NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
Cơ sở lý luận
Tư duy của trẻ mẫu giáo bé thường gắn liền với cảm xúc và mong muốn cá nhân, khiến trẻ chưa nhận thức rõ ràng giữa thực tế và tưởng tượng Trẻ chưa hiểu rằng ý nghĩ và mong muốn của mình chỉ là hình ảnh phản ánh từ thế giới bên ngoài Tình cảm chi phối mạnh mẽ tư duy của trẻ, khiến chúng chỉ tập trung vào những điều mà mình thích, thường bị cuốn vào sở thích riêng mà không chú ý đến các yếu tố khách quan Ở độ tuổi này, hành động của trẻ thường xuất phát từ mong muốn chủ quan hoặc từ những tình huống cụ thể mà không nhận thức được nguyên nhân thực sự của hành động đó.
Trong hành vi của trẻ, có sự biến đổi quan trọng khi động cơ bắt đầu hình thành Ban đầu, động cơ của trẻ còn đơn giản và mờ nhạt, thường bị kích thích bởi mong muốn được như người lớn, niềm vui trong quá trình chơi, và mong muốn làm hài lòng người lớn Đến cuối tuổi mẫu giáo, trẻ bắt đầu phát triển động cơ xã hội, thể hiện sự quan tâm đến mọi người xung quanh, từ đó thúc đẩy trẻ thực hiện nhiều hành động tích cực.
Cơ sở thực tiễn
Là giáo viên chủ nhiệm, tôi cùng với một đồng nghiệp chăm sóc và giáo dục 36 trẻ mẫu giáo bé (3 – 4 tuổi), giai đoạn mà nhiều trẻ đang trải qua khủng hoảng tuổi lên 3 và chưa ổn định về mặt tâm lý Trong những ngày đầu đón trẻ, tôi nhận thấy tình hình chung của trẻ trong khối mẫu giáo bé, đặc biệt là lớp tôi phụ trách, có nhiều thách thức cần giải quyết.
Năm học mới bắt đầu, nhiều trẻ em gặp khó khăn khi phải rời xa bố mẹ và thích nghi với môi trường lớp học mới Tình trạng khóc lóc, tè dầm, và nôn trớ thường xuyên xảy ra, khiến giáo viên phải tìm cách giải quyết để không làm ảnh hưởng đến các trẻ khác Đặc biệt, những trẻ chưa từng đi học trước đây càng gặp nhiều khó khăn hơn do sự thay đổi đột ngột trong thói quen sinh hoạt Thêm vào đó, ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19 khiến trẻ em phải nghỉ học dài ngày, dẫn đến việc các em cần thời gian để làm quen lại với các hoạt động tại lớp mẫu giáo Điều này không chỉ gây khó khăn cho giáo viên trong việc tổ chức lớp học mà còn ảnh hưởng đến tâm lý và sức khỏe của trẻ Sự mệt mỏi và căng thẳng của giáo viên cũng gia tăng, nhưng với kinh nghiệm, tôi đã động viên đồng nghiệp kiên trì vượt qua khó khăn và nhận thấy cả những thuận lợi lẫn thách thức trong quá trình giảng dạy.
Trường Mầm non nơi tôi dạy có khuôn viên rộng rãi và lớp học khang trang, tạo môi trường gần gũi, thân thiện cho trẻ Các phòng học chức năng được trang bị đầy đủ, đảm bảo thoáng mát vào mùa hè và ấm áp vào mùa đông, giúp trẻ thoải mái trong hoạt động Với sự quan tâm chỉ đạo sát sao về chuyên môn và cơ sở vật chất, lớp học có đầy đủ đồ dùng, đồ chơi và trang thiết bị, phục vụ cho các hoạt động chăm sóc giáo dục và vui chơi, tạo cho trẻ một môi trường học tập thú vị và hứng thú mỗi khi đến lớp.
Ban giám hiệu đã phân công giáo viên đứng lớp cho độ tuổi 3-4 hợp lý, kết hợp giữa giáo viên có nhiều kinh nghiệm và giáo viên trẻ năng động, sáng tạo, nhằm đảm bảo việc chăm sóc và nuôi dạy trẻ hiệu quả.
Nhà trường thường xuyên cập nhật và bổ sung đồ dùng, đồ chơi cho lớp học một cách kịp thời và đầy đủ Lớp học được trang trí hợp lý, đẹp mắt và phù hợp với các chủ đề, chủ điểm Các cô giáo luôn sáng tạo và nỗ lực tận dụng thời gian để làm thêm nhiều đồ chơi mới, tạo sự hấp dẫn và thu hút cho trẻ.
Là một giáo viên dày dạn kinh nghiệm, tôi luôn tận tâm và yêu thương trẻ, đồng thời đối xử công bằng với từng em Tôi phối hợp chặt chẽ với phụ huynh, ban giám hiệu và đồng nghiệp để đảm bảo quá trình chăm sóc và giáo dục trẻ diễn ra hiệu quả Mục tiêu của tôi là giúp trẻ khỏe mạnh, chăm ngoan, và phát triển tình yêu với trường lớp, cô giáo cùng các bạn.
Ở độ tuổi ba, nhiều trẻ vẫn trải qua giai đoạn khủng hoảng tâm lý, với những biểu hiện như bám chặt vào bố mẹ và khóc lóc khi đến trường Trong lớp học của tôi, có nhiều trẻ có cá tính mạnh, và một số bé thậm chí còn phản kháng quyết liệt mỗi sáng khi phải rời xa gia đình.
Sau giờ đón trẻ, hai cô giáo trong lớp đã cảm thấy mệt mỏi rã rời vì phải chăm sóc cho các em như Bảo Trân, Phan Minh Khang, Tăng Đình Vượng, Thảo Nguyên, Thanh Hằng, Trâm Anh, Phương Bách và Bảo Châu.
Năm học trước, do ảnh hưởng của dịch Covid, trẻ em đã phải nghỉ học dài ngày và sống chủ yếu với ông bà, cha mẹ Giai đoạn này trở thành một thời kỳ chuyển tiếp từ gia đình đến trường học, khi trẻ đã lớn khôn hơn Điều này đã tạo ra nhiều khó khăn cho giáo viên trong việc đón trẻ và giúp trẻ làm quen với nề nếp lớp học Hầu hết trẻ em khi ở nhà thường là trung tâm chú ý, sống trong môi trường quá bao bọc, dẫn đến cảm giác lo lắng khi phải xa cha mẹ và gặp gỡ cô giáo, bạn bè mới, vì chúng sợ không được yêu thương.
Giáo viên cần nhận thức rõ tầm quan trọng của việc tạo niềm vui cho trẻ, giúp trẻ yêu thích đến lớp và gắn bó với cô giáo Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều giáo viên chưa tận dụng hết cơ hội để gần gũi trẻ, đôi khi còn giữ khoảng cách và lơ là những hạn chế của trẻ Điều này dẫn đến sự thiếu công bằng trong cách đối xử, lo ngại về việc trẻ yêu thích cô giáo này hơn cô giáo khác, và sợ rằng phụ huynh sẽ hiểu lầm về mình Đặc biệt, giáo viên thường ngại hy sinh thời gian cho trẻ, nhất là trong giai đoạn đầu năm học mới.
Cha mẹ trẻ thường chưa nhận thức rõ tầm quan trọng của giai đoạn chuyển tiếp từ nhà trẻ lên lớp mẫu giáo bé, dẫn đến việc thiếu sự phối hợp với giáo viên để giúp trẻ sẵn sàng cho giai đoạn này Họ thường bao bọc và nuông chiều trẻ quá mức, khiến trẻ cảm thấy lạc lõng giữa hai phương pháp giáo dục khác nhau Đầu năm học, nhiều phụ huynh vẫn chưa hoàn toàn tin tưởng vào giáo viên, phần lớn trong số họ còn trẻ và thiếu kinh nghiệm nuôi dạy con, do đó, việc chăm sóc trẻ tại nhà thường được ông bà và người giúp việc đảm nhiệm.
4 Điều tra khảo sát thực trạng
Qua khảo sát từ những ngày đầu đón trẻ, tôi đã ghi nhận được số liệu về tỷ lệ trẻ không thích vào lớp và số trẻ khóc nhè, hốt hoảng khi vào lớp Kết quả cho thấy có một lượng đáng kể trẻ em gặp khó khăn trong việc thích nghi với môi trường lớp học mới.
Bảng khảo sát thực tế trước khi thực hiện đề tài
TT Nội dung khảo sát Đạt Chưa đạt
1 Trẻ tự tin trong mọi hoạt động 6 16.7 30 83.3
2 Trẻ khóc khi vào lớp 19 52.7 17 47.3
3 Trẻ hốt hoảng khi vào lớp 24 66.7 12 33.3
4 Trẻ không thích tham gia các hoạt động 25 69.4 11 30.6
5 Trong ngày trẻ khóc đòi về 27 75 9 25
6 Trẻ không thích chơi với bạn 24 66.7 12 33.3
8 Trẻ hốt hoảng trong giấc ngủ 31 94 5 6
Kết quả khảo sát cho thấy tỷ lệ các chỉ số chưa đạt đầu năm học rất cao, khiến tôi lo lắng về thời gian cần thiết để các cháu ổn định và thực hiện các hoạt động chuyên môn Tôi suy nghĩ về cách giúp trẻ yêu trường, yêu lớp và hòa nhập nhanh chóng với môi trường mới, từ đó hỗ trợ tôi hoàn thành nhiệm vụ chuyên môn và giúp cha mẹ yên tâm làm việc Mối bận tâm này đã trở thành động lực cho tôi nghiên cứu các biện pháp “Giúp trẻ 3-4 tuổi sớm thích nghi với giai đoạn chuyển tiếp từ nhà trẻ lên lớp mẫu giáo bé” nhằm khắc phục những tình trạng hiện tại.
Các biện pháp tiến hành để giải quyết vấn đề
Để giúp trẻ 3-4 tuổi thích nghi với giai đoạn chuyển tiếp từ nhà trẻ lên lớp mẫu giáo bé, tôi đã đề xuất một số biện pháp quan trọng Những biện pháp này nhằm hỗ trợ trẻ phát triển kỹ năng xã hội, tạo môi trường học tập thân thiện và khuyến khích sự tự tin trong quá trình hòa nhập với bạn bè và thầy cô Việc áp dụng các phương pháp giáo dục phù hợp sẽ giúp trẻ dễ dàng hơn trong việc thích nghi với môi trường mới.
1 Biện pháp 1: Tìm hiểu về đặc điểm tâm sinh lý của lứa tuổi và thuộc tính riêng của từng trẻ Để có được những biện pháp giúp trẻ sớm thích nghi với giai đoạn chuyển tiếp này mang lại kết quả cao, việc đầu tiên mà giáo viên cần làm là phải nắm bắt được đặc điểm tâm lý của trẻ lứa tuổi nói chung và cụ thể với từng trẻ nói riêng để đưa ra kế hoạch phù hợp với từng cá nhân trẻ Điểm đặc trưng tâm lý trẻ ở độ tuổi nàychúng ta dễ dàng nhận thấy là sự khủng hoảng của tuổi lên 3, đó là những cơn thịnh nộ vô cớ, thái độ bướng bỉnh ở trẻ diễn ra rất thường xuyên, không ổn địnhnên trẻ dễ dàng lấy cớ để quấy khóc Vì vậy tôi luôn gần gũi để tìm hiểu nắm bắt đặc điểm tâm lý trẻ tìm ra những điểm tích cực động viên trẻ phát huy còn những gì thuộc về yếu tố tiêu cực thì tôi tìm biện pháp giúp trẻ giảm dần và hết hẳn
Khi trẻ rời khỏi nhà để đến trường, thường rất vui vẻ, nhưng khi đến cổng trường, chúng có thể bắt đầu tìm lý do để về nhà Một số trẻ mặc dù đã chào bố mẹ khi vào lớp, nhưng bất chợt nhớ điều gì đó lại không muốn vào lớp, khiến chúng quay lại ôm chặt lấy mẹ.
Sau khi hiểu rõ tâm lý đặc trưng của lứa tuổi, tôi tiếp tục khám phá cá tính riêng của từng trẻ Việc này giúp tôi lựa chọn hình thức giáo dục phù hợp, từ đó nâng cao hiệu quả áp dụng cho từng cá nhân.
Đối với những trẻ có cá tính mạnh, tôi thường không đón trẻ ở cửa lớp mà ra tận hành lang Khi trẻ đến, tôi nhanh chóng khen ngợi vẻ đẹp và sự ngoan ngoãn của bé, điều này giúp trẻ cảm thấy phấn khởi và muốn thể hiện sự ngoan ngoãn của mình Kết quả là trẻ vui vẻ chạy lại, vỗ tay chào tôi trước khi vào lớp.
Cháu vui vẻ chào cô quên cả khóc nhè như mọi hôm
Cháu Bảo Trân, do nghỉ học nhiều ở tuổi nhà trẻ, cảm thấy như bị mẹ bỏ rơi khi chuyển sang mẫu giáo Ngày đầu đến trường, cháu gào khóc và tìm mọi cách để thoát ra, chạy nhanh đến cửa chính khi cô giáo sơ hở.
Sau khi ổn định lớp, tôi đã nhờ một cán bộ phòng ban phụ giúp và dẫn cháu Bảo Trân ra sân, trò chuyện dọc hành lang hoặc cho cháu sang lớp anh chị chơi Có những hôm, khi giờ đón đông đúc, tôi đã đưa cháu sang lớp bên cạnh một lúc Thậm chí, có hôm cô hiệu trưởng cũng phải đưa cháu ra để hỗ trợ đón các cháu khác Qua thời gian, cháu dần quen với việc đón trẻ và tôi thường nói: “Con sang lớp anh chị chơi nha!” hoặc “Con đi lên chơi với cô hiệu trưởng nhé.” Nhưng cháu lại lắc đầu và nói: “Con ở đây với cô và các bạn.”
Hiểu và khắc phục cá tính riêng của từng trẻ là yếu tố quan trọng giúp trẻ ổn định tâm lý và thích nghi tốt hơn trong giai đoạn chuyển tiếp đến trường Khi trẻ được hỗ trợ đúng cách, việc đi học trở nên dễ dàng và vui vẻ hơn, mang lại niềm hạnh phúc cho cả gia đình.
2 Biện pháp 2: Phối hợp với giáo viên trong nhóm lớp
Là một giáo viên có nhiều năm kinh nghiệm, tôi thường được phân công đứng lớp cùng với giáo viên trẻ, những người còn hạn chế trong khả năng nhẫn nại với trẻ Mặc dù họ nhiệt huyết và có trình độ cao, nhưng do cuộc sống gia đình và công việc, việc dành thời gian cho trẻ gặp nhiều khó khăn, đặc biệt trong giai đoạn đầu năm học Vì vậy, bên cạnh việc chăm sóc và giáo dục trẻ, tôi còn đóng vai trò như một người chị, truyền đạt tinh thần làm việc tận tâm và sự kiên nhẫn với nghề cho các giáo viên mới Việc thống nhất phương pháp giúp trẻ thích nghi từ nhà trẻ lên lớp mẫu giáo bé là rất quan trọng, do đó, tôi luôn quan sát và tìm hiểu về từng trẻ để có thể trao đổi thông tin với đồng nghiệp Khi trẻ ra về, tôi sẽ thông báo cho giáo viên trẻ về những đặc điểm của từng trẻ và cùng thảo luận để đưa ra giải pháp phù hợp, giúp chúng tôi phối hợp theo dõi và thực hiện một cách hiệu quả.
Hai cô trao đổi về đặc điểm của trẻ vào cuối ngày
Khi các cháu đã dần quentôi sẽ kết hợp qua các giờ hoạt động hoặc lúc có tình huống xảy ra là trao đổi trực tiếp cùng nhau luôn
Trong lớp tôi, có một học sinh tên là Yên Chi, mỗi khi bạn bè nắm tay hoặc ôm, cháu thường hét to và ăn vạ Sau một hai lần quan sát, tôi nhận ra đây là thói quen của cháu Tôi đã nói với giáo viên rằng khi cháu hét, chúng tôi sẽ làm ngơ và tiếp tục tổ chức hoạt động bình thường, và kết quả là cháu sẽ im lặng.
Các cô giáo trong lớp đã hợp tác chặt chẽ để xây dựng các phương pháp hỗ trợ trẻ em nhanh chóng thích nghi với môi trường học tập, tạo điều kiện cho các em tham gia đầy đủ vào các hoạt động cùng giáo viên và bạn bè.
Cháu Thảo Nguyên là một bé gái xinh đẹp, nhanh nhẹn và thông minh, được bố mẹ cưng chiều Nhờ những lợi thế này, cháu nhận ra rằng mọi người đều yêu thích mình Vì vậy, trong những ngày đầu đến lớp, cháu thường tìm cách quấy khóc và đưa ra nhiều yêu cầu với bố mẹ Tuy nhiên, khi được cô giáo đón vào lớp và bố mẹ quay về, cháu lập tức hòa nhập và chơi đùa cùng các bạn.
Theo dõi và trò chuyện với trẻ là rất quan trọng, vì nếu không, trẻ có thể cảm thấy không được yêu thương Ví dụ, sau giờ đón cháu, tôi đã nói: “Cô giận con rồi, cô không chơi với con vì sáng nay con chưa ngoan” Điều này giúp trẻ nhận thức được hành vi của mình và cảm nhận được tình cảm từ người lớn.
Một học sinh đã nói với tôi “Cô đẹp gái”, và tôi đã khuyến khích cháu rằng nếu ngoan ngoãn, cả cô và cháu đều sẽ đẹp Sau đó, cháu luôn chào cô thật to khi đến lớp Khi cháu khóc, tôi hỏi liệu có bụi vào mắt không, và cháu gật đầu rồi nhanh chóng vào lớp Tôi đã trao đổi với đồng nghiệp rằng cần có thái độ khen chê rõ ràng với cháu, vì cháu rất hiểu chuyện và có thể khắc phục hạn chế Tôi cũng nhắc nhở đồng nghiệp phải đối xử công bằng với tất cả trẻ, tạo ra một môi trường lớp học nơi mỗi trẻ đều cảm thấy được yêu thương Điều này rất quan trọng để tránh tình trạng trẻ so sánh cô giáo yêu ai hơn, từ đó giúp trẻ dễ dàng thích nghi và phát triển tính cách tích cực, tránh việc trở nên phụ thuộc vào sự bảo vệ của người lớn.
Khi làm việc với trẻ em, tôi luôn nhắc nhở đồng nghiệp không nên thể hiện tình cảm đặc biệt với một trẻ nào đó mà bỏ qua những trẻ khác Đối với những trẻ có tính cách đặc biệt, việc tìm ra và khích lệ những ưu điểm, dù là nhỏ, là rất quan trọng để tạo động lực cho các em trong lớp học.
Như vậy trẻ nào rồi cũng sẽ thích đến lớp vì cảm nhận được được cô gần gũi, quan tâm vàyêu thương
Kết quả đạt được
Để trẻ yêu trường lớp và cô giáo, tôi nhận thức rằng cần duy trì và nâng cao các biện pháp tạo tâm lý tích cực cho trẻ, giúp các em cảm thấy “Mỗi ngày đến trường là một ngày vui” Đồng thời, tôi cũng muốn tạo sự tin tưởng cho phụ huynh và chia sẻ cùng đồng nghiệp những phương pháp hiệu quả, nhằm lan tỏa niềm yêu thích học tập và giảm bớt khủng hoảng cho giáo viên trong những ngày đầu năm học mới.
Sau khi áp dụng các phương pháp giáo dục cá nhân cho trẻ, tôi nhận thấy sự thích nghi của các em với môi trường mới đã có những cải thiện tích cực Sau một tuần, tỷ lệ trẻ thích đi học tăng lên rõ rệt Sau hai tuần, số trẻ khóc khi vào lớp giảm hẳn, và sau bốn tuần, hai trẻ cá biệt nhất đã bắt đầu tự tin hơn khi vào lớp mà không còn bám chặt vào bố mẹ Đến sau hai tháng, 100% trẻ vào lớp ngoan ngoãn, và hiện tại, chỉ còn lại 2-3 trẻ thỉnh thoảng khóc, cho thấy sự tiến bộ vượt bậc trong việc thích nghi của các em.
Bảng khảo sát thực tế sau thời gian thực hiện đề tài
TT Nội dung khảo sát Đạt Chưa đạt lượng Số Tỷ lệ
1 Trẻ tự tin trong mọi hoạt động 34 89 4 11
2 Trẻ khóc khi vào lớp 33 91.7 3 8.3
3 Trẻ hốt hoảng khi vào lớp 36 100 0 0
4 Không thích tham gia các hoạt động 36 100 0 0
5 Trong ngày trẻ khóc đòi về 36 100 0 0
6 Trẻ không thích chơi với bạn 36 100 0 0
Sau 2 tháng áp dụng các biện pháp giáo dục, tôi nhận thấy trẻ em ngày càng thích đi học, thích gặp bạn bè và cô giáo Ngay cả trong những ngày mưa lũ, các cháu vẫn muốn được đưa đến lớp Không còn tình trạng trẻ khóc khi đi học, đặc biệt là 3 trẻ trước đây rất khó khăn, giờ đã hòa nhập và vui vẻ tham gia hoạt động cùng bạn bè Mặc dù trẻ chưa hoàn toàn hiểu được nhiệm vụ học tập, nhưng sự yêu thích đến lớp đã rõ ràng Các khảo sát cho thấy sự chuyển biến tích cực trong hành vi của trẻ, và tôi cảm thấy các biện pháp của mình thực sự hiệu quả, mang lại niềm vui cho tôi và đồng nghiệp khi chứng kiến sự thay đổi tích cực của các cháu cả về thể chất lẫn tinh thần.
Bảng đối chiếu trước và sau khi thực hiện đề tài
TT Nội dung khảo sát Trước khi thực hiện đề tài
Sau khi thực hiện đề tài
1 Trẻ tự tin trong mọi hoạt động 83.3% 11%
2 Trẻ khóc khi vào lớp 47.3% 8.3%
3 Trẻ hốt hoảng khi vào lớp 33.3% 0%
4 Không thích tham gia các hoạt động 30.6% 0%
5 Trong ngày trẻ khóc đòi về 25% 0%
6 Trẻ không thích chơi với bạn 33.3% 0%
8 Trẻ hốt hoảng trong giấc ngủ 6% 0%
So với đầu năm, tôi rất vui mừng khi thấy nội dung 1 và 2 đã giảm đáng kể, trong khi các nội dung khác đã hoàn toàn không còn hạn chế nào.
Trẻ con thích nhất là êm Người lớn cũng vậy, cần thêm dịu dàng
(“Êm” – Nguyễn Thế Hoàng Linh)
Chăm sóc và dạy dỗ trẻ nhỏ trong giai đoạn chuyển tiếp tâm lý là một công việc đầy thử thách Để thể hiện tình yêu thương, giáo viên cần sự sáng tạo, kiên trì và sự chú ý đến từng cá nhân Theo kinh nghiệm của tôi, để thực hiện điều này, người lớn cần thêm sự dịu dàng, tức là cần lắng nghe, quan sát và thấu hiểu từng hoàn cảnh, cá tính và tâm tư của trẻ Khi giáo viên trở thành người mẹ thứ hai, họ có thể cảm nhận niềm hạnh phúc khi nhìn thấy sự phát triển của trẻ, điều này mang lại niềm vui vô bờ bến.
Ai cười mà xinh thế
Cho Trái đất yên bình Đến Đường Tăng cũng gật
Ui, xinh thật là xinh
Ai cười mà xinh thế
Lão chiến tranh cúi gằm
Cô bé và cậu bé
Bước tới trường tung tăng
(“Ai cười mà xinh thế” – Nguyễn Thế Hoàng Linh)
