Bí mật lớn nhất trong cuộc sống đó là không có bí mật nào cả. Cho dù mục tiêu của bạn là gì, bạn có thể đạt được nó nếu bạn đam mê làm việc.
– Oprah Winfrey
Trong chương này, tôi sẽ đi sâu vào phân tích ngành thương mại đầu tư mạo hiểm đương đại cùng với những điều, theo tôi, là năm khía cạnh quan trọng:
1. Người cấp vốn
2. Đội ngũ doanh nhân
3. “Tiếp thị”, sản phẩm và thị trường 4. Hợp đồng
5. Mối quan hệ
Những độc giả tinh ý chắc hẳn đã ghi chú lại cách tiếp cận tình cờ theo thời gian của tôi trong chương này. Tôi sẽ mô tả các kinh nghiệm của cha tôi và bản
Cuộc chơi khởi nghiệp | William H Draper III
118 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m
thân mình cả trước và sau 10 năm “biến mất” của tôi để dành thời gian cho các sự nghiệp hành chính công. Tôi cũng sẽ nhắc đến những kinh nghiệm của con trai tôi, Tim, một phần ví no hiểu biết về tình hình hiện nay của ngành công nghiệp đầu tư mạo hiểm hơn tôi. Tuy nhiên, như đã được chứng minh thì 5 nhân tố được liệt kê ở trên là những nhân tố không đổi trong nhiều thập kỷ.
Trong chương này, bạn đọc sẽ biết đến các quan điểm của tôi theo trình tự thời gian. Đôi khi có những câu chuyện sẽ hấp dẫn hơn nếu nó được nhìn nhận theo quan điểm của nhà đầu tư mạo hiểm;
nhưng sẽ khách quan hơn nếu thừa nhận quan điểm của các doanh nhân. Cuối chương, tôi sẽ tổng kết 10 sai lầm có thể tránh được mà các doanh nhân hay mắc phải, và tôi mong muốn danh sách này sẽ mang đến cho bạn đọc một cái nhìn sống động hơn về thế giới dưới góc nhìn của các nhà đầu tư mạo hiểm và phương thức hoạt động của các doanh nhân.
Người cấp vốn
Cuộc chơi khởi nghiệp | William H Draper III
119 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m
Giả sử bạn là một doanh nhân đang tìm kiếm cách gây quỹ cho doanh nghiệp của mình – quỹ đầu tư mạo hiểm – hoặc chính bạn là một nhà đầu tư mạo hiểm tương lai. Vậy phép bình quân về vốn sẽ được thực hiện ra sao?
Đầu tiên, trước đây, các quỹ đầu tư mạo hiểm đầu tiên (chúng ta tạm sử dụng thuật ngữ này) xuất hiện ở New York và là những phương tie ̣n cần thiết để một gia đình giàu có độc nhất – như gia đình Rockefeller hay Whitney – đầu tư các nguồn lực của mình với mong muốn thu được mức lợi nhuận cao hơn bình thường. Kể từ đó, các gia đình này phát hiện ra rằng những khoản lợi nhuận kiểu này chủ yếu có được thông qua khoản đầu tư giai đoạn đầu vào các công ty chưa chính thức xuất hiện trên thị trường cạnh tranh. Khi những công ty mới khởi nghiệp này thực sự đi vào hoạt động, hoặc được
“thanh khoản” thành công, thì gia đình Rockerfeller và Whitney có thể thu về lợi nhuận – và vì một lý do nào đó, còn dư để bù lỗ cho những vụ đầu tư mạo hiểm thất bại khác. Một vài trong số những vụ đầu tư
Cuộc chơi khởi nghiệp | William H Draper III
120 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m
này (như Minute Maid và Eastern Airlines) là những cú hit lớn trong khoảng thời gian này.
Ngay sau đó, hàng loạt các công ty đầu tư mạo hiểm theo hình thức gia đình ra đời. American Research &
Development có trụ sở ở Boston (ARD) do Tướng Doriot thành lập là công ty đầu tư mạo hiểm tự do đầu tiên (không phải gia đình) ở Mỹ. Một quyết định chiến lược làm đau đầu Doriot và các cộng sự của ông vì nó hạn chế phần lớn những lựa chọn chiến lược của họ. Công ty của cha tôi – Draper Gaither &
Anderson – là công ty cổ phần đầu tư mạo hiểm đầu tiên trên thế giới với các cổ đông điều hành và cổ đông góp vốn. Việc thành lập và điều hành công ty theo hướng này khiến ARD thường xuyên phải đối mặt với những ràng buộc điều tiết và quan trọng hơn tránh được những khó khăn khó lường khi cố gắng định giá cổ phiếu tư nhân cho các cổ đông công.
Ngày nay, tiếp tục có những quỹ đầu tư gia đình sử dụng tài sản tư nhân để rót vốn cho các hoạt động đầu tư mạo hiểm. Nhưng vì nhiều lý do khác nhau –
Cuộc chơi khởi nghiệp | William H Draper III
121 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m
yếu tố quan trọng nhất dẫn đến việc ngành công nghiệp đầu tư mạo hiểm chao đảo – họ chỉ đầu tư một khoản tiền nhỏ vào các quỹ đầu tư mạo hiểm hàng năm. Ngày nay, tất cả khoản tiền đầu tư này đều từ các công ty cổ phần đầu tư mạo hiểm, thay vì các công ty liên doanh hay các gia đình. Vào năm 1994, ngành công nghiệp này được mở cửa khi bộ luật thay đổi và cho phép các nhà quản lý quỹ hỗ trợ đầu tư vào các công ty cổ phần đầu tư mạo hiểm.
Hình thức cổ phần của các công ty đầu tư mạo hiểm rất đơn giản: Những cổ đông góp vốn đầu tư tiền và các cổ đông điều hành điều hành doanh nghiệp. Hình thức này cũng tương tự như khi các công ty đầu tư mạo hiểm và các doanh nhân thành lập một công ty mới. Các công ty này đầu tư toàn bộ tiền còn các doanh nhân thực hiện hầu hết các công việc.
Draper Gaither & Anderson là một co ng ty co ̉ pha n trong đó các cổ đông góp vốn – gia đình Rockefeller, công ty dịch vụ tài chính tư nhân Lazard Frères sau này và một vài cá nhân khác – đầu tư tổng số tiền 6
Cuộc chơi khởi nghiệp | William H Draper III
122 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m
triệu đô-la để đổi lại 60% cổ phần của công ty. Cha tôi và các cổ đông điều hành khác – Rowan Gaither, Fred Anderson và Larry Duerig – chia nhau 40% “cổ phần” tương ư ng vơ i lợi nhua ̣n. Những cổ đông điều hành nhận được một khoản tiền tương ứng với 2,5%
của 6 triệu đô-la (khoảng 150.000 đô-la) để trang trải các khoản chi phí gián tiếp của họ (công tác phí).
Đây là cấu trúc được hàng trăm công ty đầu tư mạo hiểm quy mô lớn nhỏ trên thị trường ngày nay áp dụng. Những khoản phí này ở vào khoảng từ 1% đến 2,5% và cổ phần của họ chiếm từ 20% đến 30%
nhưng các nguyên tắc đều như nhau. Thật khó tin rằng ngày nay, thậm chí sau cuộc khủng hoảng kinh tế năm 2008, ngành công nghiệp đầu tư mạo hiểm vẫn quản lý hơn 200 tỷ đô-la và nhiều công ty đầu tư mạo hiểm vẫn có hàng trăm triệu đô-la, thậm chí là hàng tỷ đô-la để đầu tư.
Vì những lý do thuế quan, các cổ đông điều hành phải đầu tư ít nhất 1% tổng số tiền gây quỹ cho bất kỳ tổ chức được đề xuất nào với tư cách cổ đông góp
Cuộc chơi khởi nghiệp | William H Draper III
123 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m
vốn. Ngày nay, một câu hỏi đặt ra là liệu các cổ đông điều hành có nên tiếp tục nhận đãi ngộ thuế lãi vốn cho cổ phần lợi nhuận của mình, thay vì thu về mức tỷ suất cao hơn nếu các khoản lợi nhuận này bị đánh thuế như là các khoản thu nhập thường. Tôi tin rằng đãi ngộ thuế lãi vốn có tác dụng rất tốt, thúc đẩy mạnh mẽ nền kinh tế cũng như trở thành động lực cho các cá nhân có liên quan.
Khi thành lập Sutter Hill vào năm 1965, chúng tôi đã chấp nhận tỷ lệ ăn chia 80-20 cũng như áp dụng mức phí 2,5% – và ít nhiều vẫn được duy trì ở Sutter Hill cho đến ngày nay. Tuy nhiên, vẫn có một điểm khác biệt lớn giữa cấu trúc của Sutter Hill Ventures so với cấu trúc của các công ty đầu tư mạo hiểm khác.
Sutter Hill được thành lập và hiện nay tiếp tục hoạt động như một “công ty cổ phần cố định”. Điều đó có ý nghĩa gì? Thay vì đề nghị các cổ đông góp vốn đầu tư vào từng giai đoạn (ví dụ, Giai đoạn I, II và III, mỗi giai đoạn kéo dài trong một khoảng thời gian nhất định, 10 năm chẳng hạn), thì Sutter Hill đánh giá toàn bộ danh mục đầu tư 4 năm một lần và cho phép
Cuộc chơi khởi nghiệp | William H Draper III
124 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m
các cổ đông góp vốn rút toàn bộ tiền của mình vào thời điểm đó – dưới dạng tiền mặt hoặc cổ phiếu của công ty.
Khi rời Sutter Hill vào năm 1981 để trở thành thành viên trong chính phủ Reagan, tôi nhận về phần cổ phiếu và sau này trở thành cổ đông góp vốn. Hóa ra đó lại là một quyết định đúng đắn vì công ty tiếp tục làm ăn rất phát đạt. 35% lợi nhuận thực tế (IRR) của công ty đã thu hút được sự quan tâm của rất nhiều nhà đầu tư lớn khác. Như tôi đã từng đề cập thì Tập đoàn Genstar của Canada đã đầu tư toàn bộ số vốn ban đầu cho Sutter Hill. Khi British Tobacco mua Genstar vào giữa thập niên 1980, thì người khổng lồ trong lĩnh vực thuốc lá này cho rằng việc tham gia vào một trò chơi mạo hiểm qua một chi nhánh mới của công ty không còn hấp dẫn. Yale, MIT, Stanford và Princeton lao vào mua cổ phần Sutter Hill từ Genstar. Đã hơn 25 năm trôi qua nhưng cả bốn tổ chức lớn này vẫn là các cổ đông góp vốn của Sutter Hill cho đến ngày nay và tất cả họ đều rất hài lòng với khoản đầu tư của mình.
Cuộc chơi khởi nghiệp | William H Draper III
125 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m
Cơ cấu cố định trước đây là lý do tại sao Sutter Hill tiếp tục phát triển. Lợi tức của các cổ đông điều hành cũng như các cổ đông góp vốn; lợi tức của các cổ đông trẻ cũng như các cổ đông lâu năm. Ở hầu hết các công ty đầu tư mạo hiểm ngày nay, các khoản đầu tư thường được thực hiện theo từng giai đoạn, trong những khoảng thời gian nhất định. Cơ chế này chủ yếu nhằm đáp ứng yêu cầu của các cổ đông góp vốn, những người không thích ý tưởng tổng kết đánh giá 4 năm một lần – như từng được thực hiện ở Sutter Hill – bởi vì họ e rằng như thế là thiếu công bằng. Lý giải cho những hồ nghi đó, tôi cho rằng các cổ đông góp vốn luôn có quyền rút cổ phần của mình hoặc bán nó bất cứ khi nào. Hay nói cách khác, các cổ đông góp vốn không buộc phải chấp nhận bản đánh giá tổng thể của các cổ đông điều hành nếu họ có bất cứ nghi ngờ nào về tính công bằng của quá trình đánh giá đó.
Vì thế điểm bất lợi đối với một doanh nghiệp thực hiện đầu tư theo giai đoạn (Giai đoạn I, II và III) là gì?
Có thể tóm gọn trong tình huống này, đó là xu hướng
Cuộc chơi khởi nghiệp | William H Draper III
126 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m
rút vốn nhanh, chủ yếu do áp lực từ các cổ đông và nhân viên trẻ hơn với mong muốn nhận về cổ phần lớn hơn ở giai đoạn tiếp theo. Ngoài ra, theo luật bình quân, việc kết thúc từng giai đoạn đầu tư có thể ảnh hưởng đến các công ty trong danh mục đầu tư cá nhân. Nói cách khác, khi một công ty trong danh mục đầu tư cần vốn nhiều nhất trong giai đoạn hoạt động thí đã đe n nga y đa o hạn của giai đoạn đầu tư này và bị rút cạn vốn.
Trái lại, hệ thống cố định không bao giờ khiến công ty cạn tiền. Các yêu cầu vốn mới của mỗi công ty trong danh mục đầu tư được cân nhắc dựa trên chính giá trị của chúng, khi các công ty này hoạt động theo đúng kế hoạch của họ. Hay nói cách khác, tất cả các công ty thuộc danh mục đầu tư đều được rót vốn từ cùng một nguồn và nguồn này không bao giờ cạn. Sutter Hill sẽ bán cổ phần của mình khi nhận thấy giá cổ phiếu của công ty đạt “đỉnh” trên thị trường hoặc sau khi hợp nhất với một công ty công khác. Nó làm giàu thêm nguồn tài chính của công ty, và mọi người – cả cổ đông góp vốn lẫn cổ đông điều
Cuộc chơi khởi nghiệp | William H Draper III
127 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m
hành, lâu năm hay mới đều nhận về phần lợi nhuận tương xứng. Có một cách đánh giá rất thú vị về hiệu quả của cách thức này đối với thành công của Sutter Hill đó là: Khoảng một nửa các vị trí trong ca c co ng ty co ̉ pha n được các cổ đông điều hành nắm giữ, bởi mỗi lần phân chia cổ phần trong nhiều năm qua, thay vì rút tiền ra, họ đầu tư ngược lại doanh nghiệp với tư cách cổ đông góp vốn. Một phiếu cho sự tự tin!
Bạn sẽ thấy những khả năng mang tính “thế hệ” rất thú vị trong từng công ty đầu tư mạo hiểm. Khi thành lập Sutter Hill Ventures, tôi 37 tuổi còn Paul Wythes mới 32 và vì thế Paul nhanh chóng hòa nhập với một nhóm những nhân viên ở nhiều độ tuổi khác nhau trong công ty. Cậu ấy có vẻ giống như một thế hệ khác và chắc chắn đó là một lợi thế. Paul là một kỹ sư cơ khí tốt nghiệp Đại học Princeton và nhận bằng MBA Stanford. Cậu ấy phối hợp rất ăn ý với tôi:
Thoải mái, cởi mở nhưng cũng rất thận trọng khi xử lý tiền bạc. Chuyên môn về kỹ thuật của cậu ấy giúp tôi hiểu rõ hơn về một số sản phẩm mà chúng tôi đầu tư. Sự nhạy bén trong cách nhìn người của cậu ấy bổ
Cuộc chơi khởi nghiệp | William H Draper III
128 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m
khuyết cho tôi, ngoài ra vợ tôi Phyllis và vợ của cậu ấy vẫn giữ được mối quan hệ thân tình từ đó đến nay.
Chúng tôi phải tìm kiếm thêm các nguồn vốn đầu tư từ bên ngoài, do có quá nhiều các công ty mới đi vào hoạt động cần đầu tư. Paul và tôi cần thêm tiền cũng như các nhân viên có kỹ năng để hỗ trợ công ty.
Chúng tôi đều hiểu rằng đầu tư mạo hiểm là một cỗ máy luôn tiến về phía những ý tưởng mới mẻ, các thị trường tiềm năng, các doanh nhân trẻ vì thế chúng tôi muốn tìm kiếm các cổ đông trẻ và có năng lực hơn chúng tôi.
Hai nhân viên được chúng tôi thuê đầu tiên là Len Baker và Dave Anderson, cả hai đều kém Paul 10 tuổi và đều là những cổ đông điều hành của Sutter Hill cho đến ngày nay. Len tốt nghiệp khoa Toán, Đại học Yale và nhận bằng MBA Stanford, là người có tư duy nhạy bén, tài phân tích tài tình, thích trở thành một luật sư và không bao giờ hồ nghi bất cứ điều gì.
Cậu ấy là người làm việc chăm chỉ và siêng năng nhất
Cuộc chơi khởi nghiệp | William H Draper III
129 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m
trong số chúng tôi. Thật trùng hợp, cậu ấy tham gia vào Ủy ban Hội thẩm 19 người của Đại học Yale khi tôi hết nhiệm kỳ. Dave là kỹ sư điện tử tốt nghiệp Đại học MIT và MBA Harvard, một chàng thanh niên nhanh nhạy với các công nghệ tiên tiến, một người thân thiện nhưng khá dè dặt, một người đáng tin cậy và trung thành. Dave mang sự ấm áp và thân thiện
“chiêu đãi” các doanh nhân khi họ đến với Sutter Hill.
Bốn chúng tôi làm việc cùng nhau hơn 15 năm và bổ khuyết cho những điểm yếu của nhau khá ăn ý. Sự đa dạng về tuổi tác cũng là một “gia vị” quan trọng. Nó giúp chúng tôi thu hút được những tài năng kinh doanh xuất chúng, “sải tay” của mình đến các thị trường mới và làm cho các mối quan hệ của chúng tôi luôn hiệu quả và dễ chịu. Đến tận bây giờ, chúng tôi vẫn rất hiểu và trân trọng tình cảm của nhau.
Tỷ lệ phân chia cổ phần ban đầu giữa tôi và Paul là 12,5% và 7,5%. Sau một vài năm, tôi để Dave va Len mo ̃i ngươ i giữ 2% cổ phần, và tôi vẫn là cổ đông lớn nhất của công ty, tiếp đến là Paul. Tuy vậy, theo quan
Cuộc chơi khởi nghiệp | William H Draper III
130 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m
điểm của tôi, thì không có sự phân cấp nào dựa trên cổ phần của công ty. Chúng tôi đối xử với nhau rất bình đẳng và các quyết định liên quan đến quyền lợi của công ty đều được thực hiện dễ dàng và thông qua biểu quyết. Thực vậy, Paul và tôi đều “ở ngoài”
nhiều hơn – chủ yếu vì chúng tôi đều đã từng là nhân viên kinh doanh và rất yêu thích công việc đó – nhưng mọi vụ đầu tư đều là công sức của tất cả chúng tôi. Chúng tôi sẽ chỉ định một cổ đông để tham gia vào ban điều hành của mỗi công ty mới thành lập, và người đó không nhất thiết phải là người đã mang về vụ đầu tư đó. Quan trọng hơn, khi một công ty trong danh mục đầu tư cần hỗ trợ, tất cả chúng tôi đều góp sức. Tư duy phân tích của Len, tài năng kỹ thuật của Dave, sự hiểu biết toàn diện của Paul và khả năng nhìn người của tôi có thể được kết hợp một cách đầy hiệu quả. Sau khi tôi rời Sutter Hill, nhiều tài năng xuất chúng mới được tuyển dụng vào, và công ty đi theo một mức độ chuyên môn hóa cao hơn – một xu hướng thay đổi trong quá trình phát triển ngành công nghiệp đầu tư mạo hiểm ở thung lũng