Nhận thức chung về các khái niệm tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố
Khái niệm về tố giác, tin báo về tội phạm
Dưới góc độ ngôn ngữ học, thì các thuật ngữ: tố cáo, tố giác, tin báo được hiểu là:
Tố cáo là hành động thông báo cho cộng đồng hoặc các cơ quan có thẩm quyền về một cá nhân hoặc hành vi phạm pháp cụ thể Mục đích của việc tố cáo là vạch trần những hành động sai trái hoặc tội ác, nhằm lên án và ngăn chặn chúng.
Tố giác: Báo cho cơ quan chính quyền biết người hoặc hành động phạm pháp nào đó
Tin là thông tin được truyền tải để thông báo về các sự kiện và tình hình đang diễn ra Nó thể hiện sự truyền đạt và phản ánh qua nhiều hình thức khác nhau, giúp người nhận hiểu rõ hơn về thế giới xung quanh và các quá trình đang diễn ra trong đó.
Báo cáo là hành động thông báo về sự kiện đã xảy ra và cung cấp thông tin cho những người có trách nhiệm nhằm cảnh báo về những nguy cơ có thể ảnh hưởng đến trật tự an ninh chung.
Theo Khoản 1, Điều 2 của Luật Tố cáo năm 2011, tố cáo được định nghĩa là hành động của công dân thông báo cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền về các hành vi vi phạm pháp luật Những hành vi này có thể gây thiệt hại hoặc đe dọa đến lợi ích của Nhà nước, cũng như quyền và lợi ích hợp pháp của công dân và tổ chức.
Tố cáo là quyền của công dân để báo cáo các hành vi vi phạm pháp luật cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền Tùy thuộc vào lĩnh vực pháp luật vi phạm, có các loại tố cáo khác nhau Các hành vi vi phạm có dấu hiệu tái phạm sẽ được cơ quan tiến hành tố tụng giải quyết theo quy định của pháp luật về tố tụng hình sự (khoản 3 Điều 31 Luật Tố cáo) Việc tố giác và báo tin về tội phạm cũng được thực hiện theo quy định của pháp luật về tố tụng hình sự (Khoản 2 Điều 3 Luật Tố cáo).
Trong tố tụng hình sự, hành vi tố cáo về tội phạm được gọi là tố giác Điều này phản ánh nội dung khái niệm tố giác và tin báo về tội phạm.
Tố cáo hành vi vi phạm pháp luật và tố giác tội phạm có sự khác biệt quan trọng Tố cáo không phân biệt tính chất hay mức độ vi phạm, trong khi tố giác chỉ đề cập đến những hành vi vi phạm pháp luật có dấu hiệu cấu thành tội phạm theo quy định của Bộ luật hình sự.
Khái niệm tố cáo bao gồm cả tố giác tội phạm theo luật tố tụng hình sự, với sự khác biệt chính là tố cáo là quyền công dân, trong khi tố giác tội phạm vừa là quyền vừa là nghĩa vụ Quan hệ pháp luật về tố cáo chỉ phát sinh khi công dân thực hiện quyền tố cáo, còn quan hệ pháp luật về tố giác tội phạm phát sinh ngay khi công dân biết về tội phạm Công dân có quyền quyết định tố cáo hành vi vi phạm pháp luật, nhưng phải có nghĩa vụ tố giác tội phạm.
Theo Điều 314 Bộ luật hình sự, công dân có trách nhiệm tố giác tội phạm nếu biết về một hành vi phạm tội đang chuẩn bị hoặc sẽ được thực hiện Việc không tố giác tội phạm có thể dẫn đến việc bị truy cứu trách nhiệm hình sự với tội "Không tố giác tội phạm".
Tố giác và tin báo về tội phạm là hai khái niệm quan trọng trong lĩnh vực pháp luật Tố giác về tội phạm được hiểu là việc thông báo cho cơ quan, tổ chức có thẩm quyền về hành vi phạm tội của một cá nhân Trong khi đó, tin báo về tội phạm là thông tin do cơ quan, tổ chức cung cấp, nhằm làm cơ sở cho việc khởi tố vụ án hình sự.
Thực trạng lập pháp tố tụng hình sự qui định về tố giác, tin báo về tội phạm từ năm 1988 đến nay cho thấy:
Theo Bộ luật tố tụng hình sự năm 1988 và năm 2003, việc khởi tố vụ án hình sự chỉ được thực hiện khi có dấu hiệu tội phạm rõ ràng Dấu hiệu tội phạm có thể được xác định qua các nguồn như tố giác của công dân, thông báo từ cơ quan, tổ chức, hoặc thông tin trên các phương tiện truyền thông Công dân có quyền tố giác tội phạm đến các cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án và các tổ chức khác Khi nhận được tố giác, các cơ quan này phải nhanh chóng thông báo về tội phạm cho Cơ quan điều tra.
Thông tư liên ngành số 03/TT-LN ban hành ngày 15/5/1992, được ký bởi Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Nội vụ (hiện nay là Bộ Công an), Bộ Quốc phòng, Bộ Lâm nghiệp và Tổng cục Hải Quan, quy định các hướng dẫn liên quan đến việc thực hiện nhiệm vụ của các cơ quan nhà nước trong lĩnh vực an ninh, quốc phòng và quản lý tài nguyên.
03) hướng dẫn thi hành các quy định của Luật Tố tụng hình sự về tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm đã nêu:“Tin báo và tố giác về tội phạm là những thông tin về tội phạm được quy định trong Bộ luật Hình sự do công dân, cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội (gọi tắt là người, cơ quan, tổ chức) cung cấp cho cơ quan có trách nhiệm tiếp nhận và giải quyết; do các phương tiện thông tin đại chúng nêu lên hoặc cho người phạm tội tự thú” Khái niệm này có những điểm chưa phù hợp, chưa nêu và phân biệt giữa
5 Viện Khoa học pháp lý - Bộ Tư pháp (2006), Từ điển luật học, NXB Tư pháp, Hà Nội, tr 785 và 765.
Theo Viện Khoa học pháp lý - Bộ Tư pháp (2006), Bộ luật Tố tụng hình sự hiện hành không định nghĩa rõ ràng về tố giác và tin báo về tội phạm Tuy nhiên, Thông tư liên tịch số 06/2013/TTLT-BCA-BQP-BTC-BNN&PTNN-VKSNDTC, ban hành ngày 02/8/2013, đã cung cấp hướng dẫn chi tiết về việc tiếp nhận và giải quyết các tố giác, tin báo về tội phạm Cụ thể, tại Điều 3 của Thông tư này, các khái niệm tố giác và tin báo về tội phạm được làm rõ, tạo cơ sở pháp lý cho việc thực hiện các quy định liên quan.
1- Tố giác về tội phạm là những thông tin về hành vi có dấu hiệu tội phạm do cá nhân có danh tính, địa chỉ rõ ràng cung cấp cho cơ quan, cá nhân có trách nhiệm tiếp nhận giải quyết
Vai trò, ý nghĩa của tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố
Nguồn thông tin về tội phạm là những phương tiện cung cấp dữ liệu liên quan đến các hành vi phạm tội Tố giác và tin báo về tội phạm được thể hiện qua nhiều hình thức thông tin, được gọi là các nguồn tố giác và tin báo về tội phạm.
Theo Điều 100 Bộ luật Tố tụng hình sự Việt Nam năm 2003, các nguồn thông tin về tội phạm bao gồm nhiều loại dữ liệu khác nhau.
Cá nhân có thể trực tiếp tố giác và báo tin về tội phạm, bao gồm cả trường hợp người bị hại gửi đơn yêu cầu khởi tố vụ án hình sự, được xem là một hình thức tố giác Ngoài ra, thông tin về tội phạm cũng có thể được cung cấp từ các cơ quan nhà nước và tổ chức xã hội.
-Tin báo qua phản ánh trên các phương tiện thông tin đại chúng như báo, đài truyền hình, báo điện tử,…
Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Bộ đội biên phòng, Hải quan, Kiểm lâm, lực lượng Cảnh sát biển và các cơ quan khác của Công an nhân dân, Quân đội nhân dân có nhiệm vụ tiến hành các hoạt động điều tra trực tiếp để phát hiện dấu hiệu tội phạm Những thông tin về tội phạm được phát hiện thông qua các hoạt động của các cơ quan có thẩm quyền như khám nghiệm hiện trường và tử thi, cũng như từ mạng lưới bí mật của Cơ quan điều tra Đây là nguồn thông tin quan trọng giúp các cơ quan này xác định và xử lý tội phạm hiệu quả.
Sự tự thú của người phạm tội đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin về hành vi vi phạm pháp luật và là cơ sở để khởi tố vụ án Bản chất của sự tự thú chính là việc một cá nhân thông báo về tội phạm mà họ đã thực hiện, góp phần vào quá trình điều tra và xử lý tội phạm.
Tố giác và tin báo về tội phạm đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong cuộc đấu tranh chống tội phạm, vì đây là nguồn thông tin phổ biến nhất Những thông tin này thường là bước khởi đầu và là cơ sở cần thiết để tiến hành các hoạt động tố tụng hình sự.
Công tác tiếp nhận, giải quyết tố giác về tội phạm và kiến nghị khởi tố
Nhiệm vụ tiếp nhận và thẩm quyền giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố
Hoạt động tiếp nhận và giải quyết tố giác tin báo về tội phạm cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật Trọng tâm là quán triệt các nguyên tắc cơ bản trong toàn bộ quá trình này để đảm bảo tính chính xác và hiệu quả.
Việc tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm cùng với kiến nghị khởi tố phải tuân thủ nghiêm ngặt theo quy định của pháp luật Không được phép từ chối tiếp nhận hoặc giải quyết bất kỳ tố giác, tin báo nào về tội phạm vì bất kỳ lý do nào.
Chỉ những cơ quan có thẩm quyền mới được giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố Hành vi trái pháp luật trong quá trình này sẽ bị xử lý kỷ luật hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự, tùy thuộc vào tính chất và mức độ vi phạm.
Khi tiếp nhận tố giác và tin báo về tội phạm, các cá nhân và đơn vị phải đảm bảo không tiết lộ nội dung cho những cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân không có thẩm quyền.
Cơ quan tiếp nhận và giải quyết tố giác về tội phạm có trách nhiệm phản hồi cho tổ chức hoặc cá nhân đã cung cấp thông tin Đồng thời, họ phải bảo mật thông tin của người tố giác và hướng dẫn các biện pháp để giữ kín thông tin này.
Cơ quan tiếp nhận và giải quyết tố giác tội phạm có trách nhiệm áp dụng các biện pháp cần thiết để bảo đảm an toàn cho người báo tin, người kiến nghị khởi tố, cũng như những người thân của họ, nhằm bảo vệ tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm và tài sản của các cá nhân và tổ chức liên quan.
Mọi hành vi không tuân thủ quy định về tố giác, tin báo tội phạm và kiến nghị khởi tố, dẫn đến việc không kịp thời ngăn chặn hoặc khắc phục hậu quả của tội phạm, sẽ bị xử lý theo pháp luật Điều này bao gồm cả trường hợp người phạm tội bỏ trốn, tiêu hủy chứng cứ hoặc xóa dấu vết.
Các cơ quan, tổ chức và cá nhân có trách nhiệm và thẩm quyền cần nắm vững các nguyên tắc cơ bản và yêu cầu, đảm bảo thực hiện đúng đắn trong toàn bộ quy trình tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm cũng như kiến nghị khởi tố.
Theo Điều 103 Bộ Luật tố tụng hình sự, cơ quan điều tra và Viện kiểm sát có trách nhiệm tiếp nhận đầy đủ mọi tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố từ cá nhân, cơ quan, tổ chức Tuy nhiên, quy định này chưa đầy đủ về các cơ quan, tổ chức có trách nhiệm tiếp nhận Thông tư liên tịch 06/2013/TTLT đã mở rộng trách nhiệm tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm cho nhiều cơ quan như Công an nhân dân, Quân đội nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ đội biên phòng, cơ quan Hải quan, lực lượng Cảnh sát biển, cùng các cơ quan khác được giao nhiệm vụ điều tra Đối với kiến nghị khởi tố, trách nhiệm tiếp nhận cũng thuộc về các cơ quan điều tra và Viện kiểm sát, yêu cầu chuyển ngay đến cơ quan điều tra có thẩm quyền để xử lý.
Theo Điều 103 Bộ luật Tố tụng hình sự, trong vòng hai mươi ngày kể từ khi nhận được tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố, cơ quan có thẩm quyền phải tiến hành giải quyết các thông tin này.
Cơ quan điều tra có trách nhiệm kiểm tra và xác minh thông tin để quyết định khởi tố hoặc không khởi tố vụ án hình sự Nếu vụ việc có nhiều tình tiết phức tạp hoặc cần xác minh ở nhiều địa phương, thời gian giải quyết có thể kéo dài nhưng không quá hai tháng Kết quả giải quyết sẽ được gửi cho Viện kiểm sát cùng cấp và thông báo cho cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân đã cung cấp thông tin về tội phạm.
Thông tư liên tịch 06/20013/TTLT quy định rõ thẩm quyền giải quyết tố giác và tin báo tội phạm, bao gồm các cơ quan như Cơ quan điều tra trong Công an nhân dân, Cơ quan điều tra trong Quân đội nhân dân, Cơ quan điều tra của Viện kiểm sát nhân dân tối cao, và Cơ quan điều tra của Viện kiểm sát Quân sự Trung ương Ngoài ra, các cơ quan như Bộ đội biên phòng, Hải quan, Kiểm lâm, và lực lượng Cảnh sát biển cũng có thẩm quyền tiến hành điều tra khi tiếp nhận thông tin về tội phạm trong lĩnh vực quản lý của mình Đối với kiến nghị khởi tố, các cơ quan có thẩm quyền giải quyết cũng bao gồm các cơ quan điều tra nêu trên, và thẩm quyền này được xác định dựa trên quyền hạn điều tra của từng cơ quan.
1.2.2 Hoạt động tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố
Giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố là nhiệm vụ quan trọng của các cơ quan có thẩm quyền, yêu cầu xác minh và xử lý thông tin một cách hiệu quả Cơ quan điều tra phải tiến hành xác minh ngay sau khi tiếp nhận các thông tin thuộc thẩm quyền, và nếu không thuộc thẩm quyền, cần chuyển ngay cho cơ quan điều tra có thẩm quyền kèm theo tài liệu liên quan Các cơ quan được giao nhiệm vụ điều tra cũng phải thông báo cho Viện kiểm sát và cơ quan điều tra có thẩm quyền khi phát hiện dấu hiệu tội phạm Viện kiểm sát, sau khi tiếp nhận thông tin, cần chuyển ngay cho cơ quan điều tra có thẩm quyền để đảm bảo thực hiện nhiệm vụ kiểm sát hiệu quả các hoạt động tiếp nhận thông tin về tội phạm.
Cơ quan điều tra trong Công an nhân dân và Viện kiểm sát các cấp tổ chức trực ban hình sự nhằm tiếp nhận đầy đủ mọi tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố Họ phân loại và chuyển ngay thông tin cho các đơn vị có thẩm quyền giải quyết, với địa điểm tiếp nhận đặt ở nơi thuận tiện và có biển ghi tên cơ quan để mọi người dễ dàng nhận biết Ngoài ra, các cơ quan như Quân đội nhân dân, Bộ đội biên phòng, cơ quan Hải quan, Kiểm lâm và lực lượng Cảnh sát biển cũng được giao nhiệm vụ tiếp nhận tố giác và tin báo về tội phạm, đảm bảo rằng mọi thông tin đều được tiếp nhận và xử lý kịp thời.
Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Bộ đội biên phòng, Hải quan, Kiểm lâm, Cảnh sát biển và các cơ quan khác thuộc Công an nhân dân, Quân đội nhân dân có trách nhiệm tiếp nhận và ghi nhận tố giác, tin báo về tội phạm cùng kiến nghị khởi tố Khi cá nhân hoặc đại diện tổ chức đến tố giác, cần lập biên bản tiếp nhận Nếu thông tin được cung cấp qua điện thoại hoặc phương tiện thông tin khác, cơ quan phải ghi nhận vào sổ tiếp nhận và có thể ghi âm, ghi hình nếu thông tin quan trọng Trong trường hợp người phạm tội tự thú, cần lập biên bản tiếp nhận.
Trình tự tiếp nhận và giải quyết tố giác tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố
Cơ quan điều tra tiến hành khám nghiệm hiện trường và khám nghiệm tử thi, thực hiện đối chất và nhận dạng Ngoài ra, các hoạt động khác thuộc thẩm quyền cũng được thực hiện theo sự phân công của Thủ trưởng Cơ quan điều tra.
Thủ trưởng Cơ quan điều tra có trách nhiệm pháp lý đối với các hành vi và quyết định của bản thân Tương tự, điều tra viên cũng phải chịu trách nhiệm trước pháp luật và Thủ trưởng Cơ quan điều tra về những hành vi và quyết định của mình.
