NỘI DUNG ĐỀ TÀI
CƠ SỞ LÝ LUẬN
Con người luôn sống trong cộng đồng, và việc hòa nhập với cộng đồng là điều cần thiết cho sự thành công của mỗi cá nhân Sống hòa nhập có nghĩa là gần gũi, không xa lánh và tích cực tham gia vào các hoạt động chung Cộng đồng tạo ra điều kiện thuận lợi cho sự phát triển và khẳng định bản thân, vì không ai có thể tự mình tạo ra mọi thứ Đặc biệt, đối với học sinh dân tộc thiểu số sống ở miền núi cao, sự phát triển tâm lý của các em có những đặc điểm riêng do hoàn cảnh sống khác biệt Các em có độ nhạy cảm thính giác và thị giác cao, nhưng khả năng định hướng tri giác trong học tập còn hạn chế, khiến các em khó phân biệt và tổng hợp thông tin Việc hòa nhập vào cộng đồng không chỉ mang lại niềm vui mà còn giúp vượt qua khó khăn trong cuộc sống.
Vốn tiếng Việt của học sinh dân tộc thiểu số, đặc biệt là học sinh dân tộc Khơ Mú, vẫn còn hạn chế ở cấp THPT Điều này không chỉ gây thiệt thòi cho các em mà còn tạo ra nhiều khó khăn cho giáo viên trong quá trình giảng dạy và giáo dục.
Học sinh dân tộc thiểu số ở trường THPT gặp khó khăn trong việc sử dụng tiếng Việt do hạn chế về ngôn ngữ và vốn từ nghèo nàn Điều này ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp, học tập, tham gia hoạt động và trình bày văn bản Sự thiếu hụt ngôn ngữ đã dẫn đến những hạn chế toàn diện trong sự phát triển của các em.
Học sinh người dân tộc thiểu số thường gặp khó khăn trong giao tiếp, khiến các em khó khăn trong việc bày tỏ tình cảm bằng lời nói Sự ngại ngùng này dẫn đến việc các em không dám trao đổi với thầy cô giáo, ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình tiếp thu kiến thức và kỹ năng tham gia hoạt động xã hội.
Giáo dục hòa nhập đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kỹ năng và thái độ cho học sinh, đặc biệt là đối với học sinh dân tộc thiểu số tại trường THPT Kỳ Sơn Việc thực hiện giáo dục hòa nhập không chỉ dựa vào cộng đồng mà còn cần sự quan tâm và hiệu quả trong quá trình đào tạo, nhằm đáp ứng nhu cầu xã hội.
CƠ SỞ THỰC TIỄN
Giáo dục hòa nhập nhằm phục vụ trẻ khuyết tật có khả năng đi học, nhưng tại các huyện miền núi và vùng sâu, việc hòa nhập của học sinh dân tộc thiểu số gặp nhiều khó khăn Đặc biệt, những em thuộc các dân tộc rất ít người hoặc có ít đại diện trong các tổ chức chính trị - xã hội thường bị tách biệt Rào cản này không chỉ tồn tại giữa miền ngược và miền xuôi mà còn giữa các dân tộc thiểu số với nhau, do chính họ tự tạo ra Sự tham gia của họ vào các hoạt động tập thể, nâng cao nhận thức và trải nghiệm thú vị là rất hạn chế.
Việc triển khai giáo dục hòa nhập cho học sinh dân tộc thiểu số trong các trường học hiện nay vẫn còn hạn chế, với ít nghiên cứu và áp dụng thực tiễn Các nỗ lực hiện tại chủ yếu là những sáng kiến nhỏ lẻ từ cá nhân, chưa được mở rộng ra quy mô lớn.
Trường THPT Kỳ Sơn hiện có hơn 1.200 học sinh đến từ nhiều dân tộc như Khơ mú, H’ mông, Thái, Kinh và Hoa Mặc dù dân tộc Khơ mú là một trong những nhóm dân tộc chính tại địa phương, nhưng số lượng học sinh Khơ mú theo học tại trường lại rất hạn chế.
Tại Trường THPT Kỳ Sơn, học sinh dân tộc Khơ mú chiếm 32,2% tổng số học sinh nhưng ý thức học tập và hòa nhập xã hội còn hạn chế, với tỷ lệ tham gia các hoạt động tập thể rất thấp Mặc dù một số em đã vượt qua khó khăn để thành công trong học tập và công việc, nhưng so với hơn 36,4% dân số huyện là người Khơ mú, con số này vẫn khiêm tốn Gia đình chủ yếu là nông dân với thu nhập thấp, các em quen với cuộc sống đơn sơ, điều này tạo nên những phẩm chất đáng quý nhưng cũng là rào cản trong việc hòa nhập với môi trường học đường Trong lớp học, nhiều em còn thụ động, thiếu động lực học tập, chỉ coi việc đến trường là nghĩa vụ, dẫn đến tình trạng bỏ học sớm và có tư tưởng lập gia đình từ rất sớm.
Để thu hẹp khoảng cách giữa các dân tộc, trường học đã triển khai nhiều hoạt động nhằm giúp học sinh dân tộc Khơ Mú tự tin tham gia học tập và hòa nhập với bạn bè, thầy cô Các giáo viên chủ nhiệm luôn gần gũi, hỗ trợ và phối hợp với đoàn thanh niên để giúp các em vượt qua khó khăn, tránh mâu thuẫn và hiểu lầm, đồng thời nâng cao ý thức tự giác trong việc chấp hành nội quy và học tập Những nỗ lực này không chỉ giúp học sinh có thêm kiến thức xã hội và kỹ năng sống, mà còn ngăn chặn tình trạng bỏ học do tâm lý ỷ lại và quen với sự bao cấp.
Khái niệm giáo dục hòa nhập cho học sinh dân tộc Khơ mú cấp THPT vẫn chưa được nghiên cứu nhiều, dẫn đến việc thiếu bài viết và sáng kiến kinh nghiệm từ các nhà nghiên cứu và đồng nghiệp Việc áp dụng biện pháp này nhằm giúp các em chủ động hòa nhập với môi trường bạn bè và xã hội gặp nhiều khó khăn trong quá trình thực hiện.
Giáo dục hòa nhập cho học sinh dân tộc thiểu số, đặc biệt là học sinh người Khơ mú tại huyện Kỳ Sơn, vẫn chưa nhận được sự quan tâm đầy đủ từ các cấp ngành và cộng đồng Việc thiếu cán bộ giáo viên được đào tạo chuyên sâu về giáo dục hòa nhập dẫn đến việc thiếu kinh nghiệm và tài liệu tham khảo, cũng như kỹ năng tạo ra môi trường học tập thuận lợi để khuyến khích sự tham gia của các em học sinh.
MỘT SỐ GIẢI PHÁP GIÚP HỌC SINH CHỦ ĐỘNG HÒA NHẬP VÀ KẾT QUẢ ĐÃ ĐẠT ĐƢỢC
Ngay từ đầu năm học, giáo viên cần xác định đối tượng học sinh là người Khơ mú, bao gồm thông tin về nơi sinh sống của gia đình, hoàn cảnh gia đình, tình trạng chỗ ở hiện tại, cùng với những ưu điểm và hạn chế của từng học sinh.
TT Họ và tên Chỗ ở Nơi trọ Mặt mạnh Hạn chế Ghi chú
Học kém, ít nói, nói tiếng phổ thông chƣa rõ, không giao lưu với mọi người, không tham gia vào bất cứ hoạt động tập thể nào
Bố mẹ đi làm ăn xa, hộ nghèo
Học sinh trung bình thường sử dụng tiếng phổ thông nhưng có thể mắc lỗi chính tả Họ thường nhút nhát, thu hẹp bản thân và ít giao lưu với mọi người Dù vậy, thỉnh thoảng họ cũng tham gia vào các hoạt động văn hóa, nghệ thuật, thể dục thể thao.
Bố mẹ làm nương rẫy, gia đình thuộc hộ nghèo
Bản Xốp Phe- Mường Ải
Hát hay nhƣng không thích tham gia các hoạt động
Học lực kém, nói tiếng phổ thông hay mắc lỗi chính tả, tƣ duy hạn chế, trốn học có hệ thống, ăn chới đua đòi theo chúng bạn
Bố mất, mẹđi bước nữa, sống với ông bà nội
1.2 K ế ho ạ ch đã thự c hi ệ n
Từ đầu năm học, chúng tôi đã xác định số lượng học sinh người Khơ mú trong lớp và nắm rõ hoàn cảnh, sở thích, cũng như những điểm mạnh và yếu của các em trong học tập và hoạt động văn hóa, thể thao Qua đó, chúng tôi có cơ sở để xây dựng kế hoạch cụ thể nhằm hỗ trợ các em hòa nhập vào các hoạt động tập thể.
Sau khi đánh giá số lượng và hoàn cảnh gia đình của học sinh, giáo viên đã ghi nhận toàn trường có 316 em đang theo học Phần lớn các em đều đến từ gia đình có kinh tế khó khăn và sống cách trường hàng chục cây số, buộc phải thuê trọ Nhiều em còn gặp phải hoàn cảnh đặc biệt khó khăn như có bố đi tù hoặc bố mẹ ly thân.
2.Lập kế định hoạch cụ thể, xây dựng kế hoạch giáo dục hòa nhập
Khi lập kế hoạch giáo dục hòa nhập, giáo viên cần xác định nhu cầu của học sinh và xây dựng các hoạt động học tập, rèn luyện phù hợp Việc tạo ra môi trường thuận lợi và các hoạt động trải nghiệm sẽ giúp học sinh tham gia hiệu quả và đạt kết quả tốt nhất.
Khi xác định nhu cầu và những hoạt động cần giúp các em hòa nhập, giáo viên phải chú ý đến các vấn đề sau:
+ Tìm hiểu, nghiên cứu các tài liệu liên quan đến giáo dục hòa nhập;
+ Xin ý kiến chỉđạo của lãnh đạo nhà trường;
+ Phối hợp với đồng nghiệp và tổ chức Đoàn thanh niên;
Kế hoạch giáo dục hòa nhập cần xây dựng các mục tiêu rõ ràng và xác định hiệu quả của các hoạt động nhằm duy trì và thu hút học sinh tham gia Một trong những mục tiêu quan trọng là đảm bảo sự bền vững và lâu dài trong sự tham gia của học sinh Giáo viên nên chú ý đến một số nội dung hoạt động cơ bản trong kế hoạch để đạt được những mục tiêu này.
Nội dung giáo dục cho học sinh người Khơ mú tập trung vào việc sử dụng tiếng phổ thông một cách chuẩn xác, từ đó giúp hình thành kỹ năng giao tiếp thành thạo Qua đó, học sinh không chỉ nâng cao khả năng ngôn ngữ mà còn phát triển các kỹ năng xã hội cần thiết trong cuộc sống.
Các hoạt động tập thể như nhóm bạn cùng tiến và vòng tay bè bạn đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng tinh thần đoàn kết Học sinh tham gia tích cực vào các sự kiện do Đoàn trường và nhà trường tổ chức, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục hòa nhập Giáo viên cũng đóng góp vào việc này bằng cách cải thiện phương pháp giảng dạy, tạo ra môi trường học tập thân thiện và hỗ trợ cho tất cả học sinh.
Giáo viên đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ học sinh Khơ mú hòa nhập với bạn bè và thầy cô Họ hiểu rõ những điểm mạnh, điểm yếu cũng như nhu cầu và năng lực của học sinh, từ đó xây dựng nội dung giáo dục phù hợp Ngoài ra, giáo viên còn chủ động phối hợp với các tổ chức đoàn thể và tổ chức mối quan hệ giữa học sinh Khơ mú và các dân tộc khác, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục hòa nhập cho các em.
Khơ mú, người giáo viên cần phải:
2.1.1 Tìm hiểu năng lực và nhu cầu của học sinh:
Để đạt được hiệu quả trong việc giáo dục, giáo viên chủ nhiệm và giáo viên bộ môn cần xây dựng mối quan hệ gần gũi, cởi mở và thân thiện với học sinh, đồng thời theo dõi sát sao các hoạt động của các em.
+ Khả năng về ngôn ngữ và cách giao tiếp;
Quan hệ xã hội của trẻ em bao gồm hành vi ứng xử, tình cảm và khả năng hội nhập cộng đồng Môi trường sống của các em ảnh hưởng lớn đến sự phát triển, bao gồm điều kiện ăn ở, vệ sinh, chăm sóc và giáo dục.
+ Thông qua hồ sơ học sinh nhƣ học bạ, sổ chủ nhiệm của GVCN từng thời điểm
2.1.2 Xây dựng mục tiêu và lập kế hoạch giáo dục
Khi xây dựng mục tiêu cho học sinh người Khơ mú trong giáo dục hòa nhập phải căn cứ vào:
+ Bản thân học sinh, kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm sống đã có trong môi trường gia đình, những gì giáo viên cần giúp đỡ;
+ Những hoạt động và hình thức để giúp các em hòa nhập bạn bè, thầy cô: ngoại khóa, ngoài giờ lên lớp, hoạt động trải nghiệm
+ Những ai cùng tham gia vào hoạt động giúp đỡ các em hòa nhập
Khi xây dựng mục tiêu cho mỗi học sinh cần chú ý các nội dung sau:
+ Mục tiêu hòa nhập xã hội
+ Mục tiêu ý thức tham gia các hoạt động
+ Mục tiêu hành vi ứng xử, giao tiếp
+ Mục tiêu phát triển các khảnăng
Khi xây dựng mục tiêu cho học sinh Khơ Mú, giáo viên nên hợp tác chặt chẽ với phụ huynh, giáo viên giảng dạy trực tiếp và những người phụ trách lớp học để đảm bảo sự phát triển toàn diện cho các em.
Giáo viên đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh nội dung chương trình giáo dục hòa nhập, nhằm đảm bảo rằng các yêu cầu về thích ứng, định hình và hòa nhập được thực hiện hiệu quả Việc này không chỉ giúp làm rõ các nội dung giáo dục hòa đồng mà còn áp dụng các phương pháp giáo dục phù hợp.
Dựa trên những đặc điểm riêng biệt của học sinh như hoàn cảnh, nhu cầu, khả năng và sở thích, cần tạo điều kiện thuận lợi để các em tham gia tích cực vào quá trình học tập, rèn luyện và các hoạt động trải nghiệm.
2.2 K ế ho ạch đã thự c hi ệ n
Trong việc lập kế hoạch hỗ trợ học sinh lớp 10C10 hòa nhập, chúng tôi đã xác định rõ đối tượng và nắm bắt được những ưu, nhược điểm của 37 em học sinh trong lớp, trong đó có 13 em người Khơ mú Các em gặp khó khăn trong việc sử dụng dấu thanh và kỹ năng nghe hiểu tiếng phổ thông, điều này ảnh hưởng đến khả năng tiếp thu bài giảng cũng như trình bày quan điểm Để khắc phục, giáo viên chủ nhiệm đã phối hợp chặt chẽ với giáo viên bộ môn, đặc biệt là môn Ngữ Văn, nhằm xây dựng kế hoạch hỗ trợ phù hợp, giúp các em nắm vững kiến thức Tiếng Việt và cải thiện kỹ năng phát âm, nói, viết.
Tiết học Ngữ Văn của lớp 10 C10 Trường THPT Kỳ Sơn 2.3 K ế t qu ả
HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN
Kết quả thu đƣợc qua điều tra, khảo sát
1 Tiêu chí đạt được qua khảo sát trước khi áp dụng giải pháp
1.1 Kh ả o sát b ằ ng phi ếu thăm dò lấ y ý ki ế n
- Hầu hết các em thiếu tự tin, không mạnh dạn chủđộng hòa nhập
- Rụt rè, e ngại, thậm chí không dám xuất hiện trước chỗ tập trung đông người
- Không dám nói ra suy nghĩ của mình
1.2 Kh ả o sát b ằ ng k ế t qu ả cho h ọ c sinh tr ả i nghi ệ m
Tiêu chí đạt đƣợc ban đầu
Mạnh dạn, tự tin Chủ động hòa nhập
Còn rụt rè, ngại ngần, chƣa chủ động hòa nhập
2 Tiêu chí đạt đƣợc sau khi áp dụng giải pháp
2.1 Kh ả o sát b ằ ng phi ếu thăm dò lấ y ý ki ế n
- Tự giác tham gia các hoạt động một cách tự tin
- Hăng hái, sôi nổi, nhiệt tình
- Chủđộng hòa nhập tốt, chủđộng trong nhiều tình huống
- Mạnh dạn thể hiện quan điểm cá nhân
2.2 Kh ả o sát b ằ ng k ế t qu ả cho h ọ c sinh tr ả i nghi ệ m
Tiêu chí đạt đƣợc sau khi áp dụng giải pháp
Mạnh dạn, tự tin Chủ động hòa nhập
Còn rụt rè, ngại ngần chƣa chủđộng hòa nhập
