Chương II: Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác thẩm định tài chính dự án tại Chi nhánh NHNT Bắc Ninh
2. Giải pháp hoàn thiện công tác thẩm định tài chính dự án tại VCB Bắc Ninh 1. Hoàn thiện phương pháp và nội dung thẩm định dự án một cách hợp lý,
khoa học và hiệu quả nhất.
2.1.1. Về phương phỏp thẩm định
Việc lựa chọn phương phỏp thẩm định dự ỏn đầu tư đúng vai trũ quyết định đến chất lượng thẩm định tài chớnh dự ỏn đầu tư. Do vậy ngõn hàng phải luụn cú sự thay đổi, cú những phương phỏp thẩm định mới, hiện đại trờn cơ sở tham khảo học hỏi cỏc ngõn hàng khỏc tiến bộ trong nước và quốc tế. Cỏc phương phấp thẩm định cú rất nhiều và đa dạng, tuy nhiờn việc vận dụng vào từng dự ỏn như thế nào cũn tựy thuộc vào sự linh hoạt của từng cỏn bộ thẩm định và điều đú cần được ban quản trị Ngõn hàng quan tõm đỳng mực hơn nữa.
NHNT Bắc Ninh cần đa dạng húa phương phỏp thẩm định hơn nữa. Cụng tỏc thẩm định cần tiến hành thường xuyờn, liờn tục, toàn diện đối với tất cả dự ỏn xin vay, trong cả quỏ trỡnh cho vay từ khi xem xột dự ỏn đến khi phỏt vốn và thu nợ lói. Dự ỏn đầu tư đa phần là cỏc dự ỏn mang tớnh dài hạn, trong quỏ trỡnh dự ỏn hoạt động cú thể xảy ra nhiều biến cố. Do vậy muốn chất lượng khoản cho vay được tốt thỡ cỏn bộ thẩm định phải khụng ngừng đỏnh giỏ, tổ chức theo dừi dự ỏn một cỏch khoa học hiệu quả, trỏnh tỡnh trạng lơi là của cỏn bộ thẩm định. Phải cú quy chế cụ thể về việc thẩm định trong quỏ trỡnh cho vay của cỏc dự ỏn. Cỏc cỏn bộ phải cú bỏo cỏo về tỡnh hỡnh dự ỏn một cỏch thường xuyờn và cụ thể. Hàng thỏng tổ chức buổi họp bàn xem xột về cỏc dự ỏn đang
trong quỏ trỡnh hoạt động và đề xuất giải phỏp với những dự ỏn cú dấu hiệu khụng tốt.
Tiến hành linh hoạt thay đổi cỏch thức kiểm soỏt theo dừi khoản vay tựy thuộc vào tỡnh hỡnh, vớ dụ việc theo dừi thẩm định trong thời kỳ kỡnh tế suy thoỏi hiện nay phải được tiến hành khỏc với thời kỳ nền kinh tế tăng trưởng . Trong thời kỳ hiện nay nờn chỳ trọng đầu tư hơn đến việc thẩm định cỏc giải phỏp của cỏc dự ỏn khi đối mặt với suy thoỏi kinh tế. Tổ chức rỳt kinh nghiệm thường xuyờn từ cỏc dự ỏn đó tiến hành thanh lý để tỡm ra trọng tõm khi quản lý cỏc khoản cho vay.
Đối với mỗi phương phỏp, cần chi tiết húa cỏc bước. Mỗi bước thẩm định cần ỏp dụng theo phương phỏp nào đạt hiệu quả nhất. Sau đú tỡm ra mối quan hệ giữa cỏc chỉ tiờu cũng như nguyờn nhõn gõy ra sự khỏc biệt với những dự ỏn tương tự hay với chuẩn của ngành, lĩnh vực.
• Vớ dụ: khi phõn tớch rủi ro của dự ỏn ta thường dựng phương phỏp dự bỏo và phương phỏp phõn tớch độ nhạy. Dự ỏn đầu tư nào cũng chứa đựng rủi ro, khi phõn tớch nhận định được cỏc yếu tố rủi ro giỳp chủ đầu tư cũng như cỏn bộ thẩm định tỡm ra biện phỏp giảm thiểu, hạn chế rủi ro. Hoặc khi thẩm định tổng vốn đầu tư, cơ cấu nguồn vốn đầu tư thỡ hay ỏp dụng phương phỏp so sỏnh, đối chiếu cỏc chỉ tiờu của ngành, lĩnh vực, dự ỏn tương tự…Cần ỏp dụng, so sỏnh nhiều hơn với cỏc chuẩn của khu vực và quốc tế.
Kết hợp cỏc phương phỏp nhiều hơn để cú thể cú một kết luận cho mỗi dự ỏn mang tớnh thuyết phục.
2.1.2. Về nội dung thẩm định
Nội dung thẩm định cần hoàn thiện ở những mặt sau:
- Thẩm định tổng vốn đầu tư và nguồn tài trợ:
Trong tớnh toỏn tổng vốn đầu tư của dự ỏn, cỏn bộ thẩm định của ngõn hàng thường chỉ để ý đến đơn giỏ do chủ đầu tư đưa ra mà ớt cú sự so sỏnh với giỏ thị trường. Do đú, nờn xem xột kỹ về cỏc số liệu giỏ cả thiết bị, đơn giỏ nguyờn vật liệu tớnh cho tài sản lưu động rũng…cú sỏt với thị trường khụng. Chi nhỏnh nờn xõy dựng thành một khung giỏ với những dự ỏn cú tài sản cố định và tài sản lưu động tương đối giống nhau để rỳt ngắn được thời gian tớnh toỏn cho cỏn bộ thẩm định. Bờn cạnh đú phải thường xuyờn cập nhật thụng tin thị trường để khung giỏ đặt ra luụn sỏt với thị trường. Cỏc biến động về lạm phỏt hay tỷ giỏ hối đoỏi cũng cần được tỡnh đến để ước lượng khoảng dự phũng phự hợp.
VCB Bắc Ninh cũng cần cú sự so sỏnh đối chiếu giữa những dự ỏn thuộc cũng lĩnh vực,
loại hỡnh được thực hiện bởi cỏc cụng ty khỏc để tăng tớnh khỏch quan trong tớnh vốn đầu tư.
Về phớa nguồn tài trợ, Ngõn hàng cần xỏc định được cỏc nguồn tài trợ và vị trớ của từng nguồn tài trợ đối với dự ỏn. VCB Bắc Ninh cần phải thận trọng trong khi ra quyết định cho vay nếu xột trong trường hợp dự ỏn khụng thành cụng mà ngõn hàng chỉ được trả nợ sau khi cỏc nguồn khỏc được thanh toỏn. Vốn chủ đầu tư đúng gúp trong dự ỏn cần đặc biệt quan tõm độ trỏch nhiệm của chủ đầu tư cú khụng chỉ là tấm đệm an toàn cho dự ỏn mà cũn cú ảnh hưởng đến thỏi độ trỏch nhiệm của chủ đầu tư trong thực hiện dự ỏn. Vốn của chủ đầu tư nờn quy định phải trờn một tỷ lệ nhất định trong tổng vốn đầu tư. Qua đú, chi nhỏnh cú thể giảm thiểu rủi ro với khoản cho vay, trỏnh được những tổn thất.
Với cỏc nguồn khỏc, ngõn hàng phải xem xột tớnh khả thi và chắc chắn của từng nguồn, đảm bảo là quỏ trỡnh thực hiện dự ỏn khụng bị đỡnh trệ vỡ thiếu vốn.
- Thẩm định dũng tiền của dự ỏn:
Một trong những yếu tố quyết đinh tới tớnh chớnh xỏc của NPV cũng như cỏc chỉ tiờu tài chớnh khỏc là việc tớnh toỏn dũng tiền chờnh lệch chớnh xỏc. Muốn vậy cần phải tớnh chớnh xỏc cỏc yếu tố doanh thu chi phớ từng năm của dự ỏn cũng như thời điểm xuất hiện cỏc dũng doanh thu, chi phớ đú.
Chi nhỏnh cần phải xỏc định được rừ ràng mọi nguồn tạo ra doanh thu cho dự ỏn khi tớnh toỏn doanh thu của dự ỏn, bao gồm: doanh thu từ sản phẩm chớnh, doanh thự từ sản phẩm phụ…chỏc tớnh toỏn một cỏch khỏi quỏt. Phải xem xột cẩn thận đến đơn giỏ của sản phẩm do chủ đầu tư đưa ra: cú hợp lý khụng, cú tớnh cạnh tranh trờn thị trương khụng băng việc so sỏnh với cỏc sản phẩm cựng loại trờn thị trường, đặc biệt cỏc sản phẩm nhập khẩu từ nước ngoài.
Bờn cạnh đú, chi nhỏnh cần chỳ ý tới chi phớ khấu hao và chi phớ trả lói khi tớnh chi phớ của dự ỏn. Cỏn bộ thẩm định cần xem xột phương phỏp khấu hao được ỏp dụng cú hợp lý và hợp phỏp khụng; tổng mức khấu hao của cỏc năm cú bằng nguyờn giỏ hay khụng và tớnh cả cỏc khấu hao của cỏc thiết bị của doanh nghiệp. Chớnh sỏch khấu hao của doanh nghiệp cú phự hợp với quy định của luật phỏp hay khụng. Chi nhỏnh cần xõy dựng một danh mục những tài sản cố định và tỷ lệ khấu hao hợp lý tương ứng với mỗi tài sản đú tạo điều kiện cho cỏc cỏn bộ thẩm định đối chiếu khi tiến hành thẩm định. Đối
với chi phớ trả lói cần xem xột thận trọng trong trường hợp dự ỏn đi vay theo lói suất biến đổi.
Một vấn đề nữa cần chỳ ý khi tớnh toỏn dũng tiền của dự ỏn là phải tớnh tới chi phớ cơ hội vỡ hiện nay chi phớ này vẫn chưa được Chi nhỏnh đưa vào khi tớnh toỏn thẩm định dũng tiền.
- Thẩm định lói suất chiết khấu:
Ngõn hàng hiện nay đang lấy lói suất cho vay trung và dài hạn cộng với một phần bự rủi ro nhất định làm lói suất chiết khấu. Đõy là cỏch tớnh tương đối đơn giản so với việc phải tớnh chi phớ vốn trung bỡnh của dự ỏn. Tuy nhiờn cần tớnh xem phần bự rủi ro được cộng thờm bao nhiờu là hợp lý và với mỗi dự ỏn khỏc nhau thuộc cỏc lĩnh vực khỏc nhau thỡ phần bự rủi ro cũng phải khỏc nhau. Do đú, cần xõy dựng một phương phỏp xỏc định lói suất chiết khấu một cỏch hợp lý.
Trong điều kiện thị trường tài chớnh Việt Nam cũn chưa hoàn hảo thỡ việc tớnh toỏn chi phớ vốn trung bỡnh là rất khú khăn nờn trước mắt chi nhỏnh vẫn cú thể sử dụng cỏch cũ để xỏc định lói suất chiết khấu nhưng cần tớnh toỏn phần bự rủi ro hợp lý cho từng loại hỡnh dự ỏn cụ thể. Tuy nhiờn trong tương lai, khi thị trường tài chớnh Việt Nam phỏt triển thỡ cần xõy dựng một cỏch tớnh chớnh xỏc hơn nhằm đảm bảo sự hợp lý giữa lợi nhuận thu được và rủi ro phải chấp nhận.
- Thẩm định rủi ro của dự ỏn:
Bờn cạnh việc sử dụng phương phỏp phõn tớch độ nhạy, Chi nhỏnh cần ỏp dụng cỏc phương phỏp phõn tớch tỡnh huống và phõn tớch mụ phỏng để xỏc định rủi ro của dự ỏn.
Việc sử dụng cỏc phương phỏp này đũi hỏi khối lượng tớnh toỏn rất lớn nờn nhất định phải cú phần mềm chuyờn dụng để xử lý. Cỏc tỡnh huống được đặt ra để phõn tớch cần hợp lý, trỏnh tỡnh trạng đưa ra nhiều tỡnh huống nhưng vẫn khụng đỏnh giỏ được rủi ro của dự ỏn.
2.2. Giải phỏp về quy trỡnh thẩm định
Quy trỡnh thẩm định rừ ràng sẽ tạo điều kiện cho cụng tỏc thẩm định cú hiệu quả.
Với mỗi ngõn hàng thỡ sẽ cú quy trỡnh thẩm định riờng biệt tựy theo quy định. Quy trỡnh thẩm định của ngõn hàng được quy định trong cẩm nang tớn dụng do Vietcombank ban hành. Tuy nhiờn, nhỡn chung việc hướng dẫn đối với cụng tỏc thẩm định cũn chung chung, chưa cụ thể cho cỏc loại dự ỏn như dự ỏn cụng nghiệp, dự ỏn cơ sở hạ tầng…
Việc phõn cấp trong quỏ trỡnh thẩm định sẽ tạo điều kiện chuyờn mụn húa cỏc đơn vị nhưng cũng sẽ gõy khú khăn cho cụng tỏc thẩm định bởi phũng đầu tư dự ỏn trực tiếp thẩm định tài chớnh trong khi chỉ cú phũng quan hệ khỏch hàng mới trực tiếp tiếp xỳc với khỏch hàng. Nếu khụng cú sự phối hợp tốt và chặt chẽ giữa hai phũng ban này thỡ cụng tỏc thẩm định sẽ khụng mang tớnh chớnh xỏc được. Chớnh vỡ vậy trong thẩm định cần cú sự thống nhất, hỗ trợ giữa cỏc phũng ban với nhau, đảm bảo phõn cấp trong thẩm định một cỏch cú hiệu quả.
Cần giỏm sỏt chặt chẽ quỏ trỡnh thẩm định trỏnh những sai sút cú thể xảy ra.
Bờn cạnh đú, cụng tỏc thẩm định tài chớnh cũng được thực hiện qua nhiều giai đoạn khỏc nhau. Những giai đoạn càng về sau thỡ độ chớnh xỏc của cỏc dữ liệu càng cao hơn.
Ở cuối mỗi giai đoạn thỡ người thẩm định cần đưa ra kết luận bỏc bỏ dự ỏn hay tiếp tục phõn tớch để trỏnh tỡnh trạng dự ỏn khụng hiệu quả nhưng lại gõy lóng phớ thời gian cho cỏc cỏn bộ phõn tớch.
Hiện nay, nhiều ngõn hàng diễn ra tỡnh trạng thời gian thẩm định kộo dài, trong khi đú lại khụng đưa ra cõu trả lời rừ ràng cho khỏch hàng. Do đú dễ dẫn tới tỡnh tràng dự ỏn bị treo, khụng cú vốn để thực hiện. Vỡ vậy, đối với cụng tỏc thẩm định tài chớnh, quan trọng nhất cần quy định rừ thời gian cho khỏch hàng.
2.3. Nõng cao chất lượng nguồn nhõn lực của đội ngũ nhõn viờn thẩm định Con người luụn là yếu tố quan trọng nhất trong mọi hoạt động, đặc biệt là trong hoạt động thẩm định, hoạt động mà kết quả của nú phụ thuộc rất lớn vào trỡnh độ, kinh nghiệm, những ý kiến chủ qua của người cỏn bộ thẩm định. Chớnh vỡ thế phải khụng ngừng nõng cao chất lượng đội ngũ cỏn bộ thẩm định, kết hợp với rốn luyện tư cỏch đạo đức.
Trước hết, Chi nhỏnh phải thực hiện tuyển dụng, chọn những cỏn bộ cú đủ tiờu chuẩn, đạo đức, sức khỏe, nhiệt tỡnh với cụng việc, cú ý thức và khả năng tiếp thu tốt những kiến thức nghiệp vụ chuyờn mụn ngày càng cao, Cụng việc của cỏn bộ thẩm đinh cú ảnh hưởng rất lớn đến việc ra quyết định đầu tư, nếu một quyết định sai lầm là do sai sút của cỏn bộ thẩm định, cũng với sự thiếu đi sõu, đi sỏt của cỏn bộ lónh đạo đều cú thể gõy hậu quả đỏng tiếc. Vỡ vậy, việc tiến hành tiờu chuẩn húa cỏn bộ tớn dụng núi chung và cỏn bộ thẩm định núi riờng ở chi nhỏnh là việc rất quan trọng và cần phải được tiến hành khẩn trương.
Trờn cơ sở tiờu chuẩn húa cỏn bộ,ngõn hàng nờn cú hướng đào tạo ,đào tạo lại, tuyển chọn và sử dụng phự hợp với những yờu cầu cơ bản sau:
- Cú năng lực, trỡnh độ chuyờn mụn để phõn tớch, tổng hợp cỏc vấn đề được nờu trong hồ sơ dự ỏn, nhận thức rừ ảnh hưởng của cỏc yếu tố bờn trong và bờn ngoài tới việc thực hiện dự ỏn đầu tư theo kế hoạch đó được xỏc định để xỏc định mức độ khả thi của dự ỏn.
- Biết thu thập, xử lý cỏc thụng tin cần thiết phục vụ cho cụng tỏc đỏnh giỏ, thẩm định.
Nắm vững chủ trương, chớnh sỏch phỏt triển kinh tế-xó hội của đất nước, ngành, địa phương cú liờn quan đến dự ỏn.
- Cú bản lĩnh và tinh thần trỏch nhiệm trong việc thẩm định dự ỏn,phong cỏch làm việc khẩn trương,khoa học.Cú tinh thần học tập, bồi dưỡng để nõng cao trỡnh độ nhất là nghiệp vụ thẩm định, trỡnh độ ngoại ngữ, tin học.
- Bố trớ đủ cỏn bộ tớn dụng theo yờu cầu, nhiệm vụ cụng tỏc thẩm định được giao.
Ngõn hàng nờn tổ chức cho cỏn bộ thẩm định tham gia cỏc khúa tập huấn, đào tạo để hoàn thiện hơn nữa trỡnh độ chuyờn mụn nghiệp vụ nhằm xõy dựng một đội ngũ cỏn bộ thẩm định cú trỡnh độ cao, đỏp ứng được yờu cầu thực tiễn. Ngoài việc cho cỏn bộ thẩm định tham gia cỏc lớp tập huấn do trung ương tổ chức, chi nhỏnh cú thể tự tổ chức cỏc lớp nõng cao nghiệp vụ thẩm định, mời cỏc chuyờn gia, cỏc giỏo sư của cỏc trường đại học về tham gia giảng bài, trao đổi để gắn hơn nữa lý thuyết với thực tế.
Ngoài ra ngõn hàng cần cú chớnh sỏch ưu tiờn, ưu đói, khen thưởng thỏa đỏng với cỏc cỏn bộ tớn dụng giỏi, làm việc cú hiệu quả về mặt vật chất và tinh thần, đồng thời kỷ luật nghiờm minh cỏc cỏn bộ cú những hành vi tiờu cực.
Nhưng để đem lại hiệu qua cao cho cụng tỏc thẩm định thỡ ngoài việc củng cố nõng cao trỡnh độ chuyờn mụn, nghiệp vụ cho cỏn bộ thẩm định thỡ chi nhỏnh cũn phải tăng cường kiểm tra, kiểm soỏt nội bộ hơn nữa nhằm ngăn ngừa những sai sút trong việc tớnh toỏn hiệu quả dự ỏn, việc tuõn thủ cỏc quy chế, thủ tục trong quỏ trỡnh thẩm định cũng như ngăn chặn những hành vi sai lệch về đạo đức. Tuy nhiờn cụng tỏc tổ chức điều hành thẩm định phải được tiến hành sao cho cỏc dự ỏn được thẩm định ngày càng nhanh nhưng vẫn đảm bảo chất lượng.
Ngoài ra, chi nhỏnh cẩn chỳ trọng xỏc lập mối quan hệ về thẩm định với cỏc NHTM khỏc để cú thể trao đổi kinh nghiệm lẫn nhau.
Hàng quý tổ thẩm định dự ỏn nờn cú cỏc bỏo cỏo tổng hợp tỡnh hỡnh thẩm định cỏc dự ỏn được thực hiện trong kỳ, tổ chức đỏnh giỏ, rỳt ra kinh nghiệm cho từng cỏn bộ thẩm định để chất lượng của hoạt động thẩm định cũng như thẩm định tài chớnh dự ỏn ngày càng được nõng cao.
2.4. Hoàn thiện quy trỡnh thu thập và xử lý thụng tin
Thụng tin là những yếu tố quan trọng khụng thể thiếu được trong quỏ trỡnh thẩm định tài chớnh dự ỏn về đơn vị vay vốn và về những yếu tố khỏc. Đõy chớnh là nguyờn nhõn chủ yếu dẫn đến cụng tỏc thẩm định tại chi nhỏnh chưa đạt kết quả cao.Nú là một trong những biện phỏp quan trọng nhất hiện nay đối với chi nhỏnh vỡ số lượng và chất lượng thụng tin đang là khõu yếu nhất,gõy ra cỏc hạn chế trong cụng tỏc thẩm định tài chớnh dự ỏn.
Khi chủ đầu tư dự ỏn xin vay vốn thỡ việc thu thập thụng tin để phõn tớch , thẩm định là một cụng việc bắt buộc và vụ cựng quan trọng.Hiện nay,cỏc dự ỏn xin vay hoặc là khụng cú đủ thụng tin để dự kiến chớnh xỏc cỏc yếu tố tớnh toỏn hoặc là được cố ý làm cho tớnh khả thi của nú khụng đỳng như thực tế để tranh thủ được chấp nhận vay vốn rất phổ biến hiện nay do đú nếu ngõn hàng khụng cú đủ thụng tin để kiểm tra, đỏnh giỏ thẩm định thỡ khi cho vay khả năng rủi ro do khụng thu hồi vốn đỳng hạn hoặc mất vốn sẽ rất cao.
Thụng tin cần được tỡm hiểu và thu thập theo cỏc yếu tố cơ bản sau:
- Thụng tin về tớnh năng, đặc điểm hoạt động của mỏy múc thiết bị,cụng nghệ sản xuất… để đỏnh giỏ cụng suất, sản lượng đảm bảo cho doanh thu của dự ỏn cũng như gúp phần thẩm định chi phớ sản xuất kinh doanh( cụng suất thiết bị càng lớn thỡ khả năng hạ giỏ thành càng nhiều).
- Thụng tin về thị trường tiờu thụ sản phẩm, về đối thủ cạnh tranh,về thị trường nguyờn lieu…để thẩm định giỏ cả tiờu thụ sản phẩm,chi phớ sản xuất kinh doanh,doanh thu.
- Thụng tin về biến động giỏ cả,về tỷ giỏ hối đoỏi để bổ sung cho việc thẩm định giỏ bỏn sản phẩm ,hạch toỏn chi phớ kinh doanh,xỏc định lói suất ngõn hàng( lói suất ngõn hàng là một trong những yếu tố để tớnh toỏn lói suất chiết khấu).