Yêu cầu khi nuôi bò đực giống phải bảo đảm bò khỏe mạnh nhưng không được tích mỡ nhiều, có tính hăng và chất lượng tinh tốt. Muốn vậy, cần cho bò đực ăn các loại thức ăn chất lượng cao, có độ choán thấp và dễ tiêu hóa.
Tiêu chuẩn và khẩu phần
Nhu cầu năng lượng cho bò đực giống có thể tính theo bảng dưới đây. Bò đực tơ hoặc bò gầy mỗi ngày tăng thêm 0,5-1 đơn vị thức ăn. Nếu mỗi ngày bò đực lấy tinh hoặc phối giống trực tiếp thì cho ăn thêm 0,5-1 ĐVTA nữa.
Vitamin A và D đảm bảo 100mg/1kg thể trọng.
Bảng 7. Nhu cầu dinh dưỡng của bò đực giống
Khối lƣợng bò (kg)
ĐVTĂ NLTĐ (Kcal ME)
Protein thô (g)
Khoáng (g) Vitamin (1000 UI)
Ca P A D
500 6,0-6,6 17520 789 20 12 21,2 3,3
600 6,7-7,7 19300 905 25 15 25,44 3,96
700 7,3-8,5 21325 1016 28 18 29,68 4,62
800 7,8-9,2 23225 1123 32 20 33,92 5,28
900 8,6-10 27000 1227 36 22 38,16 5,94
1000 9-11 29000 1328 41 25 42,40 6,60
1100 10,5-12,23 30520 1426 45 28 46,64 7,26
1200 12.9 32250 1522 49 30 50,88 7,92
Thức ăn và khẩu phần
- Nguyên tắc phối hợp khẩu phần:
+ Khẩu phần cần được phối hợp từ nhiều loại thức ăn khác nhau để đảm bảo tính ngon miệng.
+ Cần sử dụng các loại thức ăn có giá trị dinh dưỡng cao, dung tích nhỏ để đảm bảo cho bụng đực giống thon, gọn.
- Các loại thức ăn và mức sử dụng:
Thức ăn đạm có nguồn gốc động vật phải chiếm 50% tổng lượng thức ăn đạm. Thông thường, ngoài thức ăn thô xanh mỗi ngày có 50% là cỏ khô cần cho bò ăn thêm 4-6kg thức ăn tinh. Những ngày đực giống làm việc phải bổ sung thêm trứng gà để nhanh chóng hồi phục sức khỏe.
+ Cỏ khô: mùa đông 0,8-1,2kg, mùa hè 0,4-0,5kg/100 kg khối lượng cơ thể, tương ứng với 5-10kg và 3-5kg/con/ngày.
+ Thức ăn nhiều nước: bao gồm các loại thức ăn ủ xanh, củ quả. Đối với thức ăn ủ xanh thường được sử dụng vào mùa đông khi không có cỏ tươi.
Lượng thức ăn ủ xanh từ 0,8-1kg/100kg khối lượng cơ thể, tính trung bình cho 1 đực giống 1 ngày đêm là 8-10kg/con.
+ Thức ăn củ quả: 1 - 1,5kg/100kg khối lượng cơ thể. Có thể cho ăn từ 6- 10kg củ quả/đực giống/ngày đêm. Vào thời kỳ phối giống nhiều nên bổ sung cà rốt trong khẩu phần cho đực giống bởi cà rốt có tác dụng thúc đẩy quá trình tiêu hóa và trao đổi chất, gây ảnh hưởng tốt tới chất lượng tinh dịch.
Để cân bằng tỷ lệ đường/protein, có thể cho ăn các loại củ quả giàu đường.
Không nên cho đực giống ăn bắp cải vì trong bắp cải có các chất làm rối loạn chức năng tuyến giáp và trao đổi iốt trong cơ thể; cây ngô ủ xanh trong 1 thời gian dài vì trong đó có chứa nhiều phytpestrogen có ảnh hưởng xấu đến hoạt tính sinh dục và quá trình hình thành tinh trùng.
+ Cỏ tươi:
Về mùa hè: đực giống cần cho ăn cỏ tươi với số lượng hạn chế. Lượng cỏ tươi thích hợp từ 2 - 2,5kg/100kg khối lượng cơ thể/ngày đêm, tốt nhất 50%
lượng cỏ xanh được cho ăn dưới dạng phơi tái.
Việc cho ăn một số lượng lớn thức ăn xanh thường là nguyên nhân làm giảm hoạt tính sinh dục của đực giống. Thức ăn xanh từ các loại cây họ đậu chỉ nên ăn ở dạng mới cắt hoặc đã phơi khô hoàn toàn.
+ Thức ăn tinh:
Lượng thức ăn tinh cho đực giống ở mức: 0,4-0,5kg/100kg khối lượng cơ thể/ngày đêm. Nên cho ăn thức ăn tinh dưới dạng hỗn hợp hoàn chỉnh hoặc hỗn hợp từ nhiều loại nguyên liệu.
Chỉ cho đực giống ăn các loại thức ăn có chất lượng tốt, không sử dụng nhiều bã bia, bã rượu, khô dầu bông. Trong trường hợp các loại thức ăn đa dạng và có chất lượng cao thì không cần đưa vào khẩu phần các loại thức ăn có nguồn gốc động vật.
+ Các thức ăn bổ sung khoáng và vitamin
Để đảm bảo cân bằng khẩu phần về các vitamin cần bổ sung vào khẩu phần giá đỗ hoặc thóc mầm (0,3-0,5kg/con/ngày) và các chế phẩm vitamin A, D và E.
Vào thời kỳ phối giống, người ta thường bổ sung vào khẩu phần đực giống 2 -3 quả trứng gà tươi (cho ăn sau khi phối giống hoặc khai thác tinh).
- Chế độ cho ăn
Bò đực giống thường được nuôi nhốt trong chuồng kết hợp với vận động hợp lý. Tuy nhiên, tùy theo điều kiện của cơ sở sản xuất, đực giống có thể được chăn thả trên bãi chăn nhưng nhất thiết phải được tính toán, cân đối khẩu phần và bổ sung thêm thức ăn tại chuồng.
Chế độ cho ăn có thể áp dụng cho bò đực giống là cho ăn 3 lần/ngày. Nếu được tốt nhất áp dụng khẩu phần hỗn hợp TMR.
Buổi sáng: cho ăn 1/2 lượng thức ăn tinh, 1 phần củ quả, 2-3kg cỏ khô. Cho ăn khoảng 9 giờ sáng, sau khi khai thác tinh hoặc phối giống.
Buổi trưa: cho ăn cỏ tươi hoặc thức ăn ủ xanh, ủ héo (về mùa đông) và phần củ quả còn lại. Cho ăn vào lúc 11h30.
Buổi chiều: cho ăn lượng thức ăn tinh còn lại và phần cỏ khô còn lại ăn vào lúc 17h-17h30.
Mùa hè đực giống có thể được ở trên bãi chăn thả cả ngày. Mỗi đực giống cần 0,3-1 ha đồng cỏ trồng. Các lô chăn thả cần được luân chuyển không quá 10 ngày/lô và tính toán để chúng quay trở lại lô cũ sau 40 ngày. Định mức bón phân đạm giới hạn ở mức 120kg/ha hoặc 30kg/ha cho 1 chu kỳ chăn thả.
Chăm sóc và quản lý
+ Chăn thả: Các bãi chăn thả có thể ở xa chuồng từ 0,5-1km để có thể kết hợp cho đực giống vận động khi chăn thả.
Bãi chăn thả phải được phân lô để chăn thả luân phiên và phân lô riêng cho từng đực giống, nhóm đực giống để thuận tiện cho việc quản lý đực giống và tránh đực giống đuổi đánh nhau có thể gây nhiều hậu quả nghiêm trọng cho con vật và người chăn nuôi.
Thời gian chăn thả tùy thuộc điều kiện của từng trang trại chăn nuôi như:
diện tích bãi chăn, chất lượng đồng cỏ, khả năng bổ sung thức ăn tại chuồng.
Cung cấp đủ nước uống sạch cho bò.
+ Vận động:
Vận động với đực giống mang tính cưỡng bức. Khi chế độ vận động hợp lý sẽ nâng cao khả năng phối giống và chất lượng tinh dịch, tăng cường quá trình tiêu hóa, hấp thu thức ăn, hệ cơ và xương chắc khỏe, tính hăng, tăng cường trao đổi chất, giảm tích lũy mỡ.
Các hình thức vận động:
- Vận động kết hợp chăn thả: Bãi chăn thả được thiết kế xa chuồng khoảng 1-1,5km. Khi đuổi đực giống đi chăn thả phải đuổi dồn nhanh, tránh để đực giống ăn cỏ dọc đường.
- Vận động xung quanh trục quay:
Cột kích thước 20 x 20cm, cao 1,8m, đỉnh cột có trục quay gắn với 2-6 đòn ngang, mỗi đầu đòn buộc 1 đực giống, con nọ sẽ dắt con kia đi quanh trục quay. Chu vi vòng tròn khoảng 25m, mỗi buổi đực giống đi 60-80 vòng tương đương 1,5-2km.
- Đường vận động:
Thiết kế đường vận động xung quanh chuồng trại hoặc bãi chăn với độ dài từ 1,5-2km để hàng ngày cho đực giống vận động cưỡng bức trên đường riêng này.
+ Tắm chải: là một trong những khâu kỹ thuật quan trọng, có tác dụng làm lông da sạch sẽ nhằm tăng cường quá trình trao đổi chất, trao đổi nhiệt và tăng cường khả năng tự bảo vệ của cơ thể.
Các phương pháp tắm chải cho trâu bò:
- Chải: biện pháp này áp dụng nhiều trong mùa đông. Bò được chải đều toàn thân, đầu tiên dùng bàn chải quét sạch những chỗ dính phân, đất sau đó dùng bàn chải toàn lông. Tốt nhất nên chải ở ngoài chuồng nuôi sau khi ăn. Mỗi ngày xoa chải 1 lần vào buổi sáng sau khi bò vận động.
- Tắm: Trong những ngày nắng ấm nên tắm cho bò, kết hợp với việc kỳ cọ sạch những vật bẩn trên da, tốt nhất là dùng vòi phun. Dùng vải xô lau sạch cơ quan sinh dục, tránh thô bạo và làm xây xát cơ thể đực giống.
- Ngâm, gọt móng chân: Đây là biện pháp kỹ thuật đặc biệt cần thiết đối với đực giống nhằm phòng tránh hiện tượng vỡ móng, thối móng... có thể sử dụng dung dịch CuSO4 để ngâm móng và gọt móng 3-4 lần/năm.
Ngoài ra, cũng cần lưu ý:
- Định kỳ tiêm phòng vacxin nhiệt thán, tụ huyết trùng, dịch tả, lở mồm long móng - Chuồng trại luôn sạch sẽ. Có thể dùng rơm rạ lót nền chuồng vào mùa đông;
- Định kỳ dùng vôi bột, vôi tôi (tỷ lệ 10%), dung dịch focmôn 5%, dung dịch crezin 3% tẩy uế chuồng nuôi;