1. 1-Sự đổi mới về Chất phù hợp với Lượng của nền kinh tế
Trung thành với quan điểm đúng đắn của Lênin ''. . . Chúng ta nhận thấy rõ là chưa nên xây dựng trực tiếp CNXH , mà trong nhiều lĩnh vực kinh tế của chúng ta, cần phải lùi về CNTB nhà nước , từ bỏ biện pháp tấn công chính diện và bắt đầu cuộc bao vây lâu dài. . . Trong một nước tiểu nông, trước hết các đồng chí phải băc những chiếc cầu nhỏ vững chắc đi xuyên qua CNTB nhà nước, tiến lên CNXH...'' Đại hội VI của Đảng đã xây dựng đường lối phát triển thị trường theo định hướng XHCN . Đó là sự đổi mới con đường, biện pháp, bước đi của cách mạng Việt Nam trong giai đoạn mới; thử nghiệm những hình thức kinh tế phù hợp với thực trạng phát triển của lực lượng sản xuất và đem lại hiệu quả kinh tế thực sự.
Với đường lối phát triển đó chúng ta đã phải xác định đúng Chất mà chúng ta phải có tương ứng với Lượng thực tế của đất nước. Đó là:
Phát triển nền kinh tế nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị trường dưới sự điều tiết của nhà nước . Đối với một nước tiểu nông CNTB chưa phát triển , chưa có mâu thuẫn kinh tế cơ bản giữa trỡng độ xã hội hoá cao của LLSX với sự chiếm hữu tư nhân TBCN thì chế độ tư hữu chưa'' hết thời'' mà vẫn còn tác dụng tích cực nhất định đến tăng trưởng kinh tế. Xóa bỏ hoàn toàn tư hữu sớm là trái với quy luật khách quan, trái với quá trình phát triển của tự nhiên. Bởi vậy đây được coi là biện pháp có ý chiến lược nhằm khai thác khả năng của mọi thành phần kinh tế, giải phóng sức sản xuất và xây dựng một cơ cấu kinh tế hợp lý. quan điểm này đã được cụ thể húa bằng một loạt các văn bản quy phạm pháp luật về đổi mới doanh nghiệp nhà nước, đổi mới kinh tế hợp tác, phát triển kinh tế tư nhân và các loại hình sở hữu hỗn hợp như Nghị định 44/CP, Nghị định 388/HĐBT, Luật đầu tư nước noài, luật doanh nghiệp... và vẫn đang tiếp tục hoàn chỉnh nhằm khuyến khích phát triển các thành phần kinh tế đặc biệt là kinh tế tư nhân.
Cơ chế quản lý kinh tế đổi mới theo hướng xây dựng nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường dưới sự quản lý của nhà nước. Nhà nước thay đổi phương pháp và công cụ quản lý nền kinh tế chủ yếu bằng pháp luật, kế hoạch, chính sách và các công cụ điều tiết vĩ mô như chính trường và lưu thông tiền tệ còn chưa phù hợp, dể xảy ra đầu cơ gây đột biến giá một số mặt hàng thiết yếu.
Lộ trình hội nhập kinh tế quốc tế chưa thật chủ động, chưa gắn liền với hoàn thiện chính sách pháp luật. Sức cạnh tranh của hàng hoá chưa theo kịp yêu cầu hội nhập. Tỷ lệ xuất khẩu qua chế biến, chế tác còn thấp quy mô xuất khẩu còn nhỏ nhập siêu còn lớn. Khả năng cạnh tranh của nền kinh tế còn yếu so với nhiều nước trong khu vực.
Bộ máy nhà nước chậm đổi mới, caỉ cách hành chính chưa thực sự hiệu quả, quan liêu tham nhũng lãng phí còn nhiều nghiêm trọng, điển hình là PMU 18, bộ máy chính quyền cơ sở nhiều nơi còn yếu kém. Viẹc đấu tranh và chống âm mưu phá hoại cuả các thế lực thù địch còn thiếu chủ động, côn tác đối ngoại còn thiếu chiều sâu, tuyên truyền còn kém.
Có thể thấy để thực hiện thành công mục tiêu CNH - HĐH trước mắt nước ta còn rất nhiều việc phải làm nhằm nâng cao lượng, cải tạo chất cuả nốn kinh tế.
Câu 24. Phân tích cơ sở lý luận và yêu cầu phương pháp luận của nguyên tắc phủ định biện chứng.
Đảng CSVN đang vận dụng nguyên tắc này như thế nào vào quá trình xây dựng nền văn hóa xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay?
a) Khái niệm phủ định, phủ định biện chứng
Thế giới vận động và phát triển không ngừng, vô cùng, vô tận. Sự vật, hiện tượng sinh ra, tồn tại, phát triển rồi mất đi, được thay thế bằng sự vật, hiện tượng khác; thay thế hình thái tồn tại này bằng hình thái tồn tại khác của cùng một sự vật trong quá trình vận động, phát triển của nó. Sự thay thế đó gọi là sự phủ định.
Mọi quá trình vận động và phát triển trong các lĩnh vực tự nhiên, xã hội hay tư duy đều diễn ra thông qua những sự phủ định, trong đó có những sự phủ định chấm dứt sự phát triển, nhưng cũng có những sự phủ định tạo ra điều kiện, tiền đề cho quá trình phát triển của sự vật. Những sự phủ định tạo ra điều kiện, tiền đề cho quá trình phát triển của sự vật được gọi là sự phủ định biện chứng.
Với tư cách không chỉ là học thuyết về sự biến đổi nói chung mà căn bản là học thuyết về sự phát triển, phép biện chứng duy vật chú trọng phân tích không phải sự phủ định nói chung mà căn bản là sự phủ định biện chứng. Phủ định biện chứng có hai đặc trưng cơ bản là tính khách quan và tính kế thừa.
Phủ định biện chứng có tính khách quan vì nguyên nhân của sự phủ định nằm trong chính bản thân sự vật, hiện tượng; nó là kết quả của quá trình đấu tranh giải quyết mâu thuẫn tất yếu, bên trong bản thân sự vật; tạo khả năng ra đời của cái mới, thay thế cái cũ, nhờ đó tạo nên xu hướng phát triển của chính bản thân sự vật. Vì thế, phủ định biện chứng cũng chính là sự tự thân phủ định.
Phủ định biện chứng có tính kế thừa: kế thừa những nhân tố hợp quy luật và loại bỏ nhân tố phản quy luật. Phủ định biện chứng không phải là sự phủ định sạch trơn cái cũ, mà trái lại cái mới ra đời trên cơ sở những hạt nhân hợp lý của cái cũ để phát triển thành cái mới, tạo nên tính liên tục của sự phát triển.
Đó là sự phủ định mà trong đó cái mới hình thành và phát triển tự thân, thông qua quá trình lọc bỏ những mặt tiêu cực, lỗi thời, giữ lại những nội dung tích cực. V.I.Lênin cho rằng: "Không phải sự phủ định sạch trơn, không phải sự phủ định không suy nghĩ, không phải sự phủ định hoài nghi, không phải sự do dự, cũng không phải sự nghi ngờ là cái đặc trưng và cái bản chất trong phép biện chứng…, mà là sự phủ định coi như là vòng khâu của liên hệ, vòng khâu của sự phát triển…”2. Bởi vậy, phủ định biện chứng là khuynh hướng tất yếu của mối liên hệ bên trong giữa cái cũ và cái mới, là sự tự khẳng định của các quá trình vận động, phát triển của sự vật.
b) Phủ định của phủ định
Trong sự vận động vĩnh viễn của thế giới vật chất, phủ định biện chứng là một quá trình vô tận, tạo nên khuynh hướng phát triển của sự vật từ trình độ thấp đến trình độ cao hơn, diễn ra có tính chất chu kỳ theo hình thức "xoáy ốc”.
Trong chuỗi phủ định tạo nên quá trình phát triển của sự vật, mỗi lần phủ định biện chứng đều tạo ra những điều kiện, tiền đề cho sự phát triển tiếp theo của nó. Trải qua nhiều lần phủ định, tức "phủ định của phủ định" sẽ tất yếu dẫn tới kết quả là sự vận động theo chiều hướng đi lên của sự vật.
Tính chất chu kỳ của các quá trình phát triển thường diễn ra theo hình thức "xoáy ốc’’, đó cũng là tính chất "phủ định của phủ định". Theo tính chất này, mỗi chu kỳ phát triển của sự vật thường trải qua hai lần phủ định cơ bản với ba hình thái tồn tại chủ yếu của nó, trong đó hình thái cuối mỗi chu kỳ lặp lại
những đặc trưng cơ bản của hình thái ban đầu chu kỳ đó nhưng trên cơ sở cao hơn về trình độ phát triển nhờ kế thừa được những nhân tố tích cực và loại bỏ được những nhân tố tiêu cực qua hai lần phủ định.
Theo V.I.Lênin: "Từ khẳng định đến phủ định - từ sự phủ định đến "sự thống nhất" với cái bị khẳng định - không có cái đó, phép biện chứng trở thành một sự phủ định sạch trơn, một trò chơi hay là chủ nghĩa hoài nghi"3.
Quy luật phủ định của phủ định khái quát tính chất chung, phổ biến của sự phát triển: đó không phải là sự phát triển theo hình thức một con đường thẳng, mà là phát triển theo hình thức con đường
"xoáy ốc". V.I.Lênin đã khái quát con đường đó như sau: "Sự phát triển hình như diễn lại những giai đoạn đã qua, nhưng dưới một hình thức khác, ở một trình độ cao hơn ("phủ định của phủ định"); sự phát triển có thể nói là theo đường tròn xoáy ốc chứ không phải theo con đường thẳng…”4.
Khuynh hướng phát triển theo đường xoáy ốc thể hiện tính chất biện chứng của sự phát triển, đó là tính kế thừa, tính lặp lại và tính tiến lên. Mỗi vòng mới của đường xoáy ốc, dường như lặp lại, nhưng với một trình độ cao hơn. Sự tiếp nối của các vòng trong đường xoáy ốc phản ánh quá trình phát triển vô tận từ thấp đến cao của sự vật, hiện tượng trong thế giới. Trong quá trình phát triển của sự vật, phủ định biện chứng đã đóng vai trò là những "vòng khâu’’ của quá trình đó.
Tóm lại, nội dung cơ bản của quy luật phủ định của phủ định trong phép biện chứng duy vật phản ánh mối quan hệ biện chứng giữa cái phủ định và cái khẳng định trong quá trình phát triển của sự vật. Phủ định biện chứng là điều kiện cho sự phát triển, cái mới ra đời là kết quả của sự kế thừa những nội dung tích cực từ trong sự vật cũ, phát huy nó trong sự vật mới và tạo nên tính chu kỳ của sự phát triển. Nhận xét về vai trò của quy luật này, Ph.Ăngghen đã viết: ‘‘…phủ định cái phủ định là gì? Là một quy luật vô cùng phổ biến và chính vì vậy mà có một tầm quan trọng và có tác dụng vô cùng to lớn về sự phát triển của tự nhiên, của lịch sử và của tư duy"5.
c) Ý nghĩa phương pháp luận
Quy luật phủ định của phủ định là cơ sở để chúng ta nhận thức một cách đúng đắn về xu hướng vận động, phát triển của sự vật, hiện tượng. Quá trình đó không diễn ra theo đường thẳng mà là con đường quanh co, phức tạp, gồm nhiều giai đoạn, nhiều quá trình khác nhau. Tuy nhiên, tính đa dạng và phức tạp của quá trình phát triển chỉ là sự biểu hiện của khuynh hướng chung, khuynh hướng tiến lên theo quy luật.
Cần phải nắm được đặc điểm, bản chất, các mối liên hệ của sự vật, hiện tượng để tác động tới sự phát triển, phù hợp với yêu cầu hoạt động, nhận thức biểu hiện của thế giới quan khoa học và nhân sinh quan cách mạng trong mọi hoạt động của chúng ta và thực tiễn. Khẳng định niềm tin vào xu hướng tất yếu là phát triển tiến lên của cái tiến bộ, đó là biểu hiện của thế giới quan khoa học và nhân sinh quan cách mạng.
Theo quy luật phủ định của phủ định, trong thế giới khách quan, cái mới tất yếu phải ra đời để thay thế cái cũ. Trong tự nhiên, cái mới ra đời và phát triển theo quy luật khách quan. Trong đời sống xã hội, cái mới ra đời trên cơ sở hoạt động có mục đích, có ý thức tự giác và sáng tạo của con người. Vì vậy, chúng ta cần nâng cao tính tích cực của nhân tố chủ quan trong mọi hoạt động, có niềm tin vào sự tất thắng của cái mới, ủng hộ cái mới và đấu tranh cho cái mới thắng lợi. Do đó, cần khắc phục tư tưởng bảo thủ, trì trệ, giáo điều, kìm hãm sự phát triển của cái mới, làm trái với quy luật phủ định của phủ định.
3 Sđd, tr. 246.
4 V.I.Lênin: Toàn tập, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva, 1980, t. 26, tr. 65.
Quan điểm biện chứng về sự phát triển đòi hi trong quá trình phủ định cái cũ phải theo nguyên tắc kế thừa có phê phán; kế thừa những nhân tố hợp quy luật và lọc bỏ, vượt qua, cải tạo cái tiêu cực, trái quy luật nhằm thúc đẩy sự vật, phát triển theo hướng tiến bộ.
SỰ VẬN DỤNG CỦA ĐẢNG TA.
Mỗi sự vật hiện tượng đều có phương thức định riêng nên Đảng ta đã vận dụng linh hoạt sáng tạo quy luật phủ định của phủ định nói riêng và chữ nghĩa Mác nói chung trong công cuộc xây dựng và đổi mới đất nước.
Trong giai đoạn đầu của chủ nghĩa xã hội: nước ta nặng về dập khuôn một cách máy móc, áp dụng nguyên si mô hình nhà nước xã hội chủ nghĩa Liên Xô cũ đã dẫn tới rất nhiều lần sai lầm, thực hiện chế độ bao cấp "chia đều" làm cho nền kinh tế trì trệ không phát triển gây mất nhiền tin của nhân dân vào Đảng, vào nhà nước vào mô hình xã hội, xã hội chủ nghĩa mà nước ta đang áp dụng. Bên cạnh đó, thời kỳ này Đảng và nhà nước còn có xu thế xoá bỏ thì xoá bỏ toàn bộ, phủ định thì phủ định sạch trơn. Ví dụ như trong một thời gian dài nhà nước không chấp nhận nền kinh tế hàng hoá vận hành trong nền kinh tế thị trường - mét mô hình kinh tế đem lại hiệu quả vô cùng to lớn cho nên kinh tế tư bản chủ nghĩa.
Từ khi đổi mới, Đảng ta vận dụng sáng tạo, linh hoạt quy luật phủ định của phủ định. Biết lùa chọn cái hay, cái tinh hoa để kế thừa. Đảng đã phát hiện ra và xây dựng được nhiều mô hình kinh tế xã hội mới phù hợp với từng bước phát triển của cả nước và các vùng ngành nghề khác nhau do đó đã phát huy được thế mạnh tiềm năng, nội lực của từng ngành nghề, miền khác nhau theo nguyên tắc Nhà nước và nhân dân cùng làng. Các mô hình mới về kinh
tế xã hội như mô hình khoán, VAC, trang trại, các mô hình hợp tác xã chuyển đổi, các mô hình kinh doanh doanh nghiệp tư nhân, các mô hình Công ty… đã thực sự được áp dụng rộng rãi, linh hoạt và đạt được những thành công vững chắc, đưa đất nước tiến lên mạnh mẽ tiếp con đường dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ văn minh… bên cạnh đó, Đảng ta đã áp dụng quy luật này trong việc xây dựng nền văn hoá Việt Nam, phát huy những tinh hoa của dân téc, kế thừa bảo tồn nền văn hiến, những di tích lịch sử còn tồn tại tiếp thu truyền thống yêu nước, nhân ái "thương người như thể thương thân, phê phán những thủ tục còn vướng mắc như ma chay, cưới xin, lễ hỏi… về tư duy Đảng đã chọn lùa những thành tựu phù hợp không kể nó là do từ bàn tay phong kiến làm ra để từ đó học tập, đúc rút kinh nghiệm như trong triết học phương Tây, phương đông hay những thành tựu của Mỹ, Nhật… Đảng ta nâng cao trình độ chuyên môn văn hoá, lý luận để nắm quy luật, làm theo quy luật để cải tạo tự nhiên xã hội.
Câu 25: Bằng lý luận và thực tiễn, chứng minh rằng, cuộc đấu tranh giữa cái mới và cái cũ là một quá trình khó khăn, lâu dài, phức tạp; cái mới có thể thất bại tạm thời nhưng cuối cùng nó sẽ chiến thắng cái cũ.
Cuộc đấu tranh giữa cái mới và cái cũ là một quá trình của phạm trù phủ định biện chứng.
- Phủ định biện chứng là phạm trù triết học dùng để chỉ một mắt khâu của quá trình tự phát triển của sự vật đưa đến sự ra đời của cái mới tiến bộ hơn so với cái cũ bị phủ định. Phủ định biện chứng cũng là sự khắng định. Phủ định biện chứng gắn liền với giải quyết mâu thuẫn và bước nhảy về chất xảy ra bên trong sự vật. Nó mang tính khách quan – nội tại, tính kế thừa – tiến lên.
- Phủ định biện chứng là một hình thức cụ thể hóa nguyên lý về sự phát triển, có khuynh hướng tiến lên theo hình xoáy ốc, thể hiện tính chu kỳ trong quá trình phát triển. Do đó, phủ định biện chứng là cơ sở, phương pháp luận để:
+ Giúp chúng ta hiểu được xu hướng phát triển của thế giới: đó là quá trình diễn ra không thẳng tắp mà quanh co, phức tạp, được diễn tả bằng đường xoáy ốc, song phát triển là khuynh hướng chung, khuynh hướng chủ đạo, tất yếu của sự vận động.