Trong những năm qua, nước ta cũng đó thu hỳt được nhiều nguồn vốn từ khắp nơi để đầu tư phỏt triển. Tuy nhiờn, để được sử dụng cỏc nguồn vốn đú thỡ chỳng ta cũng phải chịu những ràng buộc nhất định. Chớnh vỡ thế mà khi huy động nguồn vốn nội tại trong nước một phần loại bỏ những ràng buộc đú, phần khỏc huy động được lượng tiền nhàn rỗi rất lớn trong nhõn dõn. Huy động vốn cũng chỉ để đầu tư phục vụ nhõn dõn nờn phải sử dụng thật sao cho hiệu quả đỳng với những mục tiờu và kế hoạch đưa ra. Sau
đõy là một số giải phỏp một phần nào giỳp cho quỏ trỡnh sử dụng vốn trỏi phiếu Chớnh phủ hiệu quả hơn.
3.2.1. Tiếp tục hoàn chỉnh cỏc Bộ luật, hướng dẫn, nghị định
Quỏ trỡnh hoàn thiện khuụn khổ phỏp lý đũi hỏi phải được xem xột một cỏch toàn diện và đồng bộ, hướng đơn giản húa thủ tục ở đầu tư ở địa phương. Vớ dụ như thực hiện phõn cấp mạnh hơn về thẩm quyền quyết định đầu tư cho cấp huyện xó, loại bỏ những loại thủ tục khụng cần thiết gõy mất thời gian. Cỏc Bộ luật thỡ phải đi đầu, trỏnh tỡnh trạng sai phạm đến đõu thỡ Luật mới xuất hiện cỏc quy định mới ở đú, nhiều điều khoản trong cỏc Bộ luật cũn chồng chộo nhau chớnh vỡ thế cần cú sự kết hợp, sự liờn kết giữa cỏc nghành, cỏc nghề với nhau. Cỏc hướng dẫn nghị định cần ban hành một cỏch nhanh chúng và kịp thời.
Hoàn thiện hệ thống phỏp luật, đổi mới cơ chế, chớnh sỏch đầu tư, trước mắt tập trung triển khai cú hiệu quả Luật đầu tư, Luật đấu thầu, Luật kinh doanh bất động sản, Luật doanh nghiệp, Luật chứng khoỏn... tiếp tục đổi mới mạnh mẽ hơn nữa cơ chế phõn bổ vốn đầu tư, vốn cho chương trỡnh mục tiờu quốc gia trờn cơ sở tụn trọng nguyờn tắc đầu tư, tụn trọng tiờu chớ, tiờu chuẩn, định mức theo hướng cụng khai minh bạch và cú chủ định rừ rệt.
Cải cỏch hành chớnh trong đầu tư xõy dựng, trước hết tập trung vào cải cỏch thủ tục hành chớnh, thủ tục đầu tư, thủ tục xem xột, phờ duyệt dự ỏn, phõn bổ và bố trớ vốn, thủ tục giải ngõn và thanh toỏn...
3.2.2. Tăng cường hiệu quả cụng tỏc quản lý của cỏc cơ quan cú thẩm quyền
Trước hết cần tập trung ỏp dụng cơ chế, giải phỏp mạnh trong quản lý dự ỏn, quản lý cụng trỡnh đầu tư xõy dựng cơ bản bằng cỏch phõn định rừ quyền và trỏch nhiệm của cỏ nhõn, tổ chức trong từng khõu như chủ đầu tư, chủ dự ỏn, tư vấn, thiết kế, nhà thầu, giỏm định:
- Xỏc định rừ trỏch nhiệm của cỏc thành viờn trong ban quản lý dự ỏn trong đú cú cỏn bộ kĩ thuật, cỏn bộ tài chớnh. Đảm bảo sao cho cụng trỡnh được quản lý tốt nhất và
gắn trỏch nhiệm của ban quản lý dự ỏn với vốn được sử dụng và tiến độ cũng như chất lượng của cụng trỡnh.
- Đảm bảo quản lý cụng trỡnh theo giỏ dự toỏn cụng trỡnh, thời gian xõy dựng cụng trỡnh phải hoàn thành theo thời gian đó được phờ duyệt, xõy dựng cỏc quy chế hợp lý nhằm khen thưởng cũng như cảnh cỏo đỳng thời điểm với cỏc ban quản lý dự ỏn.
Nõng cao chất lượng, tầm nhỡn dài hạn, tớnh đồng bộ, tớnh liờn kết, tớnh phỏp lý trong cụng tỏc quy hoạch, kế hoạch đầu tư xõy dựng cơ bản. Chớnh phủ cần sớm ban hành Nghị định về quy hoạch hoặc chỉ đạo soạn thảo Phỏp lệnh về quy hoạch đầu tư xõy dựng cơ bản, tăng cường phõn cấp, phõn quyền, phõn cụng nhiệm vụ cụ thể, rừ ràng gắn quyền với trỏch nhiệm trong cụng tỏc quy hoạch giữa cỏc bộ ngành, địa phương.
Tăng cường hoạt động kiểm tra, kiểm soỏt, trước hết là cỏc biện phỏp giỏm sỏt và kiểm soỏt nội bộ, sau đú là cỏc biện phỏp kiểm tra, thanh tra từ bờn ngoài; hỡnh thành, duy trỡ và nõng cao tớnh hiệu lực của hệ thống kiểm soỏt nội bộ bằng chớnh quy trỡnh đầu tư, quy trỡnh quản lý vốn, quản lý đầu tư...
Nghiờn cứu sắp xếp lại cỏc đơn vị quản lý sao cho thống nhất trỏnh tỡnh trạng chồng chộo giữa cỏc bộ, ngành và cỏc địa phương, nghiờn cứu sắp xếp lại cỏc đơn vị quản lý nhà nước sao cho phõn cụng, phõn cấp một cỏch hợp lý để bộ mỏy quản lý gọn nhẹ, hoạt động cú hiệu quả, phõn định rừ những cụng việc mà mỗi cơ quan được toàn quyền quyết định và những cụng việc mà mỗi cơ quan quản lý phải chuyển lờn cấp trờn, tăng cường trỏch nhiệm của cỏc địa phương, tạo điều kiện cho mỗi địa phương cú toàn quyền quyết định tuy nhiờn cũng cần phải cú những bỏo cỏo rừ ràng đối với cỏc dự ỏn phức tạp cú ảnh hưởng lớn đến sự phỏt triển của cả nước.
Về cụng tỏc điều hành, cỏc cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư cần rà soỏt lại hệ thống văn bản từ khõu tạm ứng, thanh toỏn đến quyết toỏn vốn đầu tư nhằm khụng ngừng nõng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư, đẩy mạnh cụng tỏc đụn đốc, kiểm tra, thanh tra cỏc bộ, ngành, địa phương trong việc chấp hành cỏc quy định về cụng tỏc quản lý đầu tư. Mỗi bộ, ngành, địa phương cần cú tổ chức bộ mỏy thanh tra quyết toỏn vốn đầu tư bảo đảm cả số lượng và chất lượng. Thực hiện cụng tỏc này tốt sẽ trỏnh được tỡnh
trạng lóng phớ, và thất thoỏt vốn của nhà nước. Hoàn thiện hệ thống tiờu chuẩn định mức kinh tế- kỹ thuật, đơn giỏ hợp lý:
- Bộ xõy dựng và bộ giao thụng vận tải cần ban hành hệ thống cỏc định mức sử dụng cỏc loại nguyờn vật liệu, mỏy múc thiết bị thi cụng, phương phỏp xỏc định định mức, đơn giỏ tổng dự toỏn…
- Bộ tài chớnh cần ban hành cỏc quy định về quy trỡnh thẩm định và phờ duyệt quyết toỏn vốn đầu tư dự ỏn hoàn thành để cú thể hướng dẫn thống nhất cho từng ban quản lý dự ỏn, từng địa phương.
3.2.3. Tăng cường cỏc biện phỏp để đảm bảo chất lượng cụng trỡnh
Chất lượng cụng trỡnh là yếu tố quan trọng nhất trong cụng cuộc đầu tư. Bời vỡ cụng trỡnh thực hiện lờn là để phục vụ nhõn dõn. Bảo đảm chất lượng cụng trỡnh là cụng tỏc đặc biệt quan trọng và cú tỏc dụng trực tiếp trong việc chống thất thoỏt, lóng phớ.
Việc sử dụng tiết kiờm, đỳng mức mục đớch vốn TPCP sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả sử dụng vốn TPCP. Một cụng trỡnh nếu như xõy dựng khụng đảm bảo chất lượng sẽ phải phỏ đi làm lại hay chi phớ sửa chữa nú sẽ là rất lớn dẫn đến lóng phớ vốn nghiờm trọng nờn để đảm bảo chất lượng cụng trỡnh và thực hiện đỳng tiến độ của dự ỏn thỡ cụng trỡnh phải được tham gia giỏm sỏt chất lượng, đỏnh giỏ, thanh tra và kiểm tra thường xuyờn.
Việc kiểm soỏt chặt chẽ, thanh toỏn vốn đầu tư đỳng mục đớch, đỳng khối lượng hoàn thành sẽ gúp phần trỏnh thất thoỏt lóng phớ và cần phải cú những biện phỏp cụ thể như :
- Hoàn thiện hệ thống tiờu chuẩn, định mức kĩ thuật, đơn giỏ xõy dựng và sửa chữa cụng trỡnh.
- Thực hiện kiểm toỏn cỏc cụng trỡnh, nõng cao vai trũ và tỏc dụng của cụng tỏc kiểm toỏn đối với quyết toỏn chớnh xỏc cụng trỡnh.
- Khi cụng trỡnh hũan thành, bàn giao cần kiểm tra chặt chẽ, chất lượng cụng trỡnh được quy vào trỏch nhiệm của ban quản lý dự ỏn hay chủ đầu tư, nếu sai phạm cần cú biện phỏp xử lớ thớch hợp.
- Cần tổ chức theo dừi, nắm tỡnh thực hiện từ xa đảm bảo thụng tin kịp thời cho việc lập kế hoạch thanh tra hoặc tiến hành thanh tra đột xuất với cỏc cụng trỡnh thấy xuất hiện nhiều sai phạm.Việc thu thập, cập nhật thụng tin thường xuyờn từ cỏc dự ỏn nhằm tạo ra một kho thụng tin, dữ liệu về tỡnh hỡnh thực hiện cỏc dự ỏn của nhà nước, khắc phục tỡnh trạng bị động nhằm chủ động trong cụng tỏc thay đổi kế hoạch thanh tra hàng năm cũng như trong việc thực hiện kế hoạch thanh tra.Vỡ vậy cỏc cơ quan thanh tra của nhà nước cần cú cỏc phương phỏp nắm tỡnh hỡnh thực tế của cỏc dự ỏn nhằm bảo đảm nguồn thụng tin đồng bộ và hệ thống, cần bố trớ cỏn bộ nắm những thụng tin của từng dự ỏn để cú thể phối hợp giữa cỏc bộ ngành, và cỏc địa phương với nhau như ở Bộ kế hoạch đầu tư (vụ thẩm định và giỏm sỏt đầu tư,vụ quản lý đấu thầu…), bộ tài chớnh(vụ ngõn sỏch, vụ đầu tư, kho bạc nhà nước) và bộ giao thụng .
- Tiến hành rà soỏt, kiểm tra lại danh mục đầu tư ở tất cả cỏc bộ, ngành, địa phương đảm bảo cỏc dự ỏn cú hiệu quả, nếu dự ỏn đầu tư khụng cũn khả thi nữa thỡ cú thể loại bỏ trỏnh lóng phớ vốn đầu tư của nhà nước.
- Sau khi tiến hành thanh tra, kiểm tra cần phải đưa ra được những kết luận và kiến nghị thanh tra chớnh xỏc, chặt chẽ, rừ ràng trỏnh tỡnh trạng nể nang, tham nhũng vốn TPCP. Và phải thường xuyờn bỏo cỏo tỡnh hỡnh thực hiện cho cơ quan cú thẩm quyền hơn sau khi thanh tra.
3.2.4. Đẩy mạnh cụng tỏc giải phúng mặt bằng
Giải phúng mặt bằng hiện nay đang là vấn đề nhức nhối ở mỗi cụng trỡnh mới, chớnh vỡ thế mà nú cú sự quan tõm rất lớn của cỏc cấp quản lý. Tuy nhiờn ngay cả khi đó cú những chớnh sỏch về giải phúng mặt bằng nhưng sự phối hợp giữa ban quản lý dự ỏn với chớnh quyền địa phương khụng thống nhất, sỏt sao đó tạo nhiều khú khăn trong khõu giải phúng. Trong thời gian qua cụng tỏc giải phúng mặt bằng nhằm tạo quỹ đất cho cỏc cụng trỡnh giao thụng, cỏc cụng trỡnh thủy lợi gặp nhiều khú khăn và ảnh hưởng lớn đến tiến độ thi cụng của nhiều dự ỏn và ảnh hưởng trực tiếp đến quy hoạch cũng như chiến lược đầu tư của nhà nước, thực tế cho thấy nhiều cụng trỡnh đó bị chậm trễ vài năm. Để giải quyết những vấn đề trờn thỡ trong thời gian tới cần phải cú những giải phỏp kịp thời để thực hiện tốt cụng tỏc giải phúng mặt bằng:
- Xõy dựng quy hoạch trung hạn và dài hạn một cỏch chi tiết để xõy dựng cơ sở hạ tầng, giao thụng cũng như thủy lợi, trờn cơ sở đú lập quy hoạch quỹ đất và cú những chớnh sỏch thu hồi đất hợp lý với những cột mốc chỉ giới ổn định.
- Mỗi khi cú chủ trương đầu tư, Chớnh phủ cựng cỏc cơ quan địa phương phải thụng bỏo kịp thời, cú cỏc chớnh sỏch, khung giỏ đất hợp lý, nhanh chúng cho nhõn dõn.
Cỏc cấp chớnh quyền địa phương phải mạnh tay, đi trước nhiều bước để trỏnh tỡnh trạng xõy nhà trỏi phộp, lấn chiếm để được đến bự. Điều chỉnh giỏ đền bự hợp lý với giỏ trị đất đai của từng địa bàn và trong từng thời kỳ nhất định vỡ đõy là một vấn đề tỏc động lớn nhất đến việc chấp thuận di dời của người dõn. Khi mà lợi ớch của ngừơi dõn được đảm bảo, đủ bự đắp thiệt hại cho người dõn thỡ sẽ cú thể đẩy nhanh được cụng tỏc đền bự và giải phúng mặt bằng, tiết kiệm được thời gian và chi phớ, tăng hiệu quả sử dụng vốn TPCP.
Cú cỏc biện phỏp xử lý nghiờm khắc đối với cỏc trường hợp vi phạm cỏc vựng đất đó được cắm mốc chỉ giới để xõy dựng hay vi phạm hành lang bảo vệ. Cần cú cỏc biện phỏp xử phạt về kinh tế, kết hợp với hệ thống phỏp luật đối với cỏc trường hợp vi phạm.
3.2.5. Tăng cường cụng tỏc quản lý đấu thầu và cơ chế đấu thầu
Trong thời gian qua, cụng tỏc đấu thầu đó bộc lộ nhiều yếu kộm làm ảnh hưởng đến chất lượng, tiến độ của dự ỏn do quy chế đấu thầu chưa hoàn thiện và thiếu thụng tin vỡ vậy cỏc nhà quản lý cần hoàn thiện cơ chế đấu thầu để chấm dứt tỡnh trạng trờn, phỏt huy tối đa hiệu quả của vốn TPCP.
Phải đảm bảo tớnh cụng khai minh bạch trong cụng tỏc đấu thầu thỡ bộ kế hoạch đầu tư và bộ tài chớnh cần lập kế hoạch đầu thầu dự ỏn rộng rói dưới hỡnh thức cạnh tranh rộng rói để cú thể lựa chọn được cỏc nhà thầu phự hợp đảm bảo chất lượng và tiến độ của dự ỏn, khụng nờn chia cụng trỡnh ra làm nhiều gúi thầu quỏ nhỏ để trỏnh tỡnh trạng lóng phớ, khụng đảm bảo tớnh tổng thể hơn nữa gúi thầu quỏ nhỏ sẽ khụng khuyến khớch được cỏc nhà thầu tham gia đấu thầu, gõy khú khăn cho quản lý. Để đảm bảo tớnh cụng khai minh bạch thỡ cỏc dự ỏn phỉ đăng tải thụng tin (gửi thụng tin qua fax và xỏc
nhận thụng tin trờn trang Web đấu thầu) và phỏt hành Bỏo Đấu thầu giỳp đẩy nhanh tiến độ dự ỏn và tăng tớnh cạnh tranh trong đấu thầu.
Quản lý đấu thầu phải thực hiện xuyờn suốt từ khõu chuẩn bị đến khõu tổ chức đầu thầu, đỏnh giỏ sơ bộ dự thầu, lựa chọn nhà thầu, kớ kết hợp đồng. Trỏnh trường hợp nhà thầu trỳng thầu cú tờn trong hợp đồng nhưng khi thực hiện gúi thầu lại là nhà thầu khỏc.Nghiờm minh xử lý cỏc trường hợp múc nối với nhà quản lý để làm thất thoỏt vốn của nhà nước.
Quy trỡnh, thủ tục thực hiện chỉ định thầu đối với gúi thầu quy mụ nhỏ được đơn giản húa tối đa (khụng cần lập Hồ sơ mời thầu, hồ sơ dự thầu mà chỉ cần chủ đầu tư và nhà thầu được kiến nghị chỉ định thầu thương thảo và ký hợp đồng). Thủ tục đỏnh giỏ đối với gúi thầu mua sắm hàng húa, xõy lắp quy mụ nhỏ cần được đơn giản húa theo hướng khụng bắt buộc phải xỏc định giỏ đỏnh giỏ mà chỉ cần xột duyệt trỳng thầu đối với nhà thầu đỏp ứng về năng lực, kinh nghiệm, đạt về mặt kỹ thuật và cú giỏ đề nghị trỳng thầu nhỏ hơn hoặc bằng giỏ gúi thầu được duyệt để tăng tốc, giảm thời gian làm thủ tục.
3.2.6. Đào tạo nguồn nhõn lục cú phẩm chất tốt.
Trước hết cần xõy dựng những chiến lược phỏt triển giỏo dục và đào tạo nguồn nhõn lực cú phẩm chất tốt sau đú thực hiện đào tạo tăng năng lực hoạt động trong hoạt động đầu tư phỏt triển, cần phải xõy dựng và triển khai thực hiện chương trỡnh đào tạo đồng bộ từ cỏn bộ lónh đạo, quản lý, cỏn bộ phụ trỏch khoa học kỹ thuật đến đội ngũ cụng nhõn…và đặc biệt chỳ tõm vào kỹ năng xõy dựng, đỏnh giỏ quản lý dự ỏn, nõng cấp năng lực tiếp nhận và đỏnh giỏ thụng tin.
Phải quan tõm, bồi dưỡng, tạo những điều kiện thuận lợi nhất để đào tạo tuyển dụng khụng những nguồn nhõn lực trong nước mà cũn nguồn nhõn lực từ nước ngoài, giảm hiện tượng chảy mỏu chất xỏm, người tài đi mất. Thực hiện chế độ tuyển dụng cỏn bộ thụng qua thi tuyển, kiểm tra chặt chẽ, đào tạo bồi dưỡng cỏn bộ lónh đạo.Thi tuyển thường xuyờn để cú thể sàng lọc và thay thế những cỏn bộ khụng đủ năng lực, tỡm thờm những nguồn nhõn lực mới, chỳ trọng đào tạo cỏn bộ giỏi và là chuyờn gia cho ngành. Cú những chớnh sỏch thưởng phạt một cỏch hợp lý để khuyến khớch người
lao động và đội ngũ cỏn bộ làm việc hiệu quả, cú những chớnh sỏch khuyến khớch đối với những cỏn bộ làm việc ở cỏc vựng sõu vựng xa, làm việc trong mụi trường nặng nhọc.
Thực hiện đa phương hoỏ, đa dạng hoỏ trong phương thức và cỏch thức đào tạo cỏn bộ quản lý và thực hiện dự ỏn, sử dụng bao gồm cả hỡnh thức đào tạo trong nước, cử đi học nước ngoài nếu thấy cần thiết, học chớnh quy trong cỏc chương trỡnh đào tạo tại cỏc trường đại học trong nước, học bỏn chớnh quy, tại chức, tập huần, tu nghiệp…Mở rộng hợp tỏc với nước ngoài đặc biệt là cỏc nước cú nhiều kinh nghiệm trong quản lý và đầu tư. Mời chuyờn gia giảng dạy, hướng dẫn chuyển giao kỹ thuật cụng nghệ, tổ chức hội thảo thường xuyờn giữa cỏc đơn vị để cú thể nõng cao trỡnh độ tay nghề, khuyến khớch hỡnh thức đào tạo tự tỳc kết hợp giữa cỏc nhõn với nhà nước về kinh phớ đào tạo, khuyến khớch cỏn bộ cú nguyện vọng đi học…
Tăng cường đạo tạo về luật phỏp, chớnh sỏch sử dụng vốn TPCP, quản lý đầu tư xõy dựng, quy trỡnh thanh toỏn vốn dự ỏn, kiến thức tin học để thuận tiện cho cụng tỏc thu thập và xử lý thụng tin, cỏch thức nõng cao khả năng huy động vốn của TPCP
…