Thuat ngiJ "giao due thUdng xuyen" dvfdc nhieu ngildi noi tdi hang ngay tren cac phUdng tien thong t i n dai chung. NgUdi doc va nghe diJdng nhu khong con xa lai v6i thuat ngii naỵ Song, neu di sau vao noi ham va ngoai dien cua no - tile la xem xet no nhu mot khai niem - t h i m6i v3 le ra rSng, trong quan niem cua con ngUdi, cho den nay ngUdi ta v i n khong thong nhat ve dinh nghia thé nao la giao due thudng xuyen.
O nhieu quoc gia, ngUdi ta hieu rkng, cong viec giao due
phai dUdc tien hanh doi v6i moi ItJta tudi, tu: luc lot long cho den liic ket thuc cuoc song. Cai qua t r i n h giao due do, khong phan biet hoc trong nha trUdng hay hoc ngoai xa hoi hay hoe t a i gia dinh, hoe c6 muc dich hay hoc n g l u nhien, hoe theo he thong t r i thTic va ky nang can gi hoc nay - deu phai diide quan tam va phai
CO su quan ly tii phia Nha nxi6c dUde hieu la giao due thiidng xuyen. V6i each hieu nay, giao due thixdng xuyen la mot chinh sach xa hoi cua mot xa hoi hien dai, trong do hoc tap la quyen cua con ngixdị Nhif vay, neu phan ehia he thong giao due ra lam
hai he nho thanh phan la he thong giao due ban dau va he thong giao due tiép tuc, t h i sil lien ket, lien thong, ket noi va dUde tien hanh khong diit doan nhd svf dan xen va lien tuc eua sU hoc d m6i con ngUdi dUde goi la giao due thUdng xuyen.
0 Viet Nam, cac loai hinh hoc tap khong chinh quy dvtdc
d\ia vao k h a i niem giao due thUdng xuyen. T\i each hieu nay,
chung ta se thay logic h i n h thiic trong nhan thiic ve nen giao due thiidng xuyen d niide ta nhvf sau:
- Giao due thudng xuyen la mot he thong gom cac loai h i n h
hoc tap thuoc pham v i giao due tiep tuc. Do vay, giao due thUdng xuyen khong bao ham cac h i n h thijfc giao due chinh quy trong he
giao due ban daụ Noi den giao due thitdngxuyen, ngufdi ta hi^u rang do la giao due tiep tuc.
- Viec phd cap giao due cho the he tre dUde day manh de
den nam 2010, ve cd ban, nxidc ta se phd cap giao due t r u n g hoc
cci sd dung do tuoi va viec hoe eiidng biic nay se ap dung cho cap trung hoc (hoan chinh) vao khoang 2020. Con giao due thUdng
xuyen chu yeu danh cho ngiJdi 16n. Trong trUdng hdp nay, giao due thudng xuyen trung khdp vdi giao due ngiidi Idn.
- Theo quy dinh eua Luat Giao due 2005, giao due tiep tuc bao gom moi loai h i n h giao due khong chinh quỵ Do tinh chat b^c cau trong quan niem noi tren nen noi den giao due thiJdng xuyen la ai ciing hieu rSng do la giao due khong chinh quỵ
Cach bieu hien tren dUde quy dinh trong Luat Giao due
2005 ciia ml&c tá"*'.
Dieu 44: Giao due thUdng xuyen giiip moi ngUdi viia hoc 'a lam, hoe lien tuc, hoe sudt đi nhkm hoan thien nhan each, id rong hieu biet, nang cao t r i n h do hoc van, chuyen mon, nghiep
v u de cai thien chat lUdng cuoc song, t i m viec lam, tU tao viec lam a thich nghi v6i đi song xa hoị
Nha nu6c c6 chinh sach phat trien giao due thUdng xuyen, Ue hien giao due cho moi ngildi, xay diing xa hoi hoe tap.
Dieu 45: Yeu cau ve ehUdng t r i n h , noi dung, phUdng phap
"ao due thUdng xuyen.
Noi dung giao due thUdng xuyen dUde the hien trong cac Udng t r i n h sau:
a) Chiidng t r i n h xoa m u chii va giao due tiep tuc sau k h i iet chiị
b) ChUdng t r i n h giao due dap iing yeu cau cua ngUdi hoc: cap nhat kien thijte, ky nang, chuyen giao cong nghe;
c) Chifdng t r i n h dao tao, boi duSng va nang cao t r i n h do ve chuyen mon, nghiep vu;
d) ChiTdng t r i n h giao due de lay van bang cua he thong giao due quoc dan.
Cac h i n h thiie thifc hien giao due thUdng xuyen de lay van bang ciia he thong giao due quoc dan bao gom:
a) Vxia hoc viia lam; b) Hoc t\i xa;
c) T u hoc CO hifdng dan.
Viec coi giao due thiidng xuyen la mot he thong thanh phan cua he thong giao due quoc dan eiing diidc ghi trong Quyet dinh 112/2005/QD-TTg ngay 18/5/2005 cua T h u tu6ng Chinh phu ve phe duyet De an "Xay dUng xa hoi hoe tap giai doan 2005 - 2010".
"Xay diing ca nxidc trd thanh xa hoi hoc tap dUde dua tren
nen tang phat trien dong thdi, g i n ket, lien thong ciia hai bo phan cau thanh: Giao due ehinh quy va giao due thUcing xuyen cua he thong giao due quoc dan, trong do giao due thUdng xuyen thUe hien cac chUdng t r i n h hoc tap nham tao cac dieu kien tot nhat dap ling moi yeu cau hoc tap suot đi, hoc tap lien tuc cua moi ngiTdi cong dan se la mot bo phan c6 chvfc nang quan trong, lam tien de de xay dUng xa hoi hoc tap".
0 Viet Nam, giao due thiidng xuyen diiOc hieu la mot he
thong, trong do c6 tat ca cac cd hoi hoc tap ma moi ngiidi deu mong muon hoac can c6 sau xoa mu chU ca ban va giao due tieu hgd^^''\
Viec eung xing cac cd hoi hoc tap tiep theo chvfdng t r i n h sau
xoa m i l chiJ (Post-lieracy Programmes) c6 nhieu chiidng t r i n h khac nhau nhii:
- Childng t r i n h nang cao chat lUdng cuoc song (Quality of Life Improvement Programmes);
(117) Hoi thao "ChiJcfng t r i n h giao due cho moi ngUdi d c h a u A - T h a i B i n h D U d n g " t a i A u s t r a h a t h a n g 11/1987.
- ChUdng t r i n h tUdng dUdng (Equivalency Programmes); - ChUdng trinh tao thu nhap (Income - Generating Progi-ammes); - ChUdng trinh dap iing sd thich ca nhan (Individual Interest Promotion Programmes);
- ChUdng t r i n h dinh hudng tUdng lai (Future - Oriented Programmes)...
Trong thtfc te, nhiJng chiidng t r i n h dai loai nhii tren thUdng diidc nhieu dói tUdng hoan nghenh nhu nhufng ngiidi phai bo hoc giiSa chijing k h i dang hoc trong nha trUdng chinh quy, nhiing ngiidi ngheo hoae that nghiep, nhiing ngUdi di cit, nhiing ngiidi t i nan, nhiing phu n i i i t c6 cd may hoc tap, nhiing ngiidi ve hifụ..
Do vay, giao due thUdng xuyen thiic hien nhieu chiic nang khac nhaụ Tong ket ve vai tro can thiet ciia giao due thifdng xuyen, ngiidi ta n i t ra 4 chiic nang chinh ciia he thong giao due nay nhu sau:
Chiic nang thay the: ThUe hien chiic nang nay, giao due thUdng xuyen tao cd hoi hoc tap t h i i hai cho nhUng ai ehua bao gid di hoc, t i i do gop phan vao viec mang lai cong bang xa hoi va binh dang trong giao duẹ
ChiXc nang noi tiep: Vdi nhflng ngUdi bo hoc giUa chiing vi ly do nao do, giao due thUdng xuyen nói lai sU diit doan trong qua t r i n h hoe tap cua ho, lam cho vi^e hoc tap lai dUde thUe hien tiep tuc, lien mach.
Chiic nang bo sung: Nhiing ngUdi da dUdc eung iing nhiing t r i thiic va ky nang nhd qua t r i n h giao due chinh quy hoac khong ehinh quy thUdng luon luon thay ban than eon thieu hut nhiing kien thiie, nhiing ky nang nao do trong qua t r i n h lao dong, giao lUu xa hoị.. Su thieu hut nay lam cho ho kho thich nghi, kho phat trien trong dieu kien xa hoi thay doi nhanh chong ve cac phUdng dien san xuát, k i n h doanh, quan he dói ngoaị.. ThUe tien do yeu cau con ngUdi phai cap nhat nhflng hieu biet, nhflng phUdng phap lam viec... can thiet ma cuoc song doi hoị ,,
Chlic nanghoan thien: V6i chvic nang nay, giao due thUdng
xuyen mang lai ccf hoi hoc tap ma qua do con ngildi lam cho von k i n h nghiem cua m i n h day du hdn, nang liic hoat dong dUdc nang eao, sutc khoe diidc tang cUdng, nhiJng pham chat nhan each diide phat trien hai hoa va hoan chinh hdn.
UNESCO danh gia eao vai tro cua giao due thiidng xuyen thong qua nhQng nhan dinh sau daý"^':
- Giao due chinh quy va giao due thiJdng xuyen deu c6 tam quan trong nhvf nhau doi v6i sU phat trien t a i nguyen eon ngifdi; - Giao due ehinh quy va giao due thiidng xuyen bo sung cho nhau va v i vay, cae ehifdng t r i n h giao due tUdng dildng can phai dUde khuyen khich;
- Ca giao due ehinh quy Ian giao due thxidng xuyen deu c6 doi tUdng rieng cua minh;
- Giao due thiidng xuyen la mot phan tiep tuc eua giao due chinh quy, v i vay ca hai loai chifdng t r i n h nay can diJdc tien hanh song song v6i nhau;
- Giao due chinh quy va giao due thildng xuyen can phai c6 nhiJng t a i lieu hoc tap tot mang t i n h dac t h u , deu phai c6 giao vien chuyen trach va sU t r d giup ve tai chinh;
- Giao due chinh quy va giao due thiidng xuyen cSn diidc to chlic mot each he thong;
- Boi diidng cap nhat kien thile cho giao vien va ngUdi hoe deu can thiet doi v6i ca giao due ehinh quy va giao due thiidng xuyen, nhat la phai thUdng xuyen to chiie cae khoa huan luyen ve doi m6i phiidng phap day hoc cho ngiidi day;
(118) Hoang Minh Luat - Dinh hiidng chien iMc phat trien giao due thudng xuyen va xay diing Trung tam hoc tap cong dong - Hoi thao "Giao due thUdng
xuyen Viet Nam - T a m nhin trong nhQng thap ky dau cua the ky X X I " . H a Noi, 2007.
- Viee nghien ciiu ly luan va bien soan giao t r i n h , hoc lieu phu hdp v6i cae chiidng t r i n h giao due chinh quy va giao due thildng xuyen la rat can thiet;
, - Giao due thUdng xuyen can den sU tham gia cua cong dong nhieu hdn so v6i giao due ehinh quy;
- Chat lifdng va hieu qua cua chUdng t r i n h giao due thiidng xuyen phu thuoc vao mijtc do dap ling nhu cau cua eon ngiidi dan ci t t o g cong dong;
- Giao due ehinh quy va giao due thiidng xuyen deu phai hifdng tcti sii phat trien cua cae ky nang hanh dung "Hoc di doi V6i hanh". Do la dieu het siic quan trong doi v6i giao due chinh quy va giao due thiidng xuyen;
- Viec quan ly, dieu hanh va danh gia giao due ehinh quy va giao due thUdng xuyen phai dUde thiet lap mot each c6 to chiic;
- Mae du ca giao due chinh quy va giao due thiidng xuyen deu dUdc cau true theo childng ehinh ehuan, nhiing ehudng t r i n h
ua giao due thiidng xuyen mang t i n h mem deo hdn.
UNESCO da c6 14 khuyen eao ve giao due va hau nhu 14 ieu nay deu noi t6i giao due thUdng xuyen'"":
- Giao due thiidng xuyen phai giiJ vai tro ehii dao trong moi hinh sach giao due t a i cae nii6c phat trien va dang phat trien.
- Giao due thUdng xuyen qua moi liia tudi, trong suót cuoc
"di, khong chi bo hep trong nhutng hxLc tvfdng nha trifdng, nen
"ao due phai dudc cai to toan dien - Giao due phai trci thanh hong trao quan chung thue siị
- Giao due phai diJdc tien hanh va tiep t h u bang nhieu each khae nhaụ Dieu quan trong khong phai la hoc theo each nao, ma la hoe cai gi, hoc difdc eai gị
(119) Xem "Hdp tuyen Tap chi Thong tin, so ky niem 40 nam U N E S C O Paris, 5/6/1986 trang 33- 34. T h u vien U N E S C O Viet Nam.
- Xoa bo hang rao gia tao va loi thdi giiia cac nganh giao due va cac cap giao due, giiia giao due chinh quy va giao due khong chinh quy, xoa bo sii each biet ciing nhSc giiia giao due pho thong, giao due khoa hoc ky thuat, giao due chuyen nghiep. Ngay tijf cap cd sd, giao due da mang lai tinh ket hdp giiia ly thuyet vcti cong nghe, v6i thUc hanh t h i i cong.
- Giao due khong chi nham muc dich dao tao thanh nien cho nhiing cong viec cu the, ma con trang hi cho hoc sinh kha nang thich vtng vdi nhieu loai cong viec khac nhaụ
- Khong chi rieng he thong nha triidng phai chiu trach nhiem ve dao tao ky thuat, ma ca cac x i nghiep, cac nganh k i n h doanh va he thong giao due ngoai nha trUdng eung phai chia se trach nhiem ay v6i cac triidng hoc.
- Giao due dai hoc can dUdc md rong va da dang de dap ling cac doi hoi cua tijfng con ngUdi va ca cong dong. Muon vay, trut6c het phai eo sii thay doi trong quan niem va thai do eo truyen v6i triidng dai hoẹ
- Dude nhan vao cac nganh giao due va cac nghe nghiep khac nhau chi tuy thuoc d kien thilc, kha nang va liic hoc cua moi ngUdị - Dao diic m6i ciia giao due la nham lam cho moi ngifdi trci thanh thay day va ngifdi kien tao nen sU tien bo van hoa cua ban than minh.
- K h i soan thao va dat ke hoach cho cac he thong giao due can tinh den kha nang do ky thuat mdi dem laị
- Thay giao phai dUde dao tao de trd thanh nhiing chuyen gia day hoe gioị