Chương II II. VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN TƯ PHÁP TRONG ĐẤU TRANH PHÒNG NGỪA TỘI PHẠM
III.2 MỘT SỐ KIẾN NGHỊ
Công tác tư pháp phải ngăn ngừa có hiệu quả và xử lý kịp thời, nghiêm minh các loại tội phạm hình sự, đặc biệt là các tội xâm phạm an ninh quốc gia, tội tham nhũng và các loại tội phạm có tổ chức; bảo vệ trật tự kỷ cương; bảo đảm và tôn trọng quyền dân chủ, quyền, lợi ích hợp pháp của các tổ chức và công dân.
Phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn xã hội tham gia vào công tác tư pháp.
Các cơ quan tư pháp phải dựa vào nhân dân để hoạt động, đồng thời phải là chỗ dựa vững chắc của nhân dân trong đấu tranh phòng, chống tội phạm, các hành vi vi phạm pháp luật và giải quyết tranh chấp.
Xây dựng các cơ quan tư pháp trong sạch, vững mạnh và từng bước hiện đại, góp phần xây dựng, bảo vệ Đảng và Nhà nước.
Trên tinh thần của công cuộc cải cách tư pháp mà Đảng và Nhà nước ta đã đề ra, bằng các chủ trương, biện pháp tích cực, các Cơ quan nhà nước và toàn dân ta đã có những cố gắng thiết thực để thực hiện nhiệm vụ chung của toàn xã hội là ngăn ngừa, đấu tranh phòng chống tội phạm. Mặc dù còn có những tồn tại hạn chế, nhưng bằng sự phối hợp của các cơ quan chuyên trách với toàn thể nhân dân, công cuộc phòng chống tội phạm đã đạt được những hiệu quả thiết thực. Xong vẫn còn những khó khăn nhất thời trước mắt, sau đây tôi xin góp ý một số kiến nghị của
bản thân nhằm góp phần vào công cuộc phòng ngừa tội phạm chung của toàn xã hội:
Đối với ngành Tòa án:
Tòa án bằng hoạt động của mình phải góp phần vào việc xây dựng từng bước và hoàn thiện nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm tất cả quyền lực thuộc về nhân dân và bảo đảm các quyền dân chủ của công dân trong các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội mà Hiến pháp đã ghi nhận. Hoạt động của Tòa án phải phục vụ cho công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong giai đoạn mới, giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX.
Góp phần nâng cao nhận thức pháp luật của xã hội, củng cố và tăng cường kỷ cương, kỷ luật. Một xã hội có kỷ cương, kỷ luật phải được xây dựng trên ý thức tuân thủ pháp luật ngày càng cao của mọi thành viên trong xã hội, giáo dục các thành viên và cộng đồng trong xã hội có thói quen và nếp sống tuân theo Hiến pháp và pháp luật. Tòa án phải cương quyết xử lý nghiêm minh, tuyên phạt công khai và minh bạch các hành vi vi phạm pháp luật, góp phần tạo dựng một trật tự pháp lý, tạo lập một môi trường sống lành mạnh, an toàn, kiểm soát và giải quyết tốt các mối quan hệ trong hành lang pháp luật.
Thông qua thực tiễn xét xử, tiến hành tổng kết, phát hiện và kiến nghị hoàn thiện hệ thống pháp luật của Nhà nước.
Xây dựng một hệ thống Tòa án gần dân, thuận lợi cho dân; đồng thời phải tiết kiệm cho ngân sách nhà nước.
Trong hệ thống tư pháp hình sự, điều tra và công tố luôn là mắt xích quan trọng, phục vụ đắc lực cho mục đích phát hiện chính xác, kịp thời, xử lý nghiêm minh mọi hành vi phạm tội, không để lọt tội phạm, không làm oan người vô tội.
Luật pháp nước ta quy định mối quan hệ gắn bó chặt chẽ giữa các khâu phát hiện tội phạm, điều tra và luận tội (công tố) nhằm mục đích truy tố chính xác tội phạm và người phạm tội ra trước Tòa án để Tòa án xét xử.
Đối với Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát:
Trong tình hình hiện nay, cải cách các hoạt động điều tra, công tố ở nước ta cần đi theo hướng :
Một là, xác định tổ chức và hoạt động của Cơ quan điều tra theo nguyên tắc gọn đầu mối, bảo đảm sự chỉ đạo thống nhất; mỗi đơn vị, bộ phận cần được tổ chức chuyên sâu và quy định rõ quyền hạn, trách nhiệm của từng chức danh ; kết hợp chặt chẽ giữa hoạt động điều tra và trinh sát. Có phương án đổi mới tổ chức, hoạt động của các Cơ quan điều tra trong quân đội phù hợp với đổi mới tổ chức và hoạt động của các Cơ quan điều tra của Nhà nước.
Hai là, bảo đảm cho Viện kiểm sát nhân dân thực hiện tốt chức năng công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp. Thực chất là, kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong hoạt động tư pháp theo tinh thần Hiến pháp năm 1992 vừa được sửa đổi.
Những khái niệm có tính chất nền tảng trong tổ chức và hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân như thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra, kiểm sát xét xử, kiểm sát thi hành án... cần được làm rõ để tránh những vướng mắc không đáng có trong thực tiễn tư pháp. Tổ chức Cơ quan điều tra tại Viện kiểm sát nhân dân tối cao để điều tra một số tội xâm phạm hoạt động tư pháp mà người phạm tội là cán bộ thuộc các cơ quan tư pháp.
Ba là, kiện toàn một bước đội ngũ cán bộ điều tra và kiểm sát, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và đạo đức nghề nghiệp cho họ, làm cho pháp luật được thực thi thống nhất và nghiêm minh. Hết sức tránh hiện tượng hình sự hóa các quan hệ dân sự, kinh tế do sai lầm chủ quan của cán bộ tư pháp khi giải quyết các vụ việc phát sinh từ các giao dịch dân sự, kinh tế. Cán bộ điều tra, kiểm sát cũng như các cán bộ của các cơ quan bảo vệ pháp luật khác cần luôn luôn nhận thức rằng nhiệm vụ của mình không chỉ là đấu tranh trấn áp tội phạm, mà còn thúc đẩy, tạo điều kiện cho các giao dịch, các quan hệ kinh tế, dân sự, thương mại...
phát triển bình thường và đúng pháp luật.
Đối với các vụ án hình sự có liên quan đến kinh tế (tài sản, tài chính), các vụ án hình sự khác có hình phạt bổ sung về tiền và tài sản, các cơ quan tiến hành tố tụng cần chú trọng áp dụng đầy đủ các chế tài về kiểm kê, kiểm soát theo quy định của pháp luật ngay từ khi vụ án được khởi tố điều tra cho đến khi tuyên án.
Có như vậy mới bảo đảm cho mọi bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật được thi hành nghiêm chỉnh và đầy đủ.
Thực tế đã và đang đòi hỏi phải thành lập lực lượng cảnh sát tư pháp để chuyên làm nhiệm vụ bảo vệ phiên tòa, dẫn giải bị can, bị cáo, bảo vệ trại giam, trại tạm giam, nhà tạm giữ, hỗ trợ trong công tác thi hành án và thực hiện một số nhiệm vụ khác, góp phần hiệu quả hơn nữa vào các hoạt động tư pháp. Việc triển khai tổ chức và hoạt động của lực lượng cảnh sát tư pháp trong điều kiện Việt Nam cần được nghiên cứu kỹ lưỡng trước khi tiến hành.
Một vấn đề có ý nghĩa rất lớn là tăng cường cơ sở vật chất và các phương tiện kỹ thuật hiện đại cho các cơ quan tư pháp để các cơ quan này đủ khả năng đấu tranh chống tội phạm. Ngân sách nhà nước hàng năm cần dành một khoản thích đáng để đầu tư cơ sở vật chất, trụ sở, phương tiện và các trang bị kỹ thuật hiện đại cho các cơ quan tư pháp.
Đối với Cơ quan thi hành án
+ Khẩn trương ban hành Bộ Luật Thi hành án hình sự:
Việc đổi mới tổ chức và hoạt động thi hành án là một vấn đề khá cấp bách, nằm trong tiến trình cải cách Tư pháp, cải cách bộ máy Nhà nước. Vì vậy hoàn thiện pháp luật về thi hành án trên tất cả các phương diện, nhằm bảo đảm tính hiệu lực của các bản án, quyết định của Tòa án, tạo cơ sở pháp lý cho việc đổi mới tổ chức và hoạt động của Cơ quan thi hành án là một yêu cầu cấp bách hiện nay.
Công tác thi hành án do nhiều cơ quan khác nhau thực hiện: Tòa án xét xử sơ thẩm ra quyết định thi hành án phạt tù, Bộ Công an đảm nhiệm việc thi hành án phạt tù, Bộ Quốc phòng tổ chức thi hành các bản án, quyết định của Tòa án Quân sự; lĩnh
vực quản chế, cải tạo không giam giữ, án treo... do chính quyền cơ sở hoặc cơ quan tổ chức nơi người bị kết án cư trú hoặc làm việc đảm nhiệm; việc ra quyết định miễn, giảm hoặc thời hạn chấp hành hình phạt tù do Toà án cấp tỉnh thực hiện. Thực tế đó cho thấy hoạt động thi hành án do nhiều cơ quan thực hiện đã tạo ra sự thiếu thống nhất trong quản lý thi hành án, thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan, tổ chức có nhiệm vụ thi hành án, do đó ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả của công tác thi hành án.
Xuất phát từ tình hình đó, trong lĩnh vực đấu tranh phòng, chống tội phạm, đã có Bộ luật Hình sự xác định hành vi nào là tội phạm và hình phạt tương ứng, Bộ luật Tố tụng hình sự quy định trình tự thủ tục điều tra, truy tố, xét xử và trình tự chung thi hành bản án, quyết định của Tòa án, vì vậy giải pháp quan trọng nhất là sớm ban hành Luật thi hành án hình sự, đây là yêu cầu cấp bách nhằm tạo lập hành lang pháp lý, quy định rõ những nguyên tắc chủ yếu, những thủ tục thi hành án, quyền và nghĩa vụ của các chủ thể liên quan đến việc thi hành hình phạt tù, có như vậy mới khép kín một quá trình tố tụng, truy cứu trách nhiệm hình sự đầy đủ;
đáp ứng yêu cầu đổi mới toàn diện công tác thi hành án, một bộ phận quan trọng trong công cuộc cải cách Tư pháp hiện nay. Sự ra đời của Luật, sẽ là chỗ dựa cho việc tổ chức, xây dựng một hệ thống bộ máy thi hành hình phạt, tránh được tình trạng tổ chức phân tán, chức năng thẩm quyền không rõ ràng của các cơ quan chịu trách nhiệm thi hành án hình sự hiện nay. Đồng thời quy định rõ quyền và cũng là trách nhiệm giám sát, kiểm tra của các cơ quan Nhà nước, tổ chức xã hội, mà chủ yếu là Viện kiểm sát nhân dân các cấp.
+ Đổi mới hệ thống tổ chức Cơ quan thi hành án hình sự:
Theo phương hướng trong Nghị quyết của Hội nghị Ban chấp hành Trung ương lần thứ 8 Khóa VII và Nghị quyết Hội nghị Ban chấp hành Trung ương lần thứ 3 Khóa VIII đã đề ra: “Kiện toàn các tổ chức thi hành án, bảo đảm thi hành đầy đủ, nhanh chóng các bản án và quyết định của Tòa án; chấn chỉnh các trại
giam để giáo dục, cải tạo tốt phạm nhân”, và “Chuẩn bị điều kiện để tiến tới giao cho một cơ quan quản lý tập trung thống nhất công tác thi hành án”.
Vì vậy cần phải tìm ra mô hình tổ chức hợp lý để tăng cường hiệu quả của công tác thi hành án, thực hiện nghị quyết của Đảng đã đề ra. Đây là một vấn đề mới và do đó có thể có nhiều phương án khác nhau, nhưng dù là theo phương án nào thì mô hình tổ chức Cơ quan thi hành án cũng nên theo hướng :
- Đảm bảo yêu cầu của công tác quản lý Nhà nước về thi hành án.
- Đảm bảo sự tập trung, thống nhất, giảm bớt các khâu trung gian.
- Đảm bảo nguyên tắc mọi phán quyết của Tòa án có hiệu lực pháp luật đều được tôn trọng và thi hành nghiêm chỉnh.
Đồng thời phải sử dụng có hiệu quả lực lượng lao động là phạm nhân, một mặt tạo thêm nhiều công ăn việc làm để phạm nhân lao động tự cải tạo mình sớm hoàn lương trở về hòa nhập với cộng đồng, xóa được mặc cảm, chính bằng kết quả lao động mà phạm nhân có một phần thu nhập phần này được giữ lại để chấp hành nghĩa vụ dân sự và giúp họ ít nhiều có vốn liếng để khi hết thời hạn chấp hành hình phạt tù họ có thể tìm kiếm được công việc làm, ổn định đời sống cá nhân và tạo được sự an toàn xã hội. Mặt khác, việc sử dụng hàng chục ngàn lao động là phạm nhân (đa số là thanh niên) ở các trại cải tạo hiện nay vào việc xây dựng các công trình giao thông, công trình trọng điểm ở các vùng sâu, vùng xa… của quốc gia để tạo nguồn thu nhập, tái đầu tư vào việc sửa chữa các trường, trại giam, cải thiện đời sống vật chất, tinh thần cho phạm nhân… cũng là một hình thức tiết kiệm, giảm nhẹ gánh nặng kinh phí cho Nhà nước.
Tiếp tục sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện pháp luật về tổ chức, hoạt động của các cơ quan tư pháp cũng như các thủ tục tố tụng để tạo cơ sở pháp lý cần thiết cho hoạt động của các cơ quan này. Những quy định của pháp luật tố tụng tuy chỉ
là những quy định về thủ tục và cách thức giải quyết các vụ án, nhưng chúng lại thể hiện rất rõ bản chất giai cấp của nền tư pháp. Một nền tư pháp dân chủ, mang đậm tính nhân dân sẽ không chấp nhận những thủ tục tư pháp rườm rà, quan liêu và bất lợi cho các bên tham gia tố tụng. Các thủ tục này phụ thuộc nhiều vào mô hình tổ chức các cơ quan tư pháp. Mô hình tư pháp được tổ chức theo cách thức dân chủ như thế nào thì các thủ tục tố tụng sẽ bảo đảm dân chủ đến chừng ấy. Và cũng từ đó công tác đấu tranh phòng chống tội phạm của toàn xã hội mới đạt được hiệu quả cao, mang lại cuộc sống tốt đẹp cho nhân dân.
KẾT LUẬN CHUNG
Cách đây hơn 100 năm, C. Mác đã nói: “Người làm luật thông thái cần phải phòng ngừa tội phạm làm sao để khỏi trừng phạt chúng”. Phát triển tư duy của mình, C. Mác lưu ý rằng: người làm luật không được hạn chế những gì cho phép các thành viên của một giai cấp vượt qua những trở ngại để vươn lên một trình độ pháp luật cao, sử dụng các quyền của mình. Những tư tưởng của C. Mác về sau đã được V.I.Lênin và các nhà Tội phạm học xã hội chủ nghĩa dùng làm kim chỉ nam trong đấu tranh phòng chống tội phạm.
Tội phạm là một hiện tượng xã hội nên để giải quyết vấn đề tội phạm phải bắt đầu từ các biện pháp phòng ngừa có tính xã hội theo nghĩa rộng. Giải quyết tội phạm là một cuộc đấu tranh kiên trì, lâu dài đòi hỏi phải sử dụng đồng bộ các biện pháp pháp luật, kinh tế, xã hội, giáo dục,…
Trong thực tiễn đấu tranh phòng chống tội phạm, công tác phòng ngừa tội phạm đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Thực chất phòng ngừa tội phạm tức là không để cho tội phạm xảy ra và gây nên những hậu quả nguy hiểm cho xã hội, không để cho các thành viên của xã hội phải gánh chịu những hình phạt nghiêm khắc của pháp luật. Trong quá trình phòng ngừa tội phạm này, nếu tội phạm xảy ra thì phải kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm minh để bảo đảm cho tội phạm không tránh khỏi hình phạt, giáo dục, cải tạo người phạm tội trở thành người công dân có ích cho xã hội. Đây là một nhiệm vụ rất khó khăn bởi vì tình hình tội phạm trong xã hội diễn ra ngày càng tinh vi và phức tạp, nhiều loại tội phạm mới xuất hiện do đó nhiệm vụ đặt ra cho các cơ quan bảo vệ pháp luật hết sức nặng nề, vì vậy đòi hỏi các cơ quan trên phải không ngừng nâng cao nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ của ngành để kịp thời phát hiện, ngăn chặn và đẩy lùi các loại tội phạm góp phần gìn giữ kỷ cương xã hội và bảo vệ lợi ích của nhân dân. Tuy nhiên công cuộc đấu
tranh phòng chống tội phạm không chỉ thuộc phạm vi nhiệm vụ của các cơ quan như: Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án hay Cơ quan thi hành án mà nó đòi hỏi cần phải có sự phối hợp một cách đồng bộ từ các ngành, các cấp, các tổ chức kinh tế - xã hội đặc biệt là của quần chúng nhân dân để nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn xã hội trong quá trình đấu tranh phòng chống tội phạm.
Trong phạm vi của luận văn, người viết đã cố gắng khái quát và trình bày các hoạt động cũng như vai trò của các Cơ quan tư pháp trong công tác đấu tranh phòng chống tội phạm. Tuy nhiên do khả năng còn hạn chế và thiếu thông tin nên còn nhiều hoạt động đấu tranh phòng chống tội phạm của các cơ quan tổ chức khác chưa được đề cập ở đây. Rất mong nhận được ý kiến đóng góp của quý thầy cô để bài viết được hoàn chỉnh hơn.