CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG NGHÈO VÀ CÔNG TÁC GIẢM
2.1.1. Đặc điểm tự nhiên
a Vị trớ địa lý của hải phũng
- Hải Phũng là thành phố ven biển, nằm phớa Đụng miền Duyờn hải Bắc Bộ, cỏch thủ đụ Hà Nội 102 km, cú tổng diện tớch tự nhiờn là 152.318,49 ha (số liệu thống kờ năm 2001) chiếm 0,45% diện tớch tự nhiờn cả nước.
Về ranh giới hành chớnh:
- Phớa Bắc giỏp tỉnh Quảng Ninh - Phớa Tõy giỏp tỉnh Hải Dương - Phớa Nam giỏp tỉnh Thỏi Bỡnh - Phớa Đụng giỏp biển Đụng Thành phố cú tọa độ địa lý :
- Từ 20030'39' - 21001'15' Vĩ độ Bắc
- Từ 106023'39' - 107008'39' Kinh độ Đụng
Ngoài ra cũn cú huyện đảo Bạch Long Vỹ nằm giữa Vịnh Bắc Bộ, cú toạ độ từ 20007'35' - 20008'36' Vĩ độ Bắc và từ 107042'20' - 107044'15' Kinh độ Đụng.
Hải Phũng nằm ở vị trớ giao lưu thuận lợi với cỏc tỉnh trong nước và quốc tế thụng qua hệ thống giao thụng đường bộ, đường sắt, đường biển, đường sụng và đường hàng khụng
b Địa hỡnh và đất đai
- Địa hỡnh Hải Phũng thay đổi rất đa dạng phản ỏnh một quỏ trỡnh lịch sử địa chất lõu dài và phức tạp
- Phần bắc Hải Phũng cú dỏng dấp của một vựng trung du với những đồng bằng xen đồi trong khi phần phớa nam thành phố lại cú địa hỡnh thấp và khỏ bằng phẳng của một vựng đồng bằng thuần tuý nghiờng ra biển
- Đồi nỳi của Hải Phũng tuy chỉ chiếm 15% diện tớch chung của thành phố nhưng lại rải ra hơn nửa phần bắc thành phố thành từng dải liờn tục theo hướng tõy bắc - đụng nam, cú quỏ trỡnh phỏt sinh gắn liền với hệ nỳi Quảng Ninh thuộc khu đụng bắc Bắc bộ về phớa nam. Đồi nỳi của Hải Phũng hiện nay là cỏc dải đồi nỳi cũn sút lại, di tớch của nền múng uốn nếp cổ bờn dưới, nơi trước đõy đó xảy ra quỏ trỡnh sụt vừng với cường độ nhỏ. Cấu tạo địa chất gồm cỏc loại đỏ cỏt kết, phiến sột và đỏ vụi cú tuổi khỏc nhau được phõn bố thành từng dải liờn tục theo hướng Tõy Bắc - Đụng Nam từ đất liền ra biển
- Cú hai dải nỳi chớnh: dải đồi nỳi từ An Lóo đến Đồ Sơn nối tiếp khụng liờn tục, kộo dài khoảng 30 km cú hướng Tõy Bắc - Đụng Nam gồm cỏc nỳi:
Voi, phự Liễn, Xuõn Sơn, Xuõn ỏng, nỳi Đối, Đồ Sơn, Hũn Dỏu; dải Kỳ Sơn - Tràng Kờnh và An Sơn - Nỳi Đốo gồm hai nhỏnh: nhỏnh An Sơn - Nỳi đốo cấu tạo chớnh là đỏ cỏt kết cú hướng tõy bắc đụng nam gồm cỏc nỳi Phự Lưu, Thanh Lóng, Nỳi Đốo, nhỏnh Kỳ Sơn - Trang Kờnh cú hướng tõy tõy bắc - đụng đụng nam gồm nhiều nỳi đỏ vụi, đặc biệt là đỏ vụi Tràng Kờnh là nguồn nguyờn liệu quý của cụng nghiệp xi măng Hải Phũng. ở đõy, xen kẽ cỏc đồi
nỳi là những đồng bằng nhỏ phõn tỏn với trầm tớch cổ từ cỏc đồi nỳi trụi xuống và cả trầm tớch phự sa hiện đại
c. Khớ hậu
- Nằm trong vành đai nhiệt đới giú mựa chõu ỏ, sỏt biển Đụng nờn Hải Phũng chịu ảnh hưởng của giú mựa
- Mựa giú bấc (mựa đụng) lạnh và khụ kộo dài từ thỏng 11 đến thỏng 4 năm sau. Giú mựa nồm (mựa hố) mỏt mẻ, nhiều mưa kộo dài từ thỏng 5 đến thỏng 10. Lượng mưa trung bỡnh hàng năm từ 1.600 - 1.800 mm. Bóo thường xảy ra từ thỏng 6 đến thỏng 9.
- Thời tiết của Hải Phũng cú 2 mựa rừ rệt, mựa đụng và mựa hố. Khớ hậu tương đối ụn hoà. Do nằm sỏt biển, về mựa đụng, Hải Phũng ấm hơn 10C và về mựa hố mỏt hơn 10C so với Hà Nội. Nhiệt độ trung bỡnh hàng thỏng từ 20 - 230C, cao nhất cú khi tới 400C, thấp nhất ớt khi dưới 50C. Độ ẩm trung bỡnh trong năm là 80% đến 85%, cao nhất là 100% vào những thỏng 7, thỏng 8, thỏng 9, thấp nhất là vào thỏng 12 và thỏng 1. Trong suốt năm cú khoảng 1.692,4 giờ nắng. Bức xạ mặt đất trung bỡnh là 117 Kcal cm/phỳt
d. Sụng ngũi
- Hải Phũng cú mạng lưới sụng ngũi dày đặc, mật độ trung bỡnh từ 0,6 - 0,8 km trờn 1 km.
- Sụng ngũi Hải Phũng đều là cỏc chi lưu của sụng Thỏi Bỡnh đổ ra vịnh Bắc Bộ. Nếu ngược dũng ta sẽ thấy như sau: sụng Cầu bắt nguồn từ vựng nỳi Văn ụn ở độ cao trờn 1.170 m thuộc Bắc Cạn, về đến Phả Lại thỡ hợp lưu với sụng Thương và sụng Lục Nam, là nguồn của sụng Thỏi Bỡnh chảy vào đồng bằng trước khi đổ ra biển với độ dài 97 km và chuyển hướng chảy theo tõy bắc - đụng nam. Từ nơi hợp lưu đú, cỏc dũng sụng chảy trờn độ dốc ngày
càng nhỏ, và sụng Thỏi Bỡnh đó tạo ra mạng lưới chi lưu cỏc cấp như sụng Kinh Mụn, Kinh Thầy, Văn ỳc, Lạch Tray, Đa Độ... đổ ra biển bằng 5 cửa sụng chớnh
- Hải Phũng cú 16 sụng chớnh toả rộng khắp địa bàn Thành phố với tổng độ dài trờn 300 km, bao gồm:
•Sụng Thỏi Bỡnh dài 35 km là dũng chớnh chảy vào địa phận Hải Phũng từ Quớ Cao và đổ ra biển qua cửa sụng Thỏi Bỡnh làm thành ranh giới giữa hai huyện Vĩnh Bảo và Tiờn Lóng.
•Sụng Lạch Tray dài 45 km là nhỏnh của sụng Kinh Thầy từ Kờnh Đồng ra biển bằng cửa Lạch Tray qua địa phận Kiến An, An Hải và cả nội thành.
•Sụng Cấm là nhỏnh của sụng Kinh Mụn dài trờn 30 km chảy qua nội thành và đổ ra biển ở cửa Cấm. Cảng Hải Phũng được xõy dựng trờn khu vực cửa sụng này từ cuối thế kỷ 19. Sụng Cấm cũng là ranh giới hành chớnh giữa huyện Thuỷ Nguyờn và An Hải.
•Sụng Đỏ Bạch - Bạch Đằng dài hơn 32 km cũng là nhỏnh của sụng Kinh Mụn đổ ra biển ở cửa Nam Triệu và là ranh giới phớa Bắc và Đụng Bắc của Hải Phũng với Quảng Ninh. Cửa sụng ở đõy rộng và sõu, hai bờn bờ là những vỏch nỳi đỏ vụi trỏng lệ, nơi đõy đó 3 lần ghi lại những chiến cụng hiển hỏch của dõn tộc Việt Nam trong lịch sử chống xõm lược phương Bắc ở thế kỷ thứ X và XIII.
•Ngoài cỏc sụng chớnh là cỏc sụng nhỏnh lớn nhỏ chia cắt khắp địa hỡnh thành phố như sụng Giỏ (Thuỷ Nguyờn), sụng Đa Độ (Kiến An - Đồ Sơn), sụng Tam Bạc...
e. Tài nguyờn biển
- Vựng biển Hải Phũng là một bộ phận thuộc tõy bắc vịnh Bắc bộ. Cỏc đặc điểm cấu trỳc địa hỡnh đỏy biển và đặc điểm hải văn biển Hải Phũng gắn liền với những đặc điểm chung của vịnh Bắc bộ và biển Đụng
- Độ sõu của biển Hải Phũng khụng lớn. Đường đẳng sõu 2m chạy quanh mũi Đồ Sơn rồi hạ xuống 5 m ở cỏch bờ khỏ xa. ở đỏy biển nơi cú cỏc cửa sụng đổ ra, do sức xõm thực của dũng chảy nờn độ sõu lớn hơn. Ra xa ngoài khơi, đỏy biển hạ thấp dần theo độ sõu của vịnh Bắc Bộ, chừng 30 - 40 m.
Mặt đỏy biển Hải Phũng được cấu tạo bằng thành phần mịn, cú nhiều lạch sõu vốn là những lũng sụng cũ nay dựng làm luồng lạch ra vào hàng ngày của tàu biển.
- Hải Phũng cú bờ biển dài trờn 125 km kể cả bờ biển chung quanh cỏc đảo khơi. Bờ biển cú hướng một đường cong lừm của bờ vịnh Bắc Bộ, thấp và khỏ bằng phẳng, cấu tạo chủ yếu là cỏt bựn do 5 cửa sụng chớnh đổ ra. Trờn đoạn chớnh giữa bờ biển, mũi Đồ Sơn nhụ ra như một bỏn đảo, đõy là điểm mỳt của dải đồi nỳi chạy ra từ trong đất liền, cú cấu tạo đỏ cỏt kết (sa thạch) tuổi Đevon, đỉnh cao nhất đạt 125 m, độ dài nhụ ra biển 5 km theo hướng tõy bắc - đụng nam. Ưu thế về cấu trỳc tự nhiờn này đó tạo cho Đồ Sơn cú một vị trớ chiến lược quan trọng trờn mặt biển; đồng thời cũng là một thắng cảnh nổi tiếng. Dưới chõn những đồi đỏ cỏt kết cú bói tắm, cú nơi nghỉ mỏt nờn thơ và khu an dưỡng cú giỏ trị. Ngoài khơi thuộc địa phận Hải Phũng cú nhiều đảo rải rỏc trờn khắp mặt biển, lớn nhất cú đảo Cỏt Bà, xa nhất là đảo Bạch Long Vĩ.
- Biển, bờ biển và hải đảo đó tạo nờn cảnh quan thiờn nhiờn đặc sắc của thành phố duyờn hải. Đõy cũng là một thế mạnh tiềm năng của nền kinh tế địa phương
f. Khoỏng sản và tài nguyờn rừng
- Do đặc điểm lịch sử địa chất Hải Phũng ớt cú dấu vết của hoạt động macma nờn ớt cú cỏc mỏ khoỏng sản lớn. Tuy nhiờn, theo kết quả thăm dũ khảo sỏt thỡ Hải Phũng cú mỏ sắt ở Dương Quan (Thuỷ Nguyờn), mỏ kẽm ở Cỏt Bà với trữ lượng nhỏ.
- Khoỏng sản kim loại cú mỏ sắt Dưỡng Chớnh (Thuỷ Nguyờn), sa khoỏng ven biển (Cỏt Hải và Tiờn Lóng
- Khoỏng sản phi kim loại cú mỏ cao lanh ở Doón Lại (Thuỷ Nguyờn), mỏ sột ở Tiờn Hội, Chiến Thắng (Tiờn Lóng), cỏc điểm sột ở Kiến Thiết (Tiờn Lóng), Tõn Phong (Kiến Thuỵ), Đồng Thỏi (An Hải). Đỏ vụi phõn phối chủ yếu ở Cỏt Bà, Tràng Kờnh, Phi Liệt, phà Đụn; quaczi và tectit ở một số nỳi thuộc Đồ Sơn; phốt phỏt ở đảo Bạch Long Vĩ; nước khoỏng ở xó Bạch Đằng (Tiờn Lóng). Muối và cỏt là hai nguồn tài nguyờn quan trọng của Hải Phũng, tập trung chủ yếu ở vựng bói giữa sụng và bói biển, thuộc cỏc huyện Cỏt Hải, Tiờn Lóng, Vĩnh Bảo, Kiến Thuỵ, Đồ Sơn. Trờn đảo Bạch Long Vĩ cú đỏ asfalt, sản phẩm oxy hoỏ dầu, cho biết cú triển vọng dầu khớ vỡ thềm lục địa Hải Phũng chiếm đến 1/4 diện tớch Đệ Tam vịnh Bắc Bộ, cú bề dày đạt tới 3.000 m.
- Tài nguyờn biển là một trong những nguồn tài nguyờn quớ hiếm của Hải Phũng với gần 1.000 loài tụm, cỏ và hàng chục loài rong biển cú giỏ trị kinh tế cao như tụm rồng, tụm he, cua bể, đồi mồi, sũ huyết, cỏ heo, ngọc trai, tu hài, bào ngư... là những hải sản được thị trường thế giới ưa chuộng. Nguồn
nước biển với độ mặn cao và ổn định ở một số vựng biển Cỏt Hải, Đồ Sơn dựng để sản xuất muối phục vụ cho cụng nghiệp hoỏ chất địa phương và Trung ương cũng như đời sống của nhõn dõn. Biển Hải Phũng cú nhiều bói cỏ, lớn nhất là bói cỏ quanh đảo Bạch Long Vĩ với độ rộng trờn 10.000 hải lý vuụng, trữ lượng cao và ổn định. Tại cỏc vựng triều ven bờ, ven đảo và cỏc vựng bói triều ở cỏc vựng cửa sụng rộng tới trờn 12.000 ha vừa cú khả năng khai thỏc, vừa cú khả năng nuụi trồng thuỷ sản nước mặn và nước lợ cú giỏ trị kinh tế cao.
- Tài nguyờn đất của Hải Phũng cú trờn 57.000 ha đất canh tỏc, hỡnh thành từ phự sa của hệ thống sụng Thỏi Bỡnh và nằm ven biển nờn phần lớn mang tớnh chất đất phốn và phốn mặn, địa hỡnh cao thấp xem nhau và nhiều đồng trũng. Thờm vào đú là những biến động của thời tiết cú ảnh hưởng khụng tốt đến đất đai, cõy trồng gõy khú khăn cho sản xuất nụng nghiệp, nhất là nghề trồng trọt.
- Tài nguyờn rừng Hải Phũng phong phỳ và đa dạng, cú rừng nước mặn, rừng cõy lấy gỗ, cõy ăn quả, tre, mõy... đặc biệt cú khu rừng nguyờn sinh Cỏt Bà với thảm thực vật đa dạng và phong phỳ, trong đú cú nhiều loại thảo mộc quớ hiếm. Diện tớch rừng khoảng 17.300 ha, trong đú cú khoảng 580 ha rừng nguyờn sinh như rừng nhiệt đới Amazụn thu nhỏ, trong đú cú nhiều loại cõy gỗ quớ hiếm được xếp loại thực vật cần bảo vệ và nhiều loại cõy dược liệu được giới y học trong và ngoài nước quan tõm; cú nhiều loại chim như hoạ mi, khiếu, vẹt, đa đa, đại bàng, hải õu, ộn... Thỳ quớ trờn đảo cú khỉ mặt đỏ, khỉ mặt vàng, sơn dương, hoẵng, rỏi cỏ, súc đuụi đỏ, súc bụng đỏ, mốo rừng, nhớm..., đặc biệt là khỉ voọc đầu trắng sống từng đàn, là loại thỳ quớ hiếm trờn thế giới chỉ mới thấy ở Cỏt Bà.
g. Tài nguyờn du lịch
- Hải Phũng cú 125km bờ biển , cú nhiều hải đảo rải rỏc ngoài biển gần nhất cú đảo Cỏt Bà , xa cú đảo Bạch Long Vĩ .Biển nỳi và hải đảo đó tao nờn cảnh quan thiờn nhiờn đặc sắc cho thành phố duyờn hải và đem lại thế manh cho du lịch