Tính cấp thiết của Đề tài
Mua bán doanh nghiệp, một hoạt động kinh doanh dựa trên nền tảng kinh tế thị trường và quyền tự do kinh doanh, đã tồn tại từ lâu trên thế giới Tại Việt Nam, hoạt động này chỉ mới phát triển trong những năm gần đây, nhưng những lợi ích mà nó mang lại cho nền kinh tế là vô cùng quan trọng và không thể phủ nhận.
Trước đây, việc tìm kiếm đối tác mua lại để dừng kinh doanh tại Việt Nam gặp nhiều khó khăn do thị trường chưa phát triển Những người muốn đầu tư thường phải đối mặt với chi phí cao và rủi ro lớn Tuy nhiên, việc mua lại một doanh nghiệp là chiến lược thông minh giúp giảm thiểu rủi ro, vì đã có sẵn khách hàng và có thể học hỏi từ những kinh nghiệm của người đi trước.
Hiện nay, sự hội nhập và toàn cầu hóa kinh tế đã thúc đẩy mạnh mẽ xu hướng mua bán doanh nghiệp tại Việt Nam, tạo ra cơ hội hấp dẫn cho nhiều doanh nghiệp trong nước cũng như các nhà đầu tư nước ngoài.
Một thị trường mua bán doanh nghiệp vận hành tốt sẽ mang lại nhiều lợi ích
Về mặt kinh tế, việc chuyển nhượng doanh nghiệp từ những nhà đầu tư kém hiệu quả sang những người có khả năng và năng lực tài chính tốt hơn giúp bảo vệ tài sản xã hội và tăng cường hiệu quả kinh doanh Hơn nữa, quá trình mua bán doanh nghiệp tạo ra sự năng động và cạnh tranh trong nền kinh tế, khơi thông dòng chảy vốn và thúc đẩy hoạt động kinh doanh Đặc biệt, việc bán thành công những doanh nghiệp đang đối mặt với nguy cơ phá sản cũng góp phần giải quyết vấn đề thất nghiệp, một vấn đề nóng trong xã hội hiện nay.
Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư và Luật Cạnh tranh năm 2005 đã thiết lập khung pháp lý cho các doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam, tạo điều kiện thuận lợi cho việc mua bán doanh nghiệp Sự gia nhập WTO của Việt Nam đã giúp các nhà đầu tư gỡ bỏ nhiều rào cản, mang lại sự tự do hơn trong việc lựa chọn hình thức đầu tư.
Bài viết phân tích các quy định pháp luật liên quan đến Mua doanh nghiệp và chỉ ra những thiếu sót trong hệ thống pháp lý hiện hành điều chỉnh hoạt động này Từ đó, đề xuất các giải pháp nhằm thúc đẩy sự phát triển toàn diện của hoạt động mua bán doanh nghiệp tại Việt Nam, đảm bảo tính phù hợp với pháp luật, qua đó khẳng định tính cấp thiết của đề tài.
Tình hình nghiên cứu Đề tài
Mua bán doanh nghiệp tại Việt Nam đã được hình thành từ Nghị định số 103/1999/NĐ-CP ngày 10 tháng 9 năm 1999 của Chính phủ, quy định về giao, bán, khoán kinh doanh và cho thuê doanh nghiệp nhà nước Hiện nay, Nghị định này đã được thay thế bởi Nghị định số 80/2005/NĐ-CP, tiếp tục điều chỉnh các nội dung liên quan đến hoạt động mua bán doanh nghiệp.
Nghiên cứu về mua bán doanh nghiệp Nhà nước đã thu hút sự chú ý của nhiều tác giả, trong đó có đề tài "Một số vấn đề về bán, khoán, kinh doanh và cho thuê doanh nghiệp nhà nước" của TS Nguyễn Văn Đề tài này tập trung phân tích các khía cạnh quan trọng liên quan đến việc chuyển nhượng và quản lý doanh nghiệp Nhà nước, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và phát triển bền vững trong bối cảnh hiện nay.
Bài viết này đề cập đến các nghiên cứu liên quan đến chế độ pháp lý về bán doanh nghiệp Nhà nước, bao gồm khoá luận tốt nghiệp của sinh viên Nguyễn Thị Hồng Lê năm 2001 và các công trình nghiên cứu khác như luận văn thạc sĩ của Trần Thanh Tùng năm 2007 về "Mua bán doanh nghiệp theo pháp luật hiện hành" Ngoài ra, cũng có các đề tài tập trung vào việc kiểm soát hoạt động mua bán doanh nghiệp, góp phần làm rõ hơn các khía cạnh pháp lý trong lĩnh vực này.
Bài viết "Pháp luật kiểm soát hoạt động mua lại công ty theo pháp luật hiện hành" của Trần Anh Khoa năm 2006 chưa đề cập đến việc nghiên cứu sâu về các chủ thể tham gia vào hoạt động bán doanh nghiệp và các hình thức thể hiện của hoạt động này.
Phạm vi, mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Đề tài này nghiên cứu các quy định pháp luật hiện hành về mua bán doanh nghiệp, phân tích rủi ro pháp lý ảnh hưởng đến hoạt động này Tập trung vào thực tiễn mua bán doanh nghiệp, đề tài đối chiếu với quy định pháp luật để xác định các vấn đề cần làm rõ, nhằm hạn chế rủi ro pháp lý cho doanh nghiệp sau giao dịch Mục tiêu là bảo đảm lợi ích hợp pháp cho doanh nghiệp và tạo ra môi trường pháp lý hoàn thiện, thu hút đầu tư trong và ngoài nước.
Với mục đích trên, đề tài có nhiệm vụ giải quyết các vấn đề sau :
Thứ nhất, nghiên cứu điều kiện hình thành, đưa ra định nghĩa và phân tích đặc trưng của hoạt động mua bán doanh nghiệp
Nghiên cứu quy định hiện hành của pháp luật Việt Nam về chủ thể tham gia hoạt động mua bán doanh nghiệp là cần thiết, đặc biệt đối với các loại hình doanh nghiệp được quy định trong Luật Doanh Nghiệp 2005.
Nghiên cứu các quy định pháp luật hiện hành tại Việt Nam là rất quan trọng để hiểu rõ những vấn đề phát sinh liên quan đến hoạt động mua bán doanh nghiệp Việc nắm bắt các quy định này giúp doanh nghiệp tuân thủ luật pháp và tránh rủi ro pháp lý trong quá trình giao dịch.
Trong thời gian qua, hoạt động mua bán doanh nghiệp tại Việt Nam đã diễn ra sôi nổi, nhưng cũng gặp phải nhiều vấn đề pháp lý phức tạp Việc phân tích những thách thức này là cần thiết để hiểu rõ hơn về tình hình hiện tại Dự đoán tương lai, hoạt động mua bán doanh nghiệp có thể sẽ thay đổi theo hướng tích cực, với sự cải thiện trong khung pháp lý và sự gia tăng niềm tin từ nhà đầu tư.
Dựa trên phân tích thực tế, cần đề xuất các biện pháp nhằm hoàn thiện quy định pháp luật Việt Nam về mua bán doanh nghiệp trong tương lai.
Phương pháp nghiên cứu
Để giải quyết các vấn đề nghiên cứu từ Đề tài, các phương pháp phân tích và so sánh quy định pháp luật hiện hành đã được áp dụng, tập trung vào hoạt động mua bán doanh nghiệp giữa các loại hình doanh nghiệp khác nhau Ngoài ra, phương pháp thống kê được sử dụng để tổng kết các hoạt động mua bán tại Việt Nam trong những năm gần đây, bao gồm tình hình hoạt động của doanh nghiệp và số lượng vụ mua bán đã diễn ra Các phương pháp khác cũng được áp dụng để giải quyết các vấn đề đặt ra trong Đề tài này.
Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
Kết quả nghiên cứu từ khoá luận này có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo bổ sung cho pháp luật thực định Ngoài ra, một số kiến nghị của Đề tài cũng có giá trị tham khảo đối với cá nhân và tổ chức có nhu cầu tìm hiểu về vấn đề này.
Khóa luận này sẽ đánh giá những khó khăn và rủi ro mà doanh nghiệp thường gặp trong hoạt động mua bán doanh nghiệp, từ đó góp phần hoàn thiện pháp luật và cơ chế quản lý mua bán doanh nghiệp tại Việt Nam.
6 Cơ cấu của khoá luận
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và danh muc tài liệu tham khảo, khoá luận gồm 2 chương:
Chương 1: Những vấn đề lí luận cơ bản về mua bán doanh nghiệp
Chương 2: Vấn đề pháp lí phát sinh từ việc thực hiện hoạt động bán doanh nghiệp và kiến nghị hoàn thiện
NHỮNG VẤN ĐỀ LÍ LUẬN CƠ BẢN VỀ BÁN DOANH NGHIỆP
1.1 Khái quát về hoạt động bán doanh nghiệp:
1.1.1 Khái niệm và đặc điểm của doanh nghiệp:
Doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp dịch vụ và sản xuất sản phẩm cho xã hội, góp phần tạo ra của cải và thúc đẩy sự phát triển kinh tế của mỗi quốc gia.
Theo Luật Doanh Nghiệp năm 2005, doanh nghiệp được định nghĩa là tổ chức kinh tế có tên riêng, tài sản và trụ sở giao dịch ổn định, được đăng ký kinh doanh theo quy định pháp luật với mục đích thực hiện các hoạt động kinh doanh.
Tác giả dựa vào định nghĩa này để phân tích bản chất độc đáo của doanh nghiệp như một loại hàng hóa tham gia vào các giao dịch mua bán trên thị trường.
Doanh nghiệp tham gia vào hoạt động mua bán doanh nghiệp có những đặc điểm giống như hàng hóa thông thường, theo học thuyết kinh tế - chính trị Mác-Lênin Hàng hóa luôn bao gồm hai yếu tố cơ bản là giá trị và giá trị sử dụng.
Giá trị của hàng hóa được thể hiện qua sức lao động của con người được tích lũy trong quá trình sản xuất Tương tự, giá trị của doanh nghiệp cũng được hình thành từ giá trị sức lao động của từng cá nhân và tập thể, thông qua các hoạt động đầu tư, quản lý và sản xuất.
Giá trị sử dụng của hàng hóa phản ánh công dụng của nó trong việc thỏa mãn nhu cầu con người Doanh nghiệp cũng có giá trị sử dụng, nhưng nó mang tính trừu tượng hơn so với hàng hóa thông thường Khác với các sản phẩm cụ thể như sách hay vở, giá trị sử dụng của doanh nghiệp thể hiện qua các dòng sản phẩm và dịch vụ mà doanh nghiệp cung cấp, nhằm đáp ứng nhu cầu và thị hiếu đa dạng của người tiêu dùng.
Trong thị trường mua bán, doanh nghiệp không chỉ đơn thuần là hàng hóa mà còn mang giá trị trao đổi, được xác định bởi thỏa thuận giữa bên mua và bên bán Giá cả phụ thuộc vào giá trị, giá trị sử dụng và quy luật cung cầu của thị trường Do đó, một doanh nghiệp có thể có giá trị hàng hóa lên tới hàng tỉ đồng nhưng cũng có thể được bán với mức giá tượng trưng chỉ một đô la.
Tuy nhiên, doanh nghiệp lại là một “hàng hóa đặc biệt” Tính chất “đặc biệt” này được thể hiện ở những khía cạnh sau:
Sự hình thành doanh nghiệp khác với việc hình thành tài sản thông thường, vì doanh nghiệp phải tuân theo trình tự và thủ tục luật định, không chỉ dựa vào ý muốn của người sáng lập Doanh nghiệp là tổ chức kinh tế hợp pháp, được thành lập và hoạt động theo hình thức pháp lý nhất định như công ty TNHH, công ty cổ phần, doanh nghiệp tư nhân, và hợp tác xã Các tổ chức và cá nhân muốn thành lập doanh nghiệp tại Việt Nam phải lựa chọn hình thức pháp lý theo quy định của pháp luật Để doanh nghiệp được công nhận, cần có sự cho phép của cơ quan Nhà nước thông qua thủ tục đăng ký Giấy đăng ký kinh doanh và giấy chứng nhận đầu tư là những “giấy phép thông hành” cơ bản cho doanh nghiệp bắt đầu hoạt động, đồng thời đăng ký kinh doanh cũng là thủ tục hành chính công nhận tư cách pháp lý của doanh nghiệp với trụ sở và tên riêng.
Doanh nghiệp là một thực thể sống được pháp luật công nhận, có khả năng tự tạo ra quyền và nghĩa vụ pháp lý từ nền tảng luật định Hoạt động của doanh nghiệp diễn ra thông qua các cá nhân, sản xuất hàng hóa và dịch vụ, do đó giá trị của doanh nghiệp thay đổi liên tục Theo D Larua.A Caillat, doanh nghiệp là cộng đồng sản xuất của cải, trải qua những thăng trầm, thành công và thất bại Doanh nghiệp không chỉ tạo ra giá trị kinh tế mà còn đóng góp vào giá trị xã hội thông qua hoạt động kinh doanh Tốc độ phát triển của doanh nghiệp liên quan chặt chẽ đến sự phát triển của nền kinh tế, với doanh nghiệp mạnh mẽ góp phần vào ngân sách Nhà nước và nâng cao sức cạnh tranh quốc gia trên trường quốc tế.
2 D.Larua.A Caillat (1992), Kinh tế doanh nghiệp, NXB Khoa Học Xã Hội
Quá trình hình thành và phát triển đặc biệt của doanh nghiệp đã dẫn đến một “kết thúc” khác biệt so với sự tiêu vong thông thường của hàng hóa Doanh nghiệp chấm dứt hoạt động thông qua các thủ tục như phá sản, hợp nhất, sáp nhập, chia tách và giải thể theo quy định của pháp luật Sự chấm dứt này đồng thời phát sinh nhiều vấn đề cần giải quyết, bao gồm quyền và nghĩa vụ pháp lý, tài sản, tài chính, lao động và đất đai.
Doanh nghiệp có những điểm khác biệt rõ rệt so với các loại hàng hóa khác trong giao dịch mua bán trên thị trường Chính vì vậy, hoạt động mua bán doanh nghiệp mang một bản chất và đặc trưng riêng biệt.
1.1.2 Bản chất của hoạt động bán doanh nghiệp
Sự hình thành hoạt động bán doanh nghiệp gắn liền với sự tồn tại của nền kinh tế thị trường, được coi là thành tựu vĩ đại trong lịch sử văn minh nhân loại Trước đây, trong nền kinh tế tập trung bao cấp, chỉ có hai thành phần quốc doanh và tập thể, do đó không có hoạt động bán doanh nghiệp Nhà nước kiểm soát mọi hoạt động kinh tế từ sản xuất đến tiêu thụ, làm triệt tiêu động lực sáng tạo và cạnh tranh Ngược lại, nền kinh tế thị trường với tính cạnh tranh và năng động đã thúc đẩy doanh nghiệp phát triển, khuyến khích họ nâng cao năng suất lao động và chất lượng sản phẩm để đáp ứng nhu cầu thị trường và gia tăng lợi nhuận.
Quá trình cạnh tranh trong nền kinh tế giúp củng cố và nâng cao vị thế của các doanh nghiệp mạnh, đồng thời loại bỏ những doanh nghiệp yếu kém và thua lỗ Điều này dẫn đến nhu cầu tự thân trong sản xuất kinh doanh, và bán doanh nghiệp trở thành một giải pháp quan trọng.