RỐI LOẠN CÂN BẰNG ACID - BASE TS. BS Đỗ Quốc Huy Khoa Hồi Sức Tích Cực Bệnh viện Nhân Dân 115 H + HCO 3 pH ĐẠI CƯƠNG  Tình trạng bệnh lý thường gặp trên lâm sàng.  Có thể đe dọa sinh mạng do làm thay đổi nội môi. pH Bình thường pH nội môi luôn ổn đònh  Khí máu động mạch - Arterial Blood Gases (ABG):  pH = 7,4 ± 0,05  PaCO 2 = 40 ± 5 mmHg  HCO 3 = 24 ± 4 mmol/l  Henderson - Hasselbalch:  pH = 6,1 + log ([HCO 3 - ] / 0,03 PCO 2 )  [H + ] = 24 x (PCO 2 / [HCO 3 - ]) ⇒RLCB Acid - Bases gắn liền với sự thay đổi PCO 2 / HCO 3 - Cơ thể luôn đứng trước mối đe dọa nhiễm toan sinh học  CH glucose ái khí → CO 2 + H 2 O →H 2 CO 3 → [H + ]+ HCO 3 -  CH glucose yếm khí → a. lactic  CH lipid → a. ketonic  CH protid, lipid → H 2 SO 4 , H 3 PO 4 ⇒ Chuyển hóa của mọi tế bào cơ thể đều sản sinh ra [H + ] H + pH Nội môi luôn ổn đònh vì nhờ có  Hệ thống đệm:  Ngoại bào (ECF): HCO 3 -  Nội bào (ICF): protein, phosphat.  Phổi: Thải CO 2 : ≈ 13 000 mmol/24h (H 2 CO 3 → CO 2 + H 2 O)  Thận:  Thải H + ≈ 50 - 60 mmol/24h (H 2 SO 4 ,H 3 PO 4 ,NH 4 , lactic, ketonic)  Tái hấp thu HCO 3 - → khôi phục hệ đệm Tiếp cận BN có rối loạn toan kiềm 1. N hiễm g ì ? 2. C huye ån hóa ha y hô ha áp ? 3. B ù tr ừ r a s a o ? 4. N guyên nha ân va ø c ơ c hế gì ? 5. C ó c a àn t hiết c a n thie äp kho â ng ? 6. C a n thie äp nh ư the á na øo ? Phân tích Acid-Base, Bạn cần có công cụ gì ?  Khí máu (pH, CO 2 )  Điện giải đồ (Na, Cl, HCO 3 )  Máy tính bỏ túi  30 giây 1. Nhiễm toan hay kiềm ?  Hãy nhìn vào pH:  Nếu pH<7,35 → Nhiễm toan mất bù  Nếu pH>7,45 → Nhiễm kiềm mất bù  Nếu pH≈7,35 - 7,45 → Còn được hệ đệm, phổi, thận bù RLCB acid - base có mấy loại ? Nhiễm toan Nhiễm kiềm pH<7,35 pH>7,45 Hô hấp Chuyển hóa Chuyển hóa Hô hấp PCO 2 ↑ HCO 3 - ↓ HCO 3 - ↑ PCO 2 ↓ 2. RL do chuyển hóa hay hô hấp ?  Hãy nhìn vào tương quan giữa pH và PCO 2 :  RL chuyển hóa nguyên phát: 9 Khi pH ↓↑ nhưng PCO 2 ⊥ hoặc 9 Khi pH & PCO 2 thay đổi cùng hướng.  RL hô hấp nguyên phát: 9 pH and PCO 2 thay đổi ngược hướng HCO 3 - PCO 2 pH [...]... +/-1.5 Nguyên tắc 2 (tiếp) Rối loạn chuyển hóa 7.49/45/80 - HCO3 35 0.7 (35) +20 +/- 1.5 = 44.5 +/- 1.5 = 43, 44, 45 Kiềm chuyển hóa bù 7.56/35/80 HCO3 35 HCO3 dự đoán là 43, 44, 45 kiềm chuyển hóa và hô hấp cấp Nguyên tắc 3 Rối loạn nguyên phát là hô hấp Khi pH và CO2 thay đổi ngược chiều Nguyên tắc 4 Tương quan giữa sự thay đổi PCO2 & pH có thể giúp nhận biết được rối loạn về hô hấp là kết hợp... pH, Giảm PCO2, Giảm HCO3 Kiềm chuyển hóa được bù một phần Tăng pH, Tăng PCO2, Tăng HCO3 Tôi cu vậy! õng Bù trừ hoàn toàn các rối loạn hô hấp Toan hô hấp còn bù pH bình thường, Tăng PCO2, Tăng HCO3 Kiềm Hô Hấp còn bù pH bình thường, Giảm PCO2, Giảm HCO3 Bù trừ hoàn toàn các rối loạn chuyển hóa Toan Chuyển Hóa còn bù pH bình thường, Giảm PCO2, Giảm HCO3 Kiềm Chuyển Hóa còn bù pH bình thường, Tăng PCO2,... hấp Kiềm chuyển hóa Kiềm hô hấp Nhiễm toan chuyển hóa Do ứ đọng acid (AG tăng) Ketonic (tiểu đường, ngộ độc rượu, nhòn đói), lactic (…) Suy thận Ngộ độc: methanol, ethylene glycol, salicylates Do mất NaHCO3 (AG bình thường) gây tăng chlor Qua đường tiêu hoá: tiêu chảy, dò ruột Tại thận: ↓kali: proximal RTA (t2), distal RTA(t1) ↑kali: rối loạn chức năng ống lượn xa Kali bình thường: suy thận giai đoạn... Kali bình thường: suy thận giai đoạn sớm Nguyên nhân khác N a+ Cations r he t O ANION GAP HC - Cl Anions O3 Nhiễm kiềm chuyển hoá Do dư base Dùng NaHCO3 ngoại sinh Giảm bài tiết NaHCO3: Cường aldosteron NP Cường aldosteron TP: hẹp đm thận, bướu tiết renin, Do mất acid Qua tiêu hoá: nôn ói, hút DD Qua thận: lợi tiểu thiazide, lasic… ↓ K+ (toan hoá nước tiểu nghòch lý) Nhiễm toan hô hấp Toan HH tiến... dùng NaHCO3 ngay Đợt cấp COPD có pH PCO2 mong muốn Toan CH...3 Bù trừ ra sao ? Tiếp tục nhìn vào tương quan thay đổi PCO2 & pH để đánh giá đáp ứng bù trừ của cơ thể Có thể dựa vào bảng tính hoặc biểu đồ sẵn có (…) Dự báo đáp ứng bù trừ RỐI LOẠN • Toan CH • • • Kiềm CH • Kiềm HH Cấp • Mạn • Toan HH Cấp • Mạn • DỰ BÁO BÙ TRỪ PaCO2=1,5(HCO3-) + 8 PaCO2 ↓1,25 mmHg ⇔ HCO3- ↓ 1 mmol/l PaCO2= (HCO3-) + 15 PaCO2 ↑ 0,75 mmHg ⇔ HCO3- ↑ 1 mmol/l . RỐI LOẠN CÂN BẰNG ACID - BASE TS. BS Đỗ Quốc Huy Khoa Hồi Sức Tích Cực Bệnh viện Nhân Dân. ([HCO 3 - ] / 0,03 PCO 2 )  [H + ] = 24 x (PCO 2 / [HCO 3 - ]) ⇒RLCB Acid - Bases gắn liền với sự thay đổi PCO 2 / HCO 3 - Cơ thể luôn đứng trước