Phân loại sóng âm
Sóng cơ được phân chia thành hai loại chính: sóng ngang và sóng dọc Sóng ngang đặc trưng bởi phương dao động của các phần tử môi trường vuông góc với hướng lan truyền của sóng.
Sóng dọc là loại sóng mà phương dao động của các phần tử môi trường trùng với hướng truyền sóng Ví dụ, khi chúng ta rung nhẹ một đầu dây đàn, sóng sẽ truyền dọc theo dây Tương tự, khi nén lò xo và thả ra, sóng dọc sẽ truyền theo chiều dài của lò xo Loại sóng này có khả năng truyền qua các chất rắn, lỏng và khí.
Hình 2: Sóng dọc và sóng ngang
Toàn bộ dải tần số của sóng âm được chia làm 3 vùng chính :
- Sóng âm tần số cực thấp, đây là dải tần số dưới ngưỡng nghe thấy, được gọi là vùng hạ âm f 20.000Hz
(20kHz) Trong lĩnh vực Y tế người ta dùng sóng âm với tần số từ 2MHz đến
20MHz (1MHz = 10^9Hz) tùy theo yêu cầu thăm khám.
1.2.3 Tính chất của siêu âm
Mặt máy và các phím chức năng
Đo tim thai
Đo nhịp tim thai FHR
Nhịp tim thai phải được đo trong chế độ M hay D
1- Bấm phím MEASUREMENT và chọn FHR thực hiện đo giống như đo HR 3 đỉnh
2- Kết thúc đo ấn CLEAR để xóa dấu đo và kết quả đo
Trong phép đo tim thai, các chỉ số quan trọng bao gồm nhịp tim thai nhi (FHR), diện tích ngực thai (CTAR), tỉ số chu vi vòng ngực thai nhi (CTR), chức năng thất trái (LV) thông qua phân số tống máu, và tình trạng cổ tử cung.
Hình 19: Hình ảnh siêu âm tim thai
+ Đo phụ khoa trong chế độ B
Có bốn mục đo cho phép đo sản khoa này
Endom-T: Đo độ dày màng trong dạ con
Cervix: Đo cổ tử cung
Rt./Lt.Ovary: Đo buồng trứng trái/ phải
Ví dụ như đo dạ con:
2- Chọn Uterus dấu đo Ut-L (đo bên trái) xuất hiện và thực hiện đo chiều dài như đo khoảng cách hoặc ấn phím Q trên bàn phím để thực hiện đo trực tiếp.
3- Bấm phím dấu + hoặc phím SET 2 lần dấu đo Ut-AP hiển thị, thực hiện đo đường kính trước sau dạ con.
4- Bấm tiếp phím dấu + dấu đo Ut-W xuất hiện và thực hiện đo độ rộng cho dạ con.
+Thực hiện đo trong chế độ D
Trong chế độ này, việc đo thể tích dòng máu của động mạch tử cung bên trái và bên phải, cũng như thể tích dòng máu của động mạch buồng trứng bên trái và bên phải, được thực hiện chủ yếu.
Ví dụ thực hiện đo cho Rt.UtA (động mạch tử cung bên phải)
2- Chọn Rt.UtAđường đánh dấu để xác định dải vết tự động xuất hiện trên màn hình chế độ D.
3- Dùng quả bóng di chuyển đường đánh dấu tới điểm bắt đầu của dải vết tự động, sau đó ấn phím MARK REF đường đánh dấu sẽ tách làm đôi.
4- Di chuyển một đường đánh dấu tới điểm cuối của dải vết tự động. 5- Khi dải vết tự động đã được xác định, ấn phím MARK REF.
5- Vẽ vết tự động được thực hiện và kết quả sẽ được hiển thị.
Nếu muốn thực hiện vẽ vết bằng tay, khi vết tự động kết thúc ấn phím Cancel, dấu + xuất hiện và thực hiện đo bằng tay.
+Thực hiện đo phôi Để đánh giá mức độ phát triển của phôi và thay đổi độ dày màng trong dạ con theo chu kì hàng tháng.
1- Bấm phím MEASUREMENT và chọn Rt.Fol Dấu đo xuất hiện, nếu muốn đo trực tiếp ấn phím Y trên bàn phím.
2- Thực hiện đo kích cỡ phôi được đo.
3- Nếu đo tiếp ấn phím dấu + dấu đo mới sẽ hiển thị.
3.1.13 Tính toán và thực hiện đo cho tim mạch
MnV : cm/s Được thực hiện đo trong các mode B, M, B/M
Trong đó gồm có các phương pháp sau:
- Phương pháp đo Pombo, Teichholz, Gibson
- Phương pháp độ dài-diện tích area-Length
- Phương pháp Simpson biến đổi
3.2 Quy định vận hành máy
Nguồn điện sử dụng có tương thích không?
Khi nối máy với các thiết bị ngoại vi như máy in, máy ghi hình, máy vi tính cần kiểm tra nguồn điện của từng thiết bị.
-Kiểm tra lại các dây cáp truyền dẫn điện và tín hiệu.
-Không được cho bất kỳ thứ gì vào trong máy, đặc biệt là các mẩu kim loại.
Không được tự ý sửa chữa máy móc trong mọi tình huống nếu không có sự cho phép hoặc khuyến cáo từ nhà cung cấp, ngay cả khi thời gian bảo hành đã hết.
-Không dùng bất cứ vật gì để bịt kín quạt thông gió và quạt làm mát của máy.
-Không được khởi động máy khi chưa kiểm tra cáp kết nối trữa các thiết bị ngoại vi và thân máy chính.
- Khi tắt nguồn điện vào máy, trước tiên phải tắt công tắc nguồn của máy.
3.3 Quy định khi vận chuyển, di chuyển máy
• Không nên nâng nghiêng máy khi vận chuyển
Khi di chuyển máy, cần đảm bảo rằng các thiết bị đi kèm đã được buộc chặt hoặc tháo rời để tránh rơi hoặc đứt dây cáp Khi di chuyển trên cùng một mặt phẳng, nên sử dụng hệ thống bánh xe của máy và nhớ mở khóa bánh xe lăn.
Di chuyển máy một cách từ từ để tránh gây sốc cho các bộ phận bên trong Sau khi lắp đặt tại vị trí mới, hãy khởi động máy trong khoảng 15 phút để kiểm tra hoạt động Nếu phát hiện sự cố, ngay lập tức ngắt nguồn điện và thông báo cho nhà cung cấp máy.
3.4 Bảo quản vệ sinh đầu dò siêu âm Đầu dò siêu âm là công cụ y khoa cực kỳ nhạy cảm, bởi vậy nó cần được bảo quản một cách an toàn và sạch sẽ Dưới đây là những chỉ dẫn của các nhà sản xuất máy siêu âm danh tiếng trên thế giới trong việc bảo quản và vệ sinh đầu dò siêu âm, bất kỳ một hành động nào không tuân thủ những hướng dẫn này sẽ gây ra hư hỏng đầu dò, giảm chất lượng hình ảnh siêu âm hoặc gây chấn thương cho bác sỹ vận hành và người bệnh.
Cẩn thận khi sử dụng và di chuyển đầu dò:
• Đặt đầu dò đúng khay trên bàn điều khiển đã được nhà sản xuất thiết kế hoặc trong hộc ngăn kéo của máy siêu âm khi không sử dụng.
Để bảo vệ đầu dò, tránh để nó rơi từ độ cao hoặc chịu va chạm mạnh, vì những tác động này có thể gây xước bề mặt nhạy cảm và làm hỏng màng bảo vệ của đầu dò.
• Kiểm tra và vệ sinh kỹ bề mặt đầu dò và dây cáp đầu dò trước khi sử dụng.
Việc sử dụng đầu dò hỏng là điều không nên, vì chúng có thể gây ra chấn thương cho cả người vận hành lẫn bệnh nhân Bề mặt trầy xước của đầu dò có thể dẫn đến nguy cơ điện giật hoặc sự rò rỉ gel siêu âm vào bên trong đầu dò.
• Không nên kéo giãn hoặc bẻ cong dây cáp của đầu dò.
• Thường xuyên vệ sinh và sát trùng đầu dò trữa các lần khám cho các bệnh nhân để tránh các bệnh truyền nhiễm.
• Chỉ được dùng các loại Gel, chất sát trùng và chất tẩy rửa theo khuyến cáo của nhà sản xuất máy.
• Không nên ngâm đầu dò trong hoá chất sát trùng lâu hơn thời gian quy định của nhà sản xuất.
• Không được ngâm khớp nối đầu dò vào trong hoá chất sát trùng.
• Không được dùng các loại Gel có chứa chất tẩy trắng, đầu quặng, dầu olive, lanolin, chất tẩy tổng hợp glycon.
• Không được dùng các chất sát trùng có chứa chất tẩy trắng, methanol, ethanol hoặc alcohol.
Máy móc và thiết bị y tế thường được sản xuất và lắp đặt ở nước ngoài, sử dụng công nghệ cao như công nghệ thông tin, điện tử và sinh học Tuy nhiên, khí hậu nóng ẩm và mưa nhiều ở Việt Nam ảnh hưởng lớn đến tuổi thọ và chất lượng của các thiết bị này Hỏng hóc thường xảy ra do hai nguyên nhân chính: thứ nhất, lỗi từ nội tại máy sau thời gian sử dụng, dẫn đến hỏng linh kiện phần cứng hoặc phần mềm; thứ hai, điều kiện môi trường không đảm bảo, thiếu thiết bị như máy điều hòa, ổn áp và máy hút ẩm, cũng góp phần gây ra sự cố.
Bảo dưỡng thiết bị y tế, đặc biệt là máy siêu âm 4D Aloka, là rất quan trọng sau một thời gian sử dụng Việc bảo dưỡng định kỳ giúp đảm bảo máy hoạt động hiệu quả và chính xác Dưới đây là quy trình bảo dưỡng máy siêu âm 4D Aloka.
Các máy siêu âm thường phải được bảo dưỡng định kỳ ít nhất là 2 lần/Năm để đảm bảo hoạt động tốt nhất.
Quy trình bảo dưỡng máy siêu âm 4D Aloka như sau:
Cắm điện để cấp nguồn cho máy siêu âm và tiến hành chạy thử nhằm kiểm tra sự ổn định của máy Đồng thời, cần kiểm tra các phím, nút bấm, núm xoay và đầu dò để đảm bảo tất cả hoạt động tốt.
-Tắt máy, vệ sinh toàn bộ phía ngoài của máy: Màn hình, bàn phím, mặt máy, mặt trước, mặt sau, phải, trái, 4 bánh xe chuyển động.
-Tháo máy vệ sinh khối nguồn chính và tất cả các bảng mạch.
-Đo kiểm tra đáp nguồn chính: ±5V, ±8V, ±12V, ±180V….
-Vệ sinh tất cả các linh kiện của nguồn
-Vệ sinh tất cả các linh kiện của các bảng mạch: Quét đầu dò, các bảng mạch, ram, chip xử lý….
-Đo kiểm tra các linh kiện của các bảng mạch vừa vệ sinh.
-Thay pin CMOS (nếu phải thay, nên liên hệ nhà cung cấp).
-Kiểm tra bảng mạch bàn phím, hiệu chỉnh lại các chíp, vệ sinh , tháo lắp các loại giắc cắm kết nối.
-Vệ sinh,bảo trì, hiệu chỉnh bộ phận Bóng trỏ di chuyển (Trackball).
-Vệ sinh các đầu dò, các cổng nối toàn bộ các chấn tử của đầu dò và khoá đầu dò.
-Lắp lại và chạy thử đồng thời kiểm tra toàn bộ các chức năng phần mềm của máy, các chức năng của toàn bộ các phím trên mặt máy.
-Kiểm tra hình ảnh với đầu dò Convex, tuyến tính, âm đạo…
-Kiểm tra chất lượng hình ảnh ở các chế độ B, M,…
-Kiểm tra khả năng tính toán của máy.
-Kiểm tra độ nhạy, mức nhiễu của ảnh.
-Vệ sinh toàn bộ bên trong và bên ngoài Monitor, Quét dọc, quét ngang, lái tia, cao áp, bảng mạch chính.
-Kiểm tra điện áp, dạng sóng của các phần trên.
-Hiệu chỉnh lại độ hội tụ, tuyến tính.
-Bảo trì tất cả các phím điều khiển của Monitor.
-Lắp lại Monitor cho chạy thử và chỉnh sửa độ nét, độ sâu của màn hình
Để đảm bảo hiệu suất tối ưu cho máy in, cần thực hiện vệ sinh toàn bộ bên trong và bên ngoài, bao gồm các bộ phận cơ khí, cơ cấu tự động đóng mở cửa in, nguồn Switching, cũng như các mạch biến đổi A/D, D/A và các bảng điều khiển chính.
-Tháo lắp,vệ sinh, hiệu chỉnh ma trận nhiệt.
-Vệ sinh các đầu ra vào, lô cuốn giấy in, các phím điều khiển máy in.
-Lắp lại, chạy thử và hiệu chỉnh lại máy in
Chạy thử máy khi có bệnh nhân và bàn giao máy
-Cắm điện vào máy, chờ Selftest.
-Bàn giao máy cho bác sỹ, kỹ thuật viên phụ trách máy để thăm khám bệnh nhân.
-Ghi biên bản bàn giao máy sau bảo trì
Những hư hỏng thường gặp và cách khắc phục
• Lỗi hệ thống không khởi động hoặc hệ thống không để điều khiển hoạt động.
-Kiểm tra hoạt động của các bảng mạch liên quan tới bus CPU hoặc CPU
Cần kiểm tra lỗi của máy là tại đầu dò hay không Thực hiện theo quy trình sau: Đầu dò điện tử
1 Kiểm tra với một đầu dò khác máy khác.
Để xác định tình trạng của máy, hãy kiểm tra với một đầu dò khác cùng model Ngoài ra, nếu có máy khác, bạn có thể thử nghiệm đầu dò trên máy đó để xem liệu có xuất hiện hiện tượng hư hỏng tương tự hay không.
Để kiểm tra đầu dò siêu âm, hãy đặt máy ở chế độ B và đặt một miếng kim loại mỏng lên đầu dò Di chuyển miếng kim loại từ đầu này sang đầu kia một cách chậm rãi và quan sát hình ảnh siêu âm trên màn hình Nếu không phát hiện được các hiện tượng bất thường, có thể đầu dò đã bị hỏng.
- Chỉ có một khoảng vọng: Nếu đầu dò tốt, lỗi mạch chọn đầu dò và đầu dò Có thể là hỏng ổ cắm đầu dò.
- Có nhiều khoảng vọng đều đặn: Nếu đầu dò tốt, lỗi liên quan tới tín hiệu
• Lỗi ở các công tắc, núm xoay hoặc led.
Khi các chức năng không hoạt động, cần phải thay thế các bộ phận hỏng và kiểm tra các mạch liên quan để đảm bảo hiệu suất hoạt động.
• Màn hình bị nhiễu có dạng sọc ngắt quãng hoặc hình tuyết trên màn hình
- Có thể nguồn bị nhiễu bằng các thiết bị điện khác, hoặc phích cắm hoặc đầu dò bị lỏng Cần tiến hành kiểm tra từng bước một.
• Hình ảnh không rõ ràng.
- Phân tích Gain hoặc độ sáng cần được điều chỉnh.
• Lỗi âm thanh Doppler hoặc không có âm thanh Doppler.
Lỗi có thể xuất phát từ sự cố trong quá trình phân tích phổ Doppler và hình ảnh màu dòng chảy của bảng mạch SDP Do đó, cần tiến hành kiểm tra kỹ lưỡng bảng mạch này để xác định nguyên nhân và khắc phục sự cố.
- Có thể do sự cố trong quá trình phân phối tín hiệu âm thanh và hình ảnh tới các đường ra.
Trong quá trình thực hiện đồ án, em đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm quý báu về vận hành, bảo dưỡng và sửa chữa máy siêu âm Công việc này đòi hỏi người thợ phải có kiến thức chuyên môn vững vàng Qua thời gian tìm hiểu và nghiên cứu, em đã nắm bắt được cách thức hoạt động, bảo trì và khắc phục một số lỗi cơ bản của máy siêu âm 4D Aloka, từ đó giúp em hiểu rõ hơn về thiết bị này Những kinh nghiệm cụ thể này sẽ là nền tảng quan trọng cho sự phát triển nghề nghiệp của em trong tương lai.
-Phải có kiến thức căn bản để vận hành tốt được máy siêu âm.
Việc lắp đặt thiết bị y tế, đặc biệt là máy siêu âm, yêu cầu người thợ phải chú ý đến từng chi tiết nhỏ nhất để đảm bảo hiệu quả và an toàn trong quá trình sử dụng.
-Phải đảm bảo an toàn về điện khi lắp đặt để tránh những đáng tiếc có thể xảy ra.
-Luôn vệ sinh đầu dò sạch sẽ giữa các bệnh nhân.
-Sau khi lắp đặt, cài đặt, bảo dưỡng và sửa chữa cần phải được kiểm tra lại máy xem máy có hoạt động ổn định hay không.
