1 3 4 1 Khái niệm nhu cầu sử dụng mạng xã hội của sinh viên
Hiện nay, mạng xã hội là một phần không thể thiếu trong đời sống của sinh viên Họ cùng ăn, cùng ngủ, cùng làm việc, cùng yêu, cùng ghét, cùng sống với các trang mạng xã hội Chính mối liên hệ, gắn bó đặc biệt đó đã giúp cho các website này tác động một cách mạnh mẽ đến sinh viên nói chung và hoạt động học tập của
sinh viên nói riêng Mạng xã hội ảo làm thay đổi mọi thứ, từ thói quen cho đến tư duy, lối sống, văn hóa, đạo đức, nhân cách, …
Là sản phẩm của thời đại mới, với nhiều tính năng vượt trội Mạng xã hội thúc đẩy sinh viên phải tìm cách nâng cao giá trị bản thân, nhanh nhạy hơn, tích cực hơn trong việc tiếp nhận sự phát triển, tiến bộ của khoa học kỹ thuật, của xã hội, của nhân loại Giúp họ nắm bắt những cơ hội, vận may trong công việc và cuộc sống Tạo ra những năng lực, phẩm chất và điều kiện cần thiết để sinh viên hội nhập với thế giới, bắt kịp xu thế toàn cầu hóa Mạng xã hội có thể giúp sinh viên vừa hòa nhập với cộng đồng vừa nâng cao trình độ học vấn Nguồn thông tin lớn của các mạng xã hội có thể thỏa mãn mọi nhu cầu tìm kiếm trí thức một các đơn giản và ít tốn kém nhất Sinh viên có thể học tập mọi nơi mọi lúc; có thể tìm kiếm địa chỉ của trường, lớp hoặc một trung tâm giáo dục phù hợp để học tập Thông qua các group, các fanpage, sinh viên có thể kết nối với giảng viên, với những sinh viên khác, cũng như là những người có cùng mối quan tâm về một môn học, một đề tài nào đó để cùng chia sẻ, nghiên cứu thảo luận mà không bị giới hạn tương tác như trong thực tế Các trường đại học có thể sử dụng mạng xã hội ảo như một cổng thông tin để trao đổi, cộng tác với sinh viên của mình, tổ chức các hoạt động ngoại khóa, hướng nghiệp giúp sinh viên thích ứng và cảm thấy hài lòng với cuộc sống sinh viên
Như vậy, thông qua khái niệm về nhu cầu, mạng xã hội và sinh viên Chúng tôi đưa ra khái niệm sau: “Nhu cầu sử dụng mạng xã hội của sinh viên là những đòi hỏi, mong muốn, nguyện vọng của sinh viên khi tham gia vào một cộng đồng ảo trên Internet, thông qua tương tác của các thành viên cùng kết nối nhằm khẳng định sự tồn tại, phát triển của bản thân sinh viên”
1 3 4 2 Những biểu hiện của nhu cầu sử dụng mạng xã hội của sinh viên
Những biểu hiện của nhu cầu sử dụng mạng xã hội của sinh viên được thể hiện qua các khía cạnh như thực trạng sử dụng mạng xã hội của sinh viên, mức độ nhu cầu sử dụng mạng xã hội của sinh viên, những yếu tố ảnh hưởng tới mức độ của nhu cầu đó, thấy được những lợi ích và bất cập của sinh viên khi sử dụng mạng xã hội Trong khuôn khổ của đề tài chúng tôi tiến hành tìm hiểu và làm rõ hai khía
cạnh chính, ảnh hưởng và gắn kết trực tiếp với sinh viên đó là nhu cầu học tập và nhu cầu giải trí
* Nhu cầu học tập: Nhu cầu học tập trên mạng xã hội là đòi hỏi của người học đối với sự lĩnh hội nội dung kiến thức, phương pháp học tập, nhằm làm giàu vốn kinh nghiệm, phát triển và hoàn thiện nhân cách của bản thân; là trạng thái thiếu hụt về kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo mới được phản ánh trong não người học Nhu cầu học tập trên mạng xã hội là thành phần cơ bản của động cơ học tập, là nguồn gốc giúp sinh viên phát huy tính tích cực và óc sáng tạo
Đặc trưng của nhu cầu học tập thông qua mạng xã hội là trạng thái thiếu hụt về kiến thức, kỹ năng, hay nói cách khác là trạng thái thiếu hụt về thông tin Chính sự thiếu hụt này đã có kích thích tính tích cực của các quá trình trình nhận thức của chủ thể, thúc đẩy chủ thể tìm tòi bổ sung những thông tin mà chủ thể cảm thấy thiếu hụt trên internet và mạng xã hội Khi những đòi hỏi đó được đáp ứng tức là chủ thể đã thỏa mãn nhu cầu học tập của một giai đoạn nhất định Nhưng như đã khẳng định, sự thỏa mãn này chỉ mang tính chất tạm thời và trạng thái thiếu hụt thông tin lại xuất hiện, lại thúc đẩy hoạt động của chủ thể,… Cứ như thế, nhu cầu học tập tiếp tục phát triển, nhân cách của con người tiếp tục được phát triển và hoàn thiện
Với mong muốn được trao đổi kiến thức với bạn bè và thầy cô mọi lúc mọi nơi thì mạng xã hội là một công cụ không thể thiếu đối với sinh viên, đáp ứng được những đòi hỏi của sinh viên đối với kiến thức, những thắc mắc, và cập nhật tin tức để phục vụ cho bài tập chuyên ngành Với mong muốn học tập và trao đổi bài vở một cách thường xuyên và liên tục thì việc gặp gỡ nhau ngoài giờ học là vô cùng khó nên MXH đã đáp ứng được về phần giới hạn về không gian và thời gian này
Với khối lượng bài tập nhiều và cần tìm hiểu thêm kiến thức về xã hội, học thuật, khảo sát thì MXH đã đáp ứng được phàn nào về nhu cầu và mong muốn này của sinh viê giúp bổ sung cho sinh viên những thiếu hụt về thông tin, kiến thức Những kiến thức này đã được đáp ứng thì lại nảy sinh những kiến thức mới cần sinh viên tìm hiểu và khám phá để phục vụ cho công việc học tập cũng như phục vụ cho công việc sau này Như vậy MXH đã đáp ứng được phần nào đó về nhu cầu học tập,
nhu cầu tìm hiểu tri thức, biểu hiện được thể hiện qua một số yếu tố và sé được làm rõ trong khuôn khổ của đề tài
- Nhu cầu trao đổi bài với bạn bè thầy cô khi sử dụng MXH - Nhu cầu thành lập các group để học nhóm khi sử dụng MXH - Nhu cầu chia sẻ lịch học và lịch thi khi sử dụng MXH
- Nhu cầu tìm kiếm học liệu khi sử dụng MXH
* Nhu cầu giải trí: Giải trí là một dạng hoạt động của sinh viên trên MXH, thông qua sự tương tác giữa các thành viên trên Internet nhằm đáp ứng các nhu cầu phát triển của sinh viên về mặt trí tuệ, thông tin, giao tiếp, vui chơi
Giải trí là nhu cầu của con người vì nó đáp ứng những đòi hỏi của cá nhân, nếu thiếu nó thì sự phát triển của cá nhân không thể đầy đủ và toàn diện Sau thời gian học tập, làm việc mệt mỏi và căng thẳng, các hoạt động giải trí là trở nên vô cùng cần thiết Nhu cầu giải trí là động cơ của hoạt động giải trí
Khi sinh viên tham gia mạng xã hội với mục đích giải trí, mạng xã hội đã đem lại cho sinh viên không ít lợi ich như được giao tiếp, thể hiện mình, kết bạn, chia sẽ cảm xúc Với công cụ giải trí có thể truy cập ở khắp mọi nơi, đã khiến cho sinh viên vơi bớt đi những căng thẳng trong học tập MXH đã mang lại cho đời sống tính thần của sinh viên thêm sự phong phú và đa dạng, giờ đây không chỉ bó hẹp là đi chơi, đi dã ngoại, gặp nhau ngoài hàng quán, hoặc một địa điểm nào đó thì ngay trên mạng xã hội luôn có người lắng nghe và chia sẻ
Khi sử dụng mạng xã hội thì sinh viên đã được tiếp xúc với một thế giới thu nhỏ, nơi sinh viên có thể bày tỏ tâm trạng, cảm xúc, những ý kiến của cá nhân về những vấn đề của xã hội Bên cạnh đó sinh viên cũng đã tìm cho mình một công việc hoặc kinh doanh một vài mặt hàng nào đó Ở mội khía cạnh nào đó mạng xã hội đã đáp ứng được những mong muốn của sinh viên, giúp sinh viên phát triển một cách toàn diện về cả thể chất và tinh thần
Như vậy, sinh viên tham gia mạng xã hội phục vụ cho mục đích giải trí, thấy được những biểu hiện cụ thể: Sinh viên có nhu cầu được thể hiện mình, có nhu về kinh doanh, cập nhật tin tức xã hội, tìm việc
1 3 4 3 Các yếu tố làm ảnh hưởng đến nhu cầu sử dụng mạng xã hội của sinh viên
* Do giới tính và độ tuổi: Đây là giai đoạn phát triển cả về mặt tâm sinh lý và có sự thu hút về giới tính mạnh mẽ, chính vì vậy MXH là công cụ không thể thiếu đối với giới trẻ đặc biệt là sinh viên Độ tuổi của sinh viên thường rơi vào khoảng từ 18 đến 23, khi rời khỏi trường cấp 3, sinh viên thường lựa chọn cho mình những ngôi trường phù hợp để học ngành nghề yêu thích, đây là một bước ngoặt lớn và có những thay đổi nhất định Nhu cầu tìm được người để trao đổi chuyện trò tại một môi trường mới là khá khó khăn, vì phải đi làm quen, trò chuyện, giao lưu, nhưng với thời đại công nghệ hiện nay thì việc này vô cùng đơn giản, chỉ với một click chuột, thì bạn đã kết nối với cả thế giới thay vì việc phải đi gặp mặt trực tiếp Thông qua các công cụ online của mạng xã hội, thì có thể diễn ra hàng trăm cuộc hội thoại, có thể là trò chuyện, có thể là giải trí, có thể là học nhóm, nhưng cũng có thể tìm hiểu những người khác giới và tìm kiếm cho mình một tình yêu, nên sinh viên tham gia MXH trong thời kỳ này đặc biệt mạnh mẽ
* Do ảnh hưởng từ môi trường sống: Sinh viên khi vào trường Đại học đa số là các bạn sinh viên đến từ những nơi khác nhau, vùng miền khác nhau Nhưng thường sống trong cùng một kí túc xá, một xóm trọ, học chung một trường hoặc các trường khác nhau có những sở thích, sở trường khác nhau, nhưng họ muốn tìm đến nhau để kết bạn, để chia sẻ sở thích, để cùng nhau học tập, thảo luận Thì MXH là một nơi có tính cộng đồng cao có thể giúp sinh viên kết nối được những điều này
Sinh viên là những người rất năng động, đã tự tìm hiểu ra những trang MXH hay và bổ ích phục vụ cho nhu cầu học tập và giải trí, và họ sẵn sàng chia sẻ và giới thiệu bạn bè các trang MXH này, vì giao diện đẹp, tính năng sử dụng dễ, và thân thiện với mọi người dùng, đặc biệt là sinh viên
Sống trong cùng một môi trường thì dễ chia sẻ với nhau những khó khăn trong cuộc sống, mỗi người có những cách bày tỏ khác nhau thông qua những trang MXH như cập nhật trạng thái, biểu tượng trạng thái, trò chuyện cùng bạn bè
* Do sở thích, hứng thú của các cá nhân đối với mạng xã hội:
Trong quá trình hoạt động của con người, cùng với nhu cầu, hứng thú kích thích hoạt động làm cho con người say mê hoạt động đem lại hiệu quả cao trong hoạt động của mình Hứng thú hình thành và phát triển dẫn đến nhu cầu trong lĩnh vực đó phát triển dễ dàng hơn Nhu cầu và hứng thú có quan hệ mật thiết với nhau, nhu cầu là tiền đề, là cơ sở của hứng thú, khi có hứng thú với một cái gì thì cá nhân sẽ hoạt động tích cực chiếm lĩnh đối tượng để thỏa mãn nhu cầu trong cuộc sống lúc đó xuất hiện nhu cầu mới cao hơn Chính vì vậy đối với mỗi bản thân hứng thú với một cái gì đó luôn kèm theo tính hấp dẫn mà cá nhân hướng đến nhằm thỏa mãn nhu cầu của cá nhân đó Mạng xã hội với những ưu thế của mình đã tạo ra một cuộc cách mạng trên thế giới cũng như thu hút được sự tham gia nhiệt tình của các bạn trẻ ở Việt Nam đặc biệt là giới trẻ nói chung và sinh viên nói riêng
Sinh viên là những người ham học hỏi, luôn năng động sáng tạo, sẵn sàng tiếp thu những tiến bộ khoa học – kỹ thuật của nhân loại Từ khi công nghệ thông tin ra đời ở Việt Nam nó đã được rất nhiều bạn trẻ đón nhận một cách nồng nhiệt và trở thành một phần không thể thiếu đối với các bạn sinh viên trong cuộc sống ngày nay Chính vì vậy từ khi mạng xã hội ra đời với các giao diện và tính năng của
mình như: trò chuyện, chat, bộc lộ tâm trạng… và lợi ích của nó đem như: tìm hiểu thông tin, phục vụ học tập, giải trí… đã kích thích sự tò mò, ham tìm hiểu của giới trẻ nói chung và sinh viên nói riêng
* Nhu cầu bày tỏ tâm trạng, tình cảm của cá nhân:
Do sinh viên sống trong môi trường mang tính kỷ luật, chấp hành nghiêm quy chế điều lệnh của nhà trường, hạn chế việc ra ngoài vào giờ quy định và tiếp xúc với xã hội và hạn chế việc gặp bạn bè, xa gia đình và người yêu…nên sinh viên
luôn thiếu hụt nhu cầu bộc lộ chia sẻ, tâm sự tình cảm, tâm trạng của mình với những người thân yêu của mình Chính vì vậy việc ra đời của mạng xã hội đã giải tỏa được nhu cầu ấy cho sinh viên, chia sẻ tình cảm, tâm trạng với tất cả mọi người nhằm giải tỏa được tất cả áp lực, kìm nén về cảm xúc của sinh viên trong một thời gian dài
* Do tính hấp dẫn và lợi ích của mạng xã hội đem lại:
Ta có thể hiểu tính hấp dẫn của mạng xã hội được hiểu là sự thu hút, lôi cuốn
của các trang mạng xã hội với các chức năng, giao diện và tính ưu việt của nó có thể đáp ứng, thỏa mãn được các nhu cầu của chính bản thân người sử dụng Và để lý giải vì sao mạng xã hội ảo lại mang tính hấp dẫn, tạo ra được hứng thú cho người sử dụng nó và giới trẻ đặc biệt là sinh viên, ta có thể điểm qua một vài lợi ích chính của mạng xã hội cụ thể như sau:
Có độ tương tác cao: Có thể kết nối với mọi người trên thế giới, có thể nói chuyện với từng người, hoặc theo nhóm
Thể hiện trạng thái: trong mạng xã hội ảo, con người tồn tại, giao thiệp với nhau thông qua việc chia sẻ cảm xúc, ý nghĩ, quan niệm một cách tương đối tự do, không bị ràng buộc về không gian và thời gian mặc dù vẫn phải tuân thủ luật lệ của thế giới thực và những quy tắc ứng xử nhân văn MXH nhanh chóng trở thành một hiện tượng vì nó đáp ứng nhu cầu được lên tiếng, được bày tỏ và chia sẻ của người sử dụng
Trò chuyện: Thông qua mạng xã hội qua messenger chat, mọi cá nhân có thể trao đổi thông tin với bạn bè, người thân một cách nhanh chóng, trực tiếp dù khoảng cách thực tế của họ có thể xa hoặc gần
Gửi thư điện tử, xem phim ảnh trên internet, điện thoại: Đây là những tính năng đặc biệt, nó là sự tổng hợp của các tính năng , tạo nên sự thuận tiện trong quá trình sử dụng, giúp cho người dùng có khả năng tích hợp các công việc với nhau
Chia sẻ tập tin: Việc chia sẻ tập tin bao gồm các hình thức như chia sẻ file word, excel, Giúp người sử dụng có nhu cầu chia sẻ dù thời gian lên mạng ít hay nhiều Và mạng xã hội với khả năng kết nối mạnh mẽ đã trở thành lựa chọn của họ để thỏa mãn nhu cầu của mình
Giải trí: Sự cuốn hút của mạng xã hội còn có các ứng dụng giải trí và tính cộng đồng Có nhiều ứng dụng rất phong phú ví dụ như games, tham gia các cuộc thi mang tính giải trí và học thuật
Tìm kiếm thông tin bạn bè, đối tác: mạng xã hội tạo thêm cơ hội cho người dùng sử dụng để tìm kiếm thông về bạn bè, đối tác: dựa theo groups (ví dụ như tên trường hoặc tên thành phố), dựa trên thông tin cá nhân (như địa chỉ e-mail hoặc screen name), hoặc dựa trên sở thích cá nhân (như thể thao, phim ảnh, sách báo,