Chương 1: ĐẢNG BỘ TỈNH NAM ĐỊNH LÃNH ĐẠO PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC PHỔ THÔNG SAU KHI TÁI LẬP TỈNH (1997 – 2001)
1.2. Giáo dục phổ thông tỉnh Nam Định từ năm 1997 đến năm 2001
1.2.1. Đảng bộ tỉnh Nam Định vận dụng chủ trương của Đảng lãnh đạo phát triển giáo dục phổ thông
triển giáo dục phổ thông
Giai đoạn 1997 – 2001 là giai đoạn toàn ngành Giáo dục và Đào tạo quán triệt, triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội VIII của Đảng “Tiếp tục sự nghiệp đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội”. Trong đó “lấy việc phát triển nguồn lực con người làm yếu tố cơ bản cho sự phát triển nhanh và bền vững” [19, tr. 471].
Nhận thức tầm quan trọng của sự nghiệp giáo dục – đào tạo, Đại hội VIII của Đảng đã xác định: “Cùng với khoa học và công nghệ, giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Coi trọng cả ba mặt: mở rộng quy mô, nâng cao chất lượng và phát huy hiệu quả. Phương hướng chung của lĩnh vực giáo dục phổ thông trong 5 năm tới là phát triển nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa, tạo điều kiện cho nhân dân, đặc biệt là thanh niên có việc làm; khắc phục những tiêu cực, yếu kém trong giáo dục và đào tạo”
[19, tr. 490 - 491].
Để thực hiện mục tiêu tổng quát trên, Đại hội đã đề ra các nhiệm vụ chủ yếu đối với giáo dục phổ thông, trong đó chú trọng đến việc thanh toán nạn mù chữ ở những người trong độ tuổi từ 15 đến 35, thu hẹp diện người mù
chữ ở độ tuổi khác; cơ bản hoàn thành phổ cập giáo dục tiểu học trong cả nước, trước hết là đối với trẻ em trong độ tuổi từ 6 đến 14; phổ cập trung học cơ sở ở những thành phố lớn, khu công nghiệp tập trung và những nơi mà điều kiện cho phép.
Các giải pháp được nhấn mạnh nhằm thực hiện mục tiêu phát triển giáo dục phổ thông của cả nước:
- Xây dựng hệ thống trường chuyên, trường trọng điểm, trung tâm chất lượng cao ở các bậc học. Coi trọng việc dạy ngoại ngữ và tin học phổ thông.
Mở thêm các trường phổ thông nội trú ở những vùng khó khăn, vùng đồng bào thiểu số.
- Xác định rõ hơn mục tiêu giáo dục, xây dựng nội dung, chương trình, đổi mới phương pháp giáo dục, lựa chọn những nội dung có tính hiện đại, coi trọng giáo dục chính trị, đạo đức. Ngăn chặn và xử lý nghiêm những tiêu cực trong dạy, học tập, thi cử và cấp văn bằng, chứng chỉ.
- Đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống luật pháp và chính sách của Nhà nước đối với các loại hình trường lớp giáo dục và đào tạo.
- Nâng dần tỷ trọng chi ngân sách cho giáo dục, đào tạo, phát huy trách nhiệm của các cấp ủy Đảng, các cấp chính quyền, đoàn thể đối với sự nghiệp giáo dục – đào tạo. Động viên đúng mức sức đóng góp của mỗi nhà, mỗi người, đồng thời thu hút vốn đầu tư từ cộng đồng, ở trong và ngoài nước cho giáo dục – đào tạo.
Hội nghị lần thứ hai Ban chấp hành Trung ương Đảng đã thông qua Nghị quyết số 02-NQ/HNTW “Về định hướng chiến lược phát triển giáo dục – đào tạo trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và nhiệm vụ đến năm 2000”. Hội nghị đã phân tích và đánh giá thực trạng giáo dục của nước ta trong 5 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng VII, những thành tựu, hạn
chế, và những nguyên nhân của thành tựu, hạn chế đó. Hội nghị khẳng định:
“Hiện nay sự nghiệp giáo dục – đào tạo đang đứng trước những mâu thuẫn lớn, giữa yêu cầu phải phát triển nhanh quy mô giáo dục – đào tạo vừa phải gấp rút nâng cao chất lượng giáo dục – đào tạo, trong khi khả năng và điều kiện đáp ứng yêu cầu còn nhiều hạn chế” [19, tr. tr28].
Hội nghị xác định nhiệm vụ và mục tiêu phát triển giáo dục đến năm 2000. Trong đó, nhiệm vụ khái quát của giáo dục là: “Chấn chỉnh và củng cố về quản lý, nền nếp, kỷ cương. Sắp xếp hệ thống mạng lưới. Nâng cao chất lượng, hiệu quả. Phát triển quy mô. Chuẩn bị bước phát triển mạnh vào đầu thế kỷ XXI” [7, tr. 29], mục tiêu chủ yếu là: thực hiện giáo dục toàn diện đức dục trí dục, thẩm dục, mỹ dục ở tất cả các bậc học; hết sức coi trọng giáo dục chính trị, tư tưởng, nhân cách, khả nǎng tư duy sáng tạo và nǎng lực thực hành.
Mục tiêu cụ thể đối với giáo dục phổ thông là:
- Phổ cập giáo dục bậc tiểu học được học đủ 9 môn theo trương trình quy định. Thực hiện tốt 5 điều dạy của Bác Hồ. Phổ cập trung học cơ sở ở các thành phố, đô thị, các vùng kinh tế trọng điểm và những nơi có điều kiện.
- Tính chung cả nước có khoảng 60% trẻ em độ tuổi 11 - 15 học phổ thông trung học cơ sở. Mở rộng và nâng cao chất lượng dạy kỹ thuật tổng hợp - hướng nghiệp, ngoại ngữ, tin học ở trường trung học. Nâng cao nǎng lực tự học và thực hành cho học sinh.
- Thanh toán nạn mù chữ cho những người trong độ tuổi 15 - 35, thu hẹp diện mù chữ ở độ tuổi khác, đặc biệt chú ý vùng cao, vùng sâu, vùng xa, vùng khó khǎn, để tất cả các tỉnh đều đạt chuẩn quốc gia về xoá mù chữ và phổ cập tiểu học trước khi bước sang thế kỷ XXI.
Để thực hiện những mục tiêu trên, Hội nghị đưa ra những giải pháp chủ yếu đối với giáo dục phổ thông là:
- Tăng cường nguồn lực cho giáo dục: tăng dần tỷ trọng ngân sách cho giáo dục – đào tạo để đạt được 15 % tổng chi ngân sách vào năm 2000; không thu học phí ở bậc tiểu học, không cào bằng giữa các vùng, giữa các tầng lớp dân cư; tích cực khai thác các nguồn lực khác ngoài ngân sách để phát triển giáo dục…
- Xây dựng đội ngũ giáo viên, tạo động lực cho người dạy, người học: Thực hiện chương trình bồi dưỡng thường xuyên, bồi dưỡng chuẩn hoá, nâng cao phẩm chất và nǎng lực cho đội ngũ giáo viên để đến nǎm 2000 có ít nhất 50% giáo viên phổ thông đạt tiêu chuẩn quy định. Có chính sách sử dụng và đãi ngộ đúng giá trị nguồn nhân lực được đào tạo.
- Tiếp tục đổi mới nội dung, phương pháp giáo dục, tăng cường cơ sở vật chất các trường học: Rà soát lại và đổi mới một bước sách giáo khoa, bảo đảm sự ổn định tương đối về nội dung, chương trình, sách giáo khoa ở các cấp học cho đến nǎm 2000. Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục - đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học; từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và phương tiện hiện đại vào quá trình dạy - học, bảo đảm điều kiện và thời gian tự học cho học sinh. Thay thế, bổ sung cơ sở vật chất và các thiết bị trường học; chấm dứt tình trạng lớp học ca ba, bảo đảm diện tích đất đai và sân chơi, bãi tập cho các trường theo đúng quy định của nhà nước; ban hành chuẩn quốc gia về trường học; tất cả các trường phổ thông đều có tủ sách, thư viện và các trang bị tối thiểu để thực hiện các thí nghiệm trong chương trình.
- Đổi mới công tác quản lý giáo dục: tập trung làm tốt chức năng quản lý của nhà nước, xây dựng, hoàn thiện các chính sách, cơ chế về giáo dục đào tạo, kiểm soát chặt chẽ việc thực hiện các chương trình và chất lượng;
sớm có kết luận về một số chủ trương như phân ban ở bậc phổ thông trung học; không tổ chức lớp chọn ở các cấp học, không tổ chức trường
chuyên ở tiểu học và trung học cơ sở, trừ các trường nǎng khiếu về nghệ thuật và thể thao. Phân cấp cho uỷ ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương quản lý toàn diện giáo dục phổ thông, tăng thêm quyền chủ động cho các trường…
Hội nghị cũng nhấn mạnh việc tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với giáo dục, nêu ra những nhiệm vụ cụ thể đối với các tổ chức Đảng trong việc lãnh đạo giáo dục nói chung, cũng như trong lãnh đạo triển khai Nghị quyết Hội nghị lần thứ hai Ban chấp hành Trung ương Đảng nói riêng.
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII của Đảng và Nghị quyết Trung ương hai (khóa VIII) đã đưa ra những định hướng chiến lược, mục tiêu, các giải pháp chủ yếu để phát triển giáo dục và đào tạo trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, coi “giáo dục là quốc sách hàng đầu, là nhân tố quyết định cho sự phát triển của đất nước”. Đây là định hướng quan trọng, là cơ sở để Đảng bộ tỉnh Nam Định tiếp thu, vận dụng vào điều kiện cụ thể của tỉnh mình nhằm đưa giáo dục phổ thông của tỉnh đạt được nhiều thành tựu to lớn hơn nữa trong giai đoạn tiếp theo.
Quán triệt đường lối của Đảng trong Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII, xuất phát từ tình hình thực tiễn của tỉnh, Đại hội Đại biểu Đảng bộ tỉnh Nam Định lần thứ XV (1997) đã đề ra phương hướng phát triển tổng quát của tỉnh đến năm 2010 và đề ra mục tiêu chủ yếu đến năm 2000 là “tạo bước chuyển quan trọng để sang thế kỷ XXI – thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”. Trong đó có mục tiêu: “Thực hiện tốt các vấn đề thuộc lĩnh vực văn hóa – xã hội. Hoàn thành phổ cập giáo dục trung học cơ sở. Nâng cao dân trí, bồi dưỡng nguồn nhân lực, đào tạo nhân tài” [70, tr.38].
Để thực hiện mục tiêu trên, Đại hội đưa ra những nhiệm vụ và giải pháp đối với giáo dục và đào tạo: thực hiện có hiệu quả chương trình hành động của tỉnh về thực hiện Nghị quyết Trung ương 2 (khóa VIII) về giáo dục –
đào tạo và khoa học – công nghệ - môi trường. Trong đó, nhiệm vụ của giáo dục – đào tạo là: Phấn đấu để tiếp tục giữ vững và phát huy những kết quả đã đạt được cả về quy mô, số lượng và chất lượng giáo dục – đào tạo. “Huy động 95% số trẻ dưới 5 tuổi đến nhà trẻ và lớp mẫu giáo, 100% học sinh trong độ tuổi đi học phổ thông cơ sở được đến trường. Củng cố vững chắc kết quả phổ cập giáo dục tiểu học. Năm 2000 toàn tỉnh đạt trình độ phổ cập giáo dục trung học cơ sở. Hàng năm có đội tuyển đi dự thi học sinh giỏi toàn quốc và phấn đấu có học sinh tham gia đội tuyển quốc gia đi thi học sinh giỏi quốc tế.
Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đa dạng các loại hình trường, lớp.
Sắp xếp lại hệ thống các trường dạy nghề để phục vụ có hiệu quả việc đào tạo và đào tạo lại lực lượng lao động trên địa bàn tỉnh. Khắc phục những hiện tượng tiêu cực trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo, xây dựng môi trường sư phạm trong sạch, lành mạnh” [70, tr. 54].
Ngày 12/8/1997, Tỉnh ủy Nam Định ra “Chỉ thị 08-CT/TU về việc tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo tiếp tục phát triển sự nghiệp giáo dục – đào tạo năm học 1997 – 1998 và đến năm 2000”. Chỉ thị nêu rõ các nhiệm vụ phải tập trung thực hiện của giáo dục và đào tạo là:
- Chấn chỉnh công tác quản lý, khẩn trương lập lại trật tự kỷ cương trong giáo dục – đào tạo.
- Nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác dạy và học.
- Sắp xếp, quy hoạch phát triển giáo dục với quy mô và cơ cấu hợp lý nhằm đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu nâng cao dân trí, tạo nguồn nhân lực và đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cho các ngành, các cấp.
- Đẩy mạnh thực hiện xã hội hóa giáo dục trong cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân.
- Tiến hành quy hoạch và cấp đất ổn định cho các trường học, tích cực thực hiện phương châm “học gắn liền với hành”.
Chỉ thị đã đề ra các mục tiêu cụ thể cho ngành giáo dục và đào tạo của tỉnh. Trong đó, mục tiêu của giáo dục phổ thông là:
Một là, coi trọng công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, nhân cách, khả năng tư duy sáng tạo và năng lực thực hành cho học sinh, thực hiện giáo dục toàn diện ở tất cả các bậc học.
Hai là, tiếp tục thực hiện đa dạng hóa các loại hình đào tạo. Thành lập trung tâm giáo dục thường xuyên ở các huyện nhằm đáp ứng nhu cầu nâng cao trình độ văn hóa, học ngoại ngữ, vi tính, hướng nghiệp dạy nghề; phấn đấu tỷ lệ người lao động được đào tạo đạt từ 30% trở lên.
Ba là, hoàn thành phổ cập giáo dục tiểu học đúng độ tuổi trong năm 1999, đến năm 2001 phổ cập trung học cơ sở.
Bốn là, đẩy mạnh công tác đào tạo và đào tạo lại đạt tiêu chuẩn công chức nhà nước. Trước hết là nâng cao trình độ, năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lý các ngành, các cấp, đội ngũ giáo viên tiểu học và trung học cơ sở;
phấn đấu 100% giáo viên đạt chuẩn đào tạo.
Năm là, về cơ sở vật chất, đến năm 2000 tất cả các trường học đều có tủ sách, phòng thí nghiệm, sân chơi, bãi tập thể dục thể thao và vườn trường.
Quán triệt những quan điểm cơ bản của Nghị quyết Trung ương 2 khóa VIII, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Nam Định khóa XV, ngày 22/8/1997 Ủy ban nhân dân tỉnh Nam Định đã xây dựng “Chương trình thực hiện Nghị quyết Trung ương 2 khóa VIII”, xác định mục tiêu chủ yếu của giáo dục và đào tạo tỉnh Nam Định là: thực hiện giáo dục toàn diện: đức dục, trí dục, thể dục, mỹ dục ở tất cả các bậc học; coi trọng giáo dục chính trị, tư tưởng, nhân cách, coi trọng khả năng sáng tạo và năng lực thực hành; tiếp tục duy trì, củng cố và phát triển sự nghiệp giáo dục trên cơ sở giữ vững kết quả phổ cập giáo dục tiểu học và xóa mù chữ, phấn đấu đến năm 2000 hoàn thành phổ cập
trung học cơ sở, mở rộng trường trung học phổ thông theo hướng đa dạng hóa các loại hình trường lớp, bước đầu chuẩn bị cho phổ cập trung học phổ thông.
Để thực hiện những mục tiêu trên, Chương trình đã đưa ra những giải pháp cụ thể là:
- Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong giáo dục và đào tạo, xây dựng tổ chức cơ sở Đảng trong sạch vững mạnh để thực sự trở thành hạt nhân lãnh đạo các trường học. Tăng cường giáo dục chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh cho giáo viên, sinh viên và học sinh.
- Giải quyết các vấn đề bức xúc, nổi cộm nhằm chấn chỉnh nền nếp, kỷ cương trong giáo dục và đào tạo, trước hết giải quyết vấn đề vệ sinh học đường, môi trường sư phạm, vấn đề dạy thêm, học thêm tràn lan, thu phí tùy tiện ngoài quy định.
- Thành lập Ban chỉ đạo của tỉnh thực hiện phổ cập giáo dục tiểu học và trung học cơ sở nhằm mục tiêu chuẩn hóa quốc gia về phổ cập trung học cơ sở của tỉnh vào năm 2000.
- Quy hoạch hệ thống trường lớp hợp lý ở các ngành học.
- Thực hiện tốt chế độ chính sách đối với con em các gia đình chính sách và gia đình nghèo học giỏi.
- Đảm bảo công tác quản lý giữa ngành và lãnh thổ.
- Củng cố, nâng cao chất lượng hệ thống Thanh tra giáo dục các cấp.
- Tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học.
Trong giai đoạn này, Ủy ban nhân dân tỉnh đã phê duyệt và triển khai thực hiện các đề án: “Đề án phát triển giáo dục phổ thông đến năm 2000 – 2010 – 2020”; “Đề án tổ chức thực hiện dạy học 2 buổi/ngày ở bậc tiểu học”;
“Đề án xây dựng trường dạy trẻ khuyết tật”; “Đề án mở trường bán công,
dân lập”… Và đề ra mục tiêu phấn đấu: đơn vị đạt 10/11 chỉ tiêu thi đua của Bộ Giáo dục và Đào tạo, giữ vững là đơn vị thi đua xuất sắc.
Quán triệt Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ VIII, Nghị quyết Đại hội Đại biểu tỉnh Nam Định lần thứ XV, Chỉ thị 08-CT/TU của Tỉnh ủy, “Chương trình thực hiện Nghị quyết Trung ương 2 khóa VIII” của Ủy ban nhân dân tỉnh, vận dụng những bài học kinh nghiệm sau 10 năm đổi mới của ngành, Sở Giáo dục và Đào tạo Nam Định đã đề ra những nhiệm vụ chung để phát triển sự nghiệp giáo dục của toàn tỉnh trong giai đoạn mới. Đó là: “Phát huy những thành tích đã đạt được trong những năm học vừa qua, khắc phục những mặt yếu kém, tồn tại, ngành giáo dục và đào tạo tỉnh Nam Định tiếp tục củng cố và tăng cường công tác quản lý, giữ vững và đẩy mạnh nền nếp, kỷ cương, kiên quyết chống các tệ nạn xã hội xâm nhập vào nhà trường, sắp xếp và củng cố mạng lưới trường lớp, phát triển và duy trì sĩ số, nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa tạo tiền đề cho sự phát triển vào các năm tiếp theo và phát triển mạnh vào đầu thế kỷ XXI”. [51, tr.20].
Trong đó, những vấn đề ngành giáo dục cần tập trung giải quyết của giáo dục phổ thông là:
- Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong giáo dục – đào tạo, xây dựng tổ chức cơ sở Đảng trong ngành trong sạch vững mạnh để thực sự trở thành hạt nhân lãnh đạo ở các trường học, đẩy mạnh công tác phát triển Đảng trong giáo viên, cán bộ, công chức của cơ quan, trường học. Phấn đấu đến năm 2000 nâng tỷ lệ Đảng viên trong ngành từ 28% trở lên.
- Giải quyết các vấn đề bức xúc, nổi cộm nhằm chấn chỉnh nền nếp, kỷ cương trong giáo dục – đào tạo, trước mắt giải quyết vấn đề vệ sinh học đường, môi trường sư phạm, vấn đề dạy thêm, học thêm tràn lan, thu phí tùy tiện ngoài quy định, chấn chỉnh thi và tuyển sinh.