Tùy đặc trưng từng môn học mà có những yêu cầu khác nhau, tuy nhiên có một số yêu tố học sinh cần có là: Quan trọng nhất mà môn nào cũng phải có là lòng yêu thích môn học Chữ nghĩa rõ ràng, sạch đẹp Có tư duy tốt, chuyên cần trong học tập Tự giác trong học tập( yếu tố này có thể ban đầu học sinh chưa có thì giáo viên sẽ hình thành cho học sinh trong quá trình giảng dạy).
NỘI DUNG
CƠ SỞ LÍ LUẬN
Luật giáo dục quy định rằng giáo dục cần phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động và sáng tạo của học sinh, phù hợp với từng môn học và lớp học Điều này không chỉ tác động đến tình cảm của học sinh mà còn mang lại niềm vui và hứng thú trong quá trình học tập.
- Phương pháp dạy học tích cực là phát huy tính chủ động sáng tạo của học sinh thông qua nghiên cứu.
Hóa học là một môn khoa học tự nhiên quan trọng trong chương trình giáo dục phổ thông, mặc dù học sinh thường tiếp cận muộn hơn so với các môn học khác Ở bậc THCS, môn Hóa học cung cấp cho học sinh kiến thức cơ bản và thiết thực, đồng thời rèn luyện khả năng tư duy sáng tạo và phản ứng nhanh nhạy Do đó, vai trò của giáo viên bộ môn Hóa học là rất cần thiết trong việc phát triển năng lực của học sinh.
Để phát triển khả năng nhận thức và năng lực hành động, các em cần hình thành một số kỹ năng cơ bản như khả năng phân tích và tổng hợp kiến thức, tính cẩn thận, kiên trì, chính xác, cùng với thói quen học tập và làm việc khoa học.
CÁC KHÁI NIỆM LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
- Độ tan là một đặc điểm hòa tan của chất rắn, chất lỏng hoặc chất khí vào dung môi để tạo ra một dung dịch đồng nhất.
Độ tan (ký hiệu S) của một chất trong nước được định nghĩa là lượng gam chất hòa tan trong 100 gam nước, tạo thành dung dịch bão hòa ở một nhiệt độ cụ thể.
VD: Ở 25 0c độ tan của đường là 204 g, của NaCl là 36 g, của AgNO 3 là 222 g
Độ tan của một chất phụ thuộc vào tính chất vật lý và hóa học của chất tan, dung môi, cũng như các yếu tố như nhiệt độ, áp suất và pH của dung dịch Nhiệt độ có ảnh hưởng đáng kể đến độ hòa tan của các muối khác nhau.
Dung dịch bão hòa là trạng thái của dung dịch khi ở một nhiệt độ nhất định, nó không còn khả năng hòa tan thêm chất tan nào nữa.
- Dung dịch còn khả năng hòa tan thêm chất tan gọi là dung dịch chưa bão hòa.
- Dung dịch quá bão hòa là dung dịch có nồng độ chất tan A vượt quá nồng độ bão hòa của nó ở một nhiệt độ xác định.
2.2.2 Tinh thể hidrat (tinh thể ngậm nước)
- Tinh thể chứa nước kết tinh gọi là tinh thể hidrat (ngậm nước).
Ví dụ: CuSO 4 5H 2 O ; MgSO 4 7H 2 O; Fe(NO 3 ) 3 9H 2 O
Màu sắc của các tinh thể
- Công thức tổng quát: A.nH 2 O với A là công thức của muối khan, n là hệ số ngậm nước.
THỰC TRẠNG TRONG CÔNG TÁC PHÁT HIỆN VÀ BỒI DƯỠNG HỌC
Tôi đã có nhiều năm kinh nghiệm trong việc giảng dạy và bồi dưỡng học sinh giỏi môn Hóa học Qua quá trình này, tôi nhận thấy có một số thuận lợi và khó khăn trong việc phát hiện, lựa chọn và phát triển năng lực của học sinh giỏi.
- Được sự quan tâm chỉ đạo kịp thời của Ban Giám Hiệu, sự giúp đỡ của các thầy cô đồng nghiệp trong tổ chuyên môn Lý- Hóa - Sinh.
- Trường … quận … có nguồn học sinh đạt học sinh giỏi tương đối cao.
- Được sự ủng hộ của đại đa số phụ huynh, đã tạo điều kiện tốt để học sinh tham gia bồi dưỡng đầy đủ.
Giáo viên bộ môn Hóa học có chuyên môn vững chắc và kinh nghiệm giảng dạy phong phú, tạo điều kiện thuận lợi cho việc học tập Hầu hết học sinh đều chăm chỉ và có ý thức học tập, nhiều em còn thể hiện sự hứng thú đặc biệt với môn Hóa học.
Họp mặt trước các kì thi HSG
Việc bồi dưỡng môn Hóa học cho học sinh khối 8 gặp nhiều khó khăn hơn so với các bộ môn khoa học khác, khiến giáo viên tiếp cận học sinh muộn hơn Thời gian để phát hiện, chọn lựa và bồi dưỡng học sinh khá ngắn, dẫn đến việc giáo viên ít có cơ hội gần gũi và hiểu rõ các em hơn.
Việc lựa chọn đội tuyển học sinh giỏi môn Hóa học gặp nhiều khó khăn do tâm lý phụ huynh thường ưu tiên cho các môn Văn, Toán, Anh nhằm chuẩn bị cho kỳ thi tuyển sinh lớp 10 Nhiều học sinh cũng không ổn định về tâm lý, dẫn đến quyết tâm học tập không cao và kết quả học tập không đồng đều, thậm chí có em còn bỏ dở để tập trung ôn thi các môn khác.
Trong các năm học 2018-2019 và 2019-2020, việc bỏ chế độ cộng điểm khuyến khích trong các kỳ thi học sinh giỏi thành phố đã dẫn đến sự giảm sút hứng thú của học sinh đối với việc theo đuổi chương trình bồi dưỡng.
- Thời gian bồi dưỡng còn hạn hẹp (cấp quận 60 tiết, cấp thành phố 120 tiết), trong khi đó kiến thức của bộ môn rất rộng.
Nhiều tài liệu tham khảo hiện nay không được biên soạn theo trình tự logic, gây khó khăn cho học sinh trong việc tiếp cận và tổng hợp kiến thức từ giảng viên cũng như từ sách tham khảo.
Nội dung bồi dưỡng trong giáo trình hiện tại còn thiếu tính khoa học và không phù hợp, với trình tự bồi dưỡng chưa được sắp xếp hợp lý.
Giáo viên thường có chất lượng và kinh nghiệm giảng dạy tốt, nhưng vẫn còn thiếu sót ở một số chủ đề và dạng bài tập, điều này dẫn đến việc chưa đáp ứng đủ yêu cầu của các bài tập trong kỳ thi học sinh giỏi.
Học sinh hiện nay gặp khó khăn trong việc bồi dưỡng kiến thức, dẫn đến sự lơ là khi tham gia kỳ thi học sinh giỏi Nhiều em cảm thấy nội dung học quá khó, trong khi khả năng tư duy, phân tích và tổng hợp còn hạn chế Kỹ năng giải bài tập chưa được phát triển đầy đủ, khiến các em lúng túng khi đối mặt với các bài tập yêu cầu tư duy sáng tạo, đặc biệt là trong các bài toán ôn luyện như tính khối lượng tinh thể muối ngậm nước và xác định công thức phân tử của muối ngậm nước.
Năm cuối cấp, học sinh phải đối mặt với nhiều áp lực như học nhiều môn học, yêu cầu từ phụ huynh và áp lực thi tuyển sinh lớp 10 Điều này khiến quỹ thời gian của các em trở nên hạn hẹp, ảnh hưởng đến khả năng tự học và nghiên cứu.
Trường …… chỉ có 03 giáo viên dạy môn hóa học, dẫn đến việc trao đổi kinh nghiệm gặp khó khăn Đội ngũ kế cận chưa đủ mạnh và thiếu quyết tâm, phải đảm nhiệm nhiều tiết dạy và các công việc khác.
Một số giáo viên giỏi và có kinh nghiệm vững vàng lại không mặn mà với việc bồi dưỡng học sinh giỏi do nhiều lý do khác nhau.
GIẢI PHÁP TRONG CÔNG TÁC PHÁT HIỆN, BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢI TOÁN VỀ ĐỘ TAN TINH THỂ HIDRAT
2.4.1 KINH NGHIỆM TRONG CÔNG TÁC PHÁT HIỆN, BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN HÓA HỌC TỪ LỚP 8
Sau nhiều năm trăn trở và nghiên cứu, tôi đã tích lũy được kinh nghiệm quý báu trong việc phát hiện, chọn lựa và bồi dưỡng học sinh giỏi môn Hóa học tại trường THCS Ngô Chí Dựa trên những thuận lợi và khó khăn gặp phải, tôi đã thực hiện một số giải pháp cơ bản nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy và khuyến khích đam mê học tập của học sinh.
*Phát hiện và chọn học sinh giỏi để dự thi cấp quận từ lớp 8
Trong môi trường giáo dục hiện nay, việc phát hiện học sinh giỏi chủ yếu dựa vào đánh giá thường xuyên từ giáo viên và kết quả các kỳ thi Giáo viên cần khuyến khích học sinh tự khám phá và trình bày cách tiếp cận mới đối với vấn đề, từ đó giúp đánh giá tư chất và năng lực của từng học sinh một cách hiệu quả.
Phát hiện học sinh ưu tú qua tiết dạy trên lớp
Để chọn học sinh tham gia lớp ôn bồi dưỡng Hóa học, cần ưu tiên những em có biểu hiện hứng thú với môn học, thường xuyên tích cực phát biểu và có thành tích từ khá trở lên trong các bài kiểm tra định kỳ và học kỳ Giáo viên nên khuyến khích và động viên các em tham gia học ôn, đồng thời cho phép học sinh đăng ký tự nguyện trong một khoảng thời gian để xác định đam mê thực sự với môn Hóa học, lưu ý chỉ chọn những em có học lực khá trở lên.
Để lựa chọn giáo viên dạy bộ môn hóa lớp 8, cần tìm hiểu ý kiến từ giáo viên trong tổ bộ môn hóa và các giáo viên dạy các môn khoa học tự nhiên khác Đồng thời, việc khảo sát chất lượng đầu năm và theo dõi quá trình học tập của học sinh cũng là cơ sở quan trọng trong việc ra quyết định.
Trong các tiết dạy chính khóa, việc kiểm tra khả năng tư duy của học sinh là rất quan trọng Giáo viên nên yêu cầu học sinh trả lời hoặc giải bài tập từ mức độ thấp đến cao để đánh giá sự nắm vững kiến thức cơ bản, khả năng sáng tạo và kỹ năng tư duy Đặc biệt, cần chú ý đến những học sinh có cách giải mới mẻ và sáng tạo nhưng vẫn đảm bảo đúng bản chất hóa học.
Chọn những học sinh thể hiện đam mê với môn Hóa học, như thái độ hứng thú trong giờ học, tích cực phát biểu và thường xuyên đặt câu hỏi hoặc trao đổi với giáo viên về các vấn đề liên quan đến Hóa học.
Nên lựa chọn những học sinh có năng khiếu Toán học và đam mê Hóa học, vì điều này giúp việc bồi dưỡng và chuẩn bị cho các em tham gia thi học sinh giỏi đạt kết quả cao Nhiều bài toán Hóa học yêu cầu kỹ năng giải toán, như bất phương trình hoặc hệ phương trình, do đó, sự kết hợp giữa hai môn học này là rất quan trọng.
Chọn học sinh có tư duy logic và khả năng vận dụng kiến thức tổng hợp là rất quan trọng, vì đề thi học sinh giỏi thường bao gồm nhiều bài toán tổng hợp với độ khó cao.
- Sử dụng thành thạo kĩ năng Hóa học, có tính cẩn thận, tỉ mỉ trong việc giải toán hoặc cẩn thận, tỉ mỉ khi thí nghiệm hóa học.
Giáo viên nên xây dựng phong cách giảng dạy gần gũi và dễ hiểu để thu hút học sinh, từ đó giúp các em phát huy năng lực và sự sáng tạo Qua đó, giáo viên có thể dễ dàng nhận diện và lựa chọn những học sinh phù hợp vào đội tuyển của mình.
Sau quá trình học bồi dưỡng, giáo viên sẽ tổ chức kỳ thi tại trường nhằm chọn lọc đội tuyển tham gia thi cấp quận Đồng thời, giáo viên cũng tạo cơ hội cho những học sinh không có năng khiếu đăng ký vào các môn học bồi dưỡng khác.
Tổ chức kì thi khảo sát tại trường để chọn đội tuyển thi học sinh giỏi cấp quận (29/05/2019)
*Công tác bồi dưỡng học sinh lớp 8 để dự thi học sinh giỏi cấp quận
Sau khi chọn đội tuyển, giáo viên cần lập kế hoạch bồi dưỡng chi tiết nhằm nâng cao khả năng phân tích, tư duy, tổng hợp và tính cẩn thận cho học sinh Cần tránh việc đốt cháy giai đoạn trong quá trình bồi dưỡng, đồng thời giáo viên phải nắm vững khả năng hoàn thành kiến thức cốt lõi và khả năng vận dụng kiến thức trong từng phần, từng chuyên đề.
Để giúp học sinh học tốt môn Hóa học, cần rèn luyện tính cẩn thận, đầy đủ và chi tiết trong quá trình làm bài thi Nhiều học sinh khá giỏi thường mắc lỗi chủ quan, như giải bài quá ngắn gọn và bỏ qua một số bước cần thiết, dẫn đến việc bài giải không đầy đủ mặc dù kết quả đúng Một số em còn quên cân bằng phương trình hoặc bỏ sót ý trong đề thi, ảnh hưởng đến điểm số dù đã giải đúng tất cả bài Do đó, giáo viên cần nhấn mạnh tầm quan trọng của sự cẩn thận trong việc trình bày khi kiểm tra và thi cử để giúp học sinh đạt kết quả cao hơn.
Rèn luyện tính khiêm tốn trong học tập và kiểm tra là rất quan trọng, đặc biệt đối với những học sinh khá giỏi thường có xu hướng chủ quan và tự cao Một số em thường chỉ chú trọng vào việc giải các bài tập khó để khẳng định bản thân, dẫn đến việc không còn thời gian hoàn thành các bài tập dễ Việc này có thể ảnh hưởng đến kết quả học tập và thi cử của các em.
Để củng cố kiến thức cơ bản, giáo viên cần thường xuyên giao bài tập cho học sinh và nhắc nhở các em chú trọng đến loại kiến thức này.
Để phát hiện và bồi dưỡng học sinh giỏi lớp 8, giáo viên cần thiết kế bài tập phù hợp nhằm phát huy tối đa năng khiếu và sở trường của các em Dưới đây là một số dạng bài tập có thể áp dụng để hỗ trợ việc này.
❖ Sau khi học sinh học xong chương 4: oxi- không khí, giáo viên có thể ra bài tập như sau:
PHẦN KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
KẾT LUẬN
Kết quả thi học sinh giỏi cho thấy sự cải thiện rõ rệt về cả số lượng lẫn chất lượng thí sinh Niềm vui không chỉ lan tỏa đến học sinh, phụ huynh và giáo viên bồi dưỡng, mà còn đến toàn thể thành viên trong trường Lãnh đạo địa phương cũng cảm thấy tự hào và nhận thấy những chuyển biến tích cực trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi cũng như chất lượng dạy và học tại trường tôi và toàn quận.
Tôi đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm quý báu và tăng thêm động lực cũng như niềm đam mê trong công tác bồi dưỡng học sinh Kết quả đạt được đã thúc đẩy phong trào thi đua dạy tốt học tốt tại trường Tôi tin rằng một số giải pháp thiết thực mà tôi đề xuất sẽ phù hợp với tất cả học sinh tham gia bồi dưỡng để dự thi, vì đề tài đã đưa ra các bài tập toán ở mức cơ bản, tạo điều kiện cho học sinh phát triển và nâng cao khả năng của mình.
Học sinh không tham gia dự thi vẫn có thể tham khảo tài liệu để nâng cao kiến thức và xây dựng nền tảng vững chắc cho các cấp học cao hơn Đề tài này cũng hữu ích cho giáo viên, cả trong việc bồi dưỡng học sinh giỏi hay không Việc giải các đề thi sẽ giúp hoàn thiện thêm kiến thức Qua quá trình bồi dưỡng, tôi đã rút ra những bài học kinh nghiệm quý giá để đạt được kết quả tốt hơn.
Thứ nhất: Về phía học sinh
Để đạt được hiệu quả học tập tốt, cần phải có động cơ học tập đúng đắn và không chạy theo phong trào Việc sắp xếp thời gian hợp lý cho việc tự học và nghiên cứu thêm là rất quan trọng, đồng thời nên đọc thêm sách tham khảo để nâng cao kiến thức.
Để phát triển tư duy sáng tạo, học sinh cần vận dụng hiệu quả kiến thức đã học vào các bài tập Tính tập thể trong quá trình học là rất quan trọng, vì vậy việc trao đổi và thảo luận giữa các học sinh khi giải quyết vấn đề sẽ giúp củng cố và làm sâu sắc thêm kiến thức.
Thứ hai: Về phía giáo viên
- Làm tốt công tác định hướng cho học sinh.
Để nâng cao hiệu quả giáo dục, cần tham mưu với ban giám hiệu và phối hợp chặt chẽ với giáo viên chủ nhiệm cũng như phụ huynh học sinh Sự hợp tác này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh trong việc ôn tập và rèn luyện, giúp các em phát triển một cách tốt nhất.
- Trong mọi công việc tâm huyết nghề nghiệp là vấn đề rất quan trọng.
Tìm ra phương pháp giảng dạy phù hợp với học sinh không chỉ giúp các em hiểu bài tốt hơn mà còn tăng cường sự hứng thú và tích cực trong học tập Sự say mê này sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, bổ sung nguồn lực cho các lĩnh vực mũi nhọn, từ đó cải thiện toàn diện chất lượng dạy và học.
Để đạt kết quả cao trong giảng dạy, giáo viên cần không ngừng tự học, tìm tòi và áp dụng các phương pháp đơn giản, dễ hiểu để truyền đạt kiến thức cho học sinh Ngoài ra, để nâng cao trình độ chuyên môn và hỗ trợ sự phát triển của học sinh, giáo viên nên tham khảo nhiều tài liệu, bao gồm cả sách giáo khoa ở các lớp trên Việc chỉ dừng lại ở kiến thức hiện có sẽ khiến giáo viên ngày càng lạc hậu trong chuyên môn, vì vậy tôi thường xuyên tham khảo sách giáo khoa hóa học THPT liên quan đến môn hóa học ở cấp THCS.
Để nâng cao hiệu quả học tập cho học sinh, cần phân dạng bài tập một cách cụ thể và chuẩn bị nội dung kỹ lưỡng cho từng dạng bài Điều này đảm bảo rằng kiến thức mà học sinh tiếp thu không chỉ có tính kế thừa mà còn phát triển vững chắc, giúp các em nắm vững và ứng dụng kiến thức trong thực tiễn.
Tiến trình bồi dưỡng học sinh nên bắt đầu bằng một bài tập mẫu có tính logic, từ dễ đến khó, từ cơ bản đến nâng cao Việc bồi dưỡng cần được thực hiện trong mỗi tiết dạy chính khóa để tích lũy kiến thức cho học sinh Các câu hỏi và bài tập nâng cao sẽ giúp học sinh chuẩn bị tốt hơn cho kỳ thi.
Trong quá trình bồi dưỡng học sinh, cần tạo ra hướng đi “mở” để khuyến khích sự sáng tạo Học sinh giỏi thường có những phương pháp giải bài toán độc đáo mà giáo viên có thể chưa nghĩ đến Do đó, giáo viên nên xem xét và phân tích những cách giải này, và nếu chúng đúng, cần động viên, khích lệ học sinh để phát triển tư duy sáng tạo của các em.
- Giáo viên phải có nghệ thuật trong dạy học, có phong cách truyền thụ thuyết phục để cuốn hút học sinh, tạo niềm tin cho học sinh.
Đam mê dạy học bộ môn Hoá học là yếu tố quan trọng, vì sự nhiệt huyết của thầy giáo sẽ truyền cảm hứng cho học sinh, tạo nên một môi trường học tập tích cực, nơi cả thầy và trò cùng hướng tới mục tiêu chung.
Thứ 3: Về phía phụ huynh học sinh sẽ quan tâm tạo điều kiện cho con em mình tham các hoạt động học tập nhiều hơn.
KHUYẾN NGHỊ
Phòng giáo dục nên tổ chức hội thảo và chuyên đề nhằm bồi dưỡng học sinh giỏi, tạo cơ hội cho giáo viên trao đổi và rút kinh nghiệm Đồng thời, việc mở thư viện đề thi từ các năm trước cũng sẽ giúp giáo viên và học sinh có tài liệu tham khảo hữu ích.
- Đối với Nhà trường : bố trí những giáo viên có năng lực về chuyên môn và có tâm huyết vừa dạy vừa bồi dưỡng các em
- Công tác dạy và bồi dưỡng học sinh giỏi cần tiến hành ngay từ lớp 8.
Để nâng cao chất lượng giáo dục, cần cải thiện điều kiện về thời gian và cơ sở vật chất cho giáo viên và học sinh Đặc biệt, việc thiết lập chế độ khen thưởng cho những giáo viên có thành tích xuất sắc trong công tác bồi dưỡng sẽ tạo động lực và khuyến khích họ cống hiến nhiều hơn.
Dưới đây là những kinh nghiệm giảng dạy mà tôi đã áp dụng tại trường THCS … trong nhiều năm qua và nhận thấy hiệu quả Tuy nhiên, tôi nhận thức rằng các giải pháp này có thể chưa phù hợp với từng địa phương khác nhau hoặc vẫn còn hạn chế Rất mong nhận được ý kiến đóng góp từ ban lãnh đạo và các đồng nghiệp Xin chân thành cảm ơn!
[1] Phạm Đức Bình, Phương pháp giải bài tập về kim loại, Nhà Xuất Bản Giáo Dục.
[2] Hoàng Thành Chung, Những chuyên đề hay và khó hóa học THCS, Nhà Xuất
[3] Nguyễn Đình Độ, Chuyên đề bồi dưỡng Hoá học 8- 9, Nhà Xuất Bản Đà Nẵng.
[4] Đỗ Xuân Hưng, Hướng dẫn giải nhanh các bài tập trắc nghiệm hóa học, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội.
[5] Lê Đình Nguyên (2002), 300 Bài tập hóa học vô cơ, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh.
[6] Quan Hán Thành, Phương pháp giải toán hóa học vô cơ, Nhà xuất bản trẻ.
[7] Nguyễn Xuân Trường, Bài tập trắc nghiệm hoá học, Nhà Xuất Bản Giáo Dục.
[8] Huỳnh Văn Út, Luyện thi vào lớp 10 môn Hóa học theo chủ đề, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội.
