Các yếu tố cấu thành mô hình đặc trưng nữ VĐV chạy 100m cấp cao Việt Nam
Kỹ chiến thuật là các chuỗi mắt xích liên kết, tạo thành một khối thống nhất quan trọng cho thành tích thể thao Các thành phần và thông số mô hình được phân chia theo trục thời gian, đóng vai trò là kim chỉ nam cho ban huấn luyện và vận động viên trong các giai đoạn huấn luyện.
1.2 Các yếu tố cấu thành mô hình đặc trưng nữ VĐV chạy 100m cấp cao Việt Nam
1.2.1 Đặc trưng mô hình VĐV cấp cao
Mô hình là công cụ quan trọng trong việc thể hiện sự vật, hiện tượng và quá trình, hỗ trợ cho hoạt động học tập, nghiên cứu, sản xuất cũng như các hoạt động tinh thần của con người.
Mô hình đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống và đặc biệt là trong nghiên cứu khoa học Đặc điểm của mô hình không nhất thiết phải giống hệt với đối tượng mà nó thể hiện, miễn là đáp ứng yêu cầu cơ bản của người sáng tạo, có thể mang tính chủ quan Người nghiên cứu cần định lượng mối quan hệ giữa các tham số chính của hiện tượng được khảo sát Đối với mô hình VĐV cấp cao, cần xây dựng sơ đồ các chỉ số liên quan đến nghề nghiệp và các yếu tố ảnh hưởng đến thành tích thể thao, đồng thời tiến hành khảo sát toàn diện, đo đạc các chỉ số về hình thái, chức năng, thể lực và tâm lý của các VĐV.
Vận động viên cấp cao là những cá nhân đã trải qua quá trình đào tạo chuyên sâu để tham gia vào các đội tuyển tỉnh, thành phố hoặc đội tuyển quốc gia Họ đã hoàn thành giai đoạn rèn luyện thể thao và đạt được trình độ kiện tướng trong lĩnh vực của mình.
Mô hình chung của các môn thể thao nhấn mạnh việc phân phối sức của vận động viên (VĐV) trong thi đấu, từ đó giúp đánh giá trình độ huấn luyện thể lực, chiến thuật, độ ổn định tâm lý và các yếu tố khác liên quan đến tập luyện Để tuyển chọn VĐV cho từng phân môn trong điền kinh một cách chính xác và khoa học, cần xây dựng mô hình VĐV trình độ cao lý tưởng và xác định các yếu tố chính tạo nên trình độ thi đấu cao của mô hình này.
1.2.2 Đặc trưng mô hình nữ VĐV chạy 100m cấp cao Việt Nam
Phương pháp tiếp cận của đề tài nhằm xác định các đặc trưng cần thiết mà vận động viên (VĐV) cấp cao trong một số môn thể thao phải đáp ứng Mô hình này tổng hợp các thông số khác nhau để quy định trình độ tài nghệ và thành tích thể thao Các chỉ số trong mô hình được coi là đặc trưng của nó Để xác định những đặc trưng này, các khảo sát được thực hiện trên các VĐV cấp cao, với mục đích tìm ra những tố chất thể lực quyết định thành tích cao trong thi đấu thể thao ở từng môn cụ thể.
Mỗi môn thể thao có sự khác biệt chuyên môn rõ rệt, với những đặc trưng riêng và chung về hình thái cơ thể, tố chất thể lực và tâm lý Để nâng cao thành tích thể thao, cần phát triển từng yếu tố cấu thành thành tích cao nhất dựa trên những đặc trưng riêng biệt của từng môn.
Qua đó, cho thấy mô hình đặc trưng của nữ VĐV chạy 100m cấp cao được xác định bởi các yếu tố sau:
1.2.2.1 Yếu tố về hình thái
Hình thái cơ thể của vận động viên (VĐV) phản ánh cấu trúc và trình độ phát triển của họ, với các chỉ số nhân trắc và tỷ lệ khác nhau Các VĐV cao thường có bước chạy dài nhưng tần suất bước chạy thấp hơn so với những VĐV có chiều cao trung bình hoặc thấp Theo nhà bác học K Hoffman, chiều cao có mối tương quan tuyến tính với độ dài bước chạy, và sự phụ thuộc này gia tăng theo đẳng cấp của VĐV Cụ thể, VĐV cao thường chạy 100m với 44-46 bước, trong khi VĐV có chiều cao trung bình và thấp chạy 100m với 48-53 bước, và họ nên phát huy khả năng ở các cự ly 60m và 100m.
1.2.2.2 Yếu tố về chức năng sinh lý
Các chức năng sinh lý đóng vai trò quan trọng trong việc xác định khả năng hoạt động của cơ thể và chức năng của các cơ quan Năng lực tiềm ẩn của mỗi cá nhân được phát triển và hoàn thiện thông qua giáo dục và rèn luyện, từ đó thể hiện ra ngoài qua tố chất thể lực và năng lực vận động.
Dưới tác động của vận động chức năng, các hệ cơ quan trong cơ thể biến đổi để thích nghi với các tác nhân kích thích Khả năng lao động trí óc của vận động viên trong quá trình huấn luyện thay đổi theo thời gian, trải qua các giai đoạn thích ứng, ổn định, tăng cao và suy giảm Việc sử dụng hợp lý các phương tiện giáo dục thể chất kết hợp với nghỉ ngơi thư giãn sẽ nâng cao khả năng làm việc Tất cả hoạt động vận động đều chịu sự điều khiển của hệ thần kinh và thể dịch, trong đó hệ thần kinh đóng vai trò chủ đạo.
Huấn luyện thể thao cho vận động viên cần được thực hiện một cách hợp lý nhằm tạo ra những biến đổi tích cực về chức năng cơ thể, từ đó phát triển thể lực toàn diện và cải thiện các chức năng tâm – sinh lý Việc này không chỉ giúp nâng cao năng lực hoạt động của vận động viên mà còn đảm bảo cải thiện thành tích thi đấu.
Chạy 100m là bài tập thể dục đòi hỏi công suất tối đa, yêu cầu cơ bắp phải tạo ra lực lớn và thực hiện động tác với tần số cao Do đó, để thực hiện tốt bài tập này, cơ bắp cần có sức mạnh và độ linh hoạt cao.
Khi hoạt động với công suất tối đa, tần số co bóp của tim có thể đạt từ 180 đến 200 lần mỗi phút Đồng thời, huyết áp tối đa tăng lên đến 180 – 200 mmHg, trong khi huyết áp tối thiểu có thể tăng thêm từ 5 đến 15 mmHg hoặc giữ nguyên.
Trong hoạt động công suất tối đa, tần số và độ sâu hô hấp thường không tăng do thời gian hoạt động ngắn Tuy nhiên, các thông số hô hấp, bao gồm cả khả năng hấp thụ oxy, sẽ tăng lên sau khi ngừng hoạt động.
Tổng nhu cầu oxy trong hoạt động công suất tối đa không lớn, nhưng nhu cầu oxy trong một đơn vị thời gian lại rất cao, với nợ dưỡng chiếm khoảng 90-100% Năng lượng cho hoạt động này chủ yếu được cung cấp qua con đường yếm khí không có oxy, chiếm từ 90-100% tổng năng lượng Hệ phosphagen đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp năng lượng này.
