- NM có chi phí xử lý ô nhiễm biên thấp NM có chi phí xử lý ô nhiễm biên cao
b. Mô hình lựa chọn (CM – Choice Modelling)
CM là một phƣơng pháp tính toán các lợi ích của môi trƣờng bằng cách thiết lập một hay nhiều kịch bản/mô hình – mỗi kịch bản/mô hình có nhiều thuộc tính khác nhau, và lợi ích của môi trƣờng lúc này đƣợc đo lƣờng bằng mức sẵn lòng trả của cá nhân cho từng từng kịch bản đó.
Ví dụ 1:
Một khu rừng có các thuộc tính: sự đa dạng sinh học, tuổi của cây rừng và các tiện nghi giải trí.
Một dòng sông có thể có các thuộc tính: chất lƣợng nƣớc, chất lƣợng hệ sinh thái, giá trị cảnh quan của dòng sông.
Quy trình tiến hành CM cũng bao gồm các bƣớc tƣơng tự nhƣ CVM. Cách thức thực hiện: để xác định mức sẵn lòng trả cho một vấn đề nghiên cứu, ngƣời ta đƣa ra các thuộc tính khác nhau của vấn đề đang nghiên cứu, mỗi thuộc tính sẽ đƣợc chia thành nhiều mức, từ đó chúng ta tiến hành hỏi ý kiến cá nhân để biết đƣợc sự lựa chọn của họ.
Ví dụ 2: Để tiến hành đánh giá giá trị của dịch vụ cải thiện chất lƣợng nƣớc, ngƣời ta xác định các thuộc tính của hoạt động cải thiện nƣớc và một số biến có liên quan và tiến hành nhƣ sau:
Thuộc tính Lựa chọn A – Sử dụng dịch vụ cải thiện chất lƣợng nƣớc
Lựa chọn B – Giữ nguyên hiện trạng
1. Chất lƣợng nƣớc Có thể uống nƣớc trực tiếp từ vòi – chất lƣợng cao
Cần phải đun sôi và lọc nƣớc trƣớc khi uống – chất lƣợng thấp
2. Áp lực nƣớc Áp lực nƣớc mạnh Áp lực nƣớc yếu 3.Tổng chi phí hóa đơn
nƣớc (hộ gia đình/tháng) 250.000 VND 100.000 VND Câu hỏi phỏng vấn đƣa ra trong ví dụ này là: Chọn một lựa chọn (A/B)
Nhƣ vậy phƣơng pháp CM cũng tƣơng tự nhƣ phƣơng án CVM phỏng vấn ngƣời dân dựa trên những kịch bản/tình huống giả định, tuy nhiên CM khác với CVM ở cách thức đặt câu hỏi, các câu hỏi của phƣơng pháp CM buộc ngƣời trả lời phải có sựa lựa chọn, đánh đổi trong các phƣơng án trả lời, thông tin thu đƣợc từ phƣơng pháp CM do vậy
Chương 4 – Định Giá Môi Trường Trang 136
nhiều hơn so với CVM. Từ đó đƣa ra cho nhà quản lý nhiều ý tƣởng để lựa chọn hƣớng quản lý môi trƣờng khi đã có kết quả nghiên cứu.
Chú ý: trong một số phân tích chúng ta có thể sử dụng kết hợp cả CVM và CM, sau đó có thể so sánh kết quả của hai phƣơng pháp định giá này để kiểm chứng kết quả.
4.4.2 Phƣơng pháp định giá gián tiếp
Phƣơng pháp đánh giá gián tiếp dựa trên sự lựa chọn của cá nhân. Số liệu liên quan chứa đựng những thông tin về sự lựa chọn cá nhân dựa vào tầm quan trọng của môi trƣờng.
Phƣơng pháp định giá gián tiếp đối với hàng hóa dịch vụ môi trƣờng đƣợc tìm ra từ những giá trị của những thị trƣờng liên quan nhƣ thị trƣờng bất động sản, chi phí cho hoạt động vui chơi giải trí,…
Ví dụ :
- Giá nhà ở gần nhà máy, khu công nghiệp thấp hơn giá nhà ở xa các khu đó vì ô nhiễm không khí, nguồn nƣớc sinh hoạt, đó là giá môi trƣờng họ mua.
- Những ngƣời sống gần khu công nghiệp thƣờng có chi phí vệ sinh, y tế cao hơn cho các vùng khác, đó là giá môi trƣờng mà họ mua.
Nhƣợc điểm chính của phƣơng pháp tính gián tiếp này là chỉ đánh giá đƣợc giá trị sử dụng chứ không đánh giá đƣợc giá trị không sử dụng.
4.4.2.1 Định giá gián tiếp sử dụng thị trƣờng thay thế
Phƣơng pháp này sử dụng thị trƣờng thay thế, nghĩa là hàng hoá môi trƣờng đang bàn đến không có thị trƣờng cho nó, nhƣng có một thị trƣờng khác thể hiện đƣợc giá trị của nó. Chúng ta đánh giá giá trị hàng hoá môi trƣờng thông qua việc sử dụng thị trƣờng thay thế này.
Ví dụ: đối với hàng hoá “chất lƣợng môi trƣờng”, đây là loại hàng hoá không có giá thị trƣờng. Có hai ngôi nhà có vật liệu và kiến trúc tƣơng tự nhau là (A) và (B). Ngôi nhà (A) gần bãi rác (chịu ảnh hƣởng khá lớn của ô nhiễm), ngôi nhà (B) gần công viên (môi trƣờng trong lành). Giá nhà (B) sẽ có phần cao hơn so với giá nhà (A). Chính chất lƣợng môi trƣờng tạo ra sự khác biệt này. Mức chênh lệch trong giá nhà (A) và (B) là số tiền trả cho chất lƣợng môi trƣờng.
Nhƣ vậy, chất lƣợng môi trƣờng không có giá, nhƣng thông qua thị trƣờng bất động sản, ta có thể thấy đƣợc giá trị của hàng hoá “chất lƣợng môi trƣờng”.
Chương 4 – Định Giá Môi Trường Trang 137
Phƣơng pháp định giá gián tiếp sử dụng thị trƣờng thay thế có hai phƣơng pháp chính: