kỹ lưỡng các điều kiện về thẩm quyền và hình thức, đồng thời đối chiếu với các quy định pháp luật Việc này giúp quyết định chính xác việc thụ lý hoặc từ chối thụ lý, nhằm tránh các trường hợp thụ lý sai hoặc thiếu, đảm bảo mục đích của quá trình giải quyết khiếu nại hành chính được thực hiện hiệu quả.
Nội dung thụ lý trong giải quyết khiếu nại hành chính theo quy định pháp luật hiện hành
Tiếp nhận khiếu nại
Tiếp nhận khiếu nại là nghĩa vụ của các cơ quan hành chính nhà nước và là bước đầu tiên trong quá trình giải quyết khiếu nại hành chính Các cơ quan và người có thẩm quyền phải tiếp nhận và giải quyết kịp thời, đúng pháp luật các khiếu nại trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của mình Hiện nay, quy trình này được quy định trong Luật Khiếu nại, Luật Tiếp công dân cùng các văn bản hướng dẫn thi hành.
Việc tiếp nhận khiếu nại là một hoạt động bắt buộc của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền, liên quan đến công tác tiếp công dân Theo Luật tiếp công dân 2013, tiếp công dân bao gồm việc lắng nghe, tiếp nhận khiếu nại, tố cáo, kiến nghị và phản ánh từ công dân, đồng thời giải thích và hướng dẫn họ thực hiện các quyền lợi hợp pháp Hoạt động này được thực hiện thông qua các hình thức tiếp công dân thường xuyên, định kỳ và đột xuất.
12 Điểm a Khoản 1 Điều 14 Luật Khiếu nại
Tiếp công dân để tiếp nhận khiếu nại hành chính là hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước, nhằm tiếp nhận và xử lý các khiếu nại thuộc thẩm quyền của Thủ trưởng cơ quan Hoạt động này không chỉ giúp xem xét và trả lời kết quả trong thời hạn quy định mà còn hướng dẫn công dân thực hiện quyền khiếu nại, góp phần tuyên truyền pháp luật về khiếu nại.
Nơi tiếp công dân, tiếp nhận khiếu nại có thể là Trụ sở tiếp công dân,
Phòng tiếp công dân là nơi mà các cơ quan hành chính nhà nước tổ chức tiếp nhận và xử lý yêu cầu của người dân Địa điểm này có thể thay đổi tùy thuộc vào đặc thù của từng bộ, ngành hoặc địa phương, nhưng cần phải được thông báo công khai hoặc thông báo trước cho người dân biết để đảm bảo tính minh bạch và thuận lợi trong quá trình tiếp xúc.
Khiếu nại hiện nay được tiếp nhận qua hai nguồn chính: trực tiếp và gián tiếp Nguồn trực tiếp cho phép người khiếu nại hoặc đại diện hợp pháp của họ đến nộp đơn hoặc trình bày nội dung khiếu nại trực tiếp Trong khi đó, nguồn gián tiếp bao gồm việc các cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền, không phải là cơ quan hành chính nhà nước, chuyển khiếu nại đến, như đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các thành viên Mặt trận, cơ quan báo chí, và các tổ chức, cá nhân khác Ngoài ra, đơn khiếu nại cũng có thể được gửi qua đường bưu điện.
Theo Khoản 1 Điều 8 Luật Khiếu nại, khiếu nại đối với quyết định hành chính và hành vi hành chính có thể thực hiện bằng đơn hoặc khiếu nại trực tiếp, tùy thuộc vào sự lựa chọn của người khiếu nại Tuy nhiên, đối với khiếu nại quyết định kỷ luật cán bộ, công chức, hình thức khiếu nại bắt buộc phải được thực hiện bằng đơn, không cho phép khiếu nại trực tiếp.
Nhà lập pháp có thể cho rằng phần lớn những người khiếu nại quyết định hành chính và hành vi hành chính thường có trình độ nhận thức không cao, dẫn đến việc họ không am hiểu đầy đủ các quy định của pháp luật.
Việc làm đơn khiếu nại là một quá trình khó khăn, do đó, người khiếu nại có thể lựa chọn giữa khiếu nại trực tiếp hoặc thông qua đơn khiếu nại để đảm bảo quyền lợi của mình một cách nhanh chóng và hiệu quả Quyết định kỷ luật cán bộ, công chức mang tính chất nội bộ của cơ quan hành chính nhà nước, vì vậy, người khiếu nại cần có trình độ nhận thức và hiểu biết pháp luật Do đó, việc sử dụng đơn khiếu nại là cần thiết để đảm bảo tính chuyên nghiệp trong nền hành chính Đây là điểm khác biệt giữa khiếu nại quyết định hành chính, hành vi hành chính và quyết định kỷ luật cán bộ, công chức về hình thức khiếu nại.
Đơn khiếu nại cần ghi rõ các thông tin cơ bản như ngày tháng năm khiếu nại, tên và địa chỉ người khiếu nại, tên và địa chỉ của cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân bị khiếu nại, nội dung và lý do khiếu nại, tài liệu liên quan, cùng yêu cầu của người khiếu nại Những thông tin này giúp người tiếp nhận khiếu nại dễ dàng ghi nhận và xử lý kịp thời, chính xác Để đảm bảo quyền lợi được giải quyết sớm, người khiếu nại cần trình bày rõ ràng, chính xác và đầy đủ trong đơn Đơn phải được ký tên hoặc điểm chỉ bởi người khiếu nại Nếu không đồng ý với quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu, người khiếu nại có thể gửi đơn khiếu nại lần hai lên Thủ trưởng cơ quan cấp trên, kèm theo bản sao quyết định giải quyết trước đó và các tài liệu liên quan.
14 Khoản 2 Điều 8, Điều 49 Luật Khiếu nại
Thủ tục tiếp nhận khác nhau tùy thuộc vào từng nguồn tiếp nhận Đối với nguồn tiếp nhận trực tiếp, người tiếp nhận cần có trách nhiệm đón tiếp và thực hiện các thủ tục theo trình tự trong vòng 15 phút.
Để xác định tư cách của người khiếu nại, cần yêu cầu họ cung cấp họ tên, địa chỉ, và xuất trình giấy tờ tùy thân cùng giấy ủy quyền (nếu có) Điều này giúp xác minh họ là người khiếu nại trực tiếp hay đại diện hợp pháp.
Để xác định vụ việc có phải là khiếu nại hành chính hay không, cần phân tích tính chất của vụ việc Nếu không phải là khiếu nại hành chính, cần hướng dẫn người khiếu nại về các thủ tục giải quyết liên quan Trong trường hợp đơn khiếu nại có nội dung tố cáo, kiến nghị hoặc phản ánh, người tiếp nhận cần hướng dẫn người khiếu nại viết thành đơn riêng để gửi đến cơ quan có thẩm quyền theo đúng quy định của pháp luật.
Khi tiếp nhận khiếu nại, cán bộ tiếp dân cần xác định thẩm quyền giải quyết của Thủ trưởng cơ quan Nếu vụ việc thuộc thẩm quyền, cán bộ sẽ tiếp nhận khiếu nại cùng các tài liệu liên quan Ngược lại, nếu không thuộc thẩm quyền, cán bộ phải hướng dẫn người khiếu nại đến cơ quan có thẩm quyền hoặc khởi kiện tại Tòa án Trong trường hợp khiếu nại đã được thông báo từ chối thụ lý hoặc đã có quyết định giải quyết lần hai, cán bộ có quyền từ chối nhận đơn.
Khi tiếp nhận đơn khiếu nại, người tiếp nhận cần hướng dẫn người khiếu nại trình bày rõ ràng nội dung vụ việc Đơn khiếu nại phải tuân thủ đầy đủ các yêu cầu theo Điều 8 Luật Khiếu nại Nếu người khiếu nại chưa có đơn, người tiếp nhận sẽ hỗ trợ họ viết đơn hoặc ghi lại nội dung khiếu nại một cách chính xác và yêu cầu họ ký tên xác nhận Trong trường hợp nội dung đơn khiếu nại chưa rõ ràng hoặc đầy đủ, người tiếp nhận sẽ đề nghị bổ sung thông tin hoặc tài liệu, chứng cứ cần thiết.
15 Điều 25, Điều 30 Luật Tiếp công dân
Khi nhiều người cùng khiếu nại về một nội dung, cơ quan có thẩm quyền sẽ tổ chức tiếp nhận và hướng dẫn người khiếu nại cử đại diện để trình bày Nếu chưa có đơn khiếu nại, người đại diện sẽ viết lại nội dung vụ việc, đọc lại cho những người khiếu nại nghe và yêu cầu họ ký tên xác nhận Trong trường hợp khiếu nại được thực hiện bằng đơn, cần có chữ ký của tất cả những người khiếu nại và cử người đại diện khi có yêu cầu Người đại diện phải là một trong những người khiếu nại và có giấy tờ hợp lệ chứng minh quyền đại diện.
Xử lý khiếu nại
Xử lý khiếu nại là quá trình đánh giá các điều kiện thụ lý của vụ việc dựa trên quy định pháp luật về thẩm quyền, hình thức và thủ tục.
16 Điều 13 Thông tư 07/2013/TT-TTCP
25 hướng xử lý phù hợp với từng vụ việc, đảm bảo tính nhanh gọn, chính xác, tránh mất thời gian cho công đoạn sau của hoạt động thụ lý
Chủ thể tiến hành công việc xử lý đơn thư khiếu nại là người tiếp công dân 17
Việc xử lý khiếu nại cần tuân thủ tiêu chí về thẩm quyền và các điều kiện thụ lý khác, đặc biệt là các trường hợp được quy định tại Điều 11 của Luật Khiếu nại Quá trình này phải đảm bảo tính khách quan, khoa học, chính xác, đầy đủ và kịp thời.
Quá trình phân loại và xử lí khiếu nại được tiến hành như sau 19 :
Khi tiếp nhận khiếu nại, nếu thuộc thẩm quyền giải quyết của Thủ trưởng cơ quan và đáp ứng đủ điều kiện thụ lý, người tiếp công dân sẽ đề xuất Thủ trưởng xem xét thụ lý dựa trên kết quả kiểm tra Trường hợp này đảm bảo rằng khiếu nại được tiếp nhận đúng thẩm quyền và không vi phạm các quy định tại Điều 11 Luật Khiếu nại.
Khi tiếp nhận đơn khiếu nại thuộc thẩm quyền giải quyết nhưng không đáp ứng đủ điều kiện thụ lý theo quy định tại Điều 11 Luật Khiếu nại, Thủ trưởng cơ quan cần đề xuất không thụ lý đơn Đồng thời, cần có văn bản từ chối thụ lý, trong đó nêu rõ lý do không thụ lý để đảm bảo tính minh bạch và tuân thủ pháp luật.
Trong trường hợp khiếu nại thuộc thẩm quyền giải quyết của cơ quan, đơn vị cấp dưới nhưng chưa được xử lý, cán bộ phụ trách đơn cần đề xuất Thủ trưởng cơ quan ra văn bản yêu cầu cơ quan, đơn vị có thẩm quyền tiến hành giải quyết Điều này thường xảy ra khi người khiếu nại đã khiếu nại vượt cấp mà chưa thực hiện khiếu nại lần đầu, dẫn đến việc khiếu nại trực tiếp lên Thủ trưởng cấp trên của người có thẩm quyền.
17 Khoản 5 Điều 8 Luật Tiếp công dân
18 Điều 27, Điều 36 Luật Khiếu nại, Điều 5 Thông tư 07/2013/TT-TTCP
19 Điều 26 Luật Tiếp công dân
26 quyết lần đầu hoặc chưa hết thời hạn giải quyết lần đầu, chưa có kết quả giải quyết khiếu nại lần đầu mà khiếu nại lần hai
Nếu vụ việc khiếu nại không thuộc thẩm quyền giải quyết của Thủ trưởng cơ quan, cơ quan nhận đơn phải từ chối thụ lý và hướng dẫn người khiếu nại đến cơ quan có thẩm quyền Điều này có nghĩa là vụ việc không đáp ứng điều kiện thẩm quyền của Thủ trưởng cơ quan nơi tiếp nhận, mà thuộc thẩm quyền của cơ quan hành chính nhà nước, đơn vị nhà nước khác hoặc Tòa án.
Trong trường hợp khiếu nại đã được giải quyết theo đúng chính sách và pháp luật, người tiếp công dân sẽ giải thích và hướng dẫn để công dân hiểu rõ và chấp hành nghiêm chỉnh quyết định giải quyết khiếu nại Đồng thời, yêu cầu công dân ngừng việc khiếu nại.
Điều kiện thụ lý khiếu nại hành chính
Cơ sở pháp lý cho việc thụ lý khiếu nại hành chính được quy định từ Điều 17 đến Điều 26 và Điều 50, dựa trên tiêu chí về thẩm quyền.
11 Luật Khiếu nại (dựa theo tiêu chí các điều kiện thụ lí khác) Trong đó, Điều
Điều 11 không quy định cụ thể các điều kiện thụ lý khiếu nại hành chính, mà chỉ liệt kê các trường hợp không được thụ lý giải quyết theo phương pháp loại trừ Nếu khiếu nại rơi vào bất kỳ trường hợp nào trong danh sách này, thì sẽ không được thụ lý giải quyết.
Quyết định hành chính và hành vi hành chính trong nội bộ cơ quan nhà nước được sử dụng để chỉ đạo và tổ chức thực hiện nhiệm vụ công vụ Chúng cũng bao gồm các quyết định trong mối quan hệ giữa cơ quan hành chính cấp trên và cấp dưới Các quyết định này phải tuân thủ quy trình pháp luật và có thể chứa đựng các quy phạm pháp luật do cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền ban hành Ngoài ra, quyết định và hành vi hành chính cũng có thể thuộc phạm vi bí mật nhà nước trong các lĩnh vực quốc phòng, an ninh và ngoại giao, theo danh mục do Chính phủ quy định.
2 Quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu nại không liên quan trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp của người khiếu nại;
3 Người khiếu nại không có năng lực hành vi dân sự đầy đủ mà không có người đại diện hợp pháp;
4 Người đại diện không hợp pháp thực hiện khiếu nại;
5 Đơn khiếu nại không có chữ ký hoặc điểm chỉ của người khiếu nại;
6 Thời hiệu, thời hạn khiếu nại đã hết mà không có lý do chính đáng;
7 Khiếu nại đã có quyết định giải quyết khiếu nại lần hai;
8 Có văn bản thông báo đình chỉ việc giải quyết khiếu nại mà sau 30 ngày người khiếu nại không tiếp tục khiếu nại;
9 Việc khiếu nại đã được Tòa án thụ lý hoặc đã được giải quyết bằng bản án, quyết định của Toà án, trừ quyết định đình chỉ giải quyết vụ án hành chính của Tòa án.”
Theo Điều 11, có thể xem xét các trường hợp đủ điều kiện thụ lý khiếu nại quyết định hành chính và hành vi hành chính như sau:
Vụ việc khiếu nại phải xuất phát từ quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính có liên quan Để thực hiện khiếu nại hành chính, cần có quyết định hoặc hành vi do cơ quan, người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước ban hành, làm căn cứ cho việc khiếu nại.
Quyết định hành chính và hành vi hành chính khiếu nại không thuộc loại quyết định và hành vi nội bộ của cơ quan nhà nước, mà chủ yếu nhằm chỉ đạo và tổ chức thực hiện nhiệm vụ, công vụ Đồng thời, quyết định và hành vi hành chính cũng liên quan đến sự chỉ đạo điều hành giữa cơ quan hành chính cấp trên và cấp dưới.
Quyết định hành chính cấp dưới là những văn bản chứa quy phạm pháp luật do cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân có thẩm quyền ban hành theo quy trình pháp luật Những quyết định này và hành vi hành chính có thể thuộc phạm vi bí mật nhà nước trong các lĩnh vực quốc phòng, an ninh và ngoại giao, theo danh mục do Chính phủ quy định.
Thời hạn thụ lý khiếu nại
Theo quy định tại Điều 27, Điều 36 và Điều 49 của Luật Khiếu nại, thời hạn giải quyết khiếu nại là 10 ngày kể từ ngày nhận được khiếu nại thuộc thẩm quyền, trừ những trường hợp được quy định tại Điều 11 của Luật Đối với khiếu nại liên quan đến quyết định kỷ luật cán bộ, công chức, thời hạn bắt đầu từ ngày nhận được đơn khiếu nại.
Theo quy định của Luật Khiếu nại, trong vòng 10 ngày làm việc kể từ ngày nhận được khiếu nại liên quan đến quyết định hành chính, hành vi hành chính hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức, cơ quan có thẩm quyền phải tiến hành giải quyết khiếu nại, trừ những trường hợp đã được quy định cụ thể.
33 Điều 11 của Luật khiếu nại, người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại lần đầu hoặc lần hai phải thụ lý giải quyết…” 23
Theo Luật Khiếu nại, thời hạn thụ lý giải quyết khiếu nại là 10 ngày liên tục, tuy nhiên, văn bản hướng dẫn thi hành quy định thời gian này là 10 ngày làm việc Trên thực tế, các cơ quan hành chính nhà nước thường áp dụng thời hạn 10 ngày làm việc kể từ khi nhận được khiếu nại phù hợp với thẩm quyền và đủ điều kiện thụ lý, trừ những trường hợp được quy định tại Điều 11 của Luật Khiếu nại.