PHAN III MUC TIEU, NOI DUNG, LO TRINH VA TRIEN VONG
3.1. Muc tieu va Noi dung cua Cong dong ASEAN
Tai Hoi nghi Thugng dinh ASEAN lan thu 9, cac nha lanh dao ASEAN da thong qua Tuyen bd Hoa hgp ASEAN II ve xay dung mot Cong dong ASEAN bao gdm ba tru cot: Cong ddng Kinh te, Cong ddng An ninh va Cong ddng Van hoa - Xa
___ r \
hoi. Tuyen bd Hoa hgp ASEAN II neu r5 muc dich xay dung mot Cong dong ASEAN mo rong, nang dong va tu cuang, va ASEAN se tiep tuc thuc day mot cong ddng gom cac xa hoi diim boc lan nhau va mot ban sac chung khu vuc.
Nam 2004, tai Hoi nghi Thugng dinh ASEAN lan thu 10, cac nha lanh dao ASEAN da thong qua Chuang trinh Hanh ddng Vien Chan vai chu de “Huang tai mot Cong dong ASEAN hoi nhap, hoa binh, dim boc va thinh vuomg chung” Chuang trinh nay khang dinh quyet tam “theo duoi muc tieu hoi nhap toan dien cua ASEAN tien tai thuc hien mot Cong dong ASEAN cai ma, nang dong va vung manh vao nam 2020” Nam 2005, tai Hoi nghi Thugng dinh ASEAN lan thu 11, cac nha lanh dao ASEAN da thong qua Tuyen bd ve viec thiet lap Hien chuang ASEAN. Tai Hoi nghi thugng dinh lan thu 14, cac nha lanh dao ASEAN da thong qua ban Ke hoach Cong ddng ASEAN la su ket hgp cua ba ban Ke hoach Cong ddng Chinh tri-An ninh, Cong ddng Kinh te va Cong ddng Van hoa-Xa hoi ASEAN kem theo Ke hoach thuc hien Sang kien hoi nhap ASEAN giai doan II (2009-2015).
H iln chuang ASEAN co hieu luc vao ngay 15 thang 11 nam 2008 la tru cot the chi cua Cong ddng ASEAN. Theo Hien chuang, ASEAN se la mot td chuc lien chinh phu vdi co cau td chuc nhu sau:
- Hoi nghi Thugng dinh la co quan hoach dinh chinh sach cao nhat cua ASEAN, dugc td chuc hai lin mot nam.
- Hoi ddng Dieu phoi ASEAN gom cac Ngoai trudng ASEAN co trach nhiem chuan bi, dilu phoi viec trien khai cac thoa thuan va quyet dinh cua Hoi nghi Thuong dinh....
- Cac Hoi dong Cong ddng ASEAN bao gom Chinh tri - An ninh, Kinh te va Van hoa - Xa hoi.
- Cac ca quan cap Bo theo tung linh vuc cua ASEAN.
- Tong Thu ky, Pho tong thu ky va Ban thu ky ASEAN
- Uy ban Dai dien thuong true ASEAN gom dai dien cua cac quoc gia thanh
t \ y r
vien de tra giup cong viec cho cac Hoi dong Cong dong va phoi hap hoat dong vdi cac Ban thu ky ASEAN quoc gia...
- Cac Ban thu ky ASEAN quoc gia - Co quan nhan quyen ASEAN
- Quy ASEAN tra giup cho Tdng thu ky ASEAN va cac ca quan lien quan cua ASEAN nham ung ho viec xay dung Cong dong ASEAN.
Muc tieu va noi dung cua Cong ddng chinh tri-an ninh ASEAN (APSC) Tuyen bd Hoa hop ASEAN II neu r5 “Cong ddng An ninh ASEAN dupe lap ra de nang hop tac chinh tri va an ninh cua ASEAN len mot tam cao moi, bao dam cac nude trong khu vice chung song hoa binh voi nhau va voi toan the gioi trong moi trudng cong bang, dan chu va hai hoa.” Hien chuang ASEAN cung xac dinh muc tieu chinh ma APSC hudng tdi la:
> APSC nham thuc hien muc tieu xay dung ASEAN tu mot Hiep hoi trd thanh mot Cong ddng hop tac lien chinh phu chat che, vdi muc do lien kit cao hon nhung se khong trd thanh mot to chuc sieu qudc gia co chinh sach ddi ngoai chung, mot lien minh quan su hay khdi phong thu chung.
> APSC nhim nang hap tac chinh tri va an ninh len tim cao mdi, tang cudng hoa binh, dn dinh chinh tri, dan chu va thinh vuang trong khu vuc thong qua hgrp tac toan dien v l chinh tri va an ninh. ASC se tao ra su tac dong tuong hd lan nhau, lam tang tinh trach nhiem va chia se ve an ninh, nhung
khong lam ton hai ve chu quyen va sir doc lap trong chinh sach doi ngoai cua mdi nude.
_ f ? >
Ban Ke hoach APSC da neu ra ba dac diem chinh ma cong dong nay hudng tdi la: i) mot cong dong dua tren luat le, gia tri va chuan muc chung; ii) mot khu vuc gan ket, hoa binh va tu cudng co trach nhiem chung doi vdi an ninh toan dien; va Hi) mot khu vuc nang dong va hudng ngoai trong mot the gidi tang cudng hoi nhap va tuy thuoc lan nhau. De thuc hien dieu nay Ban ke hoach APSC da dua ra cac phuong thuc xay dung APSC, bao gom:
- Hop tac va phat trien chinh tri, tap trung vao viec thuc diy mot moi trudng cong bang, dan chu va hai hoa; quyen va nghTa vu cua con ngudi; va giao luu nhan dan.
- Xay dung va chia se cac chuln muc ung xu, tap trung vao viec tang cudng co che Hiep udc Than thien va Hop Tac ASEAN (TAC); dam bao thuc hien Tuyen b6 cach ung xu cac ben ve Bien Dong (DOC) va xay dung Cong udc ASEAN v l chong khung bo.
- Ngan ngua, giai quyet va kien tao hoa binh sau xung dot, tap trung vao tang cudng cac bien phap xay dung long tin, cac bien phap phong ngua, tang cudng tiln trinh ARF, gia tang hop tac tren cac van de an ninh phi truyen thdng, no luc duy tri sir ton trong toan ven lanh thd va doan ket cua cac nude thanh vien, tim kilm cac phuong thuc, co che mdi giai quyet xung dot, tang cudng ho tra nhan dao trong ASEAN, phuc hoi va tai thiet sau xung dot tai nhung khu vuc bi anh hudng va thi It lap mot ca chi huy dong cac nguon lire can thiet cho viec xay dung hoa binh sau xung dot.
- Cung co vai trd trung tam cua ASEAN trong hop tac khu vuc va xay dung
> * r
cong ddng, thuc day quan he vdi cac doi tac ben ngoai khu vuc va tang cudng tham van va hap tac ddi vdi cac van de da phuong.
Muc tieu va noi dung cua Cong dong kinh te ASEAN (AEC) TuySn bd Hoa hop ASEAN II neu:
> “Cong ddng kinh te ASEAN la viec thuc hien muc tieu cuoi cung la hoi nhap kinh te nhu tam nhin ASEAN 2020 da vach ra, nham tao ra mdt Khu
vuc kinh t i ASEAN on dinh, thinh vugng va canh tranh cao co tu do lira chuyln hang hoa, dich vu va dau tu, tu do di chuyen von horn, phat trien
r 7 ■ > *
kinh te binh dang, giam doi ngheo va khac biet ve kinh te xa hoi vao nam 2020”(Phin B .l).
> “Cong dong kinh te ASEAN can bien ASEAN thanh mot thi truong va co so san xudt duy nhat, biln su da dang cua khu vuc thanh nhung ca hoi phat triln kinh doanh, dua ASEAN tra thanh mot mat xich nang dong va manh me hon trong day chuyen cung ung toan cau” (Phan B.3)
Ban K l hoach AEC (Muc 8, phan II) tiep tuc khang dinh AEC dua tren bon tru cot chinh la: i) mot thi truong va ca sd san xuat duy nhat; ii) mot khu vuc kinh te canh tranh cao; iii) mot khu vuc phat trien kinh te binh dang; va iv) mot khu vuc hoi nhap
> r y
hoan toan vao nen kinh te toan cau.
Muc tieu “thi trudng va co so san xudt duy nhat” cua AEC dua tren bon tu do (4F) a muc ylu la: tu do di chuyen hang hoa, tu do di chuyen dich vu, tu do di chuyen v6n hon va tu do di chuyen lao dong co tay nghe. Noi cach khac, AEC la mo hinh lien k it kinh t l khu vuc dua tren va nang cao han nhung ca che lien ket kinh te hien co
7 7 7
cua ASEAN, bo sung them hai noi dung mai la tu do di chuyen lao dong va di chuyen v6n tu do han. Theo T6ng thu ky ASEAN Ong Keng Yong, ASEAN se khong theo mo hinh EU, se khong co mot dong tien chung va se khong co tu do di chuyen dan cu vi tai nhilu nude tinh trang chinh tri vln con bat 6n, ma chu yeu gidi han d muc do di chuyln cua lao dong co tay nghe (VietNamnet, 23/10/2006). Nhu vay, AEC co the dugc xem la mot Thi truong chung trie (tru di hai noi dung gom thue quan chung va hai hoa chinh sach kinh ti) hoac mot FTA cong (cong them noi dung di chuyln tu do cac yeu to san xuat). Cong thuc cua AEC la:
AEC = FTA+
= CM -
(vl ca ban) = AFTA +AFAS +AICO) + AIA + IAI
7 * *
Co the noi, noi dung “mot thi trudng va co so san xudt duy nhat ” cua AEC la gia ca thdng nhit. Theo Romeo A. Reynes (2004), dieu do co th i dugc hinh dung nhu
sau: mot cong ty san xuat xe hoi xay dung nha may tai Thai lan co th i nhap khlu sam lop tir Malaixia, ac quy tir Philippin, thue lao dong co tay nghe tir Viet Nam, vay von tir Xingapo, va thue cac dich vu tu van tir Indonexia tuy thuoc vao noi nao co thi cung cap cac yeu to san xuat voi gia thanh re nhat. Cong ty do co the ban xe hoi tai Thai lan cung de dang nhu van chuyen xe hoi sang va ban tai Malaixia. Nhu vay, toan bo nln kinh te ASEAN co the dugc xem nhu la mot nen kinh te thong nhat, giua cac cong ty ASEAN se khong con phan biet nha nhap khau voi nha xuat khau ASEAN cung nhu nha dau tu trong nuac vai nha dau tu nuac ngoai.
Xet ve mSt the che cua AEC, ASEAN se tiep tuc sir dung Hoi nghi Bo trudng Kinh te ASEAN (AEM) la co che chinh (thong qua cac Hoi ddng AFTA va AIA) dilu phoi tat ca cac hoat dong hgp tac kinh te cua ASEAN. Cu thi: (1) SEOM se la co chi giai quyet cac vin de co tinh ky thuat. AEM chi tham gia khi cac vin d! do cin co quyet dinh chinh tri vugt qua thim quyln cua SEOM; (2) Mdi nuac cu mot quan chuc
r t r
cao cap, thap nhat la Vu trucmg, lam trucmg doan dam phan. Cac trucmg doan dam phan gap nhau hang thang tai Ban Thu ky ASEAN; (3) Thanh lap mot he thdng cac che tai de thuc hien, tu van va giam sat viec thuc hien cac hiep dinh ASEAN. Ngoai ra, AEC se hoat dong dua tren Hien chuang ASEAN vdi cac nguyen tic can ban la bo phieu theo da sd hoac ap dung cac cong thuc nhu 10-X hoac 2+X.
Muc tieu va noi dung cua Cong ddng van hoa-xa hoi ASEAN (ASCC) Ban Ke hoach ASCC (Dieu 4 va 5) neu ro:
> Muc tieu co ban cua ASCC la ddng gop xay dung mot Cong ddng ASEAN lay nhan dan lam trung tam va co trach nhiem xa hoi, nham dat dugc sir doan ket va thong nhat lau dai giua nhan dan ASEAN thdng qua thuc diy mgt ban sic chung va xay dung mot xa hoi chia se, dum boc, gin kit, va hai hda, nai ma su thinh vugng, ddi song va phuc lgi cua ngudi dan dugc tang cudng.
> ASCC se dap ung nguyen vgng cua khu vuc nhim nang cao chit lugng sdng cua ngudi dan thdng qua cac hoat ddng hgp tac, liy con ngudi lam trung tam va than thien vdi mdi trucmg, hudng tdi su phat triln bln vung.
ASCC cung xay dung mot nen tang vung chac cho sir hieu biet rong rai hon, m6i quan he lang gieng t6t va mot tinh than trach nhiem chung.
Tu goc do van hoa va phat trien, co the noi ASCC co muc tieu thuc day hoi nhap va lien k it van hoa sau rong trong ASEAN, hinh thanh mai nha van hoa chung cho cong ddng ASEAN, phat triln van hoa cho con ngudi, vi con ngudi. Tren co so do, ASCC huong toi sau noi dung va dac diem chinh: i) Phat triln nguon nhan luc; ii) Phuc lgi va dam bao an sinh xa hoi; iii) Cong bang va cac quyen xa hoi; iv) Dam bao moi truong bln vung; v) Xay dung mot ban sic ASEAN; va vi) Thu hep khoang cach phat triln.
Tuyen bd v i su hoa hap ASEAN II cung da thong qua sau dilm trong viec xay dung Cong dong van hoa-xa hoi ASEAN, gom co:
- Dong Nam A gin ket trong moi quan he doi tac nhu mot cong dong cac xa hoi dum boc lln nhau;
- Nang cao muc s6ng cua cac nhom ngudi chiu thiet thdi va cu dan nong thon, huy dong sir tham gia tich cuc cua moi tang ldp nhan dan dia phuong;
- Danh nhieu nguon luc hon nua cho giao due pho thong va sau Dai hgc, dao tao phat triln khoa hgc cong nghe, tao viec lam va bao trg xa hoi, cong bang xa hoi;
- Hgp tac trong llnh vuc y te cong cong, chong va kiem soat cac benh lay truyen, thudc chfta tri vdi gia ca phu hgp;
- Hd trg bao tdn va phat huy nhung di san van hoa da dang, gin giu ban sic va tang cudng nhan thuc cua ngudi dan ve ASEAN; va
- Nang cao cac tinh than ASEAN tuong trg lin nhau.
3.2. Lo trinh va Triin vong cua Cgng dong ASEAN Lo trinh hinh thanh Cong dong ASEAN
Co th i chia lo trinh hinh thanh Cong dong ASEAN lam hai giai doan chinh.
Giai doan 2003-2009: Trong giai doan nay, lo trinh hinh thanh Cong ddng ASEAN da dugc rut ngan va cy the hoa trong mot thdi gian tuong ddi ngin ke tu Tuyen bd Hoa hgp ASEAN II nam 2003. Nam 2004, tai Hoi nghi Thugng dinh
ASEAN lin thu 10, ASEAN da thong qua Chuang trinh Hanh dong Vien Chan, dua ra cac bien phap xay dung Cong dong trong giai doan 2004-2010. Tai Hoi nghi Thuong dinh ASEAN lan thu 12 nam 2007, ASEAN da quyet dmh day nhanh viec thanh lap Cong dong vao nam 2015 thay vi thdi han ban dau la nam 2020 nhu neu trong Tuyen b6 Hoa hop ASEAN II. Cung trong thdi gian nay, ASEAN tiep tuc trien khai Sang kiln hoi nhap ASEAN (IAI) dugc thong qua nam 2000 va Ke hoach thuc hien IAI giai doan I vdi thdi gian 6 nam (2002-2008) dugc thong qua nam 2002 nham giup cac nude ASEAN kem phat trien hon la Campuchia, Myanmar, Lao va Viet Nam (CLMV) hoi nhap nhanh va hieu qua hon vao khu vuc.
Giai doan 2010-2015: Tai Hoi nghi thugng dinh lan thu 14 vao thang 3 nam 2009, ASEAN da thong qua ban Ke hoach Cong dong ASEAN, dinh ra lo trinh hinh thanh Cong dong trong giai doan 2009-2015 thay the cho Chuang trinh hanh dong Vien Chan. Lo trinh trong Ke hoach Cong dong ASEAN khong chi dua tren Chuang trinh hanh dong Vien Chan ma con dua tren Hien chuang ASEAN vdi cac dinh hudng, muc tieu, va nguyen tac ca ban cua khoi. Dong thdi, lo trinh nay dugc cu th i hoa bdi cac lo trinh va thdi han hinh thanh ba cong dong Chinh tri-An ninh, Kinh tl va Van hoa-xa hoi vao nam 2015 va Ke hoach thuc hien Sang kien hoi nhap ASEAN giai doan II (2009-2015).
Nhu vay, co the noi thu hep khoang cach phat trien noi khoi la mot trong nhung yeu to then chot, xuyen suot doi vdi viec hoan thanh moi mot trong ba cong dong APSC, AEC va ASCC va ddi vdi viec hinh thanh Cong ddng ASEAN vao nam 2015. Nhin chung, viec thuc hien AEC la van de it gai goc nhat vi den nay cac nen kinh te ASEAN v l ca ban da hdi nhap vdi nen kinh te toan cau va dat dugc mot muc do md cua va tu do hda nhat dinh. Cam ket md cua kinh te trong khung khd AEC cua cac nude ASEAN se khong khac nhieu so vdi cam ket da phuong cua cac nude nay.
Ban Ke hoach AEC cung da phac hoa dugc cac muc tieu, noi dung la lo trinh cu th i han de hinh thanh AEC. Ngugc lai, viec thuc hien APSC va ASCC se khd khan han ca vi cac nude ASEAN dlu nhan thuc dugc rang khong d! d! da bd cac rao can van hoa va chinh tri d! xay dung long tin d muc do cong ddng. Cac ban K l hoach APSC
va ASCC cung khong th i neu ra dugc cac muc tieu cu the va dinh hinh mot cach chinh xac hai cong ddng nay vi tinh chit trim tuong cua chung. Vi the, co the noi viec dat duoc APSC va ASCC se th i hien qua muc do cam giac tin cay, an toan va than thien giua cac nuoc va ngudi dan ASEAN thay vi tuyen bo chinh thuc cua cac nha lanh dao.
Trien vong cua Cong dong ASEAN
Phan tich SWOT ddi vai trien vons hinh thanh Cons done ASEAN + Co hoi
Co hoi ldn nhit cho ASEAN la hon bao gid het hien ASEAN da dat duoc quylt tam chinh tri rit cao, cua ca cac nha lanh dao, gidi tinh hoa va ngudi dan, doi vdi viec xay dung cong dong. Dieu nay the hien qua y chi day nhanh tien trinh hoi nhap ASEAN va rut ngan thdi han hoan thanh cong dong trade thdi han, su ung ho cua moi nude thanh vien doi vdi cac ke hoach chung, coi viec thuc diy hoi nhap khu vuc la mot trong nhung hudng uu tien cua minh va no luc het sue de trien khai cac Chuang trinh hanh dong cua AC thuan lgi va suon se.
Uy tin cua ASEAN tren trudng quoc te dang ngay mot nang cao va ASEAN cung nhan dugc su ung ho nhieu hon cua cong dong qudc te ve cach giai quyet cac van de chung cung nhu ke hoach hoi nhap cua minh. ASEAN da ky Hiep udc than thien va hgp tac ASEAN (TAC) vdi 12 ddi tac ben ngoai, trong do cac ddi tac quan trong nhu Trung Qudc, Nhat Ban, Nga, A n Do, Phap va sap tdi co th i la My. ASEAN
r f r
cung tiep tuc dong vai tro chu dao trong cac co che cua Hgp tac Dong A nhu ASEAN +1, ASEAN +3, Thuong dinh Ddng A va Dien dan an ninh khu vuc ARF.
Ben canh do, ASEAN cung co nhieu dong luc de xay dung mot co che hgp tac mdi, hieu qua han, nham diy nhanh lien ket noi khoi khi dung trade sir ndi len cua cac vin de an ninh, nhit la an ninh phi truyen thong, tinh trang khung bd bao luc, xung dot sic toe, tdn giao va ly khai dan toe, tranh chap chu quyen lanh thd, cac nguon tai nguyen thien nhien va chay dua vu trang trong khu vuc cung nhu tren toan ciu. Ddi vdi ASEAN, sir tiln tdi mot cpng ddng khu vuc giup tao ra mdi trudng hoa