Chính những người bán hàng, chứ không phải những biểu đồ đã hoàn thành công việc.
— THAM MƯU TRƯỞNG WALTER BEDELL SMITH
—
húng to i đã vượt qua nỗi khiếp sợ” là những lời đầu tiên mà thế giới nghe được từ Edmund Hillary, người đàn ông New Zealand cao dong dỏng và vạm vỡ đã
cùng Tenzing Norgay chinh phục đỉnh núi Everest cao nha ́t the ́ giới. Đó là một kỳ tích từng khiến nhiều người bỏ mạng. Trước chuye ́n đi của Hillary và
Norgay, nhiều chuyên gia y tế cho rằng họ không thể thành co ng vì pho ̉i của các nhà leo núi sẽ vỡ tung còn bộ não sẽ hoàn toàn ma ́t kiểm soát.
Hillary, sau này là Ngài Edmund (hay Ngài Ed hoặc chỉ đơn giản là Ed) đã được John Hunt Vĩ đại, đoàn trưởng của đoàn thám hiểm Vương quốc Anh, lựa
Dẫn Dắt Sếp | John Baldoni
53 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m
chọn sau khi hai nhà leo núi khác thất bại vì kiệt sức khi chỉ còn cách đỉnh gần 100 m. Marks nhận thấy Hillary, một người nuôi ong nghiệp dư, có đủ những phẩm chất ca ̀n thiết đe ̉ chinh phục đỉnh cao. Và khi quyết định chọn Hillary, Marks không chỉ chọn đúng nhà leo núi mà còn chọn đúng người. Chinh phục đỉnh Everest là cái mốc đánh da ́u sự ke ́t thúc kỷ nguyên trước đó đồng thời mở ra mo ̣t kỷ nguye n mới. Đa ̣t cha n le n đỉnh núi cao nha ́t thế giới đã khép lại mo ̣t trong những kỳ tích đã được nhắc đến nhiều của đoàn thám hie ̉m Đế quốc Anh. Từ đó, dưới con mắt của Anh quốc, Bắc cực và Nam cực đã bị chinh phục, những con sông lớn đã được khám phá. Vậy thì còn gì nữa đâu? Edmund Hillary đã chứng minh rằng nơi đa y còn rất nhiều việc để làm.
Có lẽ, đie ̀u này đã được tiên đoán từ trước, việc đứng trên đỉnh núi ngắm nhìn thế giới dưới chân, theo cả nghĩa đen và nghĩa bóng, đã khiến ông thay đổi mo ̣t cách sa u sắc. Thay đổi đầu tiên là ông không bao giờ thừa nhận mình thực sự là người đầu tiên đặt chân lên đỉnh núi cho đến khi cựu hướng dẫn viên người
Dẫn Dắt Sếp | John Baldoni
54 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m
Sherpa công bố điều đó. Hillary luôn khẳng định rằng đó là nỗ lực của toàn đội. Những thay đổi khác sâu sắc hơn diễn ra trong cuo ̣c so ́ng của ông. Hillary đã trở thành một nhà nha n đạo chủ nghĩa. Nhờ có Norgay, Hillary biết đe ́n người Sherpa, tộc người sống trên những kinh đo ̣ cao nhất của Nepal và một vài người trong số họ kiếm sống bằng nghề dẫn đường cho các nhà leo núi chinh phục những đỉnh núi lởm chởm mà chúng ta gọi là dãy Himalaya. Tình thương dành cho người Sherpa đã thay đo ̉i cuo ̣c so ́ng của o ng, o ng đã dành trọn nhie ̀u mùa hè trong cuộc đời mình đe ̉ giúp họ xa y dựng trường học (tổng cộng khoảng 300 trường), đường ba ng và các cơ sở y te ́. Những no ̃ lực của o ng phải đánh đo ̉i bằng mo ̣t mất mát lớn lao khi người vợ đa ̀u tie n Louise và con gái Belinda của ông qua đời vào na m 1975 trong mo ̣t vụ tai nạn máy bay khi tới Nepal làm co ng tác nha n đạo. Tre n đa y là mo ̣t số điểm khiến người ta nhớ nhiều đến Hillary.
O ng bie ́t cách chua ̉n bị sẵn cho những đie ̀u kho ng thể lường trước. Lần đầu tiên Hillary leo lên đỉnh núi
Dẫn Dắt Sếp | John Baldoni
55 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m
là ở quê nhà New Zealand khi mới 14 tuo ̉i. O ng ye u thích đo ̣ cao, nhất là những khung cảnh bao la rộng lớn, cũng như những cơ hội để kie ̉m chứng khả năng nội tại khi đứng trước sức mạnh của tự nhie n. O ng có khuo n người vạm vỡ, the ̉ cha ́t và phong thái của o ng ra ́t thích hợp cho vie ̣c leo núi – công việc đòi hỏi sức mạnh, tính gan dạ và be ̀n bỉ. O ng đã trải qua ra ́t nhie ̀u gian kho ̉ trong nghề leo núi, cũng như nỗi đau mất vợ, và chinh phục mọi thử thách.
Hillary so ́ng vì những mục tie u lớn. Đối với o ng, chinh phục đỉnh Everest chỉ là sự khởi đa ̀u. Từ đó ông nhận thấy có thể tận dụng danh tiếng của mình để thực hiện những điều lớn lao hơn. Bằng uy tín cá nhân, Hillary gây quỹ cho người Sherpa và dành nhiều thời gian và tiền bạc để xây dựng cơ sở hạ tầng mới cho những người mà ông rất ngưỡng mộ. Sau này, o ng trở thành người tiên phong trong việc đấu tranh cho các vấn đề mo i trường, đặc biệt ông lên án sự xuống cấp của Everest trong thời gian gần đây do có quá nhiều nhà leo núi xả rác bừa bãi khi đang cố chinh phục ngọn núi.
Dẫn Dắt Sếp | John Baldoni
56 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m
Hillary biết cách tạo hứng khởi trong công việc. Ông không hoàn toàn từ bỏ thú phiêu lưu. Ông tham gia vào các đội leo núi đi chinh phục những đỉnh núi khác. Năm 1960, ông dẫn đầu một nhóm tìm kiếm người tuyết. Hai năm trước đó, ông đưa một đoàn thám hiểm New Zealand đến Nam cực và họ trở
thành đội đầu tiên vượt qua lục địa đóng ba ng.
Phương tie ̣n vận chuyển của nhóm là những chiếc máy kéo nông trại làm ở New Zealand được trang bị
một thứ giống như ta-lông xe tăng. Những người ưa soi mói nói rằng o ng đã chơi xa ́u (nhấn mạnh chuyện Hillary đã sử dụng chó) nhưng Hillary nhận ra đó là
mo ̣t mo n thể thao lớn, bên cạnh sự thích thú.
Sự chú ý đặc biệt của giới truye ̀n tho ng khi o ng qua đời ở tuo ̉i 88 là mo ̣t nie ̀m an ủi rằng the ́ giới kho ng hề que n o ng. Ga ̀n 55 na m sau chuye ́n leo núi tháng 5 năm 1953, Hillary được tưởng nhớ đến kho ng chỉ
đơn thua ̀n là người đã chinh phục đỉnh cao mà còn là
người đã hy sinh đời mình đe ̉ phục vụ người khác. Ở o ng ho ̣i tụ lòng dũng cảm, đáng tin ca ̣y, sự kiên định và đức khie m nhường. Dường như trong ông vẫn còn
Dẫn Dắt Sếp | John Baldoni
57 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m
lại chút phẩm chất gì đó của mo ̣t người nuo i ong. Đo ́i với người da n New Zealand, o ng là tha ̀n thánh. Còn đo ́i với hàng xóm và ta ́t cả những người từng ga ̣p o ng, o ng chỉ là Ed.
Edmund Hillary dạy chúng ta đie ̀u gì ve ̀ lãnh đạo ngược:
ã Phát trie ̉n tài na ng của bạn đe ̉ đạt được ước mơ.
ã Làm vie ̣c như mo ̣t pha ̀n của nhóm đe ̉ hoàn thành mục tie u.
ã Dùng ảnh hưởng của mình đe ̉ đạt được những đie ̀u to ́t đẹp cho to ̉ chức.
˜ ™
Khi leo le n đỉnh Everest cũng như trong suo ́t cuo ̣c đời thám hie ̉m và hoạt động nhân đạo, Edmund Hillary luo n làm vie ̣c theo he ̣ tho ́ng. O ng bie ́t cách làm vie ̣c như mo ̣t thành vie n trong đội ngũ khi leo le n đỉnh Everest nhưng o ng cũng bie ́t cách tạo ra mo ̣t nhóm khi no ̃ lực cải thie ̣n hạ ta ̀ng cơ sở ở Nepal.
Hillary cũng bie ́t khi nào phải tách ra khỏi he ̣ tho ́ng
Dẫn Dắt Sếp | John Baldoni
58 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m
và o ng thường xuye n làm đie ̀u đó đe ̉ hoàn thành co ng vie ̣c. Làm vie ̣c một cách he ̣ tho ́ng ba ́t nguo ̀n từ những pha ̀n ca ̀n ưu tie n. Đó là bài học mà ba ́t kỳ ai tìm kie ́m khả na ng lãnh đạo ngược ca ̀n hiểu và hoàn thie ̣n.
Giữ cân bằng
Một trong những lời phàn nàn mà tôi thường được nghe nhất từ những người lãnh đạo ngược là nỗi khó khăn khi cần tư duy một cách chiến lược. Họ luôn phải nhận lời phàn nàn từ sếp trong những bản đánh giá hiệu quả công việc hàng năm. Những lời nhận xét có thể hợp lý, nhưng ý tứ bên trong nó thì mập mờ không rõ ràng, bởi sếp ít khi định nghĩa cái mà sếp gọi là “một cách chiến lược”. Do đó, phần lớn các nhà quản lý cấp trung đều phải thạo việc. Họ được đề bạt lên vị trí cao là do có năng lực, họ là chuyên gia trong lĩnh vực của mình. Kế toán trưởng được đề bạt vì anh ta là chuyên gia về báo cáo tài chính. Kỹ sư trưởng được đề bạt vì đã chứng tỏ được khả năng thiết kế máy móc một cách hoàn hảo. Các giám đốc
Dẫn Dắt Sếp | John Baldoni
59 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m
tiêu thụ được đề bạt bởi họ đã xây dựng thành công các kế hoạch kinh doanh, định vị được sản phẩm và thương hiệu. Những nhà lãnh đạo này thành công nhờ khôn khéo; họ thành thạo tất cả các chi tiết công việc, hiểu rõ năng lực của những người báo cáo trực tiếp và làm những gì sếp họ đã từng làm. Lãnh đạo trong phòng ban cũng cần có khả năng làm những gì cần thiết để giúp cho nhóm của mình đi đúng hướng.
Là trưởng nhóm, bạn được kỳ vọng là sẽ hoàn thành mọi việc; bạn làm những việc giúp cho công việc hoàn thành. Đó là, khi thời hạn gần kề, bạn hối thúc nhân viên của mình làm việc. Bạn không phải là người quản lý, bạn là người luôn song hành với mọi người để hoàn thành công việc.
Tuy nhiên, khi thách thức của bạn là vấn đề chiến lược, bạn cần sử dụng chiến thuật lùi một bước, đó là, “làm việc” xa khỏi nhiệm vụ được giao. Bạn sẽ phải học cách xem xét bao quát mọi việc. Bạn phải xác định đâu là mục tiêu đích thực, đâu là chiến lược thực hiện và cân nhắc mọi khả năng một cách bao quát hơn. Chương này sẽ giúp bạn khám phá những
Dẫn Dắt Sếp | John Baldoni
60 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m
lợi ích nếu biết bao quát công việc để định hướng cho bản thân và nhóm.
Sau đó, khi bạn đã tiến được vài bước, hãy đánh giá lại cả quá trình. Tư duy theo chiến lược là một chuyện, còn có thực hiện được đúng như vậy hay không lại là chuyện khác, do vậy bạn cần thiết lập một hệ thống để đánh giá kết quả. Nếu bạn có thể xây dựng một hệ thống tự đánh giá, đo lường hiệu quả của quá trình thực hiện theo các thông số xác định thì tức là bạn đã chứng minh cho mọi người thấy rằng bạn và những ý tưởng của bạn hoàn toàn phù hợp với những mục tiêu đã đề ra. Hệ thống đó phải trả lời được câu hỏi “Chúng ta đã hoàn thành mục tiêu chưa?”. Suy nghĩ và hành động một cách chiến lược là yếu tố quan trọng để lãnh đạo ngược.
Trong thời điểm trước mắt, nó chứng tỏ khả năng tư duy khái quát của bạn và sự sẵn sàng hành động dựa trên những giả định đó. Về lâu dài, nó chứng tỏ rằng bạn có khả năng chịu trách nhiệm cao hơn. Và nó cũng bắt đầu khẳng định một điều rằng bạn có tố chất để có thể lãnh đạo doanh nghiệp.
Dẫn Dắt Sếp | John Baldoni
61 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m
Tư duy vượt ra ngoài khuôn khổ
Việc luyện tập cách tư duy theo chiến lược có thể xuất phát từ một gợi ý của sếp rằng nhân viên cần
“tư duy vượt ra ngoài khuôn khổ!”. Sếp yêu cầu mọi người suy nghĩ vượt ra khỏi khuôn khổ bởi sếp muốn có thứ gì đó mới mẻ và khác biệt, hoặc ít nhất cũng vượt ra khỏi quan niệm thông thường. Thành thực mà nói, nhiều nhà lãnh đạo không thực sự muốn có bất cứ sự đổi mới nào cả. Họ nhận được yêu cầu từ các cấp lãnh đạo cao hơn về việc “phá vỡ khuôn khổ”, do đó, họ vội vàng tìm thứ gì đó để “phá vỡ”. Thật đáng buồn, thứ duy nhất bị phá hỏng lại là tinh thần của nhân viên. Những nhân viên chăm chỉ sẽ phải dành hàng giờ, hàng ngày thậm chí hàng tuần để thách thức bản thân và đồng nghiệp nhằm tìm ra được cách tiếp cận mới chỉ để chấm dứt sự chê bai đầy khinh miệt của sếp “Đấy không phải là cái tôi muốn. Anh đang nghĩ gì vậy?”.
Các doanh nghiệp thường đặt nhân viên vào những khuôn khổ nhất định và yêu cầu họ phải phá vỡ. Sơ
Dẫn Dắt Sếp | John Baldoni
62 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m
đồ tổ chức, dù là ở dạng ma trận hay dạng đơn giản, chỉ là ghi tên các thành viên vào những ô vuông và ô chữ nhật nhỏ. Vậy thì có gì không phù hợp ở đây? Sẽ chẳng mấy khi có sự nhầm lẫn trong việc sắp xếp nhân lực cho những mục tiêu đã định sẵn – mọi doanh nghiệp đều thành công theo cách này. Nhưng khi vấp phải khó khăn, ví dụ như xuất hiện đối thủ cạnh tranh mới, quy định mới, một yếu tố kinh tế mới xuất hiện,… thì những hành động không theo cách thông thường có thể sẽ rất cần thiết. Do vậy, chúng ta cần khuyến khích mọi người suy nghĩ vượt ra khỏi khuôn khổ. Đó là cơ sở cho sự phát triển của doanh nghiệp. Doanh nghiệp cần nhận thức được rằng họ phải liên tục thay đổi bởi thế giới vẫn luôn vận động và phát triển. Và sự thay đổi chỉ xuất hiện với mỗi người vào một thời điểm nhất định. Dưới đây là một số phương pháp nhằm khuyến khích sự sáng tạo mà những người lãnh đạo ngược theo chiến lược có thể tham khảo.
TẠO KỲ VỌNG THỰC TẾ
Dẫn Dắt Sếp | John Baldoni
63 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m
Lý do khiến nhiều nhân viên cảm thấy chán nản thất vọng về sếp – những người vẫn khuyến khích họ sáng tạo, là bởi vì, như đã nói ở trên, sếp thường không nói rõ những gì ông ta thực sự cần. Nếu bạn muốn nhân viên tư duy sáng tạo, hãy nói thật cụ thể.
Ví dụ: nếu bạn là trưởng phòng công nghệ thông tin và bạn muốn mọi người cải tiến quy trình, hãy đưa ra ý kiến của mình và đề xuất với họ những yêu cầu cơ bản; chẳng hạn như: cần nhanh hơn, rẻ hơn, tốt hơn. Và khi các thành viên trong nhóm trình bày ý tưởng với bạn, hãy chú tâm vào ý tưởng tốt nhất rồi đưa ra những định hướng về điều mà bạn muốn họ làm tiếp theo. Sự cụ thể sẽ giúp họ áp dụng ý tưởng sáng tạo một cách khéo léo.
DỰNG LẠI VẤN ĐỀ
Edward de Bono, cha đẻ của lối suy nghĩ một chiều, là người ủng hộ cho quan điểm xem xét vấn đề dưới nhiều khía cạnh hay còn gọi là chấp nhận những quan điểm trái ngược. Ví dụ: so sánh Target và Kmart. Phần lớn người mua ở hai cửa hàng trên là
Dẫn Dắt Sếp | John Baldoni
64 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m
phụ nữ, thế nhưng Kmart thường sắp đặt kệ hàng hóa ngay gần cửa ra vào với hệ thống bán hàng tự động trong nhiều năm vì nghĩ rằng đàn ông muốn vậy. Ngược lại, Target đón chào không chỉ phụ nữ mà mọi khách hàng. Có ai nghi ngờ rằng Target thì đắt hàng còn Kmart thì ế ẩm không! Bưu điện Mỹ đã thực hiện cải tiến ngay tại các quầy phục vụ. Nhân viên sẽ là những người lịch sự, nhã nhặn, hữu ích, nhanh chóng và hiệu quả nhất. Nhân viên giao dịch là những người biết rõ khách hàng cần gì. Họ phục vụ đúng theo yêu cầu, quan điểm của khách hàng.
ĐÀO SÂU SUY NGHĨ
Khi bạn yêu cầu mọi người phát triển khả năng sáng tạo tức là bạn đang nói với họ… hãy thoát ra khỏi lối mòn. Do đó, khi họ mang đến những ý tưởng mới mẻ, táo bạo vượt ra khỏi quan niệm thông thường, thì đừng vội vàng buông câu “dẹp đi” giống như Archie Bunker đã trách cứ vợ cũ Edith trong loạt chương trình truyền hình từng gây ảnh hưởng rộng rãi trong thập kỷ 1970 của Norman Lear, chương
Dẫn Dắt Sếp | John Baldoni
65 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m
trình All in the Family (Mọi thành viên trong gia đình). Hãy cho họ thời gian giải thích điều đã làm và nguyên nhân khiến họ làm như vậy trước khi bạn nêu ý kiến. Dù ý tưởng ấy thực sự không phải là điều bạn mong muốn, nhưng biết đâu nó vẫn có thể gợi ý cho bạn về một thứ gì đó mới mẻ và khác biệt. Hãy cùng làm việc với mọi người. Khuyến khích họ cố gắng. Hãy lấy ngành quảng cáo làm ví dụ. Trong rất nhiều năm, sự sáng tạo của ngành này chỉ dừng lại ở quảng cáo bằng những ấn bản và phương tiện phát thanh. Ngày nay, sự phát triển vượt bậc của các phương tiện thông tin đại chúng cho phép hoạt động quảng cáo diễn ra không ngừng trên Internet, tại những ki-ốt bán hàng hay trực tiếp thông qua các chương trình “marketing du kích”. Truyền thông xã hội tạo ra biên giới mới cho quảng cáo. Và hiệu quả thu hút sự quan tâm của khách hàng cũng được nhân lên gấp bội. Bạn làm cách nào để duy trì được cảm hứng sáng tạo đó lâu dài.
Mở cánh cửa sáng tạo