Tình hình nghiên cứu đề tài
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Cà Mau Nhiều nghiên cứu và bài viết đã được thực hiện để bàn luận về vấn đề này, trong đó có báo cáo của Ủy ban nhân dân tỉnh Cà Mau (2004) về kết quả kiểm tra việc thực hiện chủ trương của Tỉnh ủy liên quan đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế tại địa phương.
Báo cáo số 110/BC-UB ngày 20/9/2004, Cà Mau; Ủy ban nhân dân tỉnh Cà Mau (2006),
Tình hình chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngư - nông - lâm nghiệp tỉnh Cà Mau giai đoạn
2001 - 2005 và một số chủ trương, giải pháp giai đoạn 2006 - 2010, Báo cáo số 133/BC-
UBND ngày 16/10/2006, Cà Mau Các đề tài, luận văn gồm có: Tống Yến Nhi (2011),
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh Bình Dương theo hướng công nghiệp hóa - hiện đại hóa đã được phân tích trong luận văn thạc sĩ kinh tế của Lê Bá Tâm (2016) tại Trường Đại học Bình Dương Đồng thời, nghiên cứu về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp bền vững ở tỉnh Nghệ An cũng được đề cập trong luận án Tiến sĩ của Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh Ngoài ra, tỉnh Cà Mau cũng có nghiên cứu của Tôn Thất Nghĩa (2011) về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, góp phần làm rõ những xu hướng phát triển kinh tế tại các địa phương.
Luận văn thạc sĩ Địa lí học tại Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh tập trung vào nghiên cứu chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong ngành nông nghiệp thuần, bao gồm trồng trọt, chăn nuôi và dịch vụ, trong giai đoạn từ 2000 đến 2009, theo hướng phát triển bền vững.
Trên phạm vi rộng hơn, có nghiên cứu của Phước Minh Hiệp và cộng sự (2016),
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp vùng Đồng bằng sông Cửu Long theo hướng hàng hóa là nội dung chính của báo cáo tổng hợp nghiên cứu Nghiên cứu tập trung vào 04 địa phương: tỉnh An Giang, thành phố Cần Thơ, tỉnh Đồng Tháp và tỉnh Trà Vinh, nhằm đánh giá và phân tích các kết quả đạt được trong quá trình chuyển dịch này.
Bảng 1.1: So sánh sự giống nhau và khác nhau cơ bản giữa đề tài đã công bố với luận văn của tác giả
TT Tên đề tài nghiên cứu Sự giống nhau Sự khác nhau
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh Bình Dương theo hướng công nghiệp hóa - hiện đại hóa là một yếu tố quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển bền vững Bài viết phân tích thực trạng kinh tế hiện tại và đưa ra định hướng phát triển cho tương lai, nhấn mạnh vai trò của công nghiệp trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh và cải thiện đời sống người dân Luận văn thạc sĩ kinh tế từ Trường Đại học cung cấp cái nhìn sâu sắc về những thách thức và cơ hội trong quá trình chuyển dịch này.
Có đề cập đến kết quả chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp
- Chủ yếu nghiên cứu về cơ cấu kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế
- Không gian nghiên cứu: Tỉnh Bình Dương
- Thời gian nghiên cứu: Giai đoạn 1997 - 2010
02 Lê Bá Tâm (2016), Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng phát triển bền vững ở tỉnh Nghệ
An, Luận án Tiến sĩ chuyên ngành Kinh tế chính trị học, Học viện Chính trị
Quốc gia Hồ Chí Minh
Nghiên cứu về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp
- Không gian nghiên cứu: tỉnh Nghệ An
- Thời gian nghiên cứu: Giai đoạn 2008 - 2015
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tỉnh Cà Mau theo hướng phát triển bền
Nghiên cứu về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp
- Về chuyển dịch cơ cấu ngành và nội bộ ngành: Chỉ nghiên cứu đối với ngành nông nghiệp thuần, gồm
4 vững, Luận văn thạc sĩ Địa lí học, Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí
Minh trồng trọt, chăn nuôi và dịch vụ
- Không gian nghiên cứu: Tỉnh Cà Mau
- Thời gian nghiên cứu: Giai đoạn 2000 - 2009
04 Phước Minh Hiệp và cộng sự (2016), Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp vùng Đồng bằng sông Cửu
Long theo hướng hàng hóa, Báo cáo tổng hợp kết quả nghiên cứu Đề tài, Tạp chí Cộng sản
Nghiên cứu về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp
Khu vực nghiên cứu nằm chủ yếu ở Đồng bằng Sông Cửu Long, tập trung tại tỉnh An Giang, thành phố Cần Thơ, tỉnh Đồng Tháp và tỉnh Trà Vinh.
- Thời gian nghiên cứu: Giai đoạn 2010 - 2014
05 Luận văn của tác giả Nghiên cứu về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp
- Về chuyển dịch cơ cấu ngành và nội bộ ngành: Nghiên cứu cả 03 nhóm chuyên ngành nông, lâm, thủy sản
- Không gian nghiên cứu: Tỉnh Cà Mau
(Nguồn: Tổng hợp của tác giả)
Bài viết này tổng hợp thông tin về tình hình chuyển dịch cơ cấu kinh tế tại tỉnh Cà Mau, được đăng tải trên các phương tiện truyền thông như Báo Cà Mau, Báo ảnh Đất Mũi và Cổng Thông tin Điện tử tỉnh Cà Mau Các tài liệu như luận án, luận văn và báo cáo nghiên cứu sẽ là nguồn tham khảo quan trọng cho đề tài này Đặc biệt, Quyết định số 16/2007/QĐ-UBND của Ủy ban nhân dân tỉnh Cà Mau, ban hành vào ngày 25/5/2007, đã khởi xướng chương trình đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu sản xuất trong khu vực.
5 xuất ngư - nông - lâm nghiệp tỉnh Cà Mau từ nay đến năm 2015 và định hướng đến năm
Từ năm 2020, chưa có nghiên cứu nào tập trung vào giai đoạn chuyển dịch cơ cấu sản xuất ngư - nông - lâm nghiệp tại tỉnh Cà Mau, đặc biệt là giai đoạn chuyển dịch sâu về sản xuất Mặc dù đã có một số công trình nghiên cứu về giai đoạn đầu của quá trình chuyển dịch, nhưng vẫn thiếu đề tài nghiên cứu tổng thể về cả ba lĩnh vực này Đề tài này không chỉ kế thừa và phát huy những nghiên cứu trước đó mà còn đảm bảo tính mới, không trùng lặp với các công trình khoa học đã được công bố.
Mục tiêu nghiên cứu
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp là cần thiết để phát triển nông nghiệp và nông thôn bền vững về kinh tế, xã hội và môi trường Mục tiêu chính bao gồm nâng cao năng suất, chất lượng và giá trị sản phẩm, đồng thời cải thiện khả năng cạnh tranh và hiệu quả sản xuất nông nghiệp Điều này không chỉ giúp nâng cao đời sống của người dân mà còn góp phần giảm nghèo bền vững và bảo vệ môi trường sinh thái.
Mục tiêu cụ thể của đề án là đề xuất các giải pháp nhằm đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tại tỉnh Cà Mau đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030 Các giải pháp bao gồm: (1) quy hoạch hợp lý; (2) kết hợp tăng trưởng kinh tế với mở rộng thị trường tiêu thụ; (3) huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn vốn; (4) hoàn thiện và nâng cao hiệu quả của cơ chế, chính sách; và (5) các giải pháp liên quan khác Những giải pháp này nhằm đảm bảo hoàn thành tốt các chỉ tiêu quy hoạch và kế hoạch đã được cấp thẩm quyền phê duyệt.
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp là quá trình thay đổi các thành phần và hình thức sản xuất trong lĩnh vực nông nghiệp nhằm nâng cao hiệu quả và tính bền vững Nội dung của chuyển dịch này bao gồm việc chuyển đổi từ sản xuất nông nghiệp truyền thống sang các hình thức sản xuất hiện đại, đa dạng hóa sản phẩm và áp dụng công nghệ mới Các nhân tố tác động đến quá trình này bao gồm chính sách của nhà nước, nhu cầu thị trường, biến đổi khí hậu và sự phát triển khoa học công nghệ Để đạt được mục tiêu chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, cần thực hiện các giải pháp như đào tạo nguồn nhân lực, cải thiện hạ tầng nông thôn, khuyến khích đầu tư và phát triển thị trường tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp.
Trong giai đoạn 2011 - 2015, tỉnh Cà Mau đã thực hiện chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp với nhiều bước tiến quan trọng Để tiếp tục đẩy mạnh quá trình này trong tương lai, cần tập trung vào việc nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm nông nghiệp, đồng thời khuyến khích ứng dụng công nghệ mới và phát triển các mô hình sản xuất bền vững Việc cải thiện hạ tầng và tăng cường kết nối thị trường cũng là yếu tố then chốt giúp thúc đẩy sự phát triển của ngành nông nghiệp tại Cà Mau.
4 Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu:
Luận văn nghiên cứu chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tỉnh Cà Mau, tập trung vào hai bộ phận chính: cơ cấu sản phẩm ngành sản xuất lương thực và nuôi trồng thủy sản Nghiên cứu cũng xem xét cơ cấu ngành, lao động, vùng và thành phần kinh tế trong không gian kinh tế nông nghiệp tỉnh Cà Mau giai đoạn 2011-2015.
Cơ sở lý thuyết cho luận văn bao gồm việc áp dụng các lý thuyết liên quan đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, khoa học quản trị và tăng trưởng kinh tế.
Đề tài sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính để phân tích lịch sử và kinh tế - xã hội, nhằm hiểu rõ quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp Nghiên cứu sẽ làm rõ các nhân tố ảnh hưởng đến quá trình này, đánh giá kết quả chuyển dịch kinh tế nông nghiệp đã diễn ra và đưa ra các giải pháp cho tương lai.
Để nghiên cứu quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tại Cà Mau, luận văn sử dụng các công cụ thống kê phân tích và mô tả, cũng như so sánh các chỉ tiêu kinh tế qua các năm Bên cạnh đó, việc thu thập ý kiến từ các chuyên gia cũng được thực hiện nhằm làm rõ hơn các xu hướng và biến động trong lĩnh vực này.
Luận văn chủ yếu dựa vào dữ liệu thứ cấp, chủ yếu từ nguồn của Ủy ban nhân dân tỉnh, cùng với một số dữ liệu sơ cấp.
Cà Mau đã tiến hành khảo sát dữ liệu sơ cấp từ Cục Thống kê tỉnh, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cùng các cơ quan liên quan, nhằm đánh giá các yếu tố tác động đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp Nội dung khảo sát tập trung vào việc thu thập ý kiến chuyên gia, nhưng một số thông tin thứ cấp vẫn chưa đầy đủ về kết quả chuyển dịch Đồng thời, tính khả thi của số liệu định hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp và các giải pháp thực hiện trong tương lai cũng được xem xét Các chuyên gia tham gia khảo sát chủ yếu là cán bộ, công chức, viên chức có trình độ đại học tại tỉnh Cà Mau.
Trong suốt 7 năm học tập và nghiên cứu sau đại học, tôi đã đảm nhận trách nhiệm trong nhiều lĩnh vực liên quan đến kế hoạch, tài chính, nông nghiệp và phát triển nông thôn, công thương, cũng như lao động việc làm, với tổng số 36 người tham gia.
Giai đoạn chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong nông nghiệp tại tỉnh Cà Mau đã đạt được nhiều thành tựu tích cực, tuy nhiên vẫn còn tồn tại một số hạn chế cần khắc phục Việc tổng kết giai đoạn này sẽ giúp xác định những điểm mạnh để phát huy và những yếu kém cần điều chỉnh, nhằm nâng cao hiệu quả chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong nông nghiệp trong tương lai.
Luận văn này có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo hữu ích cho các cơ quan quản lý Nhà nước trong tỉnh, cũng như cho các tổ chức và cá nhân quan tâm đến vấn đề liên quan.
7 Kết cấu của luận văn:
Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung luận văn được xây dựng theo cấu trúc
- Chương 1: Tổng quan lý luận về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp trong phát triển hệ thống kinh tế
- Chương 2: Thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tỉnh Cà Mau giai đoạn 2011 - 2015
- Chương 3: Định hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tỉnh Cà Mau đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 và giải pháp tổ chức thực hiện
TỔNG QUAN LÝ LUẬN VỀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU
1.1 Cơ cấu kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế:
Cơ cấu, theo Từ điển Triết học (1975), là khái niệm trong triết học duy vật biện chứng, chỉ cách tổ chức nội tại của một hệ thống, thể hiện sự thống nhất giữa các mối quan hệ vững chắc của các bộ phận Trong nền kinh tế quốc dân, sự vận động và phát triển theo thời gian bao gồm sự thay đổi của các bộ phận và kiểu cơ cấu Vũ Tuấn Anh (1982) định nghĩa cơ cấu của nền kinh tế quốc dân là tổng thể các mối quan hệ về chất lượng và số lượng giữa các bộ phận trong một thời gian và điều kiện kinh tế - xã hội nhất định.
Cơ cấu kinh tế, theo Lê Anh Dũng và cộng sự (2012), là tổng thể các bộ phận cấu thành nền kinh tế trong quá trình tái sản xuất xã hội Các bộ phận này không chỉ gắn bó mà còn tác động lẫn nhau, thể hiện mối quan hệ tỷ lệ về số lượng và tương quan về chất lượng trong những không gian và thời gian nhất định Điều này diễn ra trong bối cảnh các điều kiện kinh tế - xã hội cụ thể, với mục tiêu đạt được hiệu quả kinh tế - xã hội cao.
