CHƯƠNG 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG, HIỆU QUẢ VIỆC KẾT HỢP PHÁP LUẬT VÀ LUẬTLƯỢNG, HIỆU QUẢ VIỆC KẾT HỢP PHÁP LUẬT VÀ LUẬT
3.2 Những giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả việc kết hợp pháp luật và luật tục ở Tây Bắc hiện nay luật và luật tục ở Tây Bắc hiện nay
3.2.1 Giải pháp mang tính tổng thể
Để xây dựng thành công Nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa trong giai đoạn hiện nay chúng ta cần thực hiện những giải pháp mang tính vĩ mô để nâng cao hiệu quả việc kết hợp giữa pháp luật và luật tục ở Tây Bắc hiện nay:
Một là, xây dựng đầu tư phát triển kinh tế trong cả nước ,đặc biệt làm cho cơ chế thị trường phát triển mạnh mẽ ở nông thôn. Làm cho mối giao lưu giữa nông thôn và đô thị, giữa nông thôn với nông thôn phát triển đời sống vật chất tinh thần tăng lên. Nhận thức về những giá trị của luật tục và tác động của nó đối với kinh tế - xã hội cũng ngày một nâng lên. Chú ý phát triển hệ thống giao thông giữa các vùng nông thôn đặc biệt các đầu mối giao thông nối liền các tỉnh khu vực Tây Bắc để nhân rộng các phong tục tập quán giữa các dân tộc đặc biệt là luật tục tiến bộ.
Ví dụ :” Việc xây dựng các khu công nghiệp , khu kinh tế , các khu đô thị ở vùng nông thôn cũng là biện pháp hữu hiệu để xóa bỏ những hủ tục, nâng cao dân trí, xóa bỏ dần cơ chế tự cung, tự cấp còn tồn tại ở nhiều làng xã Tây Bắc hiện nay.
Hai là, phải tăng cường pháp chế , công tác quản lí của nhà nước đến tận các làng xã ,có những chính sách phù hợp để bảo tồn. Phát huy truyền thống văn hóa dân tộc. Các làng xã luôn có cơ chế duy trì, cơ chế tự quản những luật tục của dân tộc mình. Tuy vậy xu hướng đó sẽ bị hạn chế nếu nhà nước kiên quyết áp dụng pháp luật thống nhất trong cả nước.
Ba là, phải tăng cường công tác tuyên truyền giáo dục pháp luật ở nông thôn.
Tạo lập thói quen thượng tôn pháp luật trong đời sống công quyền ,công khai
chỉ ra cách hành xử quyền lực truyền thống và những ảnh hưởng của nó trong xã hội hiện đại.Đưa Hiến pháp vào trong đời sống xã hội.
Hướng cho người dân một cách nhìn mới về Tòa án nhìn Tòa án như là công cụ bảo vệ mình. Cải cách tư pháp phải gắn liền với cải cách ý thức pháp luật của người dân. Để người dân có cách nhìn mới về Tòa án phải đảm bảo tính độc lập của Tòa án bằng cách: quan niệm Tòa án nhân danh công lý ứng dụng những yếu tố tích cực của luật tục vào giải quyết án. Nhà nước pháp quyền phải nêu cao vị trí vai trò của Tòa án.
3.2.2 Một số giải pháp cụ thể
Thứ nhất, Nhận thức đúng vị trí, vai trò của pháp luật, luật tục và mối quan hệ giữa chúng . Khi tiến hành quản lý xã hội nói chung và đối với đồng bào các dân tộc thiểu số Tây Bắc nói riêng cần vận dụng tốt sự kết hợp pháp luật và luật tục để điều chỉnh các quan hệ xã hội. Pháp luật vẫn phải giữ vai trò quan trọng trong quản lý đời sống của đồng bào các dân tộc thiểu số Tây Bắc, nhưng phải coi trọng luật tục của mỗi dân tộc. Đối với những quan hệ xã hội phát sinh mà chưa có quy phạm pháp luật điều chỉnh, cần vận dụng những phong tục tập quán tốt đẹp được quy định trong luật tục để làm căn cứ điều chỉnh. Những văn bản hướng dẫn thi hành pháp luật liên quan đến đời sống của đồng bào các dân tộc thiểu số phải được xây dựng phù hợp với các phong tục, tập quán tốt đẹp của mỗi dân tộc; đặc biệt coi trọng việc giữ gìn và phát huy truyền thống tốt đẹp đồng thời bài trừ, ngăn chặn các quy định phản tiến bộ hình thành trong luật tục.
Thứ hai, Khắc phục những hạn chế trong mối quan hệ giữa pháp luật và luật tục. Nhà nước cần bổ sung những văn bản pháp luật hướng dẫn chi tiết thi hành pháp luật cụ thể áp dụng cho đồng bào các dân tộc thiểu số Trong thời gian tới, hệ thống các văn bản pháp luật của nhà nước ta có thể bổ sung các văn bản dưới luật, hướng dẫn thi hành pháp luật một cách cụ thể, chi tiết phù hợp với trình độ nhận thức của đồng bào các dân tộc thiểu số. Trong các văn bản này, điều quan trọng phải tính đến việc sử dụng những quy định thích hợp của luật tục để phối hợp với quy định của pháp luật điều chỉnh các quan hệ xã
hội phát sinh trong cuộc sống của đồng bào. Các văn bản hướng dẫn này có thể tiến hành lồng ghép những quy định tiến bộ, phù hợp của luật tục vào điều luật, hay hiểu theo cách là ghi nhận luật tục của đồng bào các dân tộc thiểu số một cách có chọn lọc làm cụ thể hóa, mềm dẻo những quy định của pháp luật nhằm thực hiện mục đích dựa vào ý thức tôn trọng luật tục của đồng bào các dân tộc thiểu số ở nước ta.
Tiến hành những biện pháp để loại bỏ dần ảnh hưởng của những quy định lạc hậu, không còn phù hợp trong luật tục.Vốn tồn tại và được duy trì lâu đời trong cuộc sống của đồng bào các dân tộc thiểu số, những quy định lạc hậu, phản tiến bộ không dễ dàng được những người dân nhận thức nhanh chóng và loại bỏ chúng ra khỏi đời sống của mình. Do đó, phải nhận định rằng không thể dùng những quy định cứng nhắc của pháp luật để loại trừ ngay tất cả những quy định lạc hậu trong luật tục; công việc này phải được thực hiện từng bước theo một quy trình nhất định. Trước hết là việc nghiên cứu, sưu tầm những quy định lạc hậu trong luật tục còn được áp dụng trong cuộc sống của người dân, sự ảnh hưởng của quy định đó tới sự phát triển riêng của đồng bào các dân tộc thiểu số và cộng đồng xã hội nói chung. Từ đó có những giải pháp cụ thể để tiến hành hạn chế và xóa bỏ việc áp dụng chúng trong thực tế.
Cần kết hợp hài hòa việc tuyên truyền những quy định mới, tiến bộ của pháp pháp luật phù hợp để hình thành những thói quen lành mạnh, tiến bộ mới thay thế cho thói quen cũ lạc hậu.
Cụ thể hóa các nội dung trên như sau:
- Một là, hệ thống pháp luật Việt Nam hiện hành đã có các quy định chung cho từng lĩnh vực cụ thể như: Bộ luật dân Sự, Bộ luật hình sự, Luật hôn nhân và gia đình, Luật thương mại, Luật doanh nghiệp. Song song với những quy định này còn có hệ thống văn bản hướng dẫn thực hiện pháp luật. Tuy nhiên, hệ thống văn bản này còn có tính khái quát cao, ngôn ngữ chuyên môn hiện đại, chưa phù hợp với nhận thức của người dân tộc Tây Bắc. Vì vậy, trong thời gian tới, hệ thống pháp luật Nhà nước ta cần được bổ sung các văn bản dưới luật, để hướng dẫn thi hành pháp luật một cách cụ thể, chi tiết dành riêng
cho đồng bào dân tộc thiểu số tộc Tây Bắc. Phân biệt rõ ranh giới, quan hệ xã hội nào được điều chỉnh bằng luật tục, quan hệ xã hội nào phải điều chỉnh bằng pháp luật. Tránh tình trạng một hành vi vi phạm pháp luật của đồng bào dân tộc thiểu số tộc Tây Bắc phải chịu cả hai hình phạt, vừa hình phạt của pháp luật, vừa hình phạt của luật tục. Các quy định trong văn bản hướng dẫn thự hiện pháp luật dành riêng cho đồng bào tộc Tây Bắc, cần lồng các quy định tiến bộ của luật tục tộc Tây Bắc vào điều luật, hay nói cách khác là ghi nhận luật tục tộc Tây Bắc một cách có chọn lọc nhằm làm mềm dẻo điều luật đáp ứng tâm lý tôn trọng luật tục của đồng bào dân tộc thiểu số tộc Tây Bắc.
Tóm lại hệ thống văn bản pháp luật Việt Nam trong tương lai cần bổ sung các văn bản dưới luật dành riêng cho khu vực người đồng bào dân tộc thiểu số tộc Tây Bắc. Quy định chi tiết cụ thể trường hợp nào được áp dụng luật tục tộc Tây Bắc, trường hợp nào phải áp dụng pháp luật. Đồng thời quy định chi tiết phạm vi áp dụng, đối tượng áp dụng cụ thể. Khắc phục tình trạng các điều luật quá khái quát như Điều 3 Bộ luật dân sự năm 2005 và tình trạng không phân biệt được ranh giới điều chỉnh của pháp luật và luật tục tộc Tây Bắc.
Muốn làm được như vậy, những nhà làm luật phải có sự khảo sát thực tế một cách kỹ càng, thấu đáo, nắm được tâm tư nguyện vọng của đồng bào dân tộc thiểu số tộc Tây Bắc, đưa các ý tưởng mới, tiến bộ của họ vào điều luật. Có như vậy điều luật được ban hành mới có giá trị thực tiễn trong việc điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong buôn làng dân tộc thiểu số tộc Tây Bắc.
- Hai là, hệ thống pháp luật Việt Nam hiện hành đã có một số quy định về việc bài trừ các phong tục, tập quán lạc hậu trong luật tục tộc Tây Bắc. Nhưng trên thực tế các phong tục, tập quán này vẫn còn tồn tại. Đây là vấn đè nổi cộm cần phải được giải quyết để đáp ứng yêu cầu lành mạnh hóa xã hội công dân trong giai đoạn mới - giai đoạn xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Nhưng đây cũng là vấn đề hết sức nhạy cảm trong giai đoạn hiện nay. Vì vậy, khi dùng các biện pháp cứng rắn của pháp luật để loại trừ các phong tục, tập quán lạc hậu trong luật tục tộc Tây Bắc, người tổ chức thực hiện pháp luật cần phải hết sức thận trọng. Trước hết, phải xác định rằng
không thể dùng pháp luật để bài trừ ngay lập tức tất cả các phong tục tập quán lạc hậu trong luật tục tộc Tây Bắc; mà phải từng bước thực hiện theo một quy trình chọn lọc từ nhỏ đến lớn, từ đơn giản đến phức tạp, kết hợp hài hòa việc tuyên truyền pháp luật, tổ chức thực hiện pháp luật với việc làm hình thành các phong tục tập quán tiến bộ mới thay thế cho phong tục tập quán cũ lạc hậu trong luật tục tộc Tây Bắc. Muốn làm được như vậy cán bộ tuyên pháp luật, tổ chức pháp luật phải biết tiếng các dân tộc thiểu số tộc Tây Bắc, phải hiểu rõ phong tục tập quán của họ; biết phát huy thế mạnh vốn có của pháp luật và biết sử dụng sự hỗ trợ đắc lực của các quy định tiến bộ trong luật tục tộc Tây Bắc.
- Ba là, Một giải pháp truyền thống đó là nâng cao trình độ văn hóa, xã hội và pháp luật cho đồng bào dân tộc thiểu số. Đồng thời nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho tộc người này. Từ trước tới nay đã có nhiều văn bản pháp luật ghi nhận vấn đề này. Tuy nhiên, biện pháp thực hiện vẫn còn đơn điệu, chẳng hạn: ưu tiên điểm chuẩn cho các thí sinh người dân tộc thiểu số trong các kỳ thi; có trường học nội trú riêng với chế độ ưu đãi cho người dân tộc trong đó có dân tộc thiểu số tộc Tây Bắc …Còn giải pháp làm thế nào cho con em người dân tộc thiểu số tộc Tây Bắc có thói quen đến trường, có nhu cầu say mê học tập, có thói quen tư duy lao động theo hướng sản xuất hàng hóa đáp ứng nhu cầu kinh tế thị trường, thì chưa được Nhà nước ta chú trọng. Đây là yếu tố cần phải sử dụng sự trợ giúp của luật tục tộc Tây Bắc. Trong luật tục tộc Tây Bắc ghi nhận chế độ kinh tế tự cung, tự cấp nên hành vi của đồng bào dân tộc thiểu số chỉ dừng ở mức lao động để có thức ăn vật dùng đáp ứng nhu cầu cuộc sống hàng ngày. Nếu Nhà nước ta có cơ chế tuyên truyền pháp luật, tổ chức thực hiện tốt pháp luật trong đồng bào dân tộc thiểu số. Hình thành được trong ý thức của họ nhu cầu học tập, lao động, sáng tạo để làm ra nhiều của cải vật chất, làm giàu cho bản thân, cho xã hội thì tư tưởng này nhanh chóng được ghi nhận trong luật tục. Khi các tư tưởng này đã được ghi nhận bằng các quy định của luật tục thì nó có giá trị thực tiễn đối với đời sống của người tộc Tây Bắc hơn nhiều lần so với pháp luật. Như vậy, việc tuyên truyền
phổ biến pháp luật, nâng cao đời sống kinh tế, đời sống văn hóa, xã hội cho người dân tộc đồng nghĩa với việc xây dựng luật tục tộc Tây Bắc theo định hướng và mục tiêu chung của nhà nước. Tạo cho các đồng bào thiểu số có cuộc sống hòa nhập với người Kinh, hòa nhập với các dân tộc trên lãnh thổ Việt Nam.
Thứ ba, Phát huy những ưu điểm trong mối quan hệ giữa pháp luật và luật tục. Bên cạnh việc khắc phục những tồn tại trong mối quan hệ giữa pháp luật và luật tục thì nhà nước ta cần phát huy những mặt tốt, tích cực đã đạt được của mối quan hệ này trong thời gian qua. Tiếp tục hoàn thiện những quy định ghi nhận mối quan hệ giữa pháp luật và luật tục của đồng bào các dân tộc thiểu số Trong thời gian tới, hệ thống pháp luật của nhà nước ta phải là công cụ hữu hiệu nhất để đảm bảo lợi ích cho đồng bào các dân tộc thiểu số, bài trừ những quy định phản tiến bộ, lạc hậu trong luật tục, thiết lập hệ thống tư tưởng thống nhất và hoàn toàn tin tưởng vào chính sách của Đảng và Nhà nước ta trong làng bản của đồng bào. Pháp luật trong giai đoạn mới cần tiếp tục phát huy, kế thừa các quan điểm, phong tục, tập quán tiến bộ trong luật tục của các dân tộc, tạo môi trường thuận lợi cho các quy định tiến bộ của luật tục hình thành, tồn tại và phát triển.
Trong giai đoạn mới, hệ thống pháp luật của Nhà nước ta phải là công cụ hữu hiệu bảo vệ, bảo đảm lợi ích chung của toàn thể nhân dân lao động, đặc biệt là lợi ích của đồng bào dân tộc thiểu số Tây Bắc, bài trừ các quy định phản tiến bộ trong luật tục Tây Bắc, thiết lập trong bản làng của người dân tộc thiểu số Tây Bắc một hệ thống tư tưởng mới. Hệ thống pháp luật Việt Nam trong giai đoạn mới phải thể hiện được tính bình đẳng, thống nhất cao của các dân tộc trên lãnh thổ Việt Nam. Phát huy, kế thừa các quan điểm, phong tục, tập quán tiến bộ trong luật tục của các dân tộc, trong đó có luật tục Tây Bắc.
Tạo môi trường cho các quy định tiến bộ của luật tục Tây Bắc, hình thành, tồn tại và phát triển. Để giải quyết vấn đề này, một mặt cần phải đổi mới quy trình xây dựng pháp luật, nâng cao kỹ thuật lập pháp. Nhiều nhà khoa học đã đề cập tới quy trình xây dựng pháp luật một đầu mối đó là Quốc hội, hoặc
một cơ quan chuyên trách của Chính phủ. Đây là cơ chế hữu hiệu bảo đảm cho hoạt động xây dựng pháp luật ngày càng chuyên môn hóa, bảo đảm tính đồng bộ của hệ thống pháp luật, tránh được sự chồng chéo trong việc hướng dẫn thực hiện pháp luật giữa các lĩnh vực.
Mặt khác, cần nâng cao trình độ nhận thức pháp luật, trình độ thâm nhập đời sống thực tế của cán bộ xây dựng pháp luật. Cán bộ xây dựng pháp luật phải nhận thức được vai trò của pháp luật và vai trò của các phong tục tập quán của các dân tộc trên lãnh thổ Việt Nam. Đặc biệt là vai trò bổ trợ cho pháp luật của luật tục Tây Bắc, khi xây dựng văn bản hướng dẫn thực hiện pháp luật. Muốn vậy, Nhà nước ta phải có cơ chế cho cán bộ xây dựng pháp luật thường xuyên mở những cuộc điều tra xã hội học tại các buôn làng người dân tộc thiểu sốTây Bắc, nắm được tâm tư nguyện vọng của họ, hiểu một cách thấu đáo cội nguồn sinh ra các quy trong luật tục của đồng bào dân tộc thiểu số Tây Bắc. Từ đó họ có cơ sở thực tế để ra những văn bản pháp luật phù hợp với đời sống của người Tây Bắc. Quá trình thâm nhập thực tế tại các bản làng người Tây Bắc, cán bộ xây dựng pháp luật cũng dự liệu được các tình huống có thể phát sinh trong đời sống của người Tây Bắc, dự liệu được luồng tư tưởng nào có ảnh hưởng lớn đến đời sống của họ, có thể phát sinh những phong tục tập quán xấu, và luồng tư tưởng nào có ảnh hưởng tích cực đối với người Tây Bắc có khả năng phát sinh các quy định luật tục tiến bộ để có biện pháp ngăn chặn hoặc khuyến khích kịp thời.
Tăng cường công tác tuyên truyền pháp luật cho đồng bào dân tộc thiểu số.
Hình thức để thực hiện tốt công tác tuyên truyền pháp luật tới đồng bào các dân tộc thiểu số rất đa dạng và sử dụng nhiều phương pháp, nhiều lực lượng để tuyên truyền. Cách làm có hiệu quả là sử dụng chính lực lượng cán bộ, công chức là người dân tộc thiểu số trong các cơ quan, tổ chức đoàn thể tại địa phương. Họ chính là lực lượng hạt nhân quan trọng đóng vai trò tích cực trong việc tuyên truyền phổ biến pháp luật đi vào cuộc sống của đồng bào mình. Họ nắm rõ và hiểu được những phong tục, tập quán, lối sống của chính dân tộc mình, mặt khác lại được tham gia vào hoạt động của bộ máy nhà nước