CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ DỊCH VỤ THANH TOÁN BẰNG PHƯƠNG THỨC QUÉT MÃ QR
Tổng quan về dịch vụ thanh toán bằng phương thức quét mã QR
1.1.1 Khái niệm về mã QR
Mã QR, hay mã ma trận, được phát triển bởi Denso Wave (Nhật Bản) vào năm 1994, là viết tắt của Quick Response, nghĩa là "phản hồi nhanh", cho phép giải mã nhanh chóng Đây là loại mã vạch hai chiều có thể được quét bằng máy đọc mã vạch hoặc smartphone có ứng dụng chuyên dụng để chụp ảnh và quét mã.
Mã QR là một hình vuông trắng chứa các ô vuông màu đen được sắp xếp ngẫu nhiên, dùng để mã hóa dữ liệu trực tuyến Nó có thể lưu trữ nhiều thông tin như liên kết trang web, hình ảnh, chi tiết sản phẩm và quảng cáo.
Mã QR và mã vạch truyền thống khác nhau chủ yếu ở lượng dữ liệu mà chúng có thể lưu trữ Trong khi mã vạch truyền thống chỉ chứa được 20 chữ số với các đường vạch thẳng một chiều, mã QR hai chiều có khả năng lưu giữ hàng ngàn ký tự Điều này cho phép mã QR cung cấp nhiều thông tin hơn và tính năng dễ sử dụng của nó mang lại lợi ích lớn cho người dùng trong nhiều lĩnh vực khác nhau.
Mã QR có khả năng đọc được từ cả hai chiều, bao gồm cả ngang và dọc, và có thể quét từ bất kỳ hướng nào mà không bị ảnh hưởng bởi chất liệu hay nền sử dụng.
1.1.2 Vai trò của việc thanh toán bằng mã QR
Trong những năm gần đây, thanh toán di động và xu hướng "không tiền mặt" đã bùng nổ tại Việt Nam Với gần 70% dân số sử dụng thiết bị di động và hơn 50% dân số truy cập Internet, nhu cầu mua sắm trực tuyến trên thiết bị di động đang tăng nhanh, đặc biệt trong nhóm khách hàng trẻ, có kiến thức và yêu thích trải nghiệm mới.
Thanh toán bằng mã QR mang lại sự nhanh chóng, thuận tiện và an toàn hơn so với các phương thức thanh toán truyền thống Một trong những ưu điểm nổi bật của hình thức này là khả năng bảo vệ thông tin người dùng thông qua hai lớp bảo mật: mật khẩu khi đăng nhập vào ứng dụng ngân hàng và mã OTP xác nhận giao dịch Ngoài ra, thanh toán bằng mã QR còn giúp người dùng tiết kiệm thời gian bằng cách loại bỏ các bước tải ứng dụng hay liên kết tài khoản ngân hàng, chỉ cần quét mã để thực hiện giao dịch.
QR code đã được tích hợp sẵn trong ứng dụng di động của ngân hàng và ví điện tử, cho phép khách hàng thanh toán nhanh chóng chỉ bằng cách quét mã QR của các đơn vị chấp nhận thanh toán Quy trình này hoàn tất chỉ trong vài giây sau khi xác thực giao dịch, mang lại sự đơn giản và tiện lợi Thanh toán qua mã QR giúp người tiêu dùng không cần sử dụng tiền mặt hay thẻ ngân hàng, giảm thiểu rủi ro lừa đảo, tham nhũng và mất cắp thông tin cá nhân khi giao dịch.
Các doanh nghiệp cung cấp hàng hóa và dịch vụ hiện nay có thể dễ dàng áp dụng phương thức thanh toán bằng QR, giúp mở rộng khả năng phục vụ khách hàng tại các chuỗi cửa hàng và website thương mại điện tử Phương thức này không chỉ triển khai nhanh chóng mà còn tiết kiệm công nghệ và chi phí, mang lại hiệu quả cao cho doanh nghiệp.
1.1.3 Đặc điểm nhận dạng mã QR trên thị trường trong và ngoài nước
Mã QR bao gồm nhiều ô vuông, trong đó có ba ô vuông lớn ở ba góc dùng để cảm biến hình ảnh định vị, trong khi các ô còn lại chứa thông tin về định dạng, phiên bản, dữ liệu và mã sửa lỗi.
Mã vạch chủ yếu là một chiều, trong khi mã QR là hai chiều, mang lại nhiều lợi ích vượt trội hơn Mã QR có khả năng lưu trữ hàng ngàn ký tự số và chữ, và có thể được quét từ bất kỳ hướng nào, tạo sự thuận tiện trong việc sử dụng.
Mã QR chứa nhiều dữ liệu sẽ có nhiều ô vuông hơn, và số lượng ô vuông tăng khi mức độ sửa lỗi cao Để tạo ra mã QR đẹp hơn, cần giảm dung lượng lưu trữ.
Hệ thống mã vạch 2 chiều (mã QR) bắt đầu với phiên bản đầu tiên có kích thước 21 x 21 module, lưu trữ 4 ký tự dữ liệu Phiên bản lớn nhất hiện nay là 40, với kích thước 177 x 177 module, có khả năng lưu trữ lên đến 1.264 ký tự ASCII hoặc 7.089 chữ số Thông tin trong mã QR được mã hóa bằng nhiều phương pháp khác nhau, cho phép sử dụng nhiều loại mã hóa trong cùng một mã QR.
Số (10 bit trên 3 chữ số)
Số hoặc chữ (11 bit trên 2 kí tự, không lưu trữ chữ cái không viết hoa)
Byte (8 bit mỗi kí tự)
Kanji (13 bit mỗi kí tự)
Một vài chế độ khác như FNC1
Ngoài mã QR truyền thống, hiện nay còn có các phiên bản mới với kích thước khác nhau, bao gồm MicroQR (11 x 11 module, chứa tối đa 25 ký tự số), iQR Code (có khả năng chứa 80% dữ liệu trên cùng một diện tích so với mã QR chuẩn), FrameQR (cho phép tích hợp hình ảnh vào mã QR) và AQRC (lưu trữ dữ liệu chung và riêng, với dữ liệu riêng chỉ có thể truy cập bằng một số công cụ quét nhất định).
(Hình 1: Các hình ảnh nhận dạng các mã QR trên thị trường)
1.1.4 Phân loại các mã QR a) Mã QR tĩnh
Mã QR tĩnh lưu trữ dữ liệu dưới dạng văn bản và dẫn trực tiếp đến trang web mà không thông qua liên kết thứ cấp Điều này có nghĩa là mã QR tĩnh chỉ chứa thông tin một chiều, cố định và không thể thay đổi Để cập nhật hoặc thay đổi thông tin, người dùng cần tạo một mã QR tĩnh mới.
Doanh nghiệp sử dụng mã QR tĩnh để cung cấp thông tin thanh toán cho khách hàng tại cửa hàng và chuỗi cửa hàng Khách hàng chỉ cần chọn sản phẩm và sử dụng ứng dụng điện thoại quét mã QR để thanh toán Hình thức thanh toán này đang ngày càng phổ biến tại các chuỗi cửa hàng cà phê, cửa hàng quốc áo, nhà hàng, taxi, và siêu thị.
Các yếu tố ảnh hưởng đến thanh toán bằng mã QR
1.2.1 Các đối tượng doanh nghiệp triển khai và sử dụng
Theo các Ngân hàng, hiện nay, mạng lưới điểm chấp nhận thanh toán qua mã QR chỉ chiếm 10% tổng phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt, nhưng tỷ lệ này đang tăng lên So với các kênh thanh toán khác như Internet Banking hay thẻ trên POS, quét mã QR có ưu thế vượt trội nhờ tính dễ triển khai, phù hợp với mọi đối tượng khách hàng và đa dạng ngành nghề kinh doanh.
Các đối tượng doanh nghiệp triển khai và sử dụng phương thức thanh toán bằng mã QR bao gồm như sau:
- Các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ tài chính
- Các doanh nghiệp thu hộ điện, nước, ga
- Các doanh nghiệp trong lĩnh vực trường học, bệnh viện
Các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực vận tải hành khách, bao gồm cả đường bộ và đường hàng không, cũng như vận tải hàng hóa, cung cấp dịch vụ lưu trữ, giao hàng tận nơi và chuyển phát nhanh.
- Các doanh nghiệp trong lĩnh vực dịch vụ ăn uống, giải trí, du lịch, khách sạn, điện máy, văn phòng phẩm
- Các doanh nghiệp trong lĩnh vực viễn thông, truyền hình cáp
1.2.2 Sự sẵn sàng của khách hàng
Ngày nay, khách hàng có nhiều lựa chọn ngân hàng để mở thẻ hoặc tài khoản, cũng như tải ứng dụng thanh toán mà không cần đến quầy giao dịch Trung bình, mỗi khách hàng sở hữu ít nhất 3 thẻ từ các ngân hàng khác nhau Việc chuyển tiền giữa các tài khoản và ứng dụng trở nên dễ dàng, giúp khách hàng mua sắm và thanh toán mọi lúc, mọi nơi Đặc biệt, thanh toán nhanh chóng và an toàn thông qua ứng dụng quét mã QR trên điện thoại là một lợi ích lớn cho người dùng.
Theo báo cáo của Appota, Việt Nam có tỷ lệ sở hữu điện thoại thông minh cao, với 72% người từ 18-35 tuổi sử dụng thiết bị này để truy cập các trang thương mại điện tử Mặc dù 53% người dùng thực hiện giao dịch mua hàng trực tuyến, nhưng đến 88% vẫn chọn thanh toán bằng tiền mặt Nguyên nhân chính là do lo ngại về an toàn khi thanh toán và việc thiếu tài khoản ngân hàng hoặc ví điện tử.
Phương thức thanh toán bằng mã QR đã giúp người tiêu dùng an tâm hơn trong các giao dịch mua sắm nhờ vào tính năng xác nhận OTP qua số điện thoại cá nhân, đảm bảo an toàn tuyệt đối Để khuyến khích việc sử dụng hình thức thanh toán này, các doanh nghiệp không ngừng triển khai các chương trình khuyến mãi và ưu đãi hấp dẫn, từ đó tạo thói quen thanh toán điện tử và gia tăng doanh thu.
1.2.3 Năng lực cạnh tranh của công ty cung cấp dịch vụ thanh toán bằng phương thức quét mã QR
Năng lực cạnh tranh của công ty cung cấp dịch vụ thanh toán bằng mã QR bao gồm các khả năng và năng lực cần thiết để duy trì vị trí lâu dài trên thị trường Để tồn tại trong môi trường cạnh tranh, các công ty này cần chiếm lĩnh những thị phần nhất định, điều này là yếu tố then chốt để đảm bảo sự sống còn của doanh nghiệp.
Hiện nay, có nhiều quan niệm khác nhau về khả năng cạnh tranh của các công ty cung cấp dịch vụ thanh toán bằng mã QR Cạnh tranh giữa các doanh nghiệp chủ yếu xoay quanh việc gia tăng số lượng đơn vị chấp nhận thanh toán và chiếm lĩnh thị phần từ các ngân hàng có khả năng quét mã QR Tuy nhiên, bản chất của sự cạnh tranh này nằm ở việc thu hút khách hàng của các ngân hàng và đơn vị chấp nhận thanh toán lựa chọn sử dụng mã QR do doanh nghiệp cung cấp thay vì của đối thủ.
Ngoài ra, năng lực cạnh tranh của công ty cung cấp dịch vụ thanh toán bằng mã
Mã QR không chỉ thể hiện sức mạnh và lợi ích của doanh nghiệp so với đối thủ trong ngành, mà còn giúp thỏa mãn tốt hơn các yêu cầu của khách hàng, từ đó gia tăng lợi nhuận Để đánh giá năng lực cạnh tranh, doanh nghiệp cần xem xét các yếu tố nội tại như công nghệ, tài chính, nhân lực và tổ chức quản trị, đồng thời so sánh với các đối thủ trong cùng lĩnh vực Việc áp dụng phương thức thanh toán bằng mã QR cho phép khách hàng thanh toán qua tài khoản, thẻ nội địa và thẻ quốc tế, không chỉ trong nước mà còn ở thị trường quốc tế Điều này giúp doanh nghiệp đáp ứng tốt hơn nhu cầu của khách hàng mục tiêu và thu hút khách hàng từ các đối thủ cạnh tranh.
Để triển khai phương thức thanh toán bằng mã QR, các ngân hàng và công ty trung gian thanh toán cần đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ, nắm bắt nhu cầu khách hàng và tuân thủ các quy định của Ngân hàng Nhà nước về an toàn và bảo mật Ngoài ra, họ cũng cần xây dựng chính sách phí hợp lý cho doanh nghiệp thương mại điện tử và khách hàng sử dụng dịch vụ Những ngân hàng và công ty trung gian thanh toán liên kết với nhiều doanh nghiệp thương mại điện tử và chấp nhận thanh toán qua mã QR sẽ thu hút được nhiều khách hàng Để thực hiện điều này, các tổ chức cung cấp dịch vụ cần nâng cấp hạ tầng công nghệ và đảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn như PCI DSS hoặc tiêu chuẩn thanh toán mã QR của EMVCo tại Việt Nam.
Trong lĩnh vực trung gian thanh toán, sự khác biệt về công nghệ giữa các tổ chức không lớn, nhưng chỉ những tổ chức có vốn mạnh mới có thể tồn tại Các doanh nghiệp cần có kinh nghiệm lâu dài trong ngành thanh toán và đầu tư lớn để khuyến khích người dùng, tạo thói quen sử dụng dịch vụ Cạnh tranh trong lĩnh vực này đang ngày càng khốc liệt, đòi hỏi nhà đầu tư không chỉ phải có nguồn vốn dồi dào mà còn cần hiểu biết về công nghệ và khả năng chấp nhận rủi ro cao.
1.2.4 Khả năng cạnh tranh của dịch vụ thanh toán bằng mã QR
Môi trường kinh doanh, đặc biệt trong ngành công nghệ, đang thay đổi nhanh chóng và ngày càng tối ưu hóa Sự gia tăng đối thủ cạnh tranh tạo ra nhiều cơ hội mới, buộc doanh nghiệp phải chuẩn bị sẵn sàng để đối phó và nâng cao chất lượng dịch vụ cùng với chăm sóc khách hàng Doanh nghiệp mới gia nhập thị trường thường mang đến công nghệ, cách tiếp cận và sự đổi mới trong sản phẩm, dịch vụ Nếu không cải tiến, sản phẩm và dịch vụ hiện tại sẽ trở nên kém hấp dẫn hơn trước sự cạnh tranh này.
Khả năng cạnh tranh trong dịch vụ thanh toán qua mã QR phụ thuộc vào đầu tư công nghệ, kiến thức ngành, đối tác liên kết, thị phần, và chăm sóc khách hàng Đầu tư vào trang thiết bị và công nghệ bảo mật là ưu tiên hàng đầu trong cung cấp giải pháp thanh toán bằng mã QR Việc nhận diện các đối thủ tiềm năng trong ngành cũng rất quan trọng, vì họ có thể ảnh hưởng đến thị phần của các doanh nghiệp hiện tại.
Các doanh nghiệp đang cạnh tranh khốc liệt trong việc triển khai thanh toán qua mã QR để tạo lợi thế cạnh tranh Họ thường tập trung vào đối tượng khách hàng trẻ, đặc biệt là giới văn phòng có ít thời gian, những người ưa chuộng mua sắm trực tuyến và sử dụng điện thoại thông minh Nhóm khách hàng này có khả năng thích ứng nhanh với công nghệ, điều này khiến họ trở thành mục tiêu chính trong các chiến lược kinh doanh.
Doanh nghiệp cần xây dựng hệ thống nhận diện thương hiệu để tạo sự khác biệt và dễ dàng nhận biết trong tâm trí khách hàng Hệ thống này giúp sản phẩm và dịch vụ của doanh nghiệp nổi bật giữa hàng ngàn lựa chọn khác, từ đó góp phần vào sự thành công Nhận diện thương hiệu không chỉ mang lại cảm nhận lý tính về chất lượng và mẫu mã, mà còn gợi lên cảm xúc như sự chuyên nghiệp và đẳng cấp, khơi dậy tâm lý mong muốn sở hữu sản phẩm.
Hệ thống nhận diện thương hiệu mạnh mẽ không chỉ nâng cao giá trị thương hiệu mà còn gia tăng nhận thức, hiểu biết và lòng trung thành của khách hàng Nhận diện thương hiệu bao gồm tất cả những gì người tiêu dùng cảm nhận về thương hiệu trong cuộc sống hàng ngày, từ logo, khẩu hiệu, màu sắc đến hình ảnh quảng cáo và các vật phẩm truyền thông như tờ rơi, poster, catalog, áo, mũ Những yếu tố này đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển bền vững giá trị thương hiệu.
Khu vực hóa, toàn cầu hóa đã, đang và sẽ là một xu hướng tất yếu mà mọi doanh nghiệp, mọi ngành, mọi chính phủ phải tính đến
Lợi ích và mức độ rủi ro đối với phương thức thanh toán bằng mã QR
Thanh toán bằng mã QR mang lại nhiều lợi ích cho khách hàng, người bán và ngân hàng Đối với khách hàng, việc không cần mang theo tiền mặt hay thẻ ngân hàng giúp bảo mật thông tin cá nhân và tăng tính thuận tiện khi thanh toán Người bán tiết kiệm chi phí đầu tư cho thiết bị thanh toán vật lý như máy POS và quản lý thu chi dễ dàng hơn với mã QR cho từng điểm kinh doanh Ngân hàng cũng giảm được chi phí đầu tư cho ATM, từ đó tối ưu hóa hoạt động tài chính.
POS đã nâng cao khả năng mở rộng mạng lưới khách hàng sử dụng dịch vụ thanh toán, đồng thời gia tăng số lượng khách hàng đăng ký và thực hiện giao dịch qua ứng dụng Mobile Banking của ngân hàng.
Mặc dù phương thức thanh toán bằng mã QR mang lại nhiều tiện lợi, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro, đặc biệt là về an toàn hệ thống và bảo mật thông tin Các mối đe dọa từ tội phạm công nghệ cao, virus mã độc, cũng như nguy cơ rò rỉ thông tin và dữ liệu khách hàng đều cần được chú ý Ngoài ra, giao dịch gian lận và lừa đảo trực tuyến cũng là những vấn đề nghiêm trọng mà người dùng cần cảnh giác khi sử dụng hình thức thanh toán này.
Kinh nghiệm triển khai dịch vụ thanh toán bằng mã QR ở một số quốc
Xu hướng thanh toán không dùng tiền mặt đang ngày càng trở nên phổ biến tại Trung Quốc, với hơn 1 tỷ người sử dụng mã QR hàng ngày tính đến cuối năm 2018 Dịch vụ này đã trở nên quen thuộc đến mức cả người cao tuổi cũng có thể mua sắm qua điện thoại di động Từ việc đặt lịch hẹn khám bác sĩ, giữ chỗ nhà hàng cho đến mua vé xem phim, cư dân Bắc Kinh và các thành phố lớn khác đều dễ dàng thanh toán bằng cách quét mã QR qua ứng dụng Mã QR được tạo ra từ phần mềm tạo mã vạch sản phẩm, được sử dụng rộng rãi bởi các nhà bán lẻ lớn, thị trường đường phố, thậm chí cả người ăn xin và công nhân.
WeChat Pay của Tencent và Alipay của Alibaba là hai ứng dụng thanh toán di động hàng đầu tại Trung Quốc, với WeChat Pay có 900 triệu người dùng và Alipay hơn 500 triệu người dùng Các ứng dụng này cho phép thanh toán cho hầu hết các hoạt động xã hội như ăn uống, mua sắm và du lịch thông qua việc quét mã QR Trong suốt 15 năm qua, thị trường thanh toán di động tại Trung Quốc đã đạt giá trị lên tới 16 nghìn tỷ USD, chủ yếu do sự thống trị của Tencent và Alibaba, trong khi thị trường Mỹ chỉ đạt 112 tỷ USD vào năm 2016.
Cuối năm 2017, Ví điện tử WeChat Pay của Trung Quốc đã chính thức kết nối thanh toán tại Việt Nam thông qua hợp tác với VIMO, cho phép du khách Trung Quốc thanh toán mua sắm tại các cửa hàng Khi thanh toán, người bán nhập thông tin đơn hàng và số tiền bằng đồng Việt Nam trên ứng dụng VIMO để tạo mã QR Du khách sử dụng WeChat Pay quét mã để hoàn tất giao dịch không tiền mặt, và cửa hàng nhận tiền vào tài khoản ngân hàng tại Việt Nam trong tối đa 2 ngày làm việc Tuy nhiên, việc này cũng mang lại rủi ro cho dịch vụ tài chính tại Việt Nam, khi dòng tiền đi thẳng về Trung Quốc mà không có sự kiểm soát của Ngân hàng Việt Nam.
1.4.2 Kinh nghiệm triển khai tại Ấn Độ Ấn Độ hiện tại có tới 300 triệu người dùng thiết bị di động và cứ mỗi tháng, con số này sẽ tăng thêm 20 triệu Các công ty trong nước và nước ngoài sớm nhận ra hình thức thanh toán thông qua mã QR sẽ là giải pháp lý tưởng nhất để phát triển thanh toán di động tại đất nước này mà không phải tốn quá nhiều chi phí hạ tầng Các ví điện tử bắt đầu mọc lên, nổi bật là Paytm, mRuppee, cạnh tranh với ứng dụng của các tổ chức quốc tế là mVisa và Masterpass, hay ứng dụng do tổ chức thanh toán trong nước ban hành là RuPay
Chính phủ Ấn Độ đã yêu cầu các mạng lưới thanh toán kỹ thuật số như RuPay, MasterCard và Visa phát triển công nghệ mã QR để hỗ trợ các thương gia chuyển đổi từ giao dịch tiền mặt sang thanh toán điện tử Việc này cho phép các thương gia dễ dàng hiển thị mã QR, tạo điều kiện thuận lợi cho khách hàng trong việc thanh toán.
Khách hàng có thể quét mã QR tại quầy tính tiền bằng điện thoại di động và thực hiện thanh toán dễ dàng thông qua các ứng dụng của RuPay, Mastercard hoặc Visa.
Chính phủ Ấn Độ đã hợp tác với các tổ chức thanh toán lớn như NPCI, Visa, MasterCard và American Express để phát triển mã Bharat QR, một chuẩn QR dựa trên quy định của ngân hàng Trung Ương Ấn Độ Mã Bharat QR cho phép các doanh nghiệp chỉ cần sử dụng một loại mã QR duy nhất, giúp khách hàng dễ dàng thanh toán mà không cần lo lắng về sự tương thích của thẻ hoặc ứng dụng Đây là bước tiến quan trọng trong việc thúc đẩy thanh toán di động tại Ấn Độ, quốc gia đông dân thứ hai thế giới.
Ấn Độ đã dẫn đầu trong việc đồng bộ hóa thị trường thanh toán di động với một chuẩn mã QR chung, và đây là hướng đi hợp lý cho Việt Nam khi thị trường đang tiếp nhận nhiều giải pháp thanh toán bằng mã QR.
1.4.3 Kinh nghiệm triển khai tại Hàn Quốc
Siêu thị Home Plus thuộc Tập đoàn Tesco tại Hàn Quốc đã sáng tạo ra một cửa hàng ảo tại đường hầm tàu điện ngầm, cho phép người đi làm chọn mua thực phẩm trên một bức tường ảo Công nghệ này đã thay đổi hoàn toàn cách thức mua sắm của người tiêu dùng Với mục tiêu giành vị trí thứ hai trên thị trường bán lẻ Hàn Quốc, Tesco đã triển khai một chiến dịch quảng cáo sáng tạo nhằm khuyến khích người tiêu dùng sử dụng dịch vụ mua sắm trực tuyến của mình.
Home Plus đã triển khai cài đặt các siêu thị nhỏ bên trong các ga tàu điện ngầm, nhưng không phải là cửa hàng thực tế Thay vào đó, họ hiển thị hình ảnh các sản phẩm từ cửa hàng tạp hóa tại những khu vực mà người đi bộ thường chờ tàu Khách hàng chỉ cần quét mã QR trên điện thoại thông minh để thêm sản phẩm vào giỏ hàng ảo, và siêu thị sẽ đóng gói và giao hàng tận nhà khi họ trở về Đây là một hình thức thanh toán đang thu hút sự chú ý của các đơn vị cung cấp hàng hóa tại hệ thống siêu thị và nhà hàng thức ăn nhanh.
Trong những năm gần đây, dịch vụ tài chính ngày càng chuyển mình sang nền tảng di động, bao gồm điện thoại thông minh và máy tính bảng Cuộc sống hiện đại yêu cầu chúng ta thường xuyên tương tác với tiền, từ việc thanh toán hóa đơn, mua sắm đến di chuyển hàng ngày Để khuyến khích người dùng điện thoại chi tiêu nhanh chóng, an toàn và hiệu quả cho các hoạt động hàng ngày mà không cần mang theo nhiều thẻ, các giải pháp thanh toán di động đang trở thành xu hướng tất yếu.
Trong 10 năm qua, thiết bị di động đã trở thành một phần không thể thiếu trong lĩnh vực dịch vụ tài chính, cả ở các quốc gia phát triển lẫn đang phát triển Sức mạnh của các thiết bị thông minh cho phép người dùng quản lý tiền cá nhân một cách tiện lợi mọi lúc, mọi nơi, cùng với nhiều dịch vụ gia tăng Vai trò của thiết bị di động đã hoàn thiện và trở thành xu thế chủ đạo trong ngành bán lẻ thời công nghệ.
Thiết bị thông minh đang cách mạng hóa cách chúng ta tiếp cận dịch vụ thanh toán ngân hàng và lĩnh vực cung cấp dịch vụ trung gian thanh toán.
Thiết bị thông minh ngày nay có khả năng thích ứng với mọi hoàn cảnh, cho phép người tiêu dùng sử dụng trong việc mua sắm và thanh toán ở bất cứ đâu Phần lớn người tiêu dùng không chỉ chấp nhận sự thay đổi về công nghệ di động và thanh toán di động, mà còn hướng tới việc áp dụng chúng một cách nhanh chóng và an toàn mỗi khi có cơ hội.
Nghiên cứu hành vi người tiêu dùng cho thấy nhiều quốc gia đã áp dụng phương thức thanh toán bằng mã QR trên thiết bị di động Thay vì sử dụng tiền mặt, thẻ ATM hay thẻ tín dụng, người tiêu dùng giờ đây có thể thanh toán hóa đơn hàng hóa và dịch vụ mọi lúc, mọi nơi chỉ với điện thoại có ứng dụng hỗ trợ thanh toán mã QR.
Kết luận
Dịch vụ thanh toán qua mã QR là phương thức nhanh, an toàn và bảo mật, đặc biệt phù hợp với người dùng trẻ yêu thích trải nghiệm thanh toán phi tiền mặt trên smartphone Chỉ cần thực hiện 4 bước đơn giản: mở ứng dụng, quét mã QR, nhập số tiền, xác nhận thanh toán, người dùng sẽ ngay lập tức nhận được kết quả giao dịch thành công.
Định hướng của Thủ tướng chính phủ trong việc thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt sẽ tạo ra bước ngoặt quan trọng cho thị trường thanh toán qua mã QR Các công ty trung gian thanh toán và ngân hàng sẽ có cơ hội hợp tác và mở rộng thị trường chấp nhận phương thức này Thói quen sử dụng mã QR của khách hàng sẽ dần hình thành nhờ vào tính tiện lợi, nhanh chóng, an toàn và bảo mật Người bán sẽ có thêm lựa chọn thanh toán, giúp phục vụ đa dạng khách hàng và giảm thiểu rủi ro mất tiền khi thu chi bằng tiền mặt.
THỰC TRẠNG TRIỂN KHAI DỊCH VỤ THANH TOÁN BẰNG PHƯƠNG THỨC QUÉT MÃ VNPAY-QR
Tổng quan về công ty cung cấp dịch vụ thanh toán bằng phương thức quét mã VNPAY-QR
quét mã VNPAY-QR a) Giới thiệu chung về Công ty VNPAY
Tên giao dịch tiếng Việt:
CÔNG TY CỔ PHẦN GIẢI PHÁP THANH TOÁN VIỆT NAM – VNPAY Tên giao dịch tiếng Anh:
Công ty Cổ phần Giải pháp Thanh toán Việt Nam có trụ sở chính tại Tầng 8, Số 22, Phố Láng Hạ, Phường Láng Hạ, Quận Đống Đa, Thành phố Hà Nội Để biết thêm thông tin, quý khách có thể liên hệ qua điện thoại: (+84) 24 3776 4668 hoặc fax: (+84) 24 3776 4666.
Văn phòng đại diện miền Nam: Tòa nhà Central Park, 117 Nguyễn Du,
Phường Bến Thành, Quận 1, Tp HCM Điện thoại: (+84) 28 6292 4666 Fax: (+ 84) 28 6258 6456
VNPAY có vốn điều lệ lên tới 150 tỷ đồng, với nguồn vốn đầu tư cho cơ sở vật chất và hoạt động kinh doanh được huy động từ các cổ đông của công ty.
Công ty Cổ phần Giải pháp Thanh toán Việt Nam – VNPAY chính thức thành lập vào ngày 7 tháng 3 năm 2007 theo giấy đăng ký kinh doanh số 0102182292 do
Sở Kế hoạch Đầu tư Thành phố Hà Nội cấp
Vào ngày 02/10/2015, VNPAY chính thức nhận Giấy phép hoạt động cung ứng dịch vụ Trung gian thanh toán (TGTT) số 15/GP-NHNN từ Ngân hàng Nhà nước Giấy phép này cho phép VNPAY cung cấp các dịch vụ như cổng thanh toán điện tử, hỗ trợ thu hộ, chi hộ, chuyển tiền điện tử và dịch vụ ví điện tử.
VNPAY đặt mục tiêu trở thành đơn vị hàng đầu trong cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán, chủ động áp dụng công nghệ CMCN 4.0 để hiện đại hóa hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam trong giai đoạn 2016-2020.
VNPAY, với lĩnh vực kinh doanh cốt lõi là Tài chính – Ngân hàng và Công nghệ thông tin – Viễn thông, cung cấp dịch vụ cho hơn 40 ngân hàng, 5 công ty viễn thông, 5 Tổng công ty điện lực, các công ty cấp nước, trường học và hơn 20.000 doanh nghiệp tại Việt Nam Công ty mang đến nhiều giải pháp thanh toán tiện lợi như ứng dụng Mobile Banking, cổng thanh toán VNPAY-QR, mua sắm trực tuyến qua VnShop, website thanh toán hóa đơn và mua hàng Vban.vn, tổng đài bán vé máy bay VnTicket, nạp tiền điện thoại VnTopup, SMS Banking, thanh toán hóa đơn VnPayBill, ví điện tử VnMart và sim đa năng.
VNPAY là đối tác cung cấp giải pháp thanh toán uy tín và tin cậy cho hàng ngàn doanh nghiệp tại Việt Nam, bao gồm các tập đoàn lớn như Vietnam Airlines, Vietjet Air, và Red Sun Với hơn 30,000 doanh nghiệp hợp tác, VNPAY mang đến nhiều giải pháp thanh toán hiện đại và đa dạng, nhằm tối ưu hóa lợi ích cho khách hàng.
VNPAY đã vinh dự nhận nhiều danh hiệu cao quý, cúp, bằng khen và giấy chứng nhận từ các tổ chức kinh tế - xã hội uy tín trong và ngoài nước, khẳng định vị thế và chất lượng dịch vụ của mình.
10 Doanh nghiệp CNTT 4.0”, Top “50 Doanh nghiệp CNTT hàng đầu Việt Nam”,
Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam vừa xác lập kỷ lục với "Cổng thanh toán đầu tiên tích hợp giải pháp thanh toán bằng mã QR trên ứng dụng Mobile Banking" Sự kiện này đánh dấu bước tiến quan trọng trong lĩnh vực thanh toán điện tử và được cấp Giấy phép hoạt động cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán Đây là niềm tự hào không chỉ của ngành ngân hàng mà còn của thương hiệu Việt Nam.
“Thương hiệu phát triển bền vững, Sản phẩm chất lượng cao Việt Nam”, “Chứng nhận Doanh nghiệp phát triển bền vững - Sustainable Development Business”,
"Thương hiệu nổi tiếng ASEAN", "Top 100 Nhãn hiệu nổi tiếng Việt Nam", “Sản phẩm, dịch vụ Việt Nam được tin dùng",… b) Mô hình tổ chức
Ban Tổng giám đốc Ban thư ký, trợ lý
Khối kỹ thuật Khối khách hàng doanh nghiệp
Khối kinh doanh miền Bắc
Các phòng ban chức năng
Văn phòng đại diện phía Nam
Phòng kinh doanh khu vực phía Nam
Phát t riển ứng dụng di động
Dịch vụ gi á trị gi a tăng
Vận hành quản trị cơ sở dữ li ệu
Quản trị an ninh hệ thống
Ban ISO và quản lý tuân thủ
Phòng Khách hàng nhỏ lẻ mi ền Bắc
Phòng Khách hàng chuỗi mi ền Bắc
Phòng Khách hàng đặc thù
Phòng Khách hàng nhỏ lẻ mi ền Nam
Phòng Phát t riển dịch vụ
Phòng Dịch vụ viễn thông
Phòng Chăm sóc khách hàng
Phòng Quản lý rủi ro
Phòng Dịch vụ cổng thanh t oán
Phòng Khách hàng chuỗi mi ền Nam
(Hình 2: Sơ đồ tổ chức công ty VNPAY)
VNPAY hiện có hơn 700 cán bộ tham gia triển khai và vận hành hệ thống dịch vụ trung gian thanh toán, trong đó 5% có trình độ trên đại học, 73% có trình độ đại học và 22% có trình độ cao đẳng/trung học chuyên nghiệp Nhiều cán bộ sở hữu chứng chỉ quốc tế chuyên sâu về Công nghệ thông tin và thanh toán, với nhiều cán bộ chủ chốt có trên 10 năm kinh nghiệm trong việc triển khai các dự án lớn cho các ngân hàng tại Việt Nam.
Hơn 12 năm xây dựng và phát triển, VNPAY không ngừng mở rộng, nâng cấp các sản phẩm, dịch vụ kinh doanh, tạo nên hệ sinh thái thanh toán không dùng tiền mặt thuận tiện và rộng khắp nhằm đáp ứng tối đa nhu cầu của khách hàng và thị trường Hiện nay, VNPAY tập trung hoạt động trong các lĩnh vực sau:
- Dịch vụ trung gian thanh toán;
- Dịch vụ phân phối mã thẻ viễn thông, thẻ cào, vé máy bay, tàu xe, bảo hiểm
- Dịch vụ thanh toán hóa đơn, tiền mua/ sử dụng hàng hóa, dịch vụ
- Dịch vụ thương mại điện tử
- Dịch vụ sản xuất, kinh doanh phần mềm, phần cứng và các thiết bị viễn thông và thiết bị ngân hàng
- Dịch vụ cung cấp, bảo trì các thiết bị liên quan đến thanh toán.
Sự ra đời và phát triển của dịch vụ thanh toán bằng phương thức quét mã QR tại Việt Nam
mã QR tại Việt Nam
Mã QR, hay còn gọi là mã vạch hai chiều, được phát triển bởi công ty Denso Wave (Nhật Bản) vào năm 1994 với mục tiêu giải mã ma trận nhanh chóng Ban đầu, mã QR chủ yếu được sử dụng trong quản lý kiểm kê ở nhiều ngành nghề, phổ biến nhất tại Nhật Bản và Trung Quốc Tại Việt Nam, mã QR bắt đầu được biết đến từ năm 2013, khi người dùng smartphone tải ứng dụng quét mã để truy cập thông tin từ các ấn phẩm quảng cáo Một mã QR có thể chứa nhiều loại thông tin như địa chỉ web, thông tin liên hệ, mã giảm giá, tin nhắn SMS, nội dung văn bản, thời gian sự kiện, và thông tin định vị.
Mã QR hiện diện rộng rãi trong cuộc sống, từ các tòa nhà lớn đến danh thiếp và thiệp mời sự kiện công nghệ Chúng được ưa chuộng trong marketing và quảng cáo, xuất hiện trên các ấn phẩm như tạp chí, băng ghế công viên, xe buýt, và bao bì sản phẩm Doanh nghiệp có thể liên kết website của mình qua danh thiếp hoặc tờ rơi, và mã QR cũng giúp chỉ dẫn đến Google Maps Trong các hội thảo hay triển lãm, việc quét mã QR do ban tổ chức cung cấp giúp người tham dự truy cập video hoặc audio giới thiệu chi tiết về sự kiện.
Hệ thống mã QR, được Denso Wave phát minh vào năm 1994, ban đầu nhằm theo dõi xe cộ trong sản xuất với khả năng quét nhanh chóng Mặc dù ứng dụng ban đầu chủ yếu phục vụ tra cứu thông tin và quảng cáo, mã QR hiện nay đã trở thành công cụ tiện lợi cho người dùng điện thoại di động, đặc biệt trong thanh toán điện tử Tại Trung Quốc, thanh toán qua mã QR đã trở thành phổ biến, và hình thức này đang được mở rộng và phát triển tại nhiều quốc gia, bao gồm cả Việt Nam.
Hội nhập với xu hướng thanh toán mới qua mã QR từ Nhật Bản và Trung Quốc, các doanh nghiệp tại Việt Nam đã tích hợp công nghệ thanh toán điện tử với mã QR, không chỉ để cung cấp thông tin doanh nghiệp như trước đây Giờ đây, người dùng có thể dễ dàng mua sắm trên website hoặc tại các trung tâm thương mại, cửa hàng tiện ích mà không cần sử dụng tiền mặt hay thẻ thanh toán Chỉ cần cài đặt ứng dụng trên điện thoại di động có kết nối 3G/4G/Wifi, người tiêu dùng có thể quét mã QR để thực hiện thanh toán một cách an toàn và nhanh chóng, với khả năng tự nhập thông tin và xác nhận số tiền cần thanh toán trên thiết bị của mình.
Internet và 4G tại Việt Nam đang phát triển nhanh chóng, dẫn đến sự gia tăng người dùng thiết bị thông minh và xu hướng thanh toán qua di động Nhiều giải pháp thanh toán di động đã ra đời để đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng, chủ yếu là giới trẻ, những người có kiến thức và thích trải nghiệm Họ ưa chuộng các phương thức thanh toán mới, đặc biệt là những phương thức tích hợp trên nền tảng di động, giúp kết nối thanh toán dễ dàng và thuận tiện mà không cần sử dụng tiền mặt hay thẻ.
Thiết bị di động thông minh đang cách mạng hóa ngành tài chính ngân hàng, tạo ra nhiều phương thức thanh toán mới Gần đây, các ngân hàng lớn tại Việt Nam đã đầu tư mạnh vào thanh toán qua di động nhằm thu hút nhóm khách hàng trẻ Dự kiến đến đầu năm 2019, hơn 10 triệu người đã sử dụng ứng dụng Mobile Banking Ngoài ngân hàng, các công ty công nghệ cung cấp dịch vụ thanh toán cũng tham gia, mang đến giải pháp hiện đại và an toàn cho người tiêu dùng.
Thanh toán qua mã QR đang trở thành một phương thức cải tiến trong dịch vụ tài chính, thu hút ngày càng nhiều khách hàng và doanh nghiệp nhờ tính tiện lợi, nhanh chóng và khả năng phục vụ mọi lúc, mọi nơi Việc phát triển hình thức thanh toán này sẽ thúc đẩy tăng trưởng thương mại điện tử tại Việt Nam.
Theo thống kê, năm 2017 ghi nhận 110 triệu giao dịch thanh toán qua di động, cho thấy sự tin tưởng mạnh mẽ của khách hàng vào phương thức này Dự báo rằng với chính sách thuận lợi, sức mạnh nội lực của doanh nghiệp và sự hỗ trợ từ toàn xã hội, thanh toán di động sẽ tiếp tục bùng nổ tại Việt Nam trong tương lai.
Tiềm năng thanh toán bằng mã QR tại Việt Nam rất lớn nhờ vào dân số trẻ và sự phổ biến của điện thoại thông minh, với hơn một nửa dân số sử dụng thiết bị này Từ đầu năm 2017 đến hết tháng 9/2017, thanh toán bằng mã QR đã tăng trưởng 120%, với gần 20.000 điểm giao dịch chấp nhận hình thức này, dự báo sẽ đạt 50.000 điểm vào cuối năm 2018 (Nguồn: VNPAY, http://www.sggp.org.vn).
Công ty CP Giải pháp thanh toán Việt Nam (VNPAY) là đơn vị tiên phong trong việc triển khai giải pháp thanh toán bằng mã QR tại Việt Nam, với mục tiêu phát triển kinh tế số và xây dựng phương thức thanh toán điện tử hiện đại VNPAY đã hợp tác cùng các ngân hàng để phát triển các phương thức thanh toán không dùng tiền mặt, ngân hàng số và bảo mật giao dịch trực tuyến Giải pháp thanh toán VNPAY-QR cho phép người dùng thanh toán hóa đơn dễ dàng qua ứng dụng di động của ngân hàng bằng cách quét mã QR Để tạo sự khác biệt, mã QR của VNPAY được thiết kế với tên viết tắt của công ty, giúp người dùng nhận diện dễ dàng hơn.
Khách hàng dễ dàng nhận diện mã VNPAY-QR qua các quảng cáo trên nhiều phương tiện truyền thông và tại các đơn vị chấp nhận thanh toán hợp tác với VNPAY.
Tình hình triển khai dịch vụ thanh toán bằng phương thức quét mã VNPAY-QR
Dịch vụ thanh toán VNPAY-QR của VNPAY chủ yếu được triển khai với các ngân hàng và đơn vị chấp nhận thanh toán Khách hàng, tức người dùng cuối, là những người có tài khoản hoặc thẻ ngân hàng đã đăng ký và kích hoạt ứng dụng Mobile Banking Họ có thể thực hiện mua sắm hàng hóa và dịch vụ tại các cửa hàng hoặc website thương mại điện tử chấp nhận thanh toán qua mã VNPAY-QR Để thanh toán qua ứng dụng Mobile Banking, người dùng cần có chức năng thanh toán bằng mã QR.
QR và chức năng này thanh toán được cho các doanh nghiệp triển khai các phương thức thanh toán bằng mã VNPAY do VNPAY phát triển
2.2.1 Chức năng thanh toán bằng mã VNPAY-QR (QR Pay)
Chức năng QR Pay do VNPAY tích hợp trên các ứng dụng Mobile Banking của ngân hàng cho phép khách hàng thực hiện giao dịch thanh toán trực tuyến một cách nhanh chóng và tiện lợi Bằng cách quét mã VNPAY-QR, người dùng có thể thanh toán hóa đơn và mua sắm hàng hóa/dịch vụ mà không cần sử dụng tiền mặt, thẻ ATM hay thẻ quốc tế Giao dịch có thể được thực hiện mọi lúc, mọi nơi trên các thiết bị di động có chức năng chụp ảnh và kết nối internet như điện thoại di động hoặc máy tính bảng.
Giao dịch thanh toán qua mã QR trên ứng dụng điện thoại mang lại độ an toàn và bảo mật cao Hệ thống sử dụng hai lớp xác thực, bao gồm mật khẩu đăng nhập ứng dụng Mobile Banking và mã OTP được ngân hàng gửi đến số điện thoại đã đăng ký, đảm bảo thông tin người dùng luôn được bảo vệ.
Chức năng thanh toán QR Pay là một tính năng nổi bật trên giao diện ứng dụng Mobile Banking, được đặt ở vị trí dễ nhìn thấy ngay khi người dùng đăng nhập Để thực hiện thanh toán qua QR Pay, khách hàng chỉ cần làm theo ba bước đơn giản.
Bước 1: Đăng nhập vào ứng dụng Mobile Banking
Để thực hiện thanh toán bằng QR Pay, đầu tiên bạn chọn tính năng QR Pay trên màn hình chính Sau đó, hãy di chuyển camera điện thoại đến mã QR trên website bán hàng hoặc chọn mã QR từ thư viện ảnh Ứng dụng sẽ nhanh chóng hiển thị thông tin liên quan đến đơn hàng, bao gồm sản phẩm, mã hóa đơn, số tiền và thời hạn thanh toán.
Để hoàn tất giao dịch thanh toán bằng mã QR, người dùng cần nhập mã OTP hoặc xác thực qua dấu vân tay theo hướng dẫn trên màn hình và nhấn "Xác nhận" Quá trình thanh toán chỉ diễn ra khi có mã xác nhận OTP được gửi đến số điện thoại cá nhân, đảm bảo tính an toàn và bảo mật cho người dùng.
(Hình 4: Các bước thanh toán bằng quét mã VNPAY-QR)
2.2.2 Các loại hình thức thanh toán bằng mã VNPAY-QR cho Doanh nghiệp a) Thanh toán tại các cửa hàng/ điểm kinh doanh vật lý
Các cửa hàng và điểm kinh doanh vật lý chấp nhận thanh toán bằng mã VNPAY-QR bao gồm quán cà phê, cửa hàng tiện dụng, cửa hàng bán quần áo và taxi Những cửa hàng này được VNPAY cung cấp mã QR tĩnh, chứa thông tin đã đăng ký trên hệ thống của VNPAY Mã VNPAY-QR cho phép khách hàng sử dụng ứng dụng Mobile Banking của các ngân hàng để quét thanh toán, thay thế cho máy POS hoặc tiền mặt.
(Quy trình1: Giao dịch thanh toán bằng mã VNPAY-QR tại cửa hàng) Bước 1: Khách hàng chọn mua sản phẩm dịch vụ tại cửa hàng, điểm kinh doanh
Bước 2: Khách hàng đăng nhập vào ứng dụng Mobile Banking, chọn chức năng
QR Pay và quét mã VNPAY-QR của cửa hàng
Bước 3: Khách hàng kiểm tra đơn hàng và nhập số tiền cần thanh toán
Bước 4: Khách hàng xác nhận đơn hàng và xác thực giao dịch
Bước 5: Ngân hàng trừ tiền tài khoản/ thẻ khách hàng và thông báo thành công Bước 6: Khách hàng nhận hàng hóa, dịch vụ
(Hình 5: Thanh toán bằng mã VNPAY-QR tại quán cà phê)
(Hình 6: Thanh toán bằng mã VNPAY-QR tại quầy bán hàng) b) Thanh toán mã VNPAY-QR sản phẩm
Các sản phẩm của doanh nghiệp được quảng bá qua tạp chí, báo, tờ rơi, catalogue và menu với mã VNPAY-QR kèm theo Mã này được tạo ra tương ứng với mã sản phẩm, thời hạn và giá tiền (nguyên giá hoặc giá giảm) Khách hàng có thể mua hàng hóa và dịch vụ bất cứ đâu, bất cứ lúc nào chỉ cần nhìn thấy mã VNPAY-QR Các mã này không được phép thay đổi và có thời hạn sử dụng; khi hết hạn, mã sẽ không còn hiệu lực và giao dịch sẽ không thể thực hiện Hình thức này thường được áp dụng tại siêu thị, cửa hàng điện máy và máy bán hàng tự động.
(Quy trình 2: Giao dịch thanh toám bằng mã VNPAY-QR sản phẩm)
Khách hàng có thể lựa chọn sản phẩm và dịch vụ in ấn từ các menu, danh mục sản phẩm, món ăn, hoặc thông qua các tạp chí, báo, bảng quảng cáo và catalogue.
Bước 2: Khách hàng đăng nhập vào ứng dụng Mobile Banking và chọn chức năng QR Pay và quét mã VNPAY-QR sản phẩm
Bước 3: Khách hàng kiểm tra đơn hàng và chọn thanh toán
Bước 4: Ngân hàng trừ tiền và thông báo cho khách hàng và VNPAY
Bước 5: VNPAY gửi kết quả cho cửa hàng
Bước 6: Cửa hàng cung cấp hàng hóa cho khách hàng
(Hình 7: Thanh toán mã VNPAY-QR sản phẩm trên menu)
Để mang lại sự tiện lợi và nhanh chóng trong thanh toán, nhiều doanh nghiệp cung cấp dịch vụ tiện ích như viễn thông, điện, và nước đã áp dụng mã VNPAY-QR cho khách hàng Mã QR này được tạo ra cho từng kỳ nợ cước hàng tháng và được gửi qua email thông báo hoặc cung cấp bởi nhân viên thu cước, giúp khách hàng dễ dàng thanh toán hóa đơn.
Khách hàng giờ đây có thể thanh toán cước dịch vụ một cách thuận tiện hơn bằng ứng dụng Mobile Banking thông qua mã VNPAY-QR trên hóa đơn, thay vì phải đến các hệ thống thanh toán hoặc sử dụng Internet Banking Sau khi giao dịch thành công, hóa đơn nợ sẽ được tự động xóa, giúp khách hàng yên tâm không lo bị cắt dịch vụ do quên thanh toán hoặc trường hợp đã thanh toán bằng tiền mặt nhưng chưa được cập nhật trên hệ thống.
(Quy trình 3: Giao dịch thanh toán bằng VNPAY-QR có in trên hóa đơn)
Bước 1: Khách hàng nhận được hóa đơn, giấy báo cước dịch vụ có gắn mã hóa đơn tương ứng với mã khách hàng đã đăng ký dùng dịch vụ
Bước 2: Khách hàng đăng nhập vào ứng dụng Mobile Banking và chọn chức năng QR Pay và quét mã VNPAY-QR trên hóa đơn
Bước 3: Khách hàng kiểm tra thông tin hóa đơn cần thanh toán và chọn thanh toán
Bước 4: Khàng tiến hàng trừ tiền tài khoản/ thẻ của Khách hàng và thông báo kết quả cho khách hàng
Bước 5: Khách hàng nhận hàng hóa dịch vụ
(Hình 9: Mẫu hóa đơn có chứa mã VNPAY-QR) d) Thanh toán trên các website thương mại điện tử
Ngoài việc thanh toán bằng thẻ ATM và thẻ Quốc tế, các website thương mại điện tử kết nối với Cổng thanh toán VNPAY còn hỗ trợ phương thức thanh toán bằng mã VNPAY-QR Phương thức này cho phép khách hàng dễ dàng mua sắm hàng hóa và dịch vụ trên website, thanh toán đơn hàng thông qua chức năng QR Pay trong các ứng dụng Mobile Banking Khách hàng không cần nhớ số thẻ hay thông tin đăng nhập internet banking, chỉ cần mở ứng dụng điện thoại, chọn chức năng QR Pay và thanh toán ngay với số điện thoại của mình.
Quy trình giao dịch thanh toán bằng mã VNPAY-QR trên website thương mại điện tử bắt đầu khi khách hàng truy cập vào trang web và chọn sản phẩm hoặc dịch vụ mình muốn mua Tiếp theo, khách hàng đăng nhập vào ứng dụng Mobile Banking, chọn chức năng QR Pay và quét mã VNPAY-QR tương ứng với đơn hàng đã chọn.
Bước 3: Khách hàng kiểm tra thông tin đơn hàng và chọn thanh toán
Bước 4: Ngân hàng trừ tiền khách hàng và gửi kết quả trừ tiền cho VNPAY thông báo cho nhà cung cấp
Bước 5: Nhà cung cấp giao hàng cho khách hàng
(Hình 10: Thanh toán tiện lợi bằng cách quét mã VNPAY-QR trên website thương mại điện tử www.vban.vn)
Theo số liệu thống kê từ Khối kỹ thuật và Phòng kế toán, tính đến cuối năm
2018, VNPAY đạt được những kết quả cho chiến lược triển khai dịch vụ thanh toán bằng mã VNPAY-QR như sau:
Hiện nay, 50% ngân hàng đã tích hợp chức năng thanh toán bằng mã VNPAY-QR vào ứng dụng Mobile Banking của họ Một số ngân hàng tiêu biểu bao gồm BIDV Smart Banking, VPBank Mobile, Vietcombank, VietinBank iPay, Agribank E-Mobile Banking, TPBank Quick Pay, Maritime Bank, SCB Mobile Banking, SHB Mobile Banking, IVB Mobile Banking, OCB Omni, ABBANK Mobile, MyVIB, Bac A Bank Mobile Banking, MB Bank, Viet Capital Mobile Banking, EIB Mobile Banking và MSB.
30% số lượng ngân hàng đang kết nối triển khai chức năng thanh toán bằng mã VNPAY-QR như: Sacombank, ACB, Saigonbank, Ocean Bank, VietBank, SeABank, Shinhan Bank, Worri Bank, ….
Hơn 20.000 đơn vị hiện đang chấp nhận thanh toán qua mã VNPAY-QR, bao gồm nhiều tên tuổi lớn như Tổng Công ty Hàng không Việt Nam (Vietnam Airlines), Vietjet Air, và tập đoàn Red Sun với các thương hiệu nổi bật như King BBQ, ThaiExpress, và Seoul Garden Ngoài ra, các đơn vị bán lẻ lớn như AEON và FPT cũng tham gia vào hệ thống thanh toán này.
Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến việc triển khai dịch vụ thanh toán bằng phương thức quét mã VNPAY-QR
2.3.1 Tình hình về các doanh nghiệp triển khai và sử dụng
Theo số liệu của Tổng cục Thống kê năm 2018, Việt Nam có dân số hơn 95 triệu người, trong đó khoảng một nửa đã tiếp xúc với Internet và 70% sử dụng smartphone Đối tượng khách hàng chủ yếu sử dụng smartphone là người trẻ, có kiến thức và đam mê trải nghiệm, họ ưa chuộng các phương thức thanh toán mới, đặc biệt là những phương thức tích hợp trên nền tảng di động, mang lại sự tiện lợi và dễ dàng trong việc thanh toán mà không cần đến tiền mặt hay thẻ.
(Hình 11: Số liệu thống kê thị trường dùng smartphone năm 2018)
Theo thông tin từ Google APAC, Việt Nam hiện đứng đầu về số lượng người dùng điện thoại di động, với 80% người Việt sử dụng điện thoại tính đến năm 2020 Xu hướng mua sắm trực tuyến, đặc biệt qua điện thoại di động và thanh toán di động, đang gia tăng mạnh mẽ Trước khi quyết định mua sắm, 70% người tiêu dùng tìm kiếm thông tin trực tuyến, 66% nghiên cứu sản phẩm một ngày trước khi đến cửa hàng, và 82% sử dụng điện thoại để quyết định mua hàng ngay tại cửa hàng, trong đó nhiều người thực hiện thanh toán qua di động.
Trong những năm gần đây, thương mại điện tử (TMĐT) tại Việt Nam đã có sự tăng trưởng mạnh mẽ, đặc biệt là vào năm 2018 với tốc độ đạt khoảng 30% Theo khảo sát của Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM), 40% người dùng smartphone đã sử dụng điện thoại để mua sắm trực tuyến Điều này đã thúc đẩy các doanh nghiệp triển khai nhiều phương thức thanh toán di động, trong đó có thanh toán bằng mã QR Một trong những ngành dịch vụ tiêu biểu trong thị trường Việt Nam là ngành hàng không.
Hãng hàng không quốc gia Việt Nam (Vietnam Airlines)
Để nâng cao chất lượng dịch vụ, Vietnam Airlines đã triển khai thanh toán bằng mã QR qua cổng VNPAY trên website và hệ thống phòng vé từ cuối tháng 6/2018 Đến tháng 8/2018, hãng tiếp tục hợp tác với VNPAY để áp dụng giải pháp thanh toán VNPAY-QR trên ứng dụng mới Đầu tư vào công nghệ này đánh dấu bước tiến quan trọng trong ngành hàng không Việt Nam, khẳng định vị thế dẫn đầu của Vietnam Airlines trong việc áp dụng công nghệ số và bắt kịp xu hướng toàn cầu.
(Hình 12: Quét mã QR thanh toán cho giao dịch mua vé máy bay của Vietnam
Hãng hàng không VietJet Air
Vào ngày 3/10/2018, Vietjet Air đã chính thức triển khai phương thức thanh toán qua mã VNPAY-QR trên trang đặt vé trực tuyến https://www.vietjetair.com, bên cạnh các hình thức thanh toán bằng thẻ ngân hàng hiện có Khách hàng giờ đây có thêm lựa chọn thanh toán nhanh chóng và tiện lợi thông qua tính năng QR Pay trên ứng dụng Mobile Banking của các ngân hàng Để thực hiện thanh toán, khách hàng chỉ cần mở ứng dụng ngân hàng trên điện thoại, chọn tính năng QR Pay, quét mã VNPAY-QR hiển thị trên màn hình, và xác thực thông tin thanh toán bằng mã OTP hoặc sinh trắc học Toàn bộ quá trình chỉ mất vài giây, giúp giao dịch diễn ra nhanh chóng và hiệu quả.
(Hình 13: Quét mã QR thanh toán cho giao dịch mua vé máy bay của VietJet Air) b) Ngành ăn uống
Cuối Quý II/2018, Tập đoàn ẩm thực Red Sun đã tích hợp thành công hình thức thanh toán di động QR Pay cho 14 thương hiệu của mình, bao gồm KingBBQ, ThaiExpress, Seoul Garden, Capricciosa, Sushi Kei, Hotpot Story, Tasaki BBQ, BukBuk, KhaoLao, Dolpan Sam và Truly Việt.
Khách hàng có thể thanh toán nhanh chóng tại hệ thống nhà hàng Red Sun thông qua tính năng QR Pay trên ứng dụng, không cần thẻ hay tiền mặt Chỉ cần đăng nhập vào ứng dụng, chọn QR Pay, quét mã VNPAY-QR tại quầy thu ngân, nhập số tiền và xác nhận giao dịch Đại diện Red Sun cho biết, việc triển khai QR Pay rất đơn giản, chỉ cần một mã VNPAY-QR duy nhất cho mỗi nhà hàng để chấp nhận thanh toán từ tất cả các ngân hàng qua ứng dụng di động.
Việc Red Sun tích hợp thanh toán QR Pay hứa hẹn sẽ mở ra một bước tiến mới cho ngành dịch vụ ẩm thực, thúc đẩy sự phát triển của thanh toán di động và các hình thức thanh toán không tiền mặt tại Việt Nam.
(Hình 14: Khách hàng quét mã VNPAY-QR thanh toán hóa đơn ăn uống) c) Ngành dịch vụ viễn thông
Công ty Cổ phần Viễn thông FPT (tên gọi tắt là FPT Telecom)
Từ tháng 7/2018, FPT Telecom đã triển khai phương thức thanh toán mới bằng QR Pay, giúp khách hàng thanh toán cước và phí hòa mạng dễ dàng chỉ với ba bước: đăng nhập ứng dụng Mobile Banking, chọn tính năng QRPay, quét mã QR và xác nhận giao dịch Mã VNPAY-QR sẽ được gửi kèm trong email thông báo cước hàng tháng hoặc hiển thị trên ứng dụng MobiSale và MobiPay của nhân viên FPT Telecom.
(Hình 15: Khách hàng thanh toán hóa đơn của FPT Telecome)
Tổng công ty viễn thông MobiFone (MobiFone)
Vào tháng 10/2018, MobiFone đã chính thức triển khai phương thức thanh toán cước trả sau thông qua việc quét mã QR trên website Portal và ứng dụng My MobiFone Mã VNPAY-QR cũng được gửi kèm trong thông báo cước qua email và in trên hóa đơn giấy, chứa thông tin liên quan đến đăng ký thông tin thuê bao của khách hàng Mỗi thuê bao sẽ có một mã VNPAY-QR riêng biệt.
Thuê bao MobiFone có thể thanh toán cước di động dễ dàng chỉ với vài thao tác đơn giản, mà không cần phải đến cửa hàng, nạp tiền bằng thẻ cào hay thực hiện các bước nhập thông tin phức tạp khi nạp trực tuyến.
(Hình 16: Khách hàng thanh toán hóa đơn của MobiFone) d) Ngành đường sắt
Vào tháng 10 năm 2018, Đường sắt Việt Nam đã chính thức triển khai phương thức thanh toán vé tàu mới qua việc quét mã VNPAY-QR trên trang web https://dsvn.vn/ Khách hàng khi mua vé tàu trực tuyến giờ đây có thêm lựa chọn thanh toán nhanh chóng và an toàn hơn.
Hợp tác với VNPAY trong việc triển khai giải pháp thanh toán qua mã QR đã mang lại sự đổi mới cho ngành Đường sắt Việt Nam, bắt đầu từ việc nâng cao chất lượng dịch vụ Giải pháp thanh toán QR Pay giúp người dân tiết kiệm thời gian và công sức khi đặt vé, không cần nhớ số thẻ hay tài khoản ngân hàng, đồng thời loại bỏ bước nhập các thông tin phức tạp.
Từ ngày 7/3/2018, Công ty Cổ phần Tập đoàn Mai Linh đã áp dụng hình thức thanh toán qua mã VNPAY-QR cho dịch vụ taxi trên toàn quốc Khách hàng giờ đây có thể thanh toán nhanh chóng, tiện lợi và an toàn hơn bằng cách sử dụng tính năng QR Pay trên ứng dụng ngân hàng để quét mã VNPAY-QR.
Taxi Mai Linh sở hữu hơn 16.000 phương tiện hoạt động trên 63 tỉnh thành, mang đến cho khách hàng cơ hội trải nghiệm dịch vụ vận tải tiện lợi và thông minh Việc kết nối thanh toán qua mã VNPAY-QR giúp khách hàng dễ dàng thanh toán bên cạnh các hình thức truyền thống như tiền mặt, thẻ MCC và thẻ ngân hàng.
(Hình 17: Khách hàng thanh toán hóa đơn cước taxi Mai Linh) f) Quản lý phần mềm bán hàng
Kết luận
VNPAY đã thể hiện tầm nhìn nhạy bén về thị trường thanh toán bằng mã VNPAY-QR, khi lựa chọn hướng đi khác biệt so với các đối thủ trong ngành trung gian thanh toán Sự triển khai phương thức này đến các ngân hàng và đơn vị chấp nhận thanh toán cho thấy chiến lược đúng đắn của VNPAY trong việc đáp ứng nhu cầu của thị trường.
VNPAY tận dụng khách hàng quen thuộc với thanh toán phi tiền mặt qua internet banking và mobile banking để hợp tác với ngân hàng, tạo thói quen thanh toán hàng hóa dịch vụ trên Mobile Banking thông qua mã VNPAY-QR Sự gia tăng số lượng khách hàng sử dụng Mobile Banking quét mã VNPAY-QR sẽ mang lại lợi nhuận cao hơn cho VNPAY từ phí thu được từ các đơn vị chấp nhận thanh toán.
VNPAY đã áp dụng lý thuyết của các loại mã QR vào thanh toán, giới thiệu đến khách hàng bốn hình thức thanh toán bằng mã VNPAY.
VNPAY đang dẫn đầu trong việc triển khai QR code so với các đối thủ, cho thấy tiềm năng lớn trong việc phát triển thị trường thanh toán điện tử tại Việt Nam.
VNPAY đang đối mặt với nhiều thách thức lớn từ các đối thủ cạnh tranh trong ngành, bao gồm mô hình kinh doanh ưu việt, hệ sinh thái chấp nhận thanh toán rộng rãi, nguồn nhân lực phát triển thị trường dày dạn, và khả năng đầu tư mạnh mẽ vào quảng cáo và khuyến mãi Những yếu tố này tạo ra áp lực lớn cho VNPAY trong việc tăng cường thị phần cho dịch vụ thanh toán bằng mã VNPAY-QR trong tương lai.
