Một số đặc điểm nghiên cứu tình hình tội phạm do người chưa thành niên thực hiện
Cần phân biệt giữa hai khái niệm "Tội phạm do người chưa thành niên thực hiện" và "Người chưa thành niên phạm tội" "Người chưa thành niên phạm tội" chỉ ra một loại chủ thể đặc biệt thực hiện hành vi phạm tội, trong khi "Tội phạm do người chưa thành niên thực hiện" ám chỉ đến các hành vi phạm tội được thực hiện bởi chủ thể này Mặc dù khác nhau, hai thuật ngữ này có mối liên hệ chặt chẽ với nhau.
1.1.2 Một số đặc điểm nghiên cứu tình hình tội phạm do người chưa thành niên thực hiện
Tội phạm hình sự do người chưa thành niên thực hiện là một hiện tượng xã hội trái pháp luật, thể hiện qua sự kết hợp của các tội phạm trong một không gian và thời gian xác định Hiện tượng này bao gồm các thông số như thực trạng, cơ cấu, động thái và thiệt hại, tương tự như tội phạm hình sự nói chung Do đó, việc nghiên cứu tội phạm hình sự do người chưa thành niên thực hiện cũng cần xem xét các nội dung nghiên cứu chung đã được phân tích trước đó.
Tội phạm do người chưa thành niên (NCTN) thực hiện có những đặc điểm riêng biệt cần được xem xét kỹ lưỡng Sự đặc thù của NCTN như một chủ thể đặc biệt ảnh hưởng đến cách thức và cách nhìn nhận về hành vi phạm tội, từ đó cần có những phân tích và cân nhắc phù hợp trong nghiên cứu.
Thứ nhất, do độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự được hạn chế theo quy định của
Theo Bộ luật hình sự 1999, không phải mọi hành vi phạm tội của người chưa thành niên (NCTN) đều bị coi là tội phạm Cụ thể, chỉ những người từ 14 đến dưới 16 tuổi mới phải chịu trách nhiệm hình sự đối với các tội phạm rất nghiêm trọng do cố ý hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng Điều này dẫn đến việc nhiều hành vi nguy hiểm cho xã hội do NCTN thực hiện, nhưng chỉ cấu thành tội phạm ít nghiêm trọng hoặc tội phạm nghiêm trọng do vô ý, sẽ không được ghi nhận trong thống kê về tình hình tội phạm.
Phạm vi trách nhiệm hình sự ở lứa tuổi từ 14 đến dưới 16 tuổi và từ đủ 16 đến 18 tuổi theo quy định của Bộ luật hình sự có ảnh hưởng rõ rệt đến cơ cấu tội phạm do người chưa thành niên thực hiện, đặc biệt là về loại tội phạm và độ tuổi của người thực hiện.
Đường lối xử lý đối với người chưa thành niên (NCTN) mang tính nhân đạo, tập trung vào giáo dục và hỗ trợ họ sửa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh và trở thành công dân có ích cho xã hội Các chính sách bao gồm miễn trách nhiệm hình sự và hình phạt cho NCTN phạm tội, áp dụng hình phạt nhẹ hơn (chỉ bằng 1/2 hoặc 2/3 so với người lớn), không áp dụng án tù chung thân hoặc tử hình, và không tính án đã tuyên đối với NCTN dưới 16 tuổi khi xác định tái phạm, tái phạm nguy hiểm theo Điều 69 Bộ luật hình sự.
1999) tác động không nhỏ đến tính chất THTP do NCTN thực hiện thông qua thống kê về hình phạt
Nghiên cứu THTP do NCTN thực hiện cần chú trọng đến nhân thân của NCTN phạm tội, trong đó yếu tố tâm lý và nhận thức xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc lý giải nguyên nhân và điều kiện phạm tội, từ đó đề xuất các giải pháp phòng ngừa hiệu quả.
Quá trình nghiên cứu THTP do NCTN thực hiện cần dựa trên các quy định của pháp luật hình sự, đồng thời kết hợp với việc phân tích các tệ nạn xã hội và vi phạm hành chính Việc này nhằm đảm bảo rằng các biện pháp xử lý hành chính đối với NCTN vi phạm pháp luật được thực hiện một cách toàn diện, đầy đủ, chính xác và khách quan.
Tình hình tội phạm do người chưa thành niên thực hiện trên địa bàn thành phô Hồ Chí Minh giai đoạn 2007 – 2011
Thực trạng tình hình tội phạm do người chưa thành niên thực hiện trên địa bàn thành phô Hồ Chí Minh giai đoạn 2007 – 2011
THTP là một hiện tượng xã hội tiêu cực với các đặc điểm định lượng và định tính rõ ràng Thực trạng của THTP, được xem là thông số quan trọng nhất, phản ánh số lượng tội phạm và số đối tượng thực hiện hành vi phạm tội trong một khoảng thời gian và khu vực nhất định.
Thực trạng tội phạm hình sự tại Tp.HCM bao gồm hai loại: tội phạm rõ và tội phạm ẩn Việc xác định chính xác số liệu về tội phạm là rất khó khăn do nhiều nguyên nhân, dẫn đến một số tội phạm xảy ra nhưng chưa được phát hiện và xử lý Do đó, việc đánh giá tổng quan về tình hình tội phạm do người chưa thành niên thực hiện là cần thiết để hiểu rõ hơn về vấn đề này.
Từ năm 2007 đến 2011, tác giả đã tiến hành đánh giá tội phạm dựa trên số liệu thống kê từ các vụ án hình sự, chủ yếu là số bị cáo đã bị Tòa án xử lý và các bản án đã có hiệu lực pháp luật Kết quả đánh giá này được thể hiện thông qua số liệu thống kê tổng hợp về các vụ án liên quan đến người cao tuổi phạm tội do Tòa án Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh và Tòa án Nhân dân 24 quận, huyện trên địa bàn thành phố thụ lý.
Bảng 1.1 Tổng hợp số NCTN phạm tội ở Tp.HCM giai đoạn 2007 - 2011
Stt Năm Tổng số Thành phố Quận, huyện
Nguồn: Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh
Từ số liệu thống kê ở bảng 1.1, tác giả có một số đánh giá về thực trạng NCTN phạm tội trên địa bàn Tp.HCM trong 05 năm như sau:
Từ năm 2007 đến 2011, số lượng người chưa thành niên phạm tội tại thành phố có xu hướng gia tăng, với 585 người vào năm 2007, tăng lên 675 người năm 2008, 850 người năm 2009, giảm xuống 773 người năm 2010 và đạt 788 người vào năm 2011 Trung bình hàng năm, khoảng 734 người chưa thành niên phạm tội được Tòa án nhân dân các cấp xét xử.
Trong 5 năm qua, TAND thành phố đã xét xử 531 NCTN phạm tội, chiếm 14,5% tổng số 3671 NCTN phạm tội trên toàn thành phố Trong khi đó, TAND quận, huyện xét xử 3140 người, chiếm 85,5%.
Trong 5 năm qua, tỷ lệ và tốc độ phạm tội của người chưa thành niên (NCTN) đã tăng nhanh và cao hơn so với người trưởng thành Số liệu thống kê từ TAND Tp.HCM giai đoạn 2007 - 2011 cho thấy một thực trạng đáng lo ngại về sự gia tăng số lượng NCTN phạm tội trong tổng số bị cáo.
Bảng 1.2 Thống kê số liệu bị cáo và NCTN phạm tội từ 2007 - 2011 do
TAND Tp.HCM xét xử
Stt Năm Tổng số bị cáo Trong đó NCTNPT
Nguồn: Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh
Bảng 1.2 cho thấy tổng số bị cáo tại TAND Tp.HCM đã tăng liên tục qua các năm, đặc biệt là vào năm 2008 và 2009, sau đó giảm vào năm 2010 nhưng lại tăng trở lại vào năm 2011 Số lượng người chưa thành niên (NCTN) phạm tội cũng có xu hướng tăng mạnh trong giai đoạn 2008-2010 Cụ thể, năm 2007 ghi nhận 1.389 người phạm tội, trong đó có 58 NCTN, chiếm 4.2% Đến năm 2011, số liệu tương ứng là 1.925 người và 108 NCTN, chiếm 5.6% Tổng số NCTN phạm tội trong 5 năm qua chiếm tỷ lệ 5.3% so với tổng số bị cáo bị xét xử, phản ánh tình trạng đáng báo động về sự gia tăng tội phạm trong nhóm tuổi này.
Dựa trên số liệu từ bảng 1.2, khi phân tách số lượng người đã thành niên phạm tội và người chưa thành niên phạm tội, có thể nhận thấy rằng tổng số người đã thành niên phạm tội có sự khác biệt rõ rệt so với nhóm người chưa thành niên.
Trong vòng 5 năm qua, số lượng người chưa thành niên (NCTN) phạm tội đã tăng lên 9952 người, gấp 7.2 lần so với năm 2001, trong khi đó số NCTN phạm tội là 531 người, tăng 9.2 lần Sự gia tăng này cho thấy rằng tốc độ và tỷ lệ tội phạm ở NCTN cao hơn so với người trưởng thành.
Cơ cấu tình hình tội phạm do người chưa thành niên thực hiện trên địa bàn thành phô Hồ Chí Minh giai đoạn 2007 – 2011
1.2.2.1 Cơ cấu tình hình tội phạm theo loại tội
Cơ cấu THTP do NCTN thực hiện trên địa bàn Tp.HCM thể hiện ở bảng 1.3 sau đây:
Bảng 1.3 Cơ cấu theo tội danh do NCTN thực hiện trên địa bàn Tp.HCM từ 2007 - 2011
Cướp, cướp giật tài sản
Trộm cắp tài sản SL 122 144 215 208 201
Các tội phạm về ma túy
Cố ý gây thương tích SL 39 51 78 85 92
Tội đua xe trái phép, tổ chức đua xe trái phép
Nguồn: Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh
Từ bảng 1.3 chúng ta nhận thấy: xét về cơ cấu tội phạm thì NCTN phạm hầu hết các tội danh được quy định trong BLHS:
Năm 2007, có 585 trường hợp người chưa thành niên (NCTN) phạm tội bị xét xử, trong đó 45.3% liên quan đến cướp và cướp giật tài sản, 20.9% là trộm cắp tài sản, và 17.8% phạm tội về ma túy Các tội khác bao gồm cố ý gây thương tích (6.7%), giết người (3.6%), hiếp dâm (0.9%), và đua xe trái phép (2.1%) Những tội danh khác như gây rối trật tự công cộng và hủy hoại tài sản cũng có sự tham gia của NCTN Điều này cho thấy rằng hầu hết các tội danh do người lớn thực hiện đều có sự liên quan của NCTN ở nhiều mức độ khác nhau.
* Năm 2008 có 765 trường hợp NCTN phạm tội bị đưa ra xét xử Trong đó có
Theo thống kê, 45.9% tội phạm liên quan đến cướp và cướp giật tài sản, trong khi 21.3% là tội phạm trộm cắp tài sản Các tội phạm về ma túy chiếm 14.2%, tội cố ý gây thương tích là 7.6%, và tội giết người chiếm 3.9% Ngoài ra, 3.4% là tội hiếp dâm, 1.9% liên quan đến đua xe trái phép và tổ chức đua xe trái phép, còn lại 3.0% là các tội phạm khác.
Năm 2009, có tổng cộng 850 trường hợp người cao tuổi (NCTN) phạm tội, trong đó 46.5% liên quan đến cướp và cướp giật tài sản, 25.3% là trộm cắp tài sản, 10.8% phạm tội về ma túy, 9.2% cố ý gây thương tích, 4.1% giết người, 1.1% hiếp dâm, 1.2% đua xe trái phép và tổ chức đua xe trái phép, cùng 1.9% các tội phạm khác.
Năm 2010, có tổng cộng 773 trường hợp người cao tuổi phạm tội, trong đó 47.1% liên quan đến cướp và cướp giật tài sản Ngoài ra, 26.9% là tội trộm cắp tài sản, 9.4% liên quan đến ma túy, 11% gây thương tích, 2.1% phạm tội giết người, 0.9% hiếp dâm, và 0.9% tham gia đua xe trái phép Các tội phạm khác chiếm 1.7%.
Năm 2011, có tổng cộng 788 trường hợp người cao tuổi (NCTN) phạm tội, trong đó 48.2% liên quan đến cướp và cướp giật tài sản, 25.5% là trộm cắp tài sản, 7.6% liên quan đến tội phạm ma túy, 11.7% gây thương tích cố ý, 3.2% là tội giết người, 1.3% hiếp dâm, 1.1% đua xe trái phép và tổ chức đua xe trái phép, cùng 1.4% thuộc các tội danh khác.
Trong 5 năm qua, đã có 3.671 trường hợp người chưa thành niên phạm tội bị đưa ra xét xử Để đánh giá mức độ nghiêm trọng của các loại tội danh, tác giả đã tiến hành xếp hạng các tội danh mà người chưa thành niên thực hiện theo thứ tự giảm dần.
Bảng 1.4 Tổng hợp THTP theo tội danh NCTN thực hiện bị xét xử trong 05 năm (2007 - 2011)
Stt Tội danh Tổng số Tỷ lệ %
1 Cướp, cướp giật tài sản 1714 46.7
3 Các tội phạm về ma túy 425 11.6
7 Tội đua xe trái phép, tổ chức đua xe trái phép 51 1.4
Nguồn: Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh
Từ năm 2007 đến 2011, tình trạng tội phạm của người chưa thành niên (NCTN) đã cho thấy sự gia tăng đáng kể ở các tội danh như cướp, cướp giật tài sản, trộm cắp tài sản, tội phạm ma túy, cố ý gây thương tích và giết người Sự gia tăng này không chỉ phản ánh mối lo ngại về an ninh xã hội mà còn cho thấy xu hướng phát triển mạnh mẽ của các hành vi bạo lực Các tội phạm như cướp, cố ý gây thương tích, giết người và hiếp dâm ngày càng trở nên phổ biến và nghiêm trọng hơn theo thời gian.
1.2.2.2 Cơ cấu theo hình phạt áp dụng đối với NCTN phạm tội:
Thống kê về hình phạt áp dụng đối với NCTN phạm tội thể hiện trên bảng thống kê tổng hợp 1.5 sau đây:
Bảng 1.5 Tổng hợp hình phạt đối với NCTN phạm tội từ 2007 - 2011
Nguồn: Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh
Kết quả thống kê trên bảng 1.5 cho thấy:
Năm 2007, có 585 trường hợp người cao tuổi phạm tội được đưa ra xét xử, trong đó không có trường hợp nào áp dụng hình phạt cải tạo không giam giữ Cụ thể, 149 trường hợp nhận án treo, chiếm 25,5%; 375 trường hợp bị kết án dưới 3 năm tù giam, chiếm 64,1%; 49 trường hợp bị kết án từ 3 đến dưới 7 năm tù giam, chiếm 8,4%; và 9 trường hợp bị kết án từ 7 năm trở lên.
CTKGG Án treo Dưới 3 năm tù
SL % SL % SL % SL % SL % SL %
Tổng hợp 3671 9 0.2 745 20.3 2368 64.5 442 12.0 75 2.0 34 0.9 đến dưới 15 năm tù giam, chiếm 1.5% và 03 trường hợp bị kết án từ 15 đến 18 năm tù giam, chiếm 0.5%
* Năm 2008 có 675 trường hợp NCTN phạm tội bị đưa ra xét xử, trong đó có
Trong tổng số các trường hợp xử lý, có 0.3% (02 trường hợp) áp dụng hình phạt cải tạo không giam giữ (CTKGG) Đáng chú ý, 28.9% (195 trường hợp) được hưởng án treo, trong khi 62.2% (420 trường hợp) bị kết án dưới 03 năm tù giam Ngoài ra, 7.1% (48 trường hợp) bị kết án từ 03 đến dưới 07 năm tù giam, 1.2% (08 trường hợp) bị kết án từ 07 đến dưới 15 năm tù, và 0.6% (04 trường hợp) bị kết án từ 15 đến 18 năm tù giam.
* Năm 2009 có 850 trường hợp NCTN phạm tội bị đưa ra xét xử, trong đó có
Trong tổng số các trường hợp xét xử, hình phạt cải tạo không giam giữ (CTKGG) chỉ chiếm 0.1% với 1 trường hợp Án treo chiếm 13.5% với 115 trường hợp Đáng chú ý, có 552 trường hợp bị kết án dưới 3 năm tù giam, chiếm 64.9% Trong khi đó, 142 trường hợp bị kết án từ 3 đến dưới 7 năm tù giam, chiếm 16.7% Ngoài ra, có 28 trường hợp bị kết án từ 7 đến dưới 15 năm tù, chiếm 3.3%, và 12 trường hợp bị kết án từ 15 đến 18 năm tù giam, chiếm 1.4%.
* Năm 2010 có 773 trường hợp NCTN phạm tội bị đưa ra xét xử, trong đó có
Trong tổng số các trường hợp xử lý hình sự, có 04 trường hợp áp dụng hình phạt cải tạo không giam giữ (CTKGG), chiếm 0.5% Số liệu cho thấy 126 trường hợp nhận án treo, tương đương 16.3% Đáng chú ý, 535 trường hợp bị kết án dưới 03 năm tù giam, chiếm 69.2% tổng số Ngoài ra, có 95 trường hợp bị kết án từ 03 đến dưới 07 năm tù giam, chiếm 12.3% Bên cạnh đó, 08 trường hợp bị kết án từ 07 đến dưới 15 năm tù, chiếm 1.0%, và 05 trường hợp bị kết án từ 15 đến 18 năm tù giam, chiếm 0.6%.
* Năm 2011 có 788 trường hợp NCTN phạm tội bị đưa ra xét xử, trong đó có
Trong tổng số các trường hợp xử án, có 02 trường hợp áp dụng hình phạt cải tạo không giam giữ (CTKGG), chiếm 0.1% Số lượng án treo là 160 trường hợp, tương đương 20.3% Đáng chú ý, có đến 486 trường hợp bị kết án dưới 03 năm tù giam, chiếm 61.7% Ngoài ra, 108 trường hợp bị kết án từ 03 đến dưới 07 năm tù giam, chiếm 13.7% Số lượng án từ 07 đến dưới 15 năm tù là 22 trường hợp, chiếm 2.2%, và cuối cùng, có 10 trường hợp bị kết án từ 15 đến 18 năm tù giam, chiếm 1.3%.
Trong 05 năm qua, hình phạt ít được áp dụng nhất là CTKGG, chỉ có 09 trường hợp trong tổng số 3671 vụ NCTN phạm tội Các hình phạt chủ yếu còn lại là án treo và phạt tù, với mức án phổ biến nhất là phạt tù dưới 03 năm, chiếm 64.5% Mặc dù vậy, các mức án nặng hơn từ 03 - 07 năm vẫn tiếp tục được áp dụng.
Trong số các đối tượng NCTN phạm tội, có 12% bị kết án, trong đó 2.0% và 0.9% lần lượt nhận mức án từ 7-15 năm và 15-18 năm Điều này cho thấy rằng hành vi phạm tội của NCTN có mức độ phức tạp, nghiêm trọng và gây nguy hại lớn cho xã hội.
1.2.3 Động thái của tình hình tội phạm do người chưa thành niên thực hiện trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2007 - 2011 Động thái của THTP là thông số phản ánh sự thay đổi của THTP trong một khoảng thời gian nhất định tại một địa bàn xác định Nghiên cứu động thái của THTP do NCTN thực hiện tại Tp.HCM giai đoạn 2007 - 2011 có ý nghĩa quan trọng trong việc theo dõi sự thay đổi của THTP trong khoảng thời gian 05 năm, từ đó xác định nguyên nhân dẫn đến sự thay đổi đó để vạch ra giải pháp đấu tranh với tội phạm do NCTN thực hiện trong hiện tại và phòng ngừa tội phạm do NCTN thực hiện trong tương lai Động thái của THTP do NCTN thực hiện tại Tp.HCM giai đoạn 2007 -
2011 thể hiện qua sự thay đổi về thực trạng và cơ cấu của THTP do NCTN thực hiện trên địa bàn thành phố trong 05 năm qua
* Động thái về thực trạng THTP:
Từ bảng thống kê tổng hợp 1.1 chúng ta có thể thấy diễn biến THTP do NCTN thực hiện từ 2007 - 2011 thể hiện ở bảng 1.6 như sau:
Bảng 1.6 Diễn biến THTP do NCTN thực hiện trong 05 năm (2007 - 2011)
Tính chất tình hình tội phạm do người chưa thành niên thực hiện trên địa bàn thành phô Hồ Chí Minh giai đoạn 2007 – 2011
Tính chất của tội hình sự do người chưa thành niên thực hiện tại Tp.HCM đang trở nên nghiêm trọng, với một số đặc điểm nổi bật như gia tăng số vụ phạm tội, tính chất manh động và liều lĩnh của các đối tượng, cũng như sự liên quan đến các băng nhóm tội phạm.
NCTN thường phạm các tội nghiêm trọng, bao gồm cướp tài sản, trộm cắp, và đặc biệt là các tội bạo lực như giết người, cố ý gây thương tích và hiếp dâm, với xu hướng gia tăng Một ví dụ điển hình là vụ án của Nguyễn Văn Dương, người đã thực hiện ba tội danh: hiếp dâm, giết người và cướp tài sản vào ngày 19/10/2010 tại TP.HCM Sau khi bị dì vợ chửi mắng, Dương đã có hành vi xâm hại và giết dì vợ, sau đó phi tang xác bằng cách bỏ vào thùng xốp Vụ việc được phát hiện khi hai tài xế xe ôm nghi ngờ và báo cho công an Ngày 22/09/2011, TAND TP.HCM đã tuyên án 18 năm tù cho Dương, mức án cao nhất áp dụng với NCTN phạm tội.
Các vụ án liên quan đến người chưa thành niên (NCTN) thường được thực hiện bởi nhiều đồng phạm với phương thức và thủ đoạn nguy hiểm, tinh vi Trung bình mỗi vụ án có khoảng 1.5 NCTN tham gia, đặc biệt trong các tội danh nghiêm trọng như cướp tài sản hay giết người, đều có dấu hiệu đồng phạm Một ví dụ điển hình là vụ án của Hồ Thị, dù mới chỉ 15 tuổi nhưng đã tham gia vào hành vi phạm tội.
Mỹ Dung và Ký Thị Ngọc Nhung, sống tại Tp.HCM, đã lập kế hoạch cướp tài sản của những người đàn ông giàu có Dung mua thuốc ngủ, trong khi Nhung hẹn gặp anh Dũng tại nhà trọ Hiệp Thủy để "quan hệ" Tuy nhiên, khi Dũng nhận thấy Nhung còn nhỏ tuổi, anh đã bỏ đi, khiến kế hoạch cướp không thành công Sau đó, Dung và Nhung cùng đồng bọn dụ anh Huỳnh Tử Tuấn đến nhà trọ, nơi Nhung và đồng bọn đã khống chế để cướp tài sản Mặc dù Tuấn cố gắng chống trả, anh đã bị Dung và đồng bọn đâm chết Ngày 21-9-2011, TAND TPHCM đã tuyên án 12 năm tù đối với Hồ Thị Mỹ Dung về tội “giết người” và “cướp tài sản” khi cô chỉ mới 15 tuổi.
Dung cũng cùng lứa tuổi, bị tòa tuyên phạt từ 5 năm đến 15 năm tù về các tội danh
4 Kẻ giết dì vợ thoát án tử hình vì chưa thành niên, chuyên mục Pháp luật, báo điện tử Vnexpress, ngày
Vào ngày 27/05/2009, Dương Hồng Lâm (SN 1994) đã điều khiển xe máy biển số 51T8-8758 đến một tiệm Internet, trong bối cảnh nhiều vụ án nghiêm trọng do băng nhóm NCTN gây ra, theo cáo trạng của VKSND quận Tân Phú.
Vào tối ngày xảy ra sự việc, nhóm gồm Võ Chí Khanh, Trần Gia Khanh, Sầu A Thuận và một số người khác đã quyết định đi chơi trên hai xe máy Khi đến đường Nguyễn Sơn, họ đã gặp Hồ Minh Quân, Lai Đông Hưng và rủ nhau mang dao, mã tấu để trả thù Đào Duy Quang do có mâu thuẫn trước đó Chí Khanh đã liên lạc với Ngô Tấn Đạt để lấy ba cây dao mã tấu mà anh đã gửi Sau đó, cả nhóm đã đến nhà Đạt, nhận dao và chia nhau sử dụng Khoảng 21 giờ 30 cùng ngày, khi họ đến quán chè trước nhà số 83 Phú Thọ Hòa, Lâm đã phát hiện Đào Duy Quang đang ngồi ăn chè cùng nhóm của anh ta.
Vào ngày 27/09/2011, TAND quận Tân Phú đã xét xử vụ án liên quan đến việc Dương Hồng Lâm, Trần Gia Khanh, Hồ Minh Quân, Lai Đông Hưng, Sầu A Thuận và Võ Chí Khanh, những người đã tấn công Quang và Nguyễn Minh Tiến Trong vụ việc, Tiến bị chém vào lưng và đầu gối, dẫn đến bất tỉnh, trong khi Quang may mắn chạy thoát Kết quả, các bị cáo nhận án phạt từ 2 năm đến 3 năm tù về tội "Cố ý gây thương tích".
Tính chất tội phạm của người chưa thành niên (NCTN) không chỉ thể hiện qua sự gia tăng số lượng các vụ án mà còn ở mức độ nguy hại ngày càng cao Mặc dù có chính sách xử lý khoan hồng đối với NCTN phạm tội và các nguyên tắc của Bộ luật hình sự đã được áp dụng nghiêm túc, kết quả xét xử và hình phạt thực tế cho thấy các vụ án liên quan đến NCTN vẫn đang gia tăng đáng kể.
5 Ngăn ngừa tội phạm vị thành niên, Công an online, ngày 21/02/2012
Bản án số 235/2011/HSST ngày 27/09/2011 của TAND quận Tân Phú, Tp.HCM, thể hiện tính nghiêm trọng của các vụ án liên quan đến người chưa thành niên (NCTN) phạm tội Những bị cáo trong các vụ án này thường có tiền án và đã từng bị áp dụng các biện pháp tư pháp như đưa vào trường giáo dưỡng nhưng không đạt hiệu quả Thống kê cho thấy mức độ và tính chất của tội phạm do NCTN thực hiện là rất nguy hại cho xã hội.
Tội phạm do NCTN gây ra để lại hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm và tài sản của người dân Hơn nữa, tình hình trật tự, an toàn xã hội bị xâm hại, đe dọa sự phát triển của thế hệ trẻ, nguồn lực quan trọng của quốc gia.
Đặc điểm nhân thân người chưa thành niên phạm tội trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh
Đặc điểm về giới tính
Kết quả thống kê số liệu NCTN phạm tội theo giới tính (nam, nữ) được thể hiện ở Bảng 1.7 dưới đây:
Bảng 1.7 Tổng hợp số NCTN phạm tội theo giới tính giai đoạn 2007 - 2011
Stt Năm Tổng số Nam Nữ
Nguồn: Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh
Kết quả thống kê cho thấy tỷ lệ nam giới phạm tội trong nhóm NCTN chiếm 92.8%, với 3407 trường hợp, trong khi nữ giới chỉ chiếm 7.2% với 264 trường hợp Mặc dù số lượng nữ NCTN phạm tội vẫn thấp, nhưng tỷ lệ này hằng năm luôn trên 5% và có xu hướng gia tăng.
2007 chỉ 5.8% NCTN phạm tội là nữ, năm 2008 tăng lên 7.1%, năm 2009 tăng đến
7.4%, đến năm 2010 giảm xuống còn 7.1% song đến năm 2011 bắt đầu tăng trở lại là 8.1%
Biểu đồ 1.2 Cơ cấu NCTN phạm tội theo giới tính trong 5 năm (2007 - 2011)
Hành vi phạm tội của nam giới thường liên quan đến các tội bạo lực như giết người, cố ý gây thương tích, cướp giật tài sản và hiếp dâm Ngược lại, tội phạm do nữ giới thực hiện ít bạo lực hơn, chủ yếu là trộm cắp, lừa đảo chiếm đoạt tài sản, môi giới mại dâm và buôn bán ma túy, trong khi các tội danh khác chỉ chiếm tỷ lệ không đáng kể Phương thức và thủ đoạn của nữ giới trong các hành vi phạm tội ngày càng trở nên tinh vi và xảo quyệt.
Đặc điểm về độ tuổi
Kết quả thống kê số liệu NCTN phạm tội theo độ tuổi được thể hiện ở Bảng 1.8 dưới đây:
Bảng 1.8 Tổng hợp số NCTN phạm tội theo độ tuổi từ 2007 - 2011
Stt Năm TS Độ tuổi Tuổi 14-16 Tuổi 16-18
Nguồn: Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh
Từ bảng thống kê 1.8 ở trên chúng ta nhận thấy:
* Năm 2007 có 585 trường hợp NCTN phạm tội, trong đó có 37 trường hợp từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi, chiếm 6.3%; 548 trường hợp từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi, chiếm 93.7%
* Năm 2008 có 675 trường hợp NCTN phạm tội, trong đó có 103 trường hợp từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi, chiếm 13.1%; 627 trường hợp từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi, chiếm 92.9%
* Năm 2009 có 850 trường hợp NCTN phạm tội, trong đó có 74 trường hợp từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi, chiếm 8.7%; 776 trường hợp từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi, chiếm 91.3%
* Năm 2010 có 773 trường hợp NCTN phạm tội, trong đó có trường hợp từ đủ
14 đến dưới 16 tuổi, chiếm 6.3%; 548 trường hợp từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi, chiếm 93.7%
* Năm 2011 có 788 trường hợp NCTN phạm tội, trong đó có 37 trường hợp từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi, chiếm 6.3%; 685 trường hợp từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi, chiếm 86.9%
Kết quả được biểu diễn bằng biểu đồ 1.3 như sau:
Biểu đồ 1.3 Cơ cấu NCTN phạm tội theo giới tính trong 5 năm (2007 - 2011)
Đa số thanh niên phạm tội hiện nay nằm trong độ tuổi từ 16 đến dưới 18, chiếm 91.2%, đây là độ tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật hình sự năm 1999 Đáng chú ý, tỷ lệ thanh niên từ 14 đến dưới 16 tuổi phạm tội cũng không nhỏ, đạt 8.8%, cho thấy rằng các hành vi phạm tội của nhóm tuổi này là có chủ ý Thực trạng này thực sự gây lo ngại cho xã hội.
Đặc điểm về trình độ học vấn
Kết quả thống kê số liệu NCTN phạm tội theo trình độ học vấn được thể hiện trên bảng 1.9 dưới đây:
Biểu đồ 1.9 Tổng hợp số NCTN theo trình độ học vấn trong 05 năm
Mù chữ Đang đi học Đã bỏ học
Nguồn: Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh
Theo bảng 1.9, tỷ lệ trẻ em phạm tội còn đang đi học chiếm 84.4%, trong khi tỷ lệ trẻ em phạm tội mù chữ chỉ là 2.5% và tỷ lệ bỏ học là 14.1% Đáng chú ý, tỷ lệ này đang có xu hướng gia tăng qua các năm.
Trong giai đoạn từ năm 2007 đến năm 2010, số lượng trẻ em vị thành niên phạm tội có xu hướng gia tăng Cụ thể, năm 2007 ghi nhận 585 trường hợp, trong đó 465 trường hợp vẫn còn đang đi học, chiếm 80.8% Năm 2008, con số này tăng lên 675 trường hợp, với 551 trường hợp đang đi học, tương đương 81.6% Đến năm 2009, số trẻ em vị thành niên phạm tội đạt 850 trường hợp, trong đó 724 trường hợp vẫn còn học tập, chiếm 85.2% Năm 2010, tình hình tiếp tục diễn biến phức tạp với 773 trường hợp.
664 trường hợp còn đang đi học (85.9%); năm 2011 có 788 trường hợp NCTN phạm tội thì có 695 trường hợp còn đang đi học (88.2%)
Biểu đồ 1.4 sau đây sẽ thể hiện rõ nét kết quả này:
Biểu đồ 1.4 Cơ cấu NCTN phạm tội theo trình độ học vấn trong 05 năm
Mù chữ Đang đi học
Trong những năm gần đây, một thực tế đáng chú ý là tỷ lệ người chưa thành niên (NCTN) phạm tội chủ yếu là những học sinh đang trong quá trình học tập và được quản lý bởi nhà trường Vấn nạn bạo lực học đường và tội phạm học đường ngày càng gia tăng, trở thành mối lo ngại lớn cho toàn xã hội.
Từ các số liệu thống kê và phân tích trong giai đoạn 2007 - 2011, có thể rút ra những nhận xét chung về tình hình thực hiện THTP do NCTN tại Tp.HCM.
- Số lượng NCTN phạm tội ngày càng gia tăng;
- Tội phạm do NCTN thực hiện có xu hướng bạo lực cao; Tính chất, mức độ phạm tội phức tạp, nguy hiểm;
Phần lớn tội phạm NCTN là nam giới, tuy nhiên, số lượng nữ giới tham gia phạm tội đang ngày càng gia tăng Đối tượng phạm tội chủ yếu nằm trong độ tuổi từ 16 đến dưới 18, và có một tỷ lệ đáng kể các em ở độ tuổi từ 14 đến dưới 16.
16 chiếm tỷ lệ đáng kể; hầu hết đang trong quá trình giáo dục ở nhà trường;
- Thiệt hại do tội phạm NCTN gây ra là rất nghiêm trọng
Việc tìm hiểu nguyên nhân và điều kiện dẫn đến tình trạng tham nhũng do người có chức vụ thực hiện là một nhiệm vụ cấp bách nhằm loại bỏ tham nhũng khỏi đời sống xã hội.
CHƯƠNG 2 NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN TÌNH HÌNH TỘI PHẠM
DO NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN THỰC HIỆN TRÊN ĐỊA BÀN
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm bao gồm những hiện tượng và quá trình xã hội có khả năng tạo ra và duy trì tình trạng tội phạm Nguyên nhân được xem là yếu tố trực tiếp dẫn đến sự phát sinh tội phạm, trong khi điều kiện là những yếu tố hỗ trợ cho sự tồn tại của tình trạng này Việc hiểu rõ các nguyên nhân và điều kiện này là cần thiết để có thể đưa ra các biện pháp phòng ngừa hiệu quả.
“xúc tác” làm phát triển THTP tại một địa bàn và trong một khoảng thời gian nhất định
Nguyên nhân và điều kiện của tội phạm do người chưa thành niên thực hiện tại Tp.HCM là những yếu tố xã hội quan trọng, góp phần hình thành và thúc đẩy hành vi phạm tội Việc nghiên cứu những nguyên nhân này không chỉ giúp hiểu rõ hơn về tình hình tội phạm vị thành niên mà còn có ý nghĩa lớn trong việc xây dựng các biện pháp phòng ngừa hiệu quả, nhằm giảm thiểu tội phạm trong độ tuổi này trên địa bàn thành phố.
Có nhiều cách tiếp cận, đánh giá về nguyên nhân và điều kiện THTP do NCTN thực hiện:
Nguyên nhân và điều kiện dẫn đến tình trạng thiếu thốn và phạm tội ở người chưa thành niên có thể được phân chia thành nhiều yếu tố quan trọng Đầu tiên, điều kiện gia đình đóng vai trò then chốt, ảnh hưởng đến sự phát triển tâm lý và hành vi của trẻ Tiếp theo, quản lý của nhà trường cũng là một yếu tố quyết định, khi môi trường học tập không hỗ trợ có thể dẫn đến hành vi sai trái Bên cạnh đó, tác động của xã hội và môi trường kinh tế cũng góp phần không nhỏ vào tình trạng này Cuối cùng, đặc điểm tâm lý của lứa tuổi chưa thành niên cần được xem xét, vì đây là giai đoạn nhạy cảm và dễ bị tác động từ nhiều phía.
Quan điểm khác phân chia nguyên nhân và điều kiện của THTP do NCTN thực hiện thành hai nhóm chính: nguyên nhân và điều kiện khách quan, cùng với nguyên nhân và điều kiện chủ quan.
Một số quan điểm cho rằng, do những người chưa thành niên (NCTN) được gia đình nuôi dưỡng, nhà trường giáo dục trong môi trường xã hội và chịu sự quản lý của nhà nước thông qua pháp luật, nên nguyên nhân và điều kiện thực hiện tội phạm của NCTN có thể được phân chia thành bốn nhóm khác nhau.
7 Tập bài giảng Tội phạm học, Đại học luật thành phố Hồ Chí Minh, tr.57
8 Nguyễn Văn Hạo, Đấu tranh phòng chống tội phạm chưa thành niên, Luận văn thạc sĩ luật học, Hà Nội, năm
Lê Hoài Trung trong luận văn thạc sĩ luật học năm 2001 đã phân tích thực trạng tội phạm vị thành niên tại thành phố Hồ Chí Minh và đề xuất các giải pháp phòng ngừa hiệu quả Nghiên cứu chỉ ra rằng, tình hình tội phạm vị thành niên đang gia tăng và cần có các biện pháp can thiệp kịp thời để giảm thiểu nguy cơ Các giải pháp được đưa ra bao gồm nâng cao nhận thức cộng đồng, tăng cường giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên, và cải thiện các chương trình hỗ trợ xã hội nhằm tạo môi trường sống an toàn và lành mạnh cho giới trẻ.
Các nguyên nhân và điều kiện ảnh hưởng đến tình hình xã hội bao gồm: yếu tố gia đình, các điều kiện kinh tế - xã hội, văn hóa - giáo dục, và quản lý nhà nước Những yếu tố này đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển cộng đồng, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và sự tiến bộ của xã hội.
NCTN phạm tội là kết quả của sự tương tác giữa các yếu tố bên ngoài và đặc điểm tâm lý, xã hội của họ Những điều kiện và yếu tố từ môi trường như gia đình, nhà trường, xã hội và sự quản lý của nhà nước không thể tự mình gây ra hành vi phạm tội, mà cần có sự kết hợp với đặc điểm tâm lý và nhận thức của NCTN Do đó, nguyên nhân và điều kiện dẫn đến tội phạm do NCTN thực hiện bao gồm cả yếu tố từ môi trường bên ngoài và đặc điểm tâm lý của chính họ.
Nguyên nhân và điều kiện xuất phát từ môi trường bên ngoài
Nguyên nhân và điều kiện về gia đình
Trẻ em không sinh ra đã mang dấu hiệu của tội phạm; thay vào đó, các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi phạm tội của trẻ chủ yếu đến từ quá trình hình thành nhân cách Gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc định hình nhân cách trẻ, với những yếu tố như hành vi đạo đức không gương mẫu, vi phạm pháp luật, sự không hòa thuận trong gia đình, và phương pháp giáo dục không đúng cách từ cha mẹ Ngoài ra, sự thiếu quản lý và chăm sóc trẻ em trong các gia đình không hoàn thiện cũng góp phần làm gia tăng nguy cơ trẻ phạm tội.
Gia đình là môi trường xã hội hóa đầu tiên, có vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển nhân cách của mỗi cá nhân Hành vi tiêu cực từ các thành viên trong gia đình, như gian dối, ăn chơi, đua đòi, cờ bạc và các vi phạm pháp luật như lừa đảo, trộm cắp hay nghiện hút, có thể ảnh hưởng trực tiếp đến nhận thức và suy nghĩ của người trẻ Đặc biệt, khi cha mẹ hoặc các thành viên không gương mẫu và vi phạm các quy tắc sống, điều này càng làm lệch lạc quá trình hình thành nhân cách của con cái.
Trong luận văn thạc sĩ của Lê Thị Minh Ngọc, tác giả phân tích tình hình phòng ngừa tội phạm chưa thành niên tại thành phố Hồ Chí Minh trong bối cảnh hiện nay Nghiên cứu nhấn mạnh sự cần thiết phải áp dụng các biện pháp hiệu quả để giảm thiểu tình trạng tội phạm trong nhóm tuổi này, đồng thời đề xuất các giải pháp hợp tác giữa gia đình, nhà trường và cộng đồng nhằm tạo ra một môi trường an toàn cho thanh thiếu niên.
Theo Võ Khánh Vinh trong bài viết "Bàn về nguyên nhân của tội phạm," đăng trên Tạp chí Luật học, nguy cơ trẻ em rơi vào con đường phạm pháp tăng cao khi gia đình không có nền tảng vững chắc, vi phạm quy tắc xã hội và pháp luật Thống kê tội phạm học cho thấy, 54,94% trẻ em có gia đình làm nghề buôn bán bất hợp pháp và 40% có người thân phạm tội hình sự Đặc biệt, 30% trẻ phạm tội có bố, mẹ hoặc cả hai nghiện hút.
Sự mâu thuẫn và xung đột trong gia đình, đặc biệt là khi bố mẹ ly hôn, đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm lý và nhân cách của thanh thiếu niên Theo thống kê, 7,81% thanh thiếu niên phạm tội có cha mẹ ly hôn hoặc thường xuyên cãi vã Việc chứng kiến những mâu thuẫn này khiến các em cảm thấy chán nản với cuộc sống, dẫn đến việc bỏ nhà đi lang thang hoặc tham gia vào các băng nhóm tội phạm để kiếm sống, từ đó rơi vào vòng lao lý.
Sự buông lỏng trong quản lý và giáo dục của gia đình là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng gia tăng tội phạm do trẻ chưa thành niên thực hiện tại Tp.HCM Thiếu sự quan tâm và giám sát từ phía cha mẹ đã khiến nhiều trẻ em thiếu đi sự chỉ bảo và răn đe cần thiết khi có hành vi sai trái Nhiều gia đình không nhận ra con cái mình đang hư hỏng cho đến khi chúng vi phạm pháp luật Ông Nguyễn Trung Trực, Phó phòng Bảo vệ, chăm sóc trẻ em thuộc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội Tp.HCM, nhận định rằng sự buông lỏng trong giáo dục và quản lý gia đình, cùng với bất bình đẳng trong môi trường gia đình, đã tạo ra tâm lý bi quan và chán nản ở trẻ Chỉ khi trẻ bị bắt vì vi phạm pháp luật, gia đình mới nhận ra tình hình nghiêm trọng của con cái mình.
Sự sai lầm trong phương pháp giáo dục là nguyên nhân chính dẫn đến việc trẻ em vi phạm pháp luật Nhiều gia đình nuông chiều, thỏa mãn mọi nhu cầu của con cái, khiến trẻ có xu hướng sử dụng bạo lực khi nhu cầu không được đáp ứng Ngược lại, những gia đình áp dụng phương pháp dạy dỗ thô bạo cũng tạo ra những hậu quả tiêu cực, khiến trẻ bị khủng hoảng tâm lý, tự ti và khó hòa nhập Điều này dẫn đến việc trẻ trở nên hung hãn và dễ bị kẻ xấu lôi kéo, thực hiện hành vi vi phạm pháp luật như trộm cắp và cướp giật Theo điều tra, trong số 2.209 học viên các trường giáo dưỡng, có tới 49,81% trẻ em rơi vào tình trạng này.
12 Đặng Thanh Nga, Trẻ vị thành niên phạm tội do ảnh hưởng của gia đình, báo điện tử Dân trí, ngày 27/03/2008
Mô hình giảm tội phạm trẻ tại Tp.HCM đã chỉ ra rằng, nhiều trẻ em sống trong môi trường gia đình bị đối xử thô bạo, với 23% bị bố đánh và 20,3% bị dì ghẻ hoặc bố dượng đánh Điều này có thể là nguyên nhân gia tăng tỷ lệ tội phạm vị thành niên trong thời gian qua Môi trường giáo dục gia đình đóng vai trò quyết định trong sự phát triển của trẻ, và những gia đình có truyền thống nề nếp thường tạo ra những tấm gương tốt cho con cái, giúp trẻ không bị ảnh hưởng tiêu cực từ xã hội.
Nguyên nhân và điều kiện về giáo dục ở nhà trường
Gia đình là chiếc nôi đầu tiên hình thành ý thức của trẻ, trong khi trường học đóng vai trò là chiếc nôi thứ hai quan trọng trong quá trình giáo dục Tại Việt Nam, trẻ em trải qua 12 năm học tập cho đến khi 18 tuổi, trong đó trường học thay thế gia đình trong việc quản lý hành vi và sinh hoạt của trẻ Sự quản lý chặt chẽ và phương pháp giảng dạy đúng đắn, kết hợp với giáo dục tình cảm, đạo đức và pháp luật, có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển lành mạnh của trẻ Ngược lại, những thiếu sót trong công tác giáo dục tại trường học có thể dẫn đến tình trạng vi phạm pháp luật ở lứa tuổi học đường.
Trong những năm gần đây, tỷ lệ tội phạm do học sinh thực hiện tại thành phố đã gia tăng đáng kể, với 84.4% trong tổng số 3671 trường hợp tội phạm là học sinh đang theo học tại các bậc trung học cơ sở và phổ thông Hành vi phạm tội ngày càng mang tính chất bạo lực và nguy hiểm, bao gồm trấn lột, đánh nhau có sử dụng hung khí, và thậm chí giết người vì những mâu thuẫn nhỏ Một ví dụ điển hình là vụ việc xảy ra vào tháng 9-2010, khi Hà Minh Cường, một học sinh trường Nguyễn Trung Trực (Gò Vấp), liên quan đến một vụ án nghiêm trọng tại Trung tâm Giáo dục thường xuyên quận.
Tại Gò Vấp, một vụ xô xát xảy ra giữa Vũ Luân, 15 tuổi, và Cường ngay trong khuôn viên trường học Đặng Văn Vũ, bạn của Luân, đã can thiệp để bảo vệ bạn mình và tham gia vào cuộc ẩu đả với Cường Trong lúc xô xát, Cường đã rút dao từ cặp ra và chém vào cổ tay của Vũ.
14 Đặng Thanh Nga, Trẻ vị thành niên phạm tội do ảnh hưởng của gia đình, báo điện tử Dân trí, ngày
Vụ việc bạo lực học đường nghiêm trọng xảy ra tại Trung tâm Giáo dục thường xuyên quận Tân Phú vào ngày 14-9-2010, khi 15 học sinh lớp 10 đã đánh hội đồng hai bạn Hoàng và Sơn trong giờ ra chơi Rất may, giám thị đã kịp thời can thiệp Tuy nhiên, chỉ ba giờ sau, Hoàng và Sơn đã tập hợp thêm người để hẹn nhau quyết chiến bằng nhiều loại hung khí như dao, ống sắt và gậy gộc Tình trạng thành lập “băng nhóm” và “đánh hội đồng” đang trở nên phổ biến trong các trường học, điều này đặt ra câu hỏi về trách nhiệm của nhà trường trong việc ngăn chặn bạo lực học đường.
Yếu kém trong quản lý là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng gia tăng tội phạm vị thành niên và bạo lực học đường Nhiều trường có nội quy lỏng lẻo, không giám sát hoạt động học tập của học sinh, dẫn đến việc học sinh mang hung khí và thành lập "băng nhóm" mà nhà trường không hay biết hoặc không có biện pháp xử lý Một học sinh lớp 9 tại trường THCS Hoàng Hoa Thám cho biết tình trạng đánh nhau diễn ra thường xuyên, đặc biệt là trong nhà vệ sinh, nơi thầy cô khó phát hiện Tại trường THPT Trí Đức, nhóm "anh chị" do Trí đứng đầu chuyên chọc phá và đánh bạn, khiến nhiều học sinh phải nhập viện nhưng nhóm này vẫn hoạt động bình thường Trường THCS Lê Lai ở quận 8 được cho là có tình trạng bạo lực học đường nghiêm trọng nhất, với sự can thiệp của giáo viên khi có sự cố xảy ra.
15 Bạo lực học đường: Huyết án trong sân trường, chuyên mục Giáo dục, Pháp luật Tp.HCM online, ngày 05/12/2010
Tình trạng bạo lực học đường tại TP.HCM đang gia tăng, nhưng nhà trường thường không can thiệp kịp thời khi học sinh gặp khó khăn Các phương pháp xử lý hành vi sai phạm của giáo viên rất đa dạng, từ việc dạy dỗ đến xử phạt nghiêm khắc, dẫn đến cảm giác bất công trong học sinh Điều này tạo ra sự bất đồng giữa học sinh và giáo viên, nếu không được giải quyết, sẽ làm mối quan hệ thầy trò ngày càng xa cách.
Trong phương pháp giảng dạy hiện tại, nhà trường chủ yếu tập trung vào việc dạy chữ mà thiếu sự kết hợp với giáo dục đạo đức và các thói quen tập thể Việc tôn trọng nguyên tắc sống xã hội chủ nghĩa và giáo dục học sinh tránh xa các ảnh hưởng xấu chưa được thực hiện hiệu quả Các phương pháp giáo dục không đúng đắn, cùng với việc thay thế giáo dục bằng biện pháp hành chính, đã dẫn đến sự hời hợt trong giáo dục đạo đức và pháp luật Kết quả là, học sinh không tiếp thu được những bài học đạo đức sâu sắc, dẫn đến hành vi thô lỗ, thiếu tôn trọng và dễ bị lôi kéo vào các hành vi phạm pháp.
Sự không phù hợp trong nội dung giảng dạy môn giáo dục công dân đang gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng trong giáo dục phổ thông Mặc dù môn học này được đưa vào chương trình nhằm trang bị cho học sinh kiến thức về pháp luật và quyền lợi của công dân, nhưng nó vẫn chưa nhận được sự quan tâm đúng mức từ cả giáo viên và học sinh Nhiều người xem đây là môn học phụ, dẫn đến việc học sinh không tiếp thu được kiến thức pháp luật cần thiết, từ đó thiếu hiểu biết về trách nhiệm pháp lý của mình Thêm vào đó, chương trình học quá tải và phương pháp giảng dạy kém hấp dẫn khiến học sinh chán nản, thậm chí bỏ học và dễ bị lôi kéo vào các hoạt động tiêu cực hoặc tội phạm.
17 http://tcyh.yds.edu.vn/2010/Duoc_RHM_YTCC/@@@/YTCC/NGUY%C3%8AN%20NH%C3%82N%20D
Tại TP.HCM, một trong những lý do chính dẫn đến tình trạng trẻ em bỏ học là do cơ cấu của nhóm người có nhu cầu tái hòa nhập xã hội (NCTN) phạm tội Việc bỏ học này chiếm một tỷ trọng khá cao, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tương lai của các em và xã hội.
Sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình trong việc quản lý học sinh hiện nay còn thiếu chặt chẽ và mang tính hình thức Nhiều học sinh đã sử dụng tiền học phí do bố mẹ cung cấp để đi chơi mà không thông báo cho gia đình, dẫn đến khoảng thời gian không có người quản lý Gia đình tin rằng các em đang đi học, trong khi nhà trường lại nghĩ rằng các em ở nhà vì lý do nào đó Chính những khoảng thời gian trống này tạo điều kiện cho học sinh tham gia vào các hoạt động vui chơi, tụ tập và có thể vi phạm pháp luật.
Nguyên nhân và điều kiện về kinh tế - xã hội
Kinh tế - xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và hoàn thiện nhân cách của người trẻ, bên cạnh gia đình và nhà trường Tuy nhiên, sự phát triển này không chỉ mang lại tác động tích cực mà còn tạo ra môi trường thuận lợi cho sự phát sinh và phát triển của tội phạm, đặc biệt là tội phạm do người trẻ thực hiện.
Trong những năm qua, thực hiện đường lối đổi mới, Tp.HCM đã đạt nhiều thành tựu kinh tế, xã hội và khoa học kỹ thuật Sự phát triển này đã thu hút một lượng lớn dân nhập cư, chủ yếu là những người có hoàn cảnh khó khăn từ nông thôn tìm kiếm việc làm Nhiều người trong số họ, đặc biệt là thanh niên, không có học vấn và phải đối mặt với nghèo đói, dẫn đến việc phạm tội để sinh tồn Câu chuyện của T., một thanh niên bỏ học vì gia đình khó khăn, minh chứng cho thực trạng này T đã phải làm bảo vệ với mức lương thấp, nhưng vẫn gửi tiền về cho gia đình Cuối cùng, do áp lực tài chính, T đã phạm tội và bị bắt sau hơn một năm lẩn trốn Tại tòa, kiểm sát viên đã đề nghị mức án nhẹ hơn vì cảm thông với hoàn cảnh của T.
Trong bối cảnh kinh tế phát triển, nhiều gia đình trở nên giàu có nhưng cha mẹ lại mải mê kiếm tiền, dẫn đến việc thiếu quan tâm và chăm sóc con cái Sự bù đắp bằng tiền bạc cho trẻ em đã tạo ra nhu cầu hưởng thụ cao, thói ích kỷ và đua đòi, khiến chúng không chú trọng học hành Hệ quả là một số thanh thiếu niên dễ bị lôi kéo vào những môi trường không lành mạnh như vũ trường và ma túy Điều này giải thích tại sao một bộ phận thanh thiếu niên phạm tội tại TP.HCM lại xuất thân từ những gia đình khá giả.
Sự phát triển kinh tế và tiến bộ xã hội đi kèm với việc du nhập các luồng văn hóa ngoại lai, trong đó có những yếu tố văn hóa tích cực nhưng cũng chứa đựng nhiều tư tưởng chưa được kiểm soát Sự bùng nổ công nghệ thông tin, đặc biệt là internet và truyền hình, đã tạo điều kiện cho NCTN tiếp xúc sớm với nhiều loại hình văn hóa phẩm, trong đó có những nội dung không lành mạnh về bạo lực và tình dục Thiếu sự định hướng đúng đắn, nhiều thanh thiếu niên dễ bị ảnh hưởng tiêu cực, dẫn đến những hành vi nghiêm trọng như hiếp dâm, ví dụ như trường hợp Huỳnh Văn.
Cảnh (17 tuổi) là một điển hình Ngày 03/11/2010, Cảnh đi làm về thấy cháu Đ (bốn
Bài viết đề cập đến tình trạng gia tăng bạo lực trong hành vi phạm tội của người chưa thành niên, với ví dụ điển hình là vụ án của Huỳnh Văn Cảnh, người đã bị Tòa phúc thẩm TAND tối cao tại Tp.HCM tuyên phạt 6 năm 6 tháng tù về tội hiếp dâm trẻ em Cảnh đã thực hiện hành vi này với cháu Đ, sau khi bị ảnh hưởng bởi phim đồi trụy Một trường hợp khác là Huỳnh Văn Trọng, học sinh THPT Nguyễn Hữu Tiến, đã thực hiện hành vi giao cấu với bé P.T.T.V khi không có ai ở nhà Những vụ việc này cho thấy tình trạng hiếp dâm trong nhóm tội phạm do người chưa thành niên thực hiện đang có tỷ lệ cao (1.3%) tại Tp.HCM, phản ánh một thực trạng đáng báo động về bạo lực và sự xâm hại trẻ em.
Một nguyên nhân quan trọng dẫn đến tình trạng vi phạm pháp luật ở thanh thiếu niên là ảnh hưởng tiêu cực từ bạn bè đồng trang lứa Khi gia đình thiếu quan tâm và nhà trường quản lý không hiệu quả, những hành vi vi phạm đạo đức và pháp luật của các em có thể bắt nguồn từ bạn bè cùng lớp, hàng xóm hoặc khu phố Ban đầu, sự học đòi và bắt chước chỉ thể hiện qua những lời nói thô tục và hành vi quậy phá, nhưng theo thời gian, điều này có thể dẫn đến những hành vi nghiêm trọng hơn như gian dối, nghiện ngập, đua xe, và thậm chí là lừa đảo, trộm cắp, hay giết người.
Sự hiện diện của nhiều người lớn phạm tội thường dẫn đến việc gia tăng tội phạm ở nhóm NCTN Nguyên nhân là do thanh thiếu niên thường hiếu động, bồng bột và thiếu khả năng kiềm chế bản năng, dễ bị kích động bởi những người lớn tuổi hơn Khi xung quanh có nhiều người vi phạm pháp luật, tỷ lệ NCTN vi phạm cũng tăng lên đáng kể.
Cần thiết phải giám sát và hỗ trợ người lớn tuổi phạm tội nhằm ngăn chặn tái phạm và giảm thiểu ảnh hưởng tiêu cực của họ đối với cộng đồng.
19 Xem phim đồi trụy nên… hiếp dâm em họ, Tạp chí pháp luật, Pháp luật Tp.HCM online, ngày 07/01/2012
20 Học sinh lớp 11 hiếp dâm bé gái 5 tuổi, chuyên mục Pháp luật, báo Người lao động online, ngày 15/12/2011.
Nguyên nhân và điều kiện về sự quản lý của nhà nước
Quản lý nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc ảnh hưởng đến tình hình tội phạm vị thành niên (THTP), bên cạnh các yếu tố gia đình, nhà trường và kinh tế - xã hội Những thiếu sót trong hệ thống pháp luật về người chưa thành niên (NCTN), cùng với sự yếu kém trong hoạt động của cơ quan bảo vệ pháp luật và hạn chế trong việc phát hiện, xử lý NCTN vi phạm pháp luật, là những nguyên nhân chính dẫn đến sự gia tăng tội phạm ở lứa tuổi này.
Quốc hội đã ban hành nhiều văn bản pháp luật liên quan đến trẻ em như Luật Bảo vệ trẻ em, Luật Giáo dục và Luật Phòng chống bạo lực gia đình Tuy nhiên, việc thực thi các văn bản này còn nhiều bất cập, dẫn đến quyền lợi của trẻ em chưa được đảm bảo Số lượng trẻ em bỏ học vẫn cao, nhiều người trong độ tuổi lao động không được đào tạo nghề, hoặc có việc làm nhưng thu nhập thấp không đủ trang trải cuộc sống Hơn nữa, không ít trẻ em trở thành nạn nhân của bạo lực gia đình Hệ quả là nhiều trẻ em phải lang thang kiếm sống và dễ bị lôi kéo vào con đường phạm tội.
Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng tội phạm nghiêm trọng do người chưa thành niên (NCTN) gây ra là sự thiếu hiệu quả trong công tác thi hành và giám sát pháp luật của các cơ quan bảo vệ pháp luật như Tòa án, Viện kiểm sát, Công an và Tư pháp Các cơ quan này chưa phát huy được tính chủ động trong việc ngăn chặn NCTN vi phạm pháp luật, đồng thời sự phối hợp giữa các cơ quan còn thiếu đồng bộ, gây ra chồng chéo và khó khăn trong cơ chế đấu tranh phòng chống tội phạm NCTN.
Vấn đề phát hiện và xử lý người chưa thành niên phạm tội là rất quan trọng Khi vi phạm pháp luật, họ có thể bị xử lý hành chính hoặc hình sự Những sai phạm trong quá trình xử lý có thể tạo điều kiện cho tội phạm trong nhóm người này gia tăng.
Xử lý hành chính đối với người chưa thành niên vi phạm pháp luật bao gồm biện pháp giáo dục tại cấp xã do Chủ tịch UBND quyết định, với thời hạn từ 3 đến 6 tháng Biện pháp này có hiệu lực trong 6 tháng kể từ khi xảy ra vi phạm Tuy nhiên, thực tế cho thấy biện pháp này gặp nhiều hạn chế, như phụ thuộc vào sự hỗ trợ của cộng đồng và tính tự giác của người vi phạm, trong khi gia đình thường có xu hướng bao che Điều này dẫn đến tình trạng thờ ơ và buông xuôi Hơn nữa, hiện chưa có quy định rõ ràng về trách nhiệm của địa phương trong việc quản lý người vi phạm, dẫn đến tình trạng quyết định chậm trễ hoặc thực hiện hình thức, gây phản ứng tiêu cực từ người bị áp dụng và gia đình họ.
Biện pháp xử lý hành chính nghiêm khắc hơn là đưa đối tượng vào trường giáo dưỡng, quyết định này được thực hiện bởi chủ tịch ủy ban nhân dân cấp huyện Đối tượng áp dụng là những người từ đủ 18 tuổi trở lên.
Người từ 12 đến dưới 14 tuổi có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu thực hiện hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng theo Bộ luật hình sự Đối với người từ 12 đến dưới 16 tuổi, nếu thực hiện hành vi tội phạm ít nghiêm trọng hoặc nghiêm trọng mà đã bị áp dụng biện pháp giáo dục nhưng không có nơi cư trú ổn định, cũng có thể bị xử lý Người từ 14 đến dưới 18 tuổi nếu tái phạm các hành vi như trộm cắp vặt, lừa đảo nhỏ, đánh bạc nhỏ hoặc gây rối trật tự công cộng, và đã từng bị giáo dục nhưng không có chỗ ở ổn định, sẽ bị xem xét trách nhiệm hình sự Ngoài ra, người trong độ tuổi từ 12 đến dưới 18 tuổi nghiện ma túy, thực hiện các hành vi gây rối, càn quấy, hoặc tổ chức đua xe trái phép nhiều lần trong vòng 12 tháng cũng sẽ bị xử lý theo quy định Những người từ 14 đến dưới 18 tuổi đang trong quá trình điều trị tại cơ sở chữa bệnh mà có hành vi vi phạm tương tự cũng bị xem xét trách nhiệm.
Báo cáo tổng hợp năm 2004 của UNICEF và Viện Khoa học Pháp lý Bộ Tư Pháp tại Hà Nội đã nghiên cứu, đánh giá và phân tích tình hình người chưa thành niên vi phạm pháp luật cùng với hệ thống xử lý tại Việt Nam Tài liệu này cung cấp cái nhìn sâu sắc về vấn đề này, góp phần nâng cao nhận thức và cải thiện hệ thống pháp luật liên quan đến thanh thiếu niên.
Theo Điều 24, Pháp lệnh số 44/2002/PL-UBTVQH10, việc xử lý vi phạm hành chính tại cơ sở chữa bệnh có thể áp dụng từ sáu tháng đến hai năm đối với những trường hợp vi phạm từ hai lần trở lên trong mười hai tháng Tuy nhiên, khảo sát tại một số trường giáo dưỡng cho thấy hơn 50% học sinh chưa tham gia vào chương trình giáo dục tại cộng đồng, mặc dù hồ sơ ghi nhận đã được giáo dục Điều này cho thấy sự thiếu minh bạch trong quản lý của chính quyền địa phương, nhằm giảm tỷ lệ tội phạm Mặc dù việc dạy văn hóa và dạy nghề là ưu tiên hàng đầu tại các trường giáo dưỡng, nhưng thực tế gặp nhiều khó khăn như thiếu giáo viên và chương trình dạy nghề chủ yếu tập trung vào những nghề đơn giản, thu nhập thấp như bóc vỏ hạt điều hay đan chiếu, trong khi các nghề kỹ thuật như hàn, tiện lại không được triển khai do thiếu cơ sở vật chất và nơi thực tập.
Vấn đề lưu giữ hành chính đối với NCTN vi phạm pháp luật chưa được thực hiện hiệu quả, dẫn đến nhiều trường hợp bỏ trốn hoặc lang thang, gây khó khăn trong việc xác định tung tích Hệ quả là biện pháp giáo dưỡng không thể thực hiện mặc dù đã có quyết định, làm giảm hiệu quả thi hành pháp luật và có thể dẫn đến hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng hơn.
Việc xử lý hình sự đối với người chưa thành niên phạm tội phải tuân thủ nguyên tắc tại Điều 69 Bộ luật hình sự 1999, sửa đổi bổ sung năm 2009 Theo Điều 70, Tòa án có thể áp dụng các biện pháp tư pháp giáo dục và phòng ngừa như giáo dục tại xã, phường, thị trấn hoặc đưa vào trường giáo dưỡng Tuy nhiên, trong thực tế xét xử tại TAND Tp.HCM và 24 quận, huyện từ năm 2007 đến 2011, không có trường hợp nào áp dụng hai biện pháp này, chỉ có 09 trường hợp được xử phạt cải tạo không giam giữ, trong khi phần lớn bị phạt tù có thời hạn Điều này cho thấy việc áp dụng nguyên tắc xử lý đối với người chưa thành niên phạm tội còn nhiều hạn chế.
23 Điều 1, Nghị định 69/2009/NĐ-CP ngày 01/08/2009 sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị Định 142/2003/NĐ-
Ngày 24/11/2003, CP ban hành quyết định về việc áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào trường giáo dưỡng đối với người chưa thành niên phạm tội tại TP.HCM Tuy nhiên, việc cá thể hóa trách nhiệm đối với từng cá nhân người phạm tội vẫn chưa thực sự khoa học Từ góc độ tội phạm học, nếu chỉ tập trung vào hình phạt tù mà không áp dụng các biện pháp tư pháp giáo dục và phòng ngừa khác, hiệu quả trong việc giáo dục và phòng ngừa tội phạm đối với người chưa thành niên sẽ bị hạn chế.
Mục đích chính của việc áp dụng hình phạt đối với người chưa thành niên (NCTN) là nhằm cải tạo và giáo dục, giúp các em nhận thức được sai lầm của mình và có cơ hội sửa chữa, từ đó tái hòa nhập cộng đồng Do đó, pháp luật hình sự Việt Nam đã quy định riêng trong chương XXXII - Bộ luật Tố tụng hình sự (BLTTHS) về thủ tục tố tụng áp dụng cho NCTN phạm tội Tuy nhiên, thực tế áp dụng các quy định này vẫn còn nhiều bất cập cần được khắc phục.
Không phải mọi trường hợp Điều tra viên, Kiểm sát viên và Thẩm phán xử lý các vụ án liên quan đến người chưa thành niên phạm tội đều cần có kiến thức sâu về tâm lý học, khoa học giáo dục và các hoạt động phòng, chống tội phạm đối với nhóm đối tượng này.
Pháp luật quy định rằng đối với người bị tạm giữ và bị can từ 14 đến dưới 16 tuổi, hoặc người có nhược điểm về tâm thần hoặc thể chất, việc lấy lời khai phải có sự hiện diện của đại diện gia đình, trừ trường hợp đại diện cố ý vắng mặt Tuy nhiên, thực tế quy định này chưa được tuân thủ nghiêm ngặt Ví dụ, vào tối 30-12-2010, tại huyện Hốc Môn (Tp.HCM), Nguyễn Hoài Tâm và Nguyễn Hoàng Vũ cùng đồng bọn đã thực hiện nhiều vụ cướp và hiếp dâm Khi lấy lời khai, cơ quan điều tra đã không mời người đại diện hợp pháp hoặc luật sư, dẫn đến vi phạm nghiêm trọng trong thủ tục tố tụng Mặc dù TAND huyện Hốc Môn đã tuyên án, nhưng sau khi gia đình kháng cáo, TAND Tp.HCM đã hủy án và yêu cầu điều tra lại theo đúng quy trình pháp luật đối với người chưa thành niên.
