NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN, PHÁP LÝ VỀ NHIỆM VỤ, QUYỀN HẠN CỦA TÒA ÁN TRONG THI HÀNH ÁN HÌNH SỰ Ở VIỆT NAM
Một số khái niệm
1.1.1 Khái niệm về thi hành án hình sự
Công tác thi hành án không chỉ là nhiệm vụ chuyên môn mà còn thể hiện quyền lực của Nhà nước Khi bản án hoặc quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật, việc chấp hành và phối hợp giữa nhiều chủ thể là điều bắt buộc Sự tác động và hướng dẫn hành vi của các bên liên quan nhằm đảm bảo phán quyết của Tòa án được thực thi trong thực tế là một yêu cầu thiết yếu trong quản lý Nhà nước.
Hoạt động thi hành án hình sự có tính chất đặc thù, đòi hỏi không chỉ thực hiện đúng nhiệm vụ và quyền hạn mà còn nâng cao hiệu quả quản lý của Nhà nước trong lĩnh vực này, đồng thời đảm bảo nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa Việc Tòa án thực hiện tốt nhiệm vụ thi hành án hình sự sẽ góp phần nâng cao ý thức pháp luật trong quần chúng nhân dân Do đó, đảm bảo tính hiệu lực của bản án và quyết định của Tòa án là yêu cầu rất quan trọng.
Công tác thi hành án hình sự hiện nay đang gây ra nhiều tranh cãi về vai trò của Tòa án Một số quan điểm cho rằng Tòa án không phải là chủ thể chính, mà công tác này là sự phối hợp giữa nhiều cơ quan tư pháp như Viện kiểm sát, Công an và các đơn vị địa phương như Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn nơi bị án cư trú Ngược lại, cũng có ý kiến cho rằng Tòa án giữ vai trò quyết định trong quy trình thi hành án hình sự.
Trong các quy định về hệ thống tổ chức, nhiệm vụ và quyền hạn của cơ quan có thẩm quyền thi hành án hình sự, việc phân định chức năng là rất rõ ràng và cụ thể.
Năng lực của cơ quan quản lý thi hành án hình sự cần được tăng cường để phối hợp hiệu quả với các cơ quan thi hành án hình sự và những cơ quan được giao nhiệm vụ liên quan Việc phân công và phối hợp đồng bộ trong công tác thi hành án hình sự là rất quan trọng, đảm bảo phù hợp với hệ thống tổ chức bộ máy của Nhà nước Mục tiêu là nâng cao hiệu quả công tác thi hành án hình sự thông qua quản lý tập trung và thống nhất vào một đầu mối.
Tòa án đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa, đặc biệt trong công tác thi hành án Nhiệm vụ của Tòa án bao gồm ra quyết định thi hành án, xem xét miễn giảm, hoãn, và tạm đình chỉ thi hành án Quyết định thi hành án hình sự của Tòa án dựa trên bản án, quyết định của chính Tòa án, phản ánh sự đánh giá và trừng phạt Tuy nhiên, nếu chỉ dừng lại ở việc đánh giá và trừng phạt mà không thực hiện các biện pháp thi hành án hình sự, thì sẽ không đạt được hiệu quả trong giáo dục, răn đe, phòng ngừa, và không đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật.
Các bản án và quyết định của Tòa án nhân dân có hiệu lực pháp luật cần được tôn trọng và chấp hành bởi các cơ quan Nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, đơn vị vũ trang và mọi công dân Thi hành án hình sự là hoạt động quyền lực Nhà nước nhằm thực hiện các bản án, quyết định đã có hiệu lực của Tòa án trong thực tiễn Việc thi hành các bản án, quyết định này thể hiện tính thực thi của pháp luật, đồng thời đảm bảo niềm tin vào công lý được áp dụng.
Công tác thi hành án hình sự được điều chỉnh bởi nhiều luật, bao gồm Luật tố tụng hình sự, Luật tổ chức Viện kiểm sát, Luật tổ chức Công an nhân dân, và Luật thi hành án hình sự, cùng với các văn bản hướng dẫn Luật quy định rõ ràng nhiệm vụ và quyền hạn của các cơ quan liên quan trong quá trình thi hành án hình sự, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong thực thi pháp luật.
Vấn đề này đang thu hút sự chú ý của nhiều nhà nghiên cứu, nhà làm luật, cơ quan Nhà nước và cộng đồng dân cư.
Thi hành án hình sự là quá trình thực hiện bản án đã có hiệu lực pháp luật, đảm bảo tính nghiêm minh và hiệu quả trong việc thi hành Đây là bước cuối cùng trong quy trình giải quyết vụ án hình sự, theo đúng quy định của pháp luật.
Bộ Luật tố tụng hình sự, Luật hình sự, và Luật thi hành án hình sự đã quy định rõ ràng về quy trình thi hành án hình sự Các luật như Luật công an nhân dân, Luật tổ chức viện kiểm sát, và Luật tổ chức Tòa án cùng với các văn bản hướng dẫn như Thông tư liên tịch và Nghị quyết đã được ban hành để chỉ đạo nhiệm vụ cụ thể cho từng đơn vị Sự phối hợp giữa các cơ quan này là cần thiết để đảm bảo các quyết định và bản án có hiệu lực pháp luật được thi hành nghiêm túc, nhằm không bỏ sót bị án chưa được thi hành.
Thi hành án hình sự là giai đoạn cuối cùng trong quá trình giải quyết vụ án, bao gồm khởi tố, điều tra, truy tố và xét xử Nếu bản án có hiệu lực pháp luật không được thi hành, toàn bộ quá trình này trở nên vô nghĩa và không có giá trị Việc thi hành đúng bản án và quyết định của Tòa án là rất quan trọng để duy trì trật tự xã hội và bảo vệ quyền lực Nhà nước Đảm bảo hiệu lực pháp luật của các bản án không chỉ giúp thực thi pháp luật mà còn giáo dục, cảm hóa tư tưởng và nhân cách, đồng thời tạo điều kiện tái hòa nhập cộng đồng cho những người đã chấp hành xong hình phạt.
Theo từ điển ngữ pháp tiếng Việt thì nhiệm vụ với nghĩa chung nhất là
“Một công việc phải làm” là trách nhiệm gắn liền với một công việc cụ thể, nhằm đạt được mục tiêu theo chỉ tiêu đã đề ra Nhiệm vụ được hiểu là một khái niệm rộng, bao gồm nhiều khía cạnh khác nhau trong quá trình thực hiện công việc.
Nhiệm vụ trong xã hội được hiểu là trách nhiệm của cá nhân hoặc tổ chức đối với công việc cụ thể, được phân công rõ ràng và có thể ghi nhận bằng văn bản hoặc lời nói Mỗi nhiệm vụ đều có tiêu chí và thời gian hoàn thành nhất định, với một số nhiệm vụ có giới hạn và một số không Theo quy định của pháp luật, nhiệm vụ của các chủ thể phải được xác định rõ ràng và có giá trị pháp lý bắt buộc Trong lĩnh vực thi hành án hình sự, Tòa án có những nhiệm vụ cụ thể được quy định trong Bộ luật tố tụng hình sự và Luật thi hành án hình sự, bao gồm bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa, ban hành quyết định trong quá trình thi hành án, và theo dõi, giám sát, báo cáo về công tác thi hành án Luật cũng quy định rõ nhiệm vụ riêng cho Tòa án nhân dân tối cao và các cấp Tòa án khác.
Trong Luật tố tụng hình sự, nhiệm vụ của Tòa án nhân dân tối cao không được quy định cụ thể, nhưng Luật thi hành án hình sự đã xác định rõ nhiệm vụ của Tòa án này Tòa án chỉ thực hiện những nhiệm vụ đã được pháp luật quy định, không có quyền vượt quá giới hạn nhiệm vụ theo luật Điều này cho thấy, từ góc độ luật học, nhiệm vụ là một quy trình thống nhất được quy định cụ thể trong Bộ luật, Luật và các văn bản dưới luật, được áp dụng đồng nhất tại Việt Nam.
Vai trò, vị trí của Tòa án trong thi hành án hình sự tại Việt Nam
Nghị quyết của Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam nhấn mạnh việc hoàn thiện pháp luật liên quan đến tổ chức và hoạt động của Tòa án Mục tiêu là đảm bảo nguyên tắc xét xử độc lập và đúng pháp luật, đồng thời cải thiện cơ chế quản lý Tòa án ở các cấp.
Tòa án đóng vai trò quan trọng trong quá trình cải cách tư pháp và bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa, thể hiện sự cam kết của Nhà nước trong việc duy trì công lý và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của công dân.
Nghị quyết 48/NQ-TW ngày 24/5/2005 của Bộ Chính trị đã giao cho Tòa án những nhiệm vụ cụ thể và phân quyền phù hợp với từng cấp, giúp Tòa án hoàn thành nhiệm vụ thi hành án hình sự Vai trò của Tòa án rất quan trọng trong quá trình điều tra, truy tố và xét xử, từ khi phát hiện hành vi phạm tội cho đến khi bản án được tuyên Sau khi bản án có hiệu lực pháp luật, Tòa án vẫn giữ vai trò quan trọng trong việc thi hành án, vì đây là đơn vị có thẩm quyền ra quyết định thi hành án Do đó, Tòa án cần thực hiện đầy đủ, nghiêm túc và chính xác để đảm bảo bản án được thi hành và thực hiện đúng quy định pháp luật.
Bản án và quyết định thi hành là những văn bản có hiệu lực pháp luật, bao gồm bản án sơ thẩm không bị kháng cáo, bản án phúc thẩm và các quyết định giám đốc thẩm Một số bản án có thể thi hành ngay cả khi chưa có hiệu lực, như quyết định trục xuất hay áp dụng biện pháp tư pháp Tòa án có vai trò quan trọng trong việc ra quyết định thi hành án hình sự, bao gồm quyết định hoãn, tạm đình chỉ, giảm thời gian chấp hành hình phạt, và xóa án tích Ngoài ra, Tòa án cũng theo dõi việc thi hành án, xem xét miễn giảm án phạt tiền, tổ chức thi hành án tử hình, và hỗ trợ Hội đồng đặc xá Trung ương trong việc thực hiện đặc xá.
Tòa án có thẩm quyền ra quyết định thi hành án, và người bị kết án có trách nhiệm thực hiện hình phạt theo bản án Quy trình thi hành hình phạt được quy định bởi luật tố tụng hình sự, trong khi các quyết định liên quan đến thi hành án dân sự thuộc về cơ quan thi hành án dân sự.
Tòa án đóng vai trò quan trọng trong công tác thi hành án, không chỉ là cơ quan ban hành quyết định mà còn phối hợp với Viện kiểm sát, Công an và chính quyền địa phương Trách nhiệm của Tòa án là đảm bảo không bỏ sót bị án trong quá trình thi hành án Để thực hiện nhiệm vụ này, Tòa án cần thực hiện đầy đủ, nghiêm túc và chính xác quyền hạn của mình, nhằm đảm bảo các bản án và quyết định được thi hành theo đúng quy định của pháp luật.
Để đảm bảo tính thực thi của pháp luật trong quản lý Nhà nước, việc duy trì hiệu lực pháp luật của bản án và quyết định của Tòa án là rất quan trọng Công tác thi hành án hình sự không chỉ thể hiện sự nghiêm minh của pháp luật mà còn phải tuân thủ nguyên tắc quản lý của Nhà nước Mặc dù nhiều chủ thể tham gia vào quá trình này, Tòa án đóng vai trò chủ chốt Công tác thi hành án hình sự mang tính chuyên môn và thể hiện quyền lực của Nhà nước Nếu Tòa án không thực hiện đúng nhiệm vụ và quyền hạn của mình, các hoạt động điều tra, truy tố và xét xử sẽ mất đi giá trị nghiêm minh, ảnh hưởng đến việc trừng phạt, giáo dục và răn đe, từ đó làm suy yếu quyền lực của Nhà nước và trật tự xã hội.
Khái quát về pháp luật thi hành án hình sự trước khi có Luật thi hành án hình sự
1.3.1 Trước khi ban hành Bộ luật tố tụng hình sự năm 1988
Sự phát triển của pháp luật hình sự đã dẫn đến việc hình thành các quy định về thi hành án hình sự, nhằm đảm bảo các bản án và quyết định của Tòa án được thực hiện Tuy nhiên, do nhiều yếu tố khách quan và chủ quan, quyền hạn và nhiệm vụ của Tòa án trong lĩnh vực thi hành án hình sự vẫn chưa được quy định một cách cụ thể.
Từ năm 1945 đến 1986, do đặc thù và điều kiện của nước ta, Nhà nước đã xây dựng chế độ xã hội chủ nghĩa theo mô hình kinh tế tập trung và bao cấp, dẫn đến sự phát triển hạn chế của pháp luật, đặc biệt là pháp luật thi hành án hình sự Trong giai đoạn này, Bộ luật hình sự năm 1985 được coi là văn bản pháp lý cơ bản duy nhất, trong khi không có các văn bản pháp luật hệ thống và đầy đủ khác, đặc biệt là các quy định cụ thể về nhiệm vụ và quyền hạn của Tòa án trong thi hành án hình sự.
Trong giai đoạn đầu, nhiệm vụ và quyền hạn của Tòa án trong thi hành án hình sự chưa được quy định rõ ràng do hạn chế về pháp luật và điều kiện phát triển của đất nước Tuy nhiên, khi Bộ luật tố tụng hình sự đầu tiên được ban hành, pháp luật về thi hành án hình sự đã có những bước tiến quan trọng, với nhiệm vụ và quyền hạn của Tòa án được quy định một cách cụ thể hơn.
1.3.2 Trong Bộ luật tố tụng hình sự năm 1988 và Pháp lệnh thi hành án phạt tù Đến giai đoạn trước khi có Bộ luật tố tụng hình sự năm 1988, tình hình đất nước ta bước sang thời kỳ mở cửa, xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, phát triển kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước Nhà nước ban hành nhiều văn bản pháp luật, tạo hành lang pháp lý cho các thành phần kinh tế phát triển Cùng với sự phát triển của tội phạm gia tăng, Tòa án xét xử nhiều loại tội phạm khác nhau với số lượng bị cáo bị kết án ngày càng cao Vì thế, yêu cầu phải ban hành các quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án về thi hành án hình sự nhằm điều chỉnh các quan hệ phát sinh trong quá trình thi hành án hình sự là điều cần thiết
Bộ luật tố tụng hình sự năm 1988 chưa pháp điển hóa công tác thi hành án hình sự, dẫn đến việc các quy định về nhiệm vụ và quyền hạn của Tòa án trong lĩnh vực này chủ yếu được ghi nhận qua các văn bản pháp luật khác nhau Những văn bản này bao gồm Nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân Tối cao, Thông tư liên ngành và Thông tư hướng dẫn của Bộ Công an Sự thiếu đồng bộ trong quy định này không đảm bảo cho Tòa án thực hiện tốt nhiệm vụ thi hành án hình sự một cách thống nhất, đồng thời cũng không bảo vệ quyền lợi chính đáng của người chấp hành án.
Ngày 08/3/1993, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Pháp lệnh thi hành án phạt tù, bao gồm 6 chương và 37 điều, với chương 1 quy định những điều khoản chung, chương 2 quy định về cơ quan quản lý và tổ chức thi hành án phạt tù, và chương 3 quy định thủ tục thi hành án phạt tù một cách chặt chẽ Tuy nhiên, nhiệm vụ và quyền hạn của Tòa án chỉ được quy định một cách tổng quát tại Điều 3 của Pháp lệnh.
Tòa án và Viện kiểm sát cần phối hợp chặt chẽ với cơ quan quản lý và thi hành án phạt tù để đảm bảo thực hiện công tác thi hành án hiệu quả Đồng thời, các cơ quan này phải kịp thời ra quyết định liên quan đến việc thi hành án theo đúng quy định của pháp luật, như được nêu trong Điều 7 về nhiệm vụ và quyền hạn của Tòa án trong việc hoãn chấp hành hình phạt tù.
Nhiệm vụ và quyền hạn của Tòa án trong công tác thi hành án hình sự hiện nay còn chưa rõ ràng, do pháp luật chưa quy định cụ thể Thực tế, công tác này chủ yếu được thực hiện theo các quy định trong Bộ luật tố tụng hình sự, từ chương XXIV đến chương XXVIII, cụ thể từ Điều 226 đến Điều 238 Do đó, giai đoạn thi hành án vẫn được xem như một phần của quá trình tố tụng hình sự.
Pháp lệnh thi hành án phạt tù năm 1993 đánh dấu sự hình thành của ngành luật độc lập, xác định rõ ràng các cơ quan có trách nhiệm trong việc thi hành án hình sự Để cụ thể hóa nội dung của pháp lệnh này, Tòa án nhân dân Tối cao đã có những hướng dẫn và quy định cần thiết.
Bộ Nội vụ và Viện kiểm sát nhân dân Tối cao đã ban hành Thông tư liên ngành số 03/TTLN ngày 30/6/1993, hướng dẫn thực hiện các quy định về thủ tục đưa người bị kết án vào Trại giam, hoãn và tạm đình chỉ thi hành án phạt tù, giảm thời hạn chấp hành hình phạt, cũng như việc điều trị bệnh tâm thần cho người đang chấp hành án Đây là lần đầu tiên hoạt động thi hành án phạt tù được ghi nhận ở tầm Pháp lệnh, thể hiện sự phát triển của pháp luật Việt Nam trong lĩnh vực thi hành án hình sự và quy định nhiệm vụ của Tòa án Sự ghi nhận này không chỉ tạo cơ sở pháp lý cho quản lý Nhà nước mà còn bảo đảm quyền lợi hợp pháp cho người bị kết án Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, Pháp lệnh vẫn còn một số bất cập cần được sửa đổi để phù hợp với thực tiễn.
Ngày 21 tháng 12 năm 1999, kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa X đã thông qua Bộ luật hình sự, có hiệu lực ngày 01/7/2000 Để thi hành Bộ luật hình sự năm 1999, ngày 21/12/1999 Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 32/1999/QH10 và ngày 28/01/2000, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết 229/2000/NQ-UBTVQH10 hướng dẫn việc thi hành án đối với trường hợp miễn thi hành hình phạt tử hành đối với một số tội mà Bộ luật hình sự năm 1985 có quy định hình phạt tử hình; việc miễn chấp hành hình phạt đối với người bị kết án trước ngày công bố Bộ luật hình sự năm 1999 về hành vi mà Bộ luật hình sự trước đây quy định là tội phạm nhưng Bộ luật hình sự năm 1999 không quy định là tội phạm Các quy định của Bộ luật hình sự năm 1999 và các hướng dẫn thi hành mặc dù không đơn thuần thuộc lĩnh vực thi hành án hình sự nhưng việc thi hành trong thực tiễn liên quan trực tiếp đến công tác thi hành án và tác động đến quyền lợi của người bị kết án
Trong giai đoạn này, Nhà nước ta đã ban hành nhiều Nghị định quy định chi tiết về việc thi hành án hình sự, bao gồm Nghị định số 61/2000/NĐ-CP về thi hành hình phạt tù treo, Nghị định 60/2000/NĐ-CP về hình phạt cải tạo không giam giữ, Nghị định 59/2000/NĐ-CP về biện pháp giáo dục đối với người chưa thành niên phạm tội, và Nghị định 53/2001/NĐ-CP hướng dẫn thi hành các hình phạt cấm cư trú và quản chế Những quy định này thể hiện sự quan tâm của Nhà nước đối với công tác thi hành án hình sự, đồng thời khẳng định vai trò và quyền hạn của Tòa án, góp phần hình thành và phát triển ngành luật hình sự độc lập.
Pháp luật thực định về nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án trong thi hành án hình sự
1.4.1 Theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003
Thi hành án hình sự là một giai đoạn quan trọng trong quá trình tố tụng hình sự, kế thừa các quan điểm trước đây Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 đã dành riêng phần thứ năm, từ Điều 255 đến Điều 271, để quy định chi tiết về thi hành án hình sự, cụ thể từ chương XXV đến chương XXIX.
Bộ luật tố tụng hình sự quy định rõ ràng nhiệm vụ và quyền hạn của Tòa án trong việc thi hành án, bao gồm ra quyết định thi hành án, hoãn thi hành án, tạm đình chỉ hoặc đình chỉ chấp hành án phạt tù, và miễn giảm thời gian chấp hành án Ngoài ra, Tòa án còn có trách nhiệm gửi các bản án, thực hiện chế độ thống kê và báo cáo về thi hành án hình sự, cũng như giải quyết khiếu nại Luật pháp Việt Nam coi thi hành án hình sự là một giai đoạn trong quá trình tố tụng, do đó, Bộ luật tố tụng hình sự có phần quy định riêng về thi hành bản án và quyết định của Tòa án Tuy nhiên, không phải tất cả quy định về thi hành án đều được nêu trong Bộ luật này, mà còn được quy định trong các văn bản pháp luật khác như Nghị định và Pháp lệnh.
Các văn bản pháp luật liên quan đến thi hành án hình sự và quyết định của Tòa án bao gồm Nghị quyết số 01/2007/NQ-HĐTP và Nghị quyết số 02/2010/NQ-HĐTP, hướng dẫn áp dụng quy định của Bộ luật hình sự về thời hiệu thi hành bản án, miễn chấp hành hình phạt và giảm thời hạn chấp hành hình phạt Ngoài ra, Thông tư liên tịch số 02/2005/TTLT cũng cung cấp hướng dẫn về miễn, giảm thi hành án đối với khoản tiền phạt và án phí.
1.4.1.1 Ra quyết định thi hành án hình sự
Theo Điều 269 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 và các Điều 57, 58, 59, 76 Bộ luật hình sự, Tòa án có trách nhiệm thi hành án hình sự đối với các bản án mà mình xét xử Các bản án và quyết định thi hành bao gồm bản án của Tòa án cấp sơ thẩm không bị kháng cáo, kháng nghị, bản án của Tòa án cấp phúc thẩm, và các quyết định của Tòa án giám đốc thẩm hoặc tái thẩm Nguyên tắc chung là mọi bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật phải được thi hành nghiêm chỉnh và được tôn trọng bởi các cơ quan, tổ chức và công dân Cá nhân, cơ quan, tổ chức có liên quan phải chấp hành nghiêm túc bản án, quyết định của Tòa án và chịu trách nhiệm trước pháp luật về việc thi hành Tuy nhiên, những bản án tuyên bố bị cáo không phạm tội, miễn trách nhiệm hình sự, hoặc quyết định đình chỉ vụ án sẽ không được thi hành.
Theo Điều 11 của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2003, Tòa án có quyền đình chỉ hoặc hủy bản án sơ thẩm trong trường hợp bị cáo đã chết hoặc khi bị cáo đang bị tạm giam Trong trường hợp này, Tòa án cấp sơ thẩm có thể quyết định đình chỉ vụ án, miễn trách nhiệm hình sự hoặc miễn hình phạt, và bản án sẽ được thi hành ngay nếu thời hạn phạt tù bằng hoặc ngắn hơn thời gian đã tạm giam Tuy nhiên, những phần bản án bị kháng cáo sẽ không được thi hành cho đến khi có quyết định của Tòa án Đối với các bản án hình sự có phần dân sự, cơ quan thi hành án dân sự sẽ thực hiện quyết định thi hành Tòa án cũng có trách nhiệm thi hành các hình phạt bổ sung như quản chế, cấm đảm nhiệm chức vụ và hình phạt trục xuất Các cơ quan như Công an và chính quyền địa phương sẽ đảm nhận việc thi hành các hình phạt này, bao gồm giám sát và giáo dục những người được hưởng án treo hoặc bị phạt cải tạo không giam giữ.
Hình phạt tiền, dù là hình phạt chính hay bổ sung, phải được cơ quan thi hành án dân sự ra quyết định thi hành Để đảm bảo việc thi hành án đúng quy định, cần xác định chính xác thời hạn án có hiệu lực pháp luật, tức là thời hạn ra quyết định thi hành án hình sự sau khi hết thời gian kháng cáo, kháng nghị Tuy nhiên, việc ra quyết định thi hành án hình sự thường bị chậm trễ do phụ thuộc vào việc nhận bản án phúc thẩm, quyết định tái thẩm, giám đốc thẩm Để đưa người bị kết án đến trại giam, trong vòng bảy ngày kể từ ngày bản án có hiệu lực hoặc từ khi nhận được bản án phúc thẩm, Chánh án Tòa án sơ thẩm phải ra quyết định thi hành hoặc ủy thác cho Tòa án khác cùng cấp Quyết định thi hành án phải tuân thủ mẫu thống nhất và đầy đủ tiêu chí theo quy định tại khoản 2 Điều 256 Bộ luật tố tụng hình sự, đồng thời được gửi đến Viện kiểm sát, cơ quan thi hành án, trại tạm giam và người bị kết án.
Chánh án có trách nhiệm ra quyết định thi hành án trong vòng bảy ngày, bao gồm cả ngày làm việc và ngày nghỉ Tòa án cấp phúc thẩm phải gửi bản án và quyết định phúc thẩm trong thời hạn mười ngày kể từ ngày tuyên án cho Tòa án, Viện kiểm sát, cơ quan Công an nơi đã xử sơ thẩm, và những người liên quan đến kháng cáo Nếu Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao xử phúc thẩm, thời hạn có thể kéo dài nhưng không quá 25 ngày Đối với quyết định giám đốc thẩm và tái thẩm, thời hạn giao quyết định là mười ngày kể từ ngày ra quyết định, phải gửi đến người bị kết án, người kháng nghị, Tòa án, Viện kiểm sát, và cơ quan Công an nơi đã xử sơ thẩm.
Trong thực tế, bản án và quyết định của Tòa án cấp phúc thẩm thường không được gửi đúng thời hạn theo quy định pháp luật, dẫn đến sự chậm trễ trong việc giao nhận bản án Cụ thể, Tòa án cấp phúc thẩm và giám đốc thẩm không đảm bảo thời hạn 10 ngày cho Tòa án cấp tỉnh và 25 ngày cho Tòa án nhân dân tối cao Sự chậm trễ này ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định thi hành án hình sự của Tòa án cấp sơ thẩm, kéo dài thời gian ra quyết định thi hành án và gây khó khăn cho bị án trong việc chờ đợi quyết định thi hành án.
Tòa án chỉ ra quyết định thi hành án khi có các căn cứ quy định tại Điều
Theo Bộ luật tố tụng hình sự, cụ thể là các điều 255, 240 và 237, trong thực tiễn đã xảy ra tình huống Tòa án cấp sơ thẩm ra quyết định thi hành án khi bản án hoặc quyết định đang bị kháng cáo hoặc kháng nghị Điều này xảy ra do Tòa án chưa nhận được kháng nghị, kháng cáo, và trong trường hợp kháng cáo, kháng nghị quá hạn, Tòa án cần chờ quyết định từ Tòa án cấp phúc thẩm về việc chấp nhận hay không kháng cáo, kháng nghị đó Ngoài ra, có những trường hợp kháng nghị từ Viện kiểm sát cấp trên được gửi qua đường Bưu điện, dẫn đến việc Tòa án cấp phúc thẩm phải chuyển đơn về Tòa án cấp sơ thẩm để xử lý.
Trong trường hợp người bị kết án phạt tù giam nhưng đang tại ngoại, Tòa án phải tống đạt quyết định thi hành án và gửi đến cơ quan Công an để áp giải nếu họ không tự nguyện thi hành Theo Điều 256 Bộ luật tố tụng hình sự, Chánh án Tòa án đã xử sơ thẩm phải ủy thác cho Tòa án nơi người bị kết án thường trú thực hiện quyết định thi hành hình phạt Nếu Tòa án xác minh rằng người bị kết án đã bỏ đi mà không có địa chỉ cụ thể, cần phải có văn bản yêu cầu Tòa án nhận quyết định ủy thác và thực hiện các thủ tục cần thiết Nếu Tòa án được ủy thác trả lại kèm theo xác minh nơi ở của người bị kết án, nơi này phải hủy quyết định ủy thác và ra quyết định thi hành hình phạt Nếu địa chỉ cư trú không thuộc địa phương, cần hủy quyết định ủy thác và gửi quyết định mới kèm theo kết quả xác minh địa chỉ Trong trường hợp người bị kết án bỏ trốn và không nhận được giấy triệu tập, Chánh án Tòa án có quyền yêu cầu Công an ra quyết định truy nã theo quy định.
256 Bộ luật tố tụng hình sự
Chánh án có quyền ủy thác cho Tòa án khác cùng cấp, bao gồm Tòa án nhân dân cấp huyện hoặc cấp tỉnh, thực hiện quyết định thi hành án hình sự Quy trình này bao gồm việc cung cấp hồ sơ liên quan để hỗ trợ Tòa án được ủy thác trong việc thi hành án.
1.4.1.2 Ra quyết định hoãn chấp hành hình phạt tù
Hoãn chấp hành hình phạt tù là quyết định của Tòa án về việc tạm hoãn thi hành án đối với người bị xử phạt tù đang tại ngoại, dựa trên các căn cứ theo Điều 61 Bộ luật hình sự hoặc lý do khác Nếu sau bảy ngày kể từ khi hết thời hạn hoãn mà người bị kết án không có mặt tại cơ quan Công an mà không có lý do chính đáng, cơ quan Công an sẽ thực hiện việc đưa họ đi chấp hành hình phạt Chánh án có quyền quyết định hoãn thi hành án và nếu không chấp nhận, phải thông báo lý do không chấp nhận cho các bên liên quan Tòa án cũng có trách nhiệm xem xét kiến nghị của Viện kiểm sát liên quan đến quyết định hoãn, và có quyền hủy hoặc không chấp nhận yêu cầu này Tòa án có thẩm quyền tự ban hành quyết định hoãn thi hành án theo đề nghị của các cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân khi thấy cần thiết.
Tòa án có trách nhiệm theo dõi việc hoãn chấp hành hình phạt tù, với các tiêu chí bao gồm họ và tên người bị kết án, số bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật, ngày tháng năm của bản án, tội danh và mức hình phạt, lý do hoãn, số quyết định hoãn, thời gian hoãn, và ngày hết hạn hoãn Những tiêu chí này giúp Tòa án có cơ sở để ra quyết định thi hành án Khi cần thiết, Chánh án có quyền ký quyết định hoãn chấp hành hình phạt tù, tuy nhiên, nếu không còn căn cứ để hoãn, Tòa án sẽ thực hiện thủ tục buộc người bị kết án phải chấp hành hình phạt tù theo quy định pháp luật.
2 Điều 261 Bộ luật tố tụng hình sự
Tòa án có trách nhiệm gửi quyết định hoãn thi hành án cho bị án và Viện kiểm sát, Công an cùng cấp Khi hết thời hạn hoãn, Tòa án sẽ thông báo để bị án tiếp tục chấp hành án Nếu bị án không có mặt và không có lý do chính đáng, Công an sẽ áp giải họ đi thi hành án Tuy nhiên, nếu có lý do được xem là chính đáng, Công an sẽ không thực hiện việc áp giải, và nếu tình trạng này kéo dài có thể dẫn đến việc hết thời hiệu thi hành án hình sự, gây khó khăn cho Tòa án trong việc thực hiện nhiệm vụ của mình.
Trong thực tế, có những trường hợp bị án cố tình xin hoãn thời gian tại ngoại, do đó, Chánh án cần xem xét kỹ lưỡng về thời hạn và điều kiện hoãn Luật quy định phụ nữ mang thai hoặc nuôi con nhỏ được hoãn đến khi con 36 tháng tuổi, nhưng nếu bị án lợi dụng để kéo dài thời gian, Tòa án gặp khó khăn trong việc thi hành án Do đó, quyết định hoãn nên có thời hạn 01 năm, sau đó cần xác minh lý do hoãn vẫn còn hiệu lực Đối với trường hợp bệnh nặng, cần có kết luận từ bệnh viện cấp tỉnh trở lên, và việc theo dõi sức khỏe để xác định tình trạng bệnh cũng cần được quy định rõ ràng Chánh án phải thông báo rõ lý do nếu không chấp nhận yêu cầu hoãn, và khi hết thời gian hoãn, cần ra quyết định thi hành án ngay lập tức.
1.4.1.3 Tạm đình chỉ chấp hành hình phạt tù
