Cụm từ "the point of view", "the out look" được dùng khá rộng rãi trong đời sống có nghĩa là điểm nhìn hay chỗ đứng để xem xét, bình giá một sự vật, một sự kiện, một hiện tượng tự nhiên hay xã hội.
Trần thuật là: Phương diện cơ bản nhất của phương thức tự sự [36-364]
nói chung và truyện ngắn nói riêng. Đó là: Sự trình bày lên tục bằng lời nói các chi tiết sự kiện, tình tiết, quan hệ, biến đổi về xung đột và nhân vật một cách cụ thể, hấp dẫn theo một cách nhìn, cách cảm nhất định... [45.307]. Để có thể miêu tả, trần thuật các chi tiết, sự kiện của đời sống, nhà văn phải xác định cho mình một vị trí, một điểm nhìn hay quan điểm nhất định. Do vậy, việc chọn một chỗ đứng thích hợp: tham gia trực tiếp vào sự kiện, cốt truyện hay đứng ngoài sự kiện để kể sao cho hấp dẫn người đọc là một trong những thước đo tài năng nghệ thuật của nhà văn và để xác lập cho người kể một điểm nhìn trần thuật, để từ đó câu chuyện được bắt đầu.
Trong sáng tạo văn học nói riêng và nghệ thuật nói chung, điểm nhìn trần thuật là một yếu tố vô cùng quan trọng. Nếu như khái niệm điểm nhìn được mở rộng tương đương với "quan điểm" (về thế giới quan, nhân sinh quan) được dùng nhiều trong lĩnh vực: triết học, chính trị và nghệ thuật thì trong văn học điểm nhìn trần thuật được hiểu là vị trí người trần thuật quan sát, cảm thụ và miêu tả, đánh giá đối tượng. Nó có vai trò đặc biệt quyết định sự thành công của tác phẩm, giúp người đọc phần nào hình dung ra "khuôn mặt" của nhà văn qua trang văn: Không thể có nghệ thuật nếu không có điểm
nhìn, bởi nó thể hiện sự chú ý, quan tâm và đặc điểm của chủ thể trong việc tạo ra một cáí nhìn nghệ thuật. Giá trị của sáng tạo nghệ thuật một phần không nhỏ là đem lại cho người thưởng thức một cái nhìn mới đối với cuộc sống. Sự thay đổi của nghệ thuật bắt đầu từ sự thay đổi điểm nhìn [23; 113].
Vì thế, điểm nhìn trần thuật liên quan chặt chẽ đến việc xác định chỗ đứng của nhà văn khi quan sát và phản ánh hiện thực. Nhà văn ở những điểm nhìn, góc độ khác nhau sẽ có những cách thức sắp xếp, trình bày nội dung tư tưởng khác nhau. Như vậy, đi liền với "người kể chuyện" là điểm nhìn của người kể, không thể hiểu thấu đáo sự vật, hiện tượng nếu không có điểm nhìn đa diện.
Khi đọc tác phẩm, người đọc phải tìm ra điểm nhìn mà từ đó tác giả miêu tả, phân tích, trần thuật. Tuy nhiên ở những tác phẩm nổi tiếng nhà văn không chỉ lựa chọn điểm nhìn hợp lý mà còn phối kết hợp các điểm nhìn tạo ra sự năng động cho lối kẻ của nhà văn. Mặt khác, thông qua điểm nhìn trần thuật, người đọc có dịp đi sâu tìm hiểu cấu trúc tác phẩm nhận ra đặc điểm phong cách nhà văn.
Vấn đề điểm nhìn nghệ thuật đã được nghiên cứu sâu rộng trong văn học thế giới, nhà nghiên cứu M.khrapchencô cho rằng: "Chân lí cuộc sống trong sáng tác nghệ thuật không tồn tại bên ngoài cái nhìn nghệ thuật có tính cá nhân đối với thế giới, vốn có ở từng nghệ sĩ thực thụ", một nhà văn Pháp cũng nói: "Đối với nhà văn cũng như đối với nhà học sĩ phong cách không phải là vấn đề kỹ thuật mà là vấn đề cái nhìn".
Theo PGS. Nguyễn Thái Hòa: Điểm nhìn nghệ thuật là điểm xuất phát của một cấu trúc nghệ thuật, hơn thế nó là một cấu trúc tiềm ẩn được người đọc tiếp nhận bằng thao tác suy ý các mối quan hệ phức tạp giữa người kể và văn bản, giữa văn bản và người đọc văn bản, giữa người kể và người đọc hàm ẩn. [26]
Còn GS. Trần Đình Sử cũng cho rằng: Văn bản nghệ thuật phải truyền đạt những cái người ta cảm thấy, nhìn thấy và nghĩ đến do đó tất yếu phải thể
hiện điểm nhìn, chỗ đứng để từ đó thấy thế giới nghệ thuật (...). Điểm nhìn là cái vị trí dùng để quan sát, cảm nhận, đánh giá, bao gồm cả khoảng cách giữa chủ thể và khách thể, cả phương tiện vật lý, tâm lý, văn hóa [60 ;149].
Theo đó khái niệm điểm nhìn nghệ thuật được xác lập: Điểm nhìn văn bản là phương thức phát ngôn, trình bày, miêu tả phù hợp với cách nhìn, cách cảm thụ thế giới của tác giả. Như vậy, điểm nhìn trần thuật không chỉ thuần túy là điểm nhìn quang học như khái niệm tiêu cự, tụ tiêu mà nó còn mang nội dung quan điểm lập trường tư tưởng của tác giả. Điểm nhìn chính là vị trí, là kĩ thuật "chọn chỗ đứng", là xuất phát điểm về cả thời gian, không gian, vị thế, văn hóa, đạo đức... mà từ đó người trần thuật nhìn ra, miêu tả khi quan sát hiện thực để chiêm nghiệm và tái hiện trong tác phẩm. Đồng thời điểm nhìn còn chi phối cách tư duy, sự nhạy bén, chiều sâu tư tưởng nhà văn với cuộc đời và cảm hứng sáng tác cũng như bộc lộ cá tính sáng tạo của nhà văn. Điều đó chứng tỏ điểm nhìn có tính chất quyết định sự thành công của tác giả đối với đứa con tinh thần của mình. Chọn được điểm nhìn thích hợp nhà văn sẽ tạo cho mình được ấn tượng riêng, độc đáo trong từng trang viết, làm nên phong cách không thể lẫn lộn với ai.
Vậy chúng ta nhận diện điểm nhìn nghệ thuật như thế nào? Đó là ở chi tiết nghệ thuật bởi "chi tiết là điểm rơi của cái nhìn". Khi nhà văn trình bày cái họ nhìn thấy thì ta đã tiếp thu cái nhìn của họ, chú ý cái mà họ chú ý.
Quan điểm của tác giả bao giờ cũng được thể hiện thông qua "điểm nhìn của người kể chuyện ". Chúng ta nhận ra hình tượng người kể chính là qua thái độ của người kể đối với thế giới câu chuyện được kể. Do đó để hiểu được tác phẩm yêu cầu người đọc phải tiếp nhận bằng thao tác suy ý thông qua các mối quan hệ giữa người kể với cốt truyện, nhân vật, lời kể... để tìm ra "tìm ra những thông tin ngầm ẩn mang màu sắc tu từ gợi cảm hứng thẩm mĩ". Đó cũng là vai trò to lớn của điểm nhìn trần thuật trong thế giới nghệ thuật của tác phẩm.
Trong văn học truyền thống, các tác phẩm văn học chủ yếu được triển khai thao cái nhìn "bất biến", người kể chuyện là người biết trước số phận nhân vật, sắp xếp bố trí các sự kiện, chi tiết, sự phát triện của cốt truyện. Ở vị trí này người kể chuyện ở thế "bên trên" độc giả, đứng ngoài câu chuyện để quan sát, miêu tả, kể lại câu truyện. Trong văn học hiện đại, nhà văn khai thác sâu hơn điểm nhìn nhân vật có điểm nhìn bên trong, điểm nhìn bên ngoài, điểm nhìn không gian - thời gian và để tác phẩm có sự đan xen dịch chuyển các điểm nhìn tạo ra tính chất phức điệu của truyện. Vì vậy, vận dụng linh hoạt các điểm nhìn trần thuật sẽ góp phần tạo nên tính sinh động và hấp dẫn cho tác phẩm.