THÔNG TIN SÁCH - Tên sách: Tiền hoạt động ngân hàng - Thể loại: Sách nghiên cứu - Tác giả: TS Lê Vinh Danh - Nhà xuất bản: NXB Giao thông vận tải - Tổng số trang: 694 - Khổ giấy: A5 - Hình thức: Bìa mềm - In nộp lưu chiểu: Quý III năm 2009 - Giá bìa: 125.000VND MỤC LỤC LỜI GIỚI THIỆU LỜI NÓI ĐẦU PHẦN I - TIỀN TỆ, CHỨC NĂNG VÀ VAI TRÒ Chương - SỰ RA ĐỜI CỦA TIỄN TỆ 10 1.1 SƠ LƯỢC LỊCH SỬ 10 1.2 SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TIỀN TỆ 12 Chương - HỆ THỐNG TIỀN TỆ 15 2.1 CÁC LOẠI TIỀN TỆ HIỆN NAY 15 2.1.1 Tiền có giá trị thực 15 2.1.2 Tiền quy ước 16 2.2 Hệ thống tiền tệ ngày 23 2.2.1 Tiền mạnh 24 2.2.2 Các loại tiền - tài sản khác 25 2.3 TIỀN TỆ TRONG TƯƠNG LAI 30 Chương - CHỨC NĂNG VÀ VAI TRÒ CỦA TIỀN TỆ 33 3.1 PHƯƠNG TIỆN TRAO ÐỔI 33 3.2 PHƯƠNG TIỆN BẢO TỒN GIÁ TRỊ 34 3.3 ÐƠN VỊ TÍNH TỐN .35 3.4 PHƯƠNG TIỆN THANH TOÁN .36 3.5 CÔNG CỤ ĐỂ ĐIỀU TIẾT KINH TẾ 36 PHẦN II - HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG 38 Chương - LỊCH SỬ HÌNH THÀNH HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG 39 4.1 HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG SƠ KHAI .39 4.2 HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG GIAI ĐOẠN II 41 4.3 HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG GIAI ĐOẠN III 44 4.4 NGÂN HÀNG TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN ĐẠI 46 Chương - HỆ THỐNG NGÂN HÀNG HIỆN NAY 50 5.1 HỆ THỐNG NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG 50 5.1.1 Tính chất cấu tổ chức ngân hàng trung ương 50 5.1.2 Mạng lưới ngân hàng trung ương 60 5.2 HỆ THỐNG NGÂN HÀNG TRUNG GIAN 61 5.2.1 Các loại ngân hàng trung gian 63 5.2.2 Cơ cấu tổ chức mạng lưới 69 5.3 CÁC TỔ CHỨC TRUNG GIAN TÀI CHÍNH KHÁC 71 5.3.1 Các tổ chức tín dụng 72 5.3.2 Hiệp hội cho vay tiết kiệm 74 5.3.3 Các công ty bảo hiểm 75 5.3.4 Các cơng ty tài 77 5.3.5 Các quỹ tương trợ 77 5.3.6 Các quỹ trợ cấp hưu trí 78 5.3.7 Các công ty kinh doanh mơi giới chứng khốn 79 Chương - HOẠT ĐỘNG CỦA NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG .82 6.1 PHÁT HÀNH TIỀN 82 6.1.1 Nguyên lý việc phát hành tiền 82 6.1.2 Các cách phát hành tiền 85 6.2 CHỦ NGÂN HÀNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG TRUNG GIAN 90 6.2.1 Trung tâm toán, chuyển nhượng, bù trừ ngân hàng trung gian 90 6.2.2 Quản lý hoạt động dự trữ bắt buộc hệ thống ngân hàng trung gian: 91 6.2.3 Cứu cánh cho vay cuối hệ thống ngân hàng trung gian 96 6.3 CHỦ NGÂN HÀNG CỦA CHÍNH PHỦ 98 6.3.1 Mở tài khoản đại lý tài cho phủ 98 6.3.2 Cố vấn sách tài cho phủ 102 6.4 QUẢN LÝ DỰ TRỮ QUỐC GIA 102 6.5 QUẢN LÝ HỆ THỐNG TÀI CHÍNH QUỐC GIA 105 6.6 ĐIỀU TIẾT KINH TẾ VĨ MÔ 106 6.7 LỢI TỨC VÀ CHI TIÊU 108 Chương 7: HOẠT ĐỘNG CỦA NGÂN HÀNG TRUNG GIAN 112 7.1 BALANCE SHEET VÀ NHỮNG HOẠT ĐỘNG BƯỚC ĐẦU CỦA MỘT NGÂN HÀNG 112 7.2 PHÂN LOẠI VÀ QUẢN LÝ TÀI SẢN NỢ 116 7.2.1 Tiền gửi không kỳ hạn 116 7.2.2 Tiền gửi có kỳ hạn tiết kiệm 119 7.2.3 Các khoản vay ngắn hạn từ thị trường 121 7.2.4 Vay ngân hàng trung ương 125 7.2.5 Vốn cổ phần khoản vay từ công ty mẹ 126 7.3 PHÂN LOẠI VÀ QUẢN LÝ TÀI SẢN CÓ 127 7.3.1 Dự trữ tiền mặt 128 7.3.2 Đầu tư vào chứng khoán: 141 7.3.3 Cho vay 143 7.3.4 Các loại tài sản có khác 147 7.4 LÃI SUẤT VÀ VẤN ĐỀ TỐI ĐA HÓA LỢI NHUẬN 150 7.4.1 Lãi suất 150 7.4.2 Vấn đề tối đa hóa lợi nhuận 159 7.5 VỐN CỔ PHẦN, THANH KHOẢN VÀ KHẢ NĂNG CHI TRẢ 165 7.5.1 Dự trữ khoản 165 7.5.2 ER công thức BAUMOL - TOBIN 166 7.5.3 Vốn cổ phần, khả chi trả tình trạng phá sản 167 7.6 BÁO CÁO HÀNG NĂM 173 Chương - HOẠT ĐỘNG CỦA THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH CHỨNG KHỐN 176 8.1 HÀNG HÓA CỦA THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH 177 8.1.1 Khái niệm 177 8.1.2 Các loại hàng hóa 180 8.2 CÁC LOẠI THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - CHỨNG KHỐN 190 8.2.1 Phân loại theo cấp độ mua bán 191 8.2.2 Phân loại theo đặc trưng hàng hóa 193 8.3 HOẠT ĐỘNG CỦA THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH 196 8.3.1 Chủ thể thị trường 197 8.3.2 Mua bán thị trường 205 8.3.3 Quyết định nhà đầu tư cuối 214 8.4 HOẠT ĐỘNG CỦA NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG TRÊN THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH 223 8.4.1 Mua bán đứt 223 8.4.2 Mua, bán theo thỏa thuận mua lại chuyển dịch tương đương 224 PHẦN III - TIỀN TỆ VÀ TÀI CHÍNH QUỐC TẾ 227 Chương - HỆ THỐNG TIỀN TỆ QUỐC TẾ 229 9.1 LỊCH SỬ CỦA HỆ THỐNG TIỀN TỆ QUỔC TẾ CẬN ĐẠI 229 9.1.1 Chế độ vị vàng 229 9.1.2 Thoả thuận Bretton Woods- tỷ giá trao đổi cố định 231 9.2 HỆ THỐNG TIỀN TỆ QUỐC TẾ HIỆN ĐẠI 234 9.2,1, Tỷ giá trao đổi linh hoạt 234 9.2.2 Thị trường ngoại tệ xác định tỷ giá 238 Chương 10 THANH TOÁN QUỐC TẾ 271 10.1 CÁN CÂN THANH TOÁN QUỐC GIA 271 10.1.1 Khái niệm 271 10.1.2 Tính chất 271 10.1.3 Phương thức ghi chép cán cân toán 272 10.1.4 Thành phần cán cân toán 273 10.2 TÀI KHOẢN ĐẦU TƯ LIÊN QUỐC GIA 278 10.2.1 Đầu tư trực tiếp 278 10.2.2 Đầu tư theo danh mục 279 10.2.3 Chuyển vốn ngắn hạn 279 10.2.4 Các hình thức đầu tư khác 280 10.3 CÁC KHOẢN SAI SĨT VÀ KHƠNG CHÍNH XÁC 280 PHẦN IV - TIỀN VÀ HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG TRONG NỀN KINH TẾ 284 Chương 11 - CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ 285 11.1 KHÁI NIỆM VỀ CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ 285 11.2 CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ VÀ VẤN ĐỀ CUNG ỨNG TIỀN 285 11.2.1 Nhu cầu tiền tệ 286 11.2.2 Các cách định lượng nhu cầu tiền 287 11.2.3 Quan điểm John Maynard Keynes 292 11.2.4 Lý thuyết định lượng Milton Friedman 294 Chương 12 - TÁC ĐỘNG CỦA CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ 299 12.1 LÝ THUYẾT CỦA JOHN MAYNARD KEYNES 299 12.1.1 Tác động lãi suất đến sản lượng quốc gia 299 12.1.2 Hỗn hợp ISLM sách tiền tệ 302 12.2 LẠM PHÁT 305 12.2.1 Bản chất lạm phát 306 12.2.2 Nguyên nhân lạm phát 311 12.2.3 Hậu hay giá lạm phát 318 12.3 LẠM PHÁT - SUY THOÁI 325 12.3.1 Lạm phát suy thối chi phí 325 12.3.2 Lạm phát suy thoái cung ứng tiền tăng 326 12.3.3 Suy thoái từ nguyên nhân khác 327 Chương 13 - CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ VÀ VAI TRÒ ĐIỀU TIẾT KINH TẾ CỦA NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG .329 13.1 KHÁI QUÁT LẠI ẢNH HƯỞNG CỦA CUNG ỨNG TIỀN ĐẾN NỀN KINH TẾ 329 13.2 VAI TRÒ ĐIỀU TIẾT NỀN KINH TẾ CỦA NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG 331 13.2.1 Mục tiêu điều tiết 331 13.2.2 Các phương thức điều tiết kinh tế 332 13.2.3 Các công cụ điều tiết 339 13.3 KINH NGHIỆM ĐIỀU TIẾT KINH TẾ CỦA NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG ĐỨC (DEUTSCHE BUNDESBANK) .343 13.3.1 Tổng quan trình điều tiết kinh tế Deutsche BundesBank (DBB) từ năm 1980 đến 1996 344 13.3.2 Q trình sử dụng cơng cụ để điều tiết kinh tế 346 13.3.3 Kết luận 369 Chương 14 - CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ VÀ CHÍNH TRỊ 372 14.1 CHU KỲ CHÍNH TRỊ VÀ CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ 372 14.2 TÁC ĐỘNG CỦA CHÍNH TRỊ ĐẾN CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ 375 14.2.1 Nguyên nhân tác động 375 14.2.2 Các hình thức tác động trị 376 14.3 MỨC ĐỘ ĐỘC LẬP CỦA NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG VÀ TÌNH HÌNH KINH TẾ 379 14.4 TƯƠNG LAI CỦA HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG 380 PHẦN V - THƯ MỤC THAM KHẢO VÀ TÀI LIỆU GỢI Ý ĐỌC THÊM 382 PHẦN VI - PHẦN DÀNH CHO SINH VIÊN (Câu hỏi tập) 390 LỜI GIỚI THIỆU Lâu nay, sách sách tiền tệ hoạt động ngân hàng tiếng Việt có mặt thư viện, tủ sách quan nghiên cứu, trường học nhiều, có thay cho sách mà bạn đọc có tay - Tiền hoạt động ngân hàng tác giả Lê Vinh Danh, giảng viên Trường Đại học đại cương thuộc Đại học Quốc gia TP HCM, bảo vệ luận án đề tài "Sự điều tiết kinh tế vĩ mô Ngân hàng Trung ương" Cuốn sách chuyên khảo tương đối có hệ thống tiền tệ hoạt động ngân hàng với nguồn tài liệu phong phú, cập nhật, tư liệu chủ yếu đuợc thu thập thông qua Vụ Thông tin - Nghiên cứu Phát triển Ngân hàng Trung ương Thái Lan Bằng phong cách tiếp cận riêng, tác giả trình bày sinh động, có tính chất phổ thơng hóa lịch sử q trình phát sinh, phát triển chức năng, vai trò tiền tệ hoạt động ngân hàng kinh nghiệm quản lý, điều tiết số ngân hàng lớn nước giới Cuốn sách cần dùng cho sinh viên tất quan tâm đến lĩnh vực tiền tệ - ngân hàng, có nhiều thơng tin bổ ích phục vụ cho việc nghiên cứu học tập Xét thấy sách hay đáng để gửi tới độc giả có nhu cầu nghiên cứu, tìm hiểu hoạt động hệ thống ngân hàng ngồi nước, nhóm ebook chúng tơi tận dụng từng phút rảnh rỗi thân để thực việc đánh máy, chỉnh sửa dàn trang sách Nhóm ebook bao gồm: - nth34hn: đánh máy chương 1, chương 12, hỗ trợ đánh máy phần chương chương 8, sửa lỗi tả văn phạm, dàn trang, đóng gói ebook; - antonov9x: đánh máy chương 2; - aivy007: đánh máy chương chương 10; - petite_poney: đánh máy chương chương 11; - tieuhacphong: đánh máy chương 5; - kidcule: đánh máy chương 6; - trucduong1789: đánh máy chương 7; - hongthuha: đánh máy chương 8; - thetruongle thuthaokt8x: đánh máy chương 9; - quyennguyen2012: đánh máy chương 13; - vkbritney: đánh máy chương 14; - BLDM: đánh máy phần kết (tài liệu tham khảo tập), hỗ trợ đánh máy phần chương Xin trân trọng gửi tới tất thành viên nhóm ebook lời cảm ơn chân thành tham gia nhiệt tình, đầy tinh thần trách nhiệm bạn giúp sách hoàn thành thời gian sớm Hà Nội, ngày 20 tháng năm 2010 Nhóm ebook LỜI NĨI ĐẦU Kinh nghiệm tất nước phát triển cho thấy cải cách hệ thống tài - tiền tệ - ngân hàng ln ln có ý nghĩa vô quan trọng việc thúc đẩy kinh tế tăng trưởng nhanh ổn định Bài học nhiều nước phát triển cho thấy kết Nơi nào, đâu, hoạt động ngân hàng - tiền tệ hồn thiện nhanh, nơi ln ln có tốc độ tăng trưỏng kinh tế cao ổn định Bởi vai trò chủ chốt ngành cung ứng đảm bảo tảng tài tốt, ổn định cho đồn tàu kinh tế Vì lý đó, việc đúc kết kinh nghiệm học tập kinh nghiệm để bổ sung, hoàn chỉnh, đổi hoạt động tiền tệ - ngân hàng, quôc gia bước vào giai đoạn phát triển Việt Nam vô cẩn thiết Càng mở rộng hiểu biêt trao đổi kinh nghiệm, cảng có nhiều thơng tin tư liệu tham khảo cẩn thiết để xác dịnh cách làm hợp lý cho việc cải cách hệ thống tài - tiền tệ - ngân hàng nước Theo cách nghĩ ấy, chúng tơi cố gắng biên soạn cơng trình mà bạn có tay với hy vọng dóng góp phẩn vào nguồn thơng tin, tư liệu cịn nhiều hạn chế nước vể “tiển hoạt động ngân hàng” để bạn đọc rộng rãi, sinh viên trường đại học, sinh viên chuyên ngành tài ngân hàng tham khảo nghiên cứu Cuốn sách Tiền hoạt động ngân hàng hình thành dựa vào tư liệu vế lịch sử hoạt động Hệ thống ngân hàng nước Mỹ, Nhật, Ðức, Pháp, Anh, Hàn Quốc, Thái Lan, Việt Nam Nguồn thông tin số liệu, kiện thu thập chủ yếu thông qua "Vụ Thông tin - Nghiện cứu phát triển” Ngân hàng trung ương Thải Lan (Bank of Thailand) nơi tác giả trực tiêp làm việc nhiều tháng thời gian học Đại học Chulalongkorn vào năm 1996 Thu hoạch đầ̀u tiên người viết, qua nghiên cứu thân có khác nguyên tắc lẫn thực tiễn hoạt động giũa ngân hàng (dù ngân hàng trung ương hay ngân hàng trung gian) nước phát triển với nước phát triển Nhằm hạn chế khó khăn cơng sức thử nghiệm, tìm tịi, nước phát triển chủ trọng học tập kinh nghiệm nước trước Chẳng hạn trước Mỹ học Anh, Nhật học Ðức, Hà Lan Bỉ, Hàn Quốc học Hoa Kỳ Nhật phương thức tổ chức hoạt động tài - ngân hảng Bởi vậy, nghiên cứu tiền hoạt động ngân hàng nhũng nước phát triển, mặt nguyên lý, không khác nhiểu với nghiên cứu điều Việt Nam Hơn nũa, q trình lên để hồn thiện mình, hệ thống tài - tiển tệ - ngân hàng Việt Nam rõ ràng cẩn học tập nhiểu kinh nghiệm từ nước Khi xác định cần học tập nghiên cứu kinh nghiệm nước ngồi đương nhiên lựa chọn hợp lý phải học tập mơ hình xem tối ưu giới Ðó lý bạn dọc thấy chủng dẩn chứng hoạt dộng, số liệu thông tin nước Hoa Kỳ, Nhật, Đức, Pháp, Anh nhiều Việt Nam Ðể tiện cho việc theo dõi, chia nội dung sách làm phần Phẩn gồm chương, nghiện cứu nhận thức tiến tệ Phẩn dành cho hoạt động ngân hàng gồm chương, trình bày lề lối tổ chức, hoạt động Ngân hàng trung ương, Ngân hàng thương mại, Các cơng ty tài thị trường tài chính, Chứng khốn Phẩn có chương phân tích hệ thống tiền tệ quốc tế cán cân toán Phẩn có chương giải thích vể bước hình thành sách tiền tệ Ngân hàng trung ương: Các mặt ảnh hưởng khác đến đời sống kinh tế xã hội; Vai trò điều tiết kinh tế vĩ mô Ngân hàng trung ương; Mối tương tác trị sách tiển tệ, triển vọng hoạt động ngân hàng tiền tệ tương lai Phẩn thư mục tham khảo chủng sử dụng trình viết Ban đọc tìm thấy tài liệu, sách dùng để nghiên cứu cho chương Bên cạnh đó, danh mục cịn có ý nghĩa "những giới thiệu đoc thêm, để bạn tự tìm hiểu sâu giới “tiền hoạt động ngân hảng” Phấn cuối cùng, Phẩn 6, Chương - Hệ thống tiền tệ Bảng 2.1 phần trước cho thấy năm 1993, toán tiền mặt kinh tế Hoa Kỳ chiếm 0,38% tổng toán Nhưng toán séc chiếm tới 15,16% hay gấp 37 lần tốn tiền mặt Điều cho thấy tiền NHTG ngày chiếm ưu tuyệt đối giao dịch tiền pháp định, séc, chứng thư tiền gửi tiết kiệm có kỳ hạn, số loại chứng thư phiếu nợ khác hợp thành hệ thống loại tiền tệ ngày 2.2 Hệ thống tiền tệ ngày Thực năm cuối kỷ XX này, định nghĩa phân biệt loại tiền với có nhiều ý kiến khơng thống Rất nhiều nhà kinh tế không chấp nhận bank-notes tiền Đối với họ, có tiền mặt NHTW gọi tiền Bên cạnh quan điểm cực đoan vậy, lại có định nghĩa rộng tiền Ở Anh quốc tiền có từ M0 M4 Ở Đức, cung ứng tiền M3 bao gồm M2 cộng với số phiếu nợ phủ công ty) xem quan trọng Trong Pháp, M2 M4 xem định nghĩa hợp lý tiền lưu thơng Trước vào tìm hiểu loại M nói trên, điều quan trọng phải định vị cho tiền tệ Nếu thống tiền tệ phương tiện trao đổi chấp nhận theo luật định phương tiện tốn giao dịch kinh tế, điều có nghĩa loại hình thỏa mãn tính chất nói trên, gọi tiền Với cách xác định kinh tế có nhiều loại tiền, đất nước phát triển, hình thái tiền trở nên đa dạng Điều quan trọng cần phải hiểu dẫn nhập vào hệ thống tiền tệ tính chất tiền Sau chế độ tiền bảo chứng quý kim thay hồn tồn tiền pháp định, khơng nghĩ tiền loại vật chất quý đồng vàng hay bạc Tiền mặt hay tiền nhà nước NHTW phát loại hình giấy nợ hay trái phiếu theo nghĩa từ Hán - Việt Khi người làm việc cho nhà nước, quan kinh doanh đó, cuối tháng, ơng ta hay bà ta nhận được, giả thiết lương nhà nước (hoặc tư nhân) trả cho tháng cơng phục vụ Đứng giác độ tính chất, 1.000.000VND tờ giấy nhà nước độc quyền phát để lượng hóa sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ sức lao đông… tháng công lao động đánh giá 1.000.000 đơn vị giấy Đây hình thức giấy nợ, có tính chất bản: (1) có số đếm từ hàng đơn vị trở lên, tổng cộng giấy nợ người ta biết 100, 1000,100.000 hay 1.000.000, (2) giấy nợ mang ý nghĩa xác nhận rằng, người cầm (thí dụ cầm 1.000.000VND thí dụ trên) phục vụ cho xã hội (nhà nước tư nhân) tháng công lao động, cung ứng sản phẩm hay hàng hóa tương đương thế, (3) giấy nợ pháp luật quy định dùng để cất trữ, trao đổi thành loại hàng hóa khác gạo, mắm, muối, đường, sữa, đóng học phí… Chính với tính chất thứ giấy nợ trở thành vật trung gian để sức lao động, chất xám, kỹ năng… chuyển hóa thành vật phẩm khác phục vụ cho tồn phát triển sống cá nhân Do tiền giấy nợ (I owe you), tính chất ràng buộc việc phát hành giấy nợ đơn vị phát hành (trong trường hợp tiền mặt NHTW hay phủ) tạo thêm giấy nợ thực có phục vụ khác phát sinh nghĩa có người cho vay sản phẩm, dịch vụ hay sức lao động Một cách dễ hiểu, chủ nợ (thí dụ NHTW) phép phát hành thị trường đơn vị 1.000.000VND mới, thực có cá nhân khác đóng góp cho xã hội tháng cơng lao động người thứ Hoặc sản phẩm, dịch vụ lợi ích cho xã hội tương đương với điều Các loại giấy NHTW séc, chứng thư tiền gửi có khơng có kỳ hạn, chứng thư tiết kiệm, tín phiếu… mang tính chất Cái khác trường hợp giấy nợ tiền mặt pháp định phủ người cho vay để hưởng giấy nợ phủ tất thành phần nhân 23 Tiền hoạt động ngân hàng - TS Lê Vinh Danh dân với khoản cho vay sản phẩm, hàng hóa, cơng lao động dịch vụ khác họ làm cho xã hội nhà nông, binh sĩ, công nhân, thầy giáo, kỹ sư… Trong trường hợp giấy nợ tiền NHTG (bank-notes), người cho vay để hưởng giấy nợ NHTG người gửi tiền pháp định vào ngân hàng Khoản cho vay tiền mặt pháp định phủ Điều có nghĩa người cho vay chuyển từ hình thức giấy nợ khơng lãi phủ (tiền mặt pháp định) thành loại giấy nợ khác có lãi NHTG Đây điều vơ quan trọng, định tồn loại giấy nợ NHTG Trong kinh tế hoạt động chặt chẽ hiệu quả, nhân dân đồng thời phục vụ cho xã hội theo ngành nghề theo cách mình, để cuối tuần tháng, họ nhận giấy nợ khơng lãi phủ Sau đó, để kinh tế hóa giấy nợ này, họ cấp tốc đem gửi vào NHTG để nhận loại giấy nợ thứ hai trả lãi đến ngày khoản đầu tư Xã hội tồn phát triển trao đổi dạng vật chất khác sức lao động, trí tuệ, sản phẩm… để đổi lấy dạng vật chất thực phẩm tiện nghi đời sống Phương tiện để loại hình trao đổi diễn thuận lợi, thúc đẩy trình liên tục sáng tạo người loại giấy nợ kể Các loại giấy nợ ngày nay, thống gọi tên tiền, tài sản khoản đầu tư Sự đa dạng loại hình giấy nợ theo tiến trình phát triển kinh tế, hình thành nên hệ thống tiền tệ Ở nước phát triển, hệ thống tiền tệ bao gồm: 2.2.1 Tiền mạnh Tiền mạnh (high-power money) cách gọi tên loại tiền xác định tiện lợi toán Nghĩa tiện lợi hiểu dễ dàng đến mức tối đa nơi lúc cần trao đổi thành vật phẩm khác để tiêu dùng Tiền mạnh có loại chính: 2.2.1.1 Tiền mặt pháp định Thơng qua NHTW, phủ phát hành loại giấy nợ “tiền mặt pháp định” Đây loại giấy nợ hồn tồn khơng có lãi suất chí lãi suất âm người giữ lâu, nửa năm năm nước có lạm phát cao Nghĩa giá trị thực bị bào mịn Tuy nhiên, tiền pháp định loại hình thường tín nhiệm hai lý đơn giản Thứ nhất, tiền phủ, mà nhân dân tin phủ tổ chức khác Thứ hai tiền mặt có hiệu lực trao đổi toàn lãnh thổ Một người cầm séc NHTG Thành phố Hồ Chí Minh chưa mua hàng tỉnh Lai Châu, Sơn La Nhưng người cầm tiền mặt trao đổi để lấy số lượng định hàng hóa đâu lãnh thổ Việt Nam Vì luật pháp quy định tiền mặt phủ (chứ khơng phải séc NHTG) có hiệu lực thi hành nơi, hang ngõ hẻm Việt Nam, séc NHTG khơng có đủ tiện lợi tiền mặt Tiền mặt loại phiếu nợ tiện lợi nhất, hay có khả tốn cao nhanh lý Chính khả tốn cao nhanh giải thích có nhiều người thích giữ tiền mặt loại phiếu nợ khác hồn tồn khơng đẻ lãi Và điều có nước cơng nghiệp khơng nước phát triển, nơi mà hệ thống mạng lưới ngân hàng chưa đầy đủ để phục vụ cho hình thức tốn khác tiền mặt Nếu có hai người, người giữ tiền mặt người giữ tiền NHTG phát cửa hàng hẻo lánh có hàng tốt bán với giá rẻ, đương nhiên người có tiền mặt chấp nhận ngay, ngỏ ý muốn mua người cầm loại tiền khác NHTG hội tốt nói trên, người chủ cửa hàng khơng chấp nhận tiền ngân hàng mà gửi tiền Tiền giấy, tiền mặt, tiền pháp định, tiền NHTW, tiền phủ… cách gọi khác loại tiền biến thể dân gian sử dụng Tổng tiền mặt mà NHTW phát hành lưu thông gọi số tiền tệ (Monetary Base) bao gồm phần: tổng tiền giấy tay nhân dân tổng tiền giấy nằm kho hệ thống ngân 24 Chương - Hệ thống tiền tệ hàng hình thức dự trữ bắt buộc Về nguyên tắc, tiền mặt phát hành có dịch vụ, hàng hóa hay tài sản phát sinh xã hội Trong số tiền tệ, có tiền mặt tay nhân dân (hay tiền mặt ngân hàng) thành phần M1 Tháng giêng năm 1996, tiền mặt tay nhân dân Mỹ 317 tỷ USD (nhưng số tiền tệ 373,6 tỷ USD), Pháp đến tháng năm 1996 242,2 tỷ FRF 2.2.1.2 Tiền gửi không kỳ hạn NHTG Bộ phận thứ hai tiền mạnh tiền gửi không kỳ hạn (demand deposits) vào thời điểm tài khoản không kỳ hạn NHTG Tổng tiền gửi không kỳ hạn tiền mặt tổng số khả viết séc để chi tiêu chuyển nhượng cần Do vậy, tiền gửi không kỳ hạn gọi tiền tài khoản séc (checking accounts) Tiền gửi không kỳ hạn tương đương với tiền mặt rút Vào tháng giêng năm 1996, tổng tiền gửi không kỳ hạn nước Mỹ tương đương 811 tỷ USD Khả tiện lợi tiền gửi khơng kỳ hạn tốn phụ thuộc vào tổ chức hoạt động NHTG phát hành Nếu gửi tiền vào tài khoản NHTG có chi nhánh khắp nơi lãnh thổ kể vùng xa xơi hẻo lánh nhất, séc viết có hiệu lực tốn chấp nhận nhanh chẳng tiền mặt Đó lý nước phát triển, người ta xem loại tiền mạnh Tuy nhiên, ngân hàng mà gửi tiền vào có q chi nhánh không quan hệ tốt với ngân hàng khác, séc viết chấp nhận toán vùng này, chưa chấp nhận vùng khác Điều giải thích nước phát triển, tiền séc (hay tiền tài khoản không kỳ hạn) chưa xem tiền mạnh Tiền gửi khơng kỳ hạn loại hình gần tiền mặt tất loại tiền NHTG Khả chuyển đổi từ sang tiền mặt nhanh nhất, vào lúc Khả chuyển đổi thành tiền mặt, gọi khả khoản (Liquidity) Trước thập niên 70, tiền tài khoản không kỳ hạn khơng hưởng lãi suất Nói cách khác, phiếu nợ loại khơng có lãi người ta xem chẳng khác tiền mặt Cuối thập niên 70, nhiều NHTG bắt đầu trả lãi loại tiền Tuy nhiên, nay, lãi suất thấp hệ thống lãi suất loại giấy nợ (IOU) hay tiền khác NHTG (ngoại trừ tiền mặt NHTW với lãi suất = 0) Tổng tiền mặt tay nhân dân tổng tiền gửi khơng kỳ hạn tồn hệ thống NHTG hình thành nên tổng cung tiền M1 kinh tế Tháng năm 1996, M1 kinh tế nước Pháp 1.621 tỷ FRF, Mỹ 1.119,1 tỷ USD 2.2.2 Các loại tiền - tài sản khác Người ta gọi loại tiền (hay phiếu nợ) sau tiền - tài sản đồng thời có tính chất: phương tiện trao đổi, toán khoản đầu tư với lãi suất cao tính đến ngày Loại tiền - tài sản có tính khoản nhiều so với tiền mạnh, điều khác 2.2.2.1 Tiền gửi có kỳ hạn Tiền gửi khơng kỳ hạn (demand deposits) phận lớn cung ứng tiền M1 Vào năm 1980, 90% cung ứng tiền M1 Hoa Kỳ séc có 10% tiền mặt Tuy nhiên, vào năm nói trên, tiền gửi có kỳ hạn (time deposits) lại nhiều gấp đôi tiền gửi không kỳ hạn Và vào tháng giêng năm 1996, có 317 tỷ USD tiền mặt tay nhân dân dùng để tốn có tới 811 tỷ séc 2559,8 tỷ USD tiền dạng tiền gửi có kỳ hạn Tiền gửi có kỳ hạn phổ biến tiền gửi tiết kiệm (savings deposits) NHTM ngân hàng tiết kiêm, quỹ tiết kiệm…, tiền gửi có thời gian xác định khác Điểm khác tiền gửi có khơng có kỳ hạn tiền gửi có kỳ hạn trả lãi suất cao (ít cao tiền gửi không kỳ hạn) rút tới thời gian định trước (3 tháng, tháng, năm hay nữa…) kể từ thời điểm gửi vào Nếu 25 Tiền hoạt động ngân hàng - TS Lê Vinh Danh người gửi muốn rút đột xuất tiền mặt, phải báo trước cho ngân hàng số ngày Thông thường trường hợp vậy, lãi suất bị giảm đến mức thấp Các loại tiền gửi có kỳ hạn phổ biến là: 2.2.2.1.1 Tiền gửi tiết kiệm Tiền mặt gửi vào tài khoản tiết kiệm hình thức thơng dụng để làm lợi cho trái phiếu khơng lãi Có loại tiền gửi tiết kiệm: a/ Tiền gửi tiết kiệm thông báo: Hàng tháng, người gửi tiền mặt vào tài khoản này, nhân báo cáo chi tiết tình hình phát sinh giá trị tài khoản mình: số tiền rút ra, chuyển hay gửi thêm vào (nếu có), lãi suất phát sinh tháng, tồn khoản vào cuối kỳ Người gửi rút tiền gửi thêm vào đường bưu điện b/Tiền gửi tiết kiệm có sổ: Những người gửi tiền mặt vào tài khoản nhận sổ để theo dõi tình hình tiền gửi giống sổ tiết kiệm Việt Nam Tài khoản tiền gửi tiết kiệm có sổ yêu cầu người gửi phải trực tiếp mang sổ đến ngân hàng chi nhánh nó, có nhu cầu gửi thêm tiền mặt vào rút bớt hay chuyển vào tài khoản khác Sau lần vậy, ngân hàng thực ghi sổ để diễn giải phát sinh 2.2.2.1.2 Tiền gửi có kỳ hạn loại nhỏ Ở nước phát triển, người ta phân tiền gửi có kỳ hạn 100.000 USD thành nhóm tiền gửi có kỳ hạn loại nhỏ nhằm phân biệt với loại tiền gửi có số lượng lớn thuộc vào nhóm tiền tệ M3 Sở dĩ có phân loại thành M1, M2, M3 - điều mà làm rõ - nhằm tách loại tiền khác mặt khoản thành nhóm Các nhóm tiền sau này, có khả khoản mang tính chất khoản đầu tư Tuy nhiên nước phát triển với thị trường tiền tệ chưa hoàn chỉnh, chưa có phân biệt M1 M3 tất nhiên chưa có việc chia “Tiền gửi có kỳ hạn loại nhỏ” hay “loại lớn” Tiền gửi có kỳ hạn loại nhỏ nước phát triển bao gồm thành phần sau: a/ Chứng thư tiền gửi có kỳ hạn Là loại chứng thư tiết kiệm (Savings certificates) - giấy chứng nhận tiền gửi có kỳ hạn (Certificates of deposits - CDs) Theo quy định NHTW nước phát triển, loại chứng thư có giá trị khơng lớn 100.000 USD Các loại chứng thư thường tờ giấy chứng nhận có mặt (như cơng trái, trái phiếu Việt Nam) ghi rõ nơi phát hành, ngày phát hành, đơn vị phát hành, số tiền mặt gửi vào, lãi suất (%), ngày hoàn vốn lãi ngày đáo hạn (Maturity) Giống loại tiền gửi có kỳ hạn khác, loại chứng thư dùng để giao dịch, chấp đem bán loại tài sản Nhưng không dùng để rút tiền mặt trước ngày đáo hạn Nếu thiết phải rút thế, phải chịu lãi suất phạt đơn vị phát áp đặt b/ Trái phiếu tiết kiệm Là loại hình gửi tiền có kỳ hạn cách dùng tiền mặt để mua phiếu nợ tiết kiệm kho bạc, phủ, quyền địa phương hay công ty, ngân hàng phát ra, tùy theo mức độ phát triển quốc gia, loại trái phiếu thông thường khác mục tiêu phát hành lãi suất Mục tiêu phát hành loại trái phiếu nhằm huy động đồng tiền để dành tiết kiệm nhân dân, loại vốn - sau huy động - phải dùng vào việc có lợi ích cho xã hội tuyệt đối an toàn Tiếp theo lãi suất Lãi suất loại trái phiếu thường cao trái phiếu đầu tư khác, nhằm thể ưu đãi đồng tiền gửi xuất phát từ dành dụm nhân dân lao động Thời gian đáo hạn loại trái phiếu thường năm trở lên đến hàng chục năm Trái phiếu tiết kiệm kho bạc phát gọi trái phiếu tiết kiệm kho bạc (Treasury-Saving bonds) Trái phiếu tiết kiệm quyền trung ương địa phương phát ra, mục đích huy động vốn cho cơng trình xây dựng lâu hồn vốn nằm tên gọi: trái phiếu đô thị trái phiếu nhà nước (công trái Việt Nam) Trái phiếu tiết kiệm cơng ty, tổ chức tài hay ngân hàng phát hành gọi chung trái phiếu tiết kiệm 26 Chương - Hệ thống tiền tệ 2.2.2.2 Trái phiếu ngắn hạn mua lại NHTM Loại phiếu nợ hay tiền viết tắt REPO RPs (Overnight Repurchase Agreement of Commercial Banks) Theo luật ngân hàng nước phát triển, NHTM phép bán loại trái phiếu nhà nước trái phiếu ngân hàng cho nhân dân, để thu tiền mặt hoàn cảnh cấp bách với thỏa thuận mua lại với giá cao (giá cũ kèm với lãi suất) khoảng thời gian ngắn (một đêm, ngày, hai, ba ngày hay tuần…) Loại tiền ngắn hạn giúp NHTG, tập đoàn sản xuất giải yêu cầu gấp tiền mặt cho sản xuất kinh doanh 2.2.2.3 Trái phiếu đô la euro (euro-dollar) Loại phiếu nợ phổ biến nước công nghiệp khối G-10 Đô la euro loại chứng thư chuyển đổi dễ dàng thành USD cần thiết, thường ngân hàng ngoại thương phát Loại phiếu nợ có mặt ghi rõ ràng ngân hàng ngoại thương phát hành nó, nơi phát hành, ngày phát hành, lãi suất, ngày đến hạn số tiền USD bề mặt nó… Khi nhân dân muốn đầu tư vào loại tài sản (hay phiếu nợ) để hưởng lãi suất, họ đem USD mua lấy Giá trị tay người cầm tương đương với giá trị USD bỏ để mua cộng với tiền lãi tính từ ngày mua thời điểm nói Loại phiếu nợ mua phải mua USD bán (hoặc đến hạn) ngân hàng ngoại thương trả lại USD 2.2.2.4 Tiền gửi quỹ tín dụng thị trường tiền tệ Ở nước có thị trường tiền tệ lớn Nhật, Mỹ, Pháp, Đức, Anh…, nhân dân có tiền mặt tiết kiệm không muốn công làm thủ tục gửi vào ngân hàng khơng đáng, họ rút sau gửi vài ba hôm, để thuận tiện họ thường gửi vào quỹ tiết kiệm, quỹ tín dụng thị trường tiền tệ Hầu hết khoản gửi có lãi suất cao (vì biện pháp mà thị trường tiền tệ dùng để thu hút tiền nhàn rỗi ngắn hạn) Thời gian gửi ngắn từ ngày đến vài ba tuần, số lượng nhỏ (tương đương 100 200 USD) đến lớn Tổng hợp loại tiền nhàn rỗi ngắn hạn lại hình thành nên khoản vốn khổng lồ Người gửi phép viết séc để toán thường họ trao thẳng chứng thư cho đối tác họ tốn Đối tác họ dùng chứng thư hay phiếu nợ để mua bán tiếp đem đến quỹ để đổi tiền mặt 2.2.2.5 Tài khoản gửi thị trường tiền tệ (money market deposit accounts) Loại tiền gửi vào tài khoản có thời gian dài Người gửi có quyền viết séc để toán cần với số tiền giới hạn Lãi suất cao phiếu nợ quỹ tín dụng thị trường tiền tệ Chứng thư loại tài khoản loại tài sản mang tính đầu tư ngắn hạn vừa dùng để mua bán toán thị trường tiền tệ 2.2.2.6 Các loại tiền theo nghĩa rộng (broader definition of money) Thành phần tiền theo nghĩa rộng (hay phiếu nợ thế) bao gồm loại tiền kể (được gọi chung M2) với số loại khác Tiền theo nghĩa rộng nước phát triển thống gọi tên M3 Những loại khác thành phần M3, M2 là: 2.2.2.6.1 Tiền gửi có kỳ hạn loại lớn Khác với tiền gửi có kỳ hạn loại nhỏ, tiền gửi có kỳ hạn loại lớn nước cơng nghiệp tương ứng với khoản gửi từ 100.000 USD trở lên Cái khác loại chứng thư với loại chứng thư tiền gửi có kỳ hạn loại nhỏ mục 2.2.2.1.2 chứng thư loại nhỏ không chuyển thành tiền mặt chưa đến hạn, loại lớn chuyển dễ dàng mà khơng phải chịu phạt Hầu hết xí nghiệp, tập đồn sản xuất nước cơng nghiệp sở hữu nhiều loại trái phiếu Họ dùng để tốn tiền hàng sản xuất, mua bán Có thể dùng để mua bán thị trường tiền tệ Có thể dùng để chuyển thành tiền mặt nhà nước cất giữ để hưởng lãi 27 Tiền hoạt động ngân hàng - TS Lê Vinh Danh suất loại tài sản đầu tư Trên thị trường tiền tệ, loại có tên gọi Jumpo CDs (jumpo certificates of deposits) 2.2.2.6.2 Các loại trái phiếu mua lại ngân hàng, quỹ tiết kiệm, quỹ tín dụng Loại tiền giống tiền mục 2.2.2.4, với tên gọi riêng Term RPs (term of repurchase agreement of commercial banks, savings banks, savings and loan associations) Cái khác chủ yếu loại trái phiếu dài hạn với thời gian tối thiểu tuần trở lên đến hàng tháng, hàng năm Giá trị tiền gửi bề mặt lớn, lãi suất cao 2.2.2.6.3 Đô la euro (euro-dollar) Giống đô la Euro mục 2.2.2.3 với thời gian đáo hạn dài Vấn đề khác quan trọng thành phần vừa kể cung ứng tiền M3 thành phần tương tự cung ứng tiền M2, khả tốn (liquidity) hay nói dễ hiểu hơn, khả chuyển đổi từ loại tiền nói trở lại thành tiền mặt nhà nước Các thành phần tiền M2 (RPs - Euro dollar - CDs) có khoản cao loại tương tự M3 (Jumpo RPs, Term Euro dollar-Jumpo CDs) điều đơn giản có thời gian đáo hạn (thời gian mà đơn vị phát nhận lại để trả tiền mặt) ngắn Từ định nghĩa khoản (liquidity) viết tắt L, khả toán nhanh hay chậm, xuất loại tiền cuối hệ thống tiền tệ Anh gọi M4, Hoa Kỳ, Pháp, Đức, Nhật nhiều nước khác gọi L 2.2.2.7 Các loại tài sản khoản (liquidity assets) khác Chứng thư loại tài sản khoản loại hình tiền có đủ tính chất loại tiền nói trên: dùng để tốn, mua bán, trao đổi, dự trữ để lấy lãi chuyển thành tiền mặt nhà nước cần Chứng thư tài sản khoản (L) phiếu nợ (trái phiếu) loại Đơn vị phát nợ hay người vay Người cầm chủ nợ, người cho vay, L bao gồm tất M3 số phiếu nợ khác như: - Trái phiếu kho bạc (Treasury bonds) - Cổ phiếu kho bạc (Treasury shares) - Trái phiếu công ty (Corporate bonds) - Cổ phiếu công ty (Corporate shares) - Thương phiếu (Commercial papers) - Hối phiếu kho bạc (Treasury bills) - Các loại phiếu nợ hay chứng khoản (Securities) khác Tất loại tiền nói hợp thành hệ thống tiền tệ Bảng 2.3 trình bày cách phân loại phổ biến nước hệ thống tiền tệ Bảng 2.3 - Các loại tiền tệ hệ thống tiền tệ Cung ứng tiền M1 A M1 B M2 Thành phần - Tiền mặt nhà nước - Tiền gửi không kỳ hạn - M1 A - Tiền gửi tài khoản dùng séc (NOW accounts, credit cards…) - M1 B - Các khoản gửi tiết kiệm - Các khoản gửi có kỳ hạn (ngắn) - Đơn vị nhỏ tiền gửi có kỳ hạn (small-denomination time deposit - CDs) - Trái phiếu ngắn hạn mua lại NHTM (overnight REPOs) - Euro đô la loại nhỏ - Tiền gửi quỹ tín dụng thị trường tiền tệ (money market fund deposits) - Tài khoản gửi thị trường tiền tệ (money market deposits accounts) 28 Chương - Hệ thống tiền tệ M3 L - M2 - Đơn vị lớn tiền gửi có kỳ hạn (large-denomination time deposits - jumpo CDs) - Trái phiếu dài hạn mua lại NHTM hệ thống tài khác (RPs) - Euro la loại lớn - M3 - Các loại chứng thư Euro dollar lớn khác - Trái phiếu (kho bạc, công ty, đô thị) - Cổ phiếu (kho bạc, công ty, đô thị) - Trái phiếu tiết kiệm (savings bonds) - Thương phiếu (commercila papers) Có lưu ý đặc biệt cần thiết để nhận thức phân biệt loại tiền nói cách dễ dàng, là: 1) Tất loại tiền hệ thống phiếu nợ (hay trái phiếu) Hoặc phiếu nợ phủ (trường hợp tiền mặt) phiếu nợ NHTG, cơng ty, quyền địa phương tổ chức tín dụng khác… 2) Hoạt tính để chúng gọi tiền gồm khả năng: thứ nhất, chúng dùng để trao đổi, tốn mua bán hàng hóa, sản phẩm, sức lao động, trí tuệ… Ở nước cơng nghiệp, tiền lương hàng tháng trả thẳng vào tài khoản tiết kiệm cơng nhân ngân hàng Và lý thứ này, chúng khơng khác tiền mặt nhà nước Thứ hai, chúng dùng để mua bán chuyển nhượng đầu tư chúng sinh lãi ngày ngoại trừ tiền mặt với lãi suất = Cuối cùng, chúng chuyển thành tiền mặt phủ vào lúc Chính khả thứ ba làm cho chúng chấp nhận khơng khác tiền mặt 3) M1 (bao gồm tiền mặt phủ khoản gửi có chứng thư tài khoản gửi không kỳ hạn) gọi tiền mạnh hay tiền theo nghĩa hẹp (narrow money) loại tiền có hiệu lực tốn cao nhất, chấp nhận rộng rãi nhất, vậy, có khả trao đổi mạnh nơi đâu lãnh thổ Tuy nhiên, loại tiền loại tài sản không sinh lợi (lãi suất tiền mặt không lãi suất tiền gửi khơng kỳ hạn vơ nhỏ), cho nên, khơng có ý nghĩa hành động đầu tư sở hữu 4) Ngược lại với M1, M2, M3 L loại vừa tiền vừa tài sản sinh lợi Điều quan trọng kinh tế phát triển bao nhiêu, nhân dân quý thời gian, tiền bạc, tài sản luôn muốn làm lợi thêm từ tài sản có Do vậy, kinh tế phát triển, xu hướng nhân dân chuyển tiền từ loại không sinh lãi (M1) sang loại tiền đem lại lãi suất (M2 - M3 - L) lớn Điều giải thích nước cơng nghiệp, loại vừa tiền vừa tài sản đầu tư: M2, M3, L bành trướng nhanh chóng nhiều lần M1 Bởi giữ M1 tay điều tiện lợi dễ dàng trao đổi toán Trong giữ loại tiền khác M2, M3 L vừa tiện lợi tốn, mà đồng thời có điều thứ hai sinh lợi tức ngày hoạt động đầu tư 5) Tiền mặt phiếu nợ phủ phát Các loại tiền cịn lại hệ thống phiếu nợ NHTG tổ chức khác phát Điều quan trọng phải có tiền mặt phủ nộp vào phát sinh loại phiếu nợ hay tiền khác hệ thống Do vậy, việc quản lý cung ứng tiền mặt cách mà NHTW dùng để điều tiết độ lớn nhỏ loại tiền lại Bên cạnh đó, việc phân loại tiền hay phiếu nợ thành M1, M2, M3, L việc ngẫu nhiên Mục tiêu giúp NHTW phủ: (1) theo dõi mức độ đầu tư nước vào loại tài sản sinh lợi, (2) giúp kinh tế - hoàn cảnh mà nguồn lực hạn chế - huy động cách tốt tài nguyên, nguồn tài sản (vì tiền tài sản, 29 Tiền hoạt động ngân hàng - TS Lê Vinh Danh công sức nhân dân) khác toàn dân vào guồng máy sản xuất kinh doanh, tránh lãng phí, phục vụ tốt cho việc mở rộng sản lượng tăng trưởng thu nhập Trong kinh tế phát triển, loại phiếu nợ (ngoài tiền mặt) đồng thời hàng hóa, người ta, sau khoảng thời gian đem tiền mặt mua từ NHTG tổ chức khác, cần tiền mặt cho chuyến xa giao dịch đột xuất, đem bán lại thị trường tiền tệ để lấy tiền mặt Cần lưu ý phiếu nợ đáo hạn, người chủ đơn giản mang đến nơi phát hành nhận lại tiền mặt, vốn lãi Tuy nhiên, cơng việc đột xuất thường cho phép chờ, trường hợp có cách giải quyết; dùng trực tiếp phiếu nợ để tốn chi phí cần thiết, đem bán thị trường tiền tệ để lấy tiền mặt Trong hai trường hợp, giá trị phiếu nợ định dựa hai sở, số tiền bề mặt phiếu cộng tiền lãi kể từ ngày gửi đến ngày đem bán, kết thương lượng bên bán bên mua, yếu tố cần gấp hay khơng người muốn bán, tình hình thị trường tài kiện cấu thành kết việc thương lượng Trong nước cơng nghiệp hóa, dịch vụ mua bán hàng ngày, hàng diễn với khối lượng khổng lồ Rất nhiều công ty tổ chức chuyên môn làm công việc phát hành trái phiếu, đại lý mua bán, cho vay mua bán môi giới cho đối tác mua bán thị trường Đối với phiếu nợ ngắn hạn từ tháng trở xuống đến vài ngày, thị trường mua bán gọi thị trường tiền tệ Đối với phiếu nợ dài hạn từ 181 ngày trở lên đến hàng vài ba năm nữa, thị trường mua bán gọi thị trường tài Gộp chung hai thị trường này, người ta thường dùng danh từ thị trường tiền tệ - tài Tuy nhiên, cần hiểu phân biệt khái niệm (hay tên gọi) khơng có biên giới rõ ràng Nhất khoảng thời gian để gọi ngắn hạn (short term) hay dài hạn (long term) Năm 1995, giao dịch mua bán phiếu nợ (hay tiền) thị trường tài tiền tệ Hoa Kỳ lên tới 1.475 tỷ USD giá trị Riêng mua bán kho bạc Hoa Kỳ tuần lễ cuối tháng giêng 1996 lên tới 139 tỷ USD Bởi việc phát hành thêm tiền mặt pháp định hay phiếu nợ phủ ln ln bị ràng buộc vào số lượng sản phẩm, hàng hóa dịch vụ phát sinh thêm kinh tế Do vậy, phủ, NHTG, công ty, đơn vị sản xuất… phải giải việc thiếu tiền mặt cho hoạt động cách vay thị trường tiền tệ - tài Thị trường đứng phía nhân dân, nơi để đầu tư giấy bạc khơng lãi phủ thành loại tài sản có lãi khác Đứng phía xã hội, nơi huy động nguồn lực tài nguồn lực khác để phục vụ cách có ích cho phát triển kinh tế Đứng phía nhà sản xuất, kinh doanh, nơi để họ vay tài sản phẩm cần nhằm phục vụ cho thiếu hụt thường xảy hoạt động Vì tính chất trên, tất loại tiền - tài sản từ M2 đến L thị trường tiền tệ tài tồn ngày phát triển 2.3 TIỀN TỆ TRONG TƯƠNG LAI Séc loại chứng thư tiền gửi hay phiếu nợ khác (ngoài tiền mặt) sổ tờ giấy NHTG công ty tài cấp, dùng để tốn dễ dàng Nhưng người cầm muốn đổi trở lại thành tiền mặt, buộc phải đến đơn vị nói đem bán thị trường Giữa ngân hàng với nhau, tình hình khơng Giả sử ngân hàng thương mại A muốn chuyển trả cho ngân hàng B khoản tiền 100 tỷ Hai ngân hàng dựa vào hệ thống toán liên ngân hàng (clearing house interbank payment system) NHTW, ngân hàng có tài khoản NHTW Ngân hàng A gửi điện tín đến NHTW yêu cầu chuyển 100 tỷ từ tài khoản NHTW vào tài khoản ngân hàng B Chừng đến phút sau đó, NHTW gửi điện tín đến ngân hàng A xác nhận chuyển lúc ấy, NHTW gửi cho ngân hàng B điện tín thơng báo việc 30 Chương - Hệ thống tiền tệ chuyển vừa cho B biết hồn tồn sử dụng 100 tỷ vừa nhận Tồn q trình diễn chừng phút máy tính nối mạng ngân hàng, có giá trị tương đương với việc dùng xe chở 100 tỷ giấy bạc từ kho ngân hàng A qua ngân hàng B với thời gian nhiều nhiều ngày Thanh tốn qua hệ thống nói (hệ thống CHIPS) tốn 10 USD cho toàn dịch vụ Hoa Kỳ Từ năm 1946, thông qua Ngân hàng giới (World Bank) Quỹ tiền tệ quốc tế (International Monetary Fund), NHTW số nước toán với Đến năm thập niên 70, 80, hầu hết NHTG lớn nước toán tự động qua quốc gia khác Các nhà ngân hàng sớm nghĩ liệu ngân hàng nhân dân (người gửi vay) tốn với hay khơng Nghĩa tốn qua hệ thống tự động (automated clearing house) qua hệ thống điện tử (electronic fund transfer system) Sự bành trướng sử dụng máy tính điện tử thập niên 80 kết hợp với phát minh cạc nhựa thập niên 70 giúp giải câu hỏi Hệ thống máy tính nối mạng cho phép NHTG theo dõi kết số toán lẫn phút ngày Đến khoảng thập niên 80, toán điện tử ngân hàng thương mại nhân dân bắt đầu phổ biến nước công nghiệp Ngân hàng thương mại bắt đầu lập hệ thống tốn ngồi ngân hàng nằm rải rác khắp thành phố, chợ búa, siêu thị, phi trường Hệ thống toán tự động - gọi hộp ATM (automated teller machine) - bao gồm hệ thống máy tính điện tử nối mạng với toàn hệ thống NHTG hầm chứa tiền mặt phủ Khi đến NHTG gửi tiền, bên cạnh việc trao cho chứng thư xác nhận việc gửi tiền, chẳng hạn số tiền gửi…, ngân hàng (trong lần gửi đầu tiên) với việc mở tài khoản mới, trao cho cạc nhựa Bên mã hóa điện tử với mật mã từ đến số để sử dụng Hai phút sau gửi tiền (giả sử 1.000.000 VND), toàn số tiền với mật mã số tài khoản chúng ta, máy tính điện tử thơng báo tồn thành phố, phạm vi quốc gia, ngân hàng gửi tiền có chi nhánh quan hệ khắp nơi lãnh thổ Với cạc nhựa tay, tiền giấy, tiền kim loại hay số séc loại chứng thư khác (hình 5), vị trí thành phố, quốc gia cần tiêu thụ tiền mặt, cần chuyển tiền vào tài khoản người khác…, việc nhét card vào khe hộp ATM Sau bấm mật mã, hình máy tính hộp ATM xin lệnh Trong vòng 1.000.000 VND gửi, rút tiền mặt chuyển tiền qua ngân hàng Sau nửa phút, tất việc hoàn tất Chúng ta có tiền mặt tay chuyển tiền xong với phiếu thơng báo tốn (hình 5) máy tính hộp ATM in tức khác sau rút chuyển tiền Phiếu thơng báo giao dịch, hình cho biết, trình bày rõ ràng ngày chuyển rút tiền mặt Số tài khoản, số cạc, số tiền chuyển rút số dư lại tài khoản… Tấm cạc tiền Một loại tiền người vừa có cạc, vừa có mật mã sử dụng Đến đầu thập niên 90, nhiều nước lắp đặt hộp ATM nội địa thành phố lớn Những nước phát triển tiến thêm bước hai động tác (1) đưa hệ thống vào tận số nhà hàng, khách sạn, cửa hàng bách hóa siêu thị, (2) tốn thơng qua chữ ký khơng cần phải rút tiền mặt Người dùng bữa ăn nhà hàng cần ký vào hóa đơn tính tiền, đưa cạc hóa đơn cho người tính Nhân viên phục vụ cho cạc vào hộp ATM với phiếu tính tiền, vịng nửa phút, máy tính điện tử tốn hồn tất việc chuyển số tiền hóa đơn qua tài khoản nhà hàng Cạc hóa đơn trả lại cho chủ nhân Khơng có đồng tiền mặt cần phải trao tay Nhiều NHTG nước công nghiệp mở chi nhanh đặt quan hệ khắp thủ đô, thành phố lớn giới Do vậy, cạc nhựa ngân hàng phát sử dụng gần tồn cầu Bản thân hệ thống vi tính ngân hàng làm công việc chuyển đổi đồng tiền nước sang đồng tiền nước khác người cầm cạc chi tiêu Một người cầm loại cạc nhựa master card - credit card - visa card số 31 Tiền hoạt động ngân hàng - TS Lê Vinh Danh công ty tài hàng đầu Mỹ, khơng cần mang theo tiền mặt USD, chi tiêu sinh sống thời gian định khắp giới cách dễ dàng, mà bận tâm việc đổi tiền mặt nước sang tiền mặt nước khác… Tất loại cạc nhựa nói (visa card - master card - ATM card…) hình thức tiền hồn tồn khác với loại tiền giấy bình thường Nó tiền ngày mai Nhiều nhà hàng, siêu thị Hoa Kỳ, Thái Lan, Nhật Bản… hồn tồn khơng nhận tiền mặt mà nhận toán cạc nhựa, tức toán qua ngân hàng Bảng 2.1 cho thấy năm 1993, Hoa Kỳ có 3.400 tỷ USD toán tiền mặt (= 0,38%), 134.000 tỷ USD tốn séc (= 15,16%) có đến 745.590 tỷ USD toán qua hệ thống điện tử (=83,34%) Có nghĩa tốn tiền mặt, séc diễn giao dịch nhỏ Những giao dịch lớn hầu hết toán qua hệ thống điện tử tự động (wire transactions) Bất kỳ kinh tế nào, dù mức độ phát triển nào, có tính đa dạng định Và thế, tồn nhiều loại tiền mặt để thỏa mãn tất nhu cầu đa dạng xã hội, cá nhân điều tất nhiên Ở Thái Lan, Nhật Bản hay Hoa Kỳ ngày nay, tiền giấy loại nhỏ, tiền kim loại cần thiết cho việc trả tiền xe buýt, gọi điện thoại cơng cộng… Nhưng bên cạnh đó, nhu cầu cần gọn nhẹ, bảo đảm, có lãi cho tài sản, dễ dàng toán lúc nơi, tạo hình thức tiền khác M2, M3, L cạc nhựa tín dụng Nhiều nhà kinh tế tiên đoán rằng, tương lai, với phát triển sản xuất, chi phí lắp đặt hệ thống điện tử hộp ATM ngày thấp hơn, đại đến ngõ ngách đời sống xã hội địa phương Lúc đó, kể việc mua vé xe buýt…, người ta dùng cạc nhựa giới tiến dần (với quốc gia một) đến giới kinh tế khơng có tiền mà có tốn kín điện tử qua ngân hàng, Thế kỷ XXI kỷ chứng kiến thay đổi nói ■ 32 Chương - Chức vai trò tiền tệ Chương - CHỨC NĂNG VÀ VAI TRÒ CỦA TIỀN TỆ Trong thực tế, hình thức phiếu nợ chứng thư tiền gửi khơng kỳ hạn, có kỳ hạn loại khác M2, M3, L, card nhựa tín dụng loại hình tài sản mà hàng ngày, hàng tháng người sở hữu nhận khoản lãi suất định Các loại tài sản phiếu nợ gọi tiền điều quan trọng bậc chúng thực chức vai trò tiền mặt, mà từ 2000 năm trước Công nguyên từ bắt đầu lịch sử tiền tệ, người cách tự phát đòi hỏi phải có thỏa thuận với tạo Thế chức vai trị Phần sau trả lời câu hỏi Thông qua phân tich, hiểu hình thái gọi tiền hình thái khác khơng Một vật thể, để gọi tiền, phải có đầy đủ chức vai trị sau đây: 3.1 PHƯƠNG TIỆN TRAO ÐỔI Những đồng tiền khổng lồ đá cư dân quần đảo Yap hay tờ giấy bạc thực chẩt có giá trị thân thấp, người chấp nhận tài sản khơng ngồi lý phương tiện trao đổi lẩy thứ khác mà người ta cần Phương tiện trao đổi (medium of exchange) chức cổ điển tiền tệ, chức quan trọng mà thứ để gọi tiền phải có Cư dân quần đảo Yap, ông bà ta ngày chấp nhận tiền đá, đồng, kim loại khác, giấy, nhựa… người ăn đá, ăn kim loại hay giấy, nhựa để sống, mà điều then chốt từ loại vật chất gọi tiền nói trên, người trao đổi thực phẩm, vải vóc, vật dụng dịch vụ khác trực tiếp cần cho đời sống Ý nghĩa trung gian trao đổi nằm chỗ tiền không thứ mà người thực cần, từ thơng qua người có mà họ cần Do có khoảng thời gian tiền làm từ kim loại quý, nhiều người đánh đồng tiền mục đích, cải, giàu có, quyền lực Thực tiền phương tiện để giúp người có thứ mà họ cần kể mục đích nói số nơi Tiền phương tiện, không cứu cánh Tiền loại phương tiện để thứ chuyển hóa lẫn nhau, giúp xã hội phát triển Từ sức lao động, khéo léo trí óc, người làm sản phẩm dịch vụ phục vụ cho xã hội Thù lao công sức tiền Từ tiền, họ chuyển đổi thành sản phẩm khác người khác tạo để thỏa mãn cho nhu cầu tồn phát triển cá nhân mua gạo, mắm, muối, đường, sữa, vải vóc, xe cộ, nhà cửa, đóng học phí để học nghề hay loại kiến thức khác cho cho ngưởi liên hệ Thông qua tiền, người từ góc trái đất trao đổi sản vật khơng làm ra, khơng quốc gia làm ra, nhằm thỏa mãn cách tốt nhu cầu đời sống Một người Việt Nam Đồng Tháp Cà Mau, Tây Nguyên, Việt Bắc , mua vải Mỹ sản xuất, trái từ Trung Quốc, kẹo Sewingum từ Singapore, máy ảnh chế tạo Nhật Bản máy bay Liên bang Nga, Tây Đức, Boeing Mỹ sản xuất, thông qua đồng tiền sức lao động họ chuyển hóa thành Thương mại kinh tế phát triển, nhu cầu người trở nên đa dạng vậy, nhu cầu cần loại hình làm trung gian để thỏa mãn phức tạp đời sống phát triển Chính đòi hỏi tiện lợi cho trao đổi mà tiền từ hình thái bị, lừa, vải vóc, đá, tiến đến tiền kim loại, tiền giấy, card nhựa, có khả giúp cho họ trao đổi khắp giới Tiền tệ nhiều, tiện lợi, phổ biến, trao đổi dễ dàng Ngược lại, tiền tệ khan hiếm, trao đổi khó khăn Thương mại kinh tế, đó, phát triển Những kinh tế Barter thời thượng cổ ví dụ 33 Tiền hoạt động ngân hàng - TS Lê Vinh Danh Khả trao đổi chức quan trọng tiền khả trao đổi xét tính chất rộng hay hẹp, định việc tiền chấp nhận nhanh hay chậm, dễ dàng hay khó khăn Đồng USD Hoa Kỳ chấp nhận dễ dàng gần tồn giới, lý đơn giản đồng tiền có khả trao đổi mạnh so với đồng tiền quốc gia khác Trong hệ thống tiền tệ phân tích chương 2, tiền mặt phủ chấp nhận dễ dàng nhanh chóng tồn lãnh thổ quốc gia, khả trao đổi thành loại hàng hố khác mạnh hết so với loại tiền cịn lại người ta gọi “tiền mạnh” phần xuất phát từ nội dung Khả trao đổi xét lượng, định giá trị tiền Có nghĩa đồng tiền trao đổi nhiều hàng hóa có giá trị Tháng năm 1996, bút máy hiệu Uni-ball 150 Nhật trao đổi đơn vị tiền sau (theo sửc mua tương đương) bút máy Uni-ball-150 = USD = 106 Yen Nhật = 1.000 VND = 25 Baht Thái Lan = 1,4 Deutsche Mark = 0,6 Pound Anh Như đồng tiền Anh có giá trị đơn vị tiền mua đến bút máy, thứ hai USD, thứ ba đồng Deutshe Mark Đức, thứ Baht Thái, thử Yen Nhật thứ sáu VND thí dụ Giá trị đồng tiền, không phụ thuộc vào tiềm lực kinh tế nước (Nền kình tế Mỹ Nhật mạnh Anh Thái Lan nhiều lần) mà phụ thuộc vào số lượng hàng hóa mà trao đổi Tiền tệ trao đổi it hàng hóa giá trị ngược lại Đó ngun nhân đồng tiền bị giá nhanh, nghĩa khả trao đổi lượng giảm sút mau chóng đất nước có lạm phát cao (Đức năm 1922 - 1923 Bôlivia năm 1985 với 11.000 %), người dân không dám chấp nhận tiền phương tiện trao đổi mà họ bắt đầu quay lại tích trữ hay đầu vào hàng hóa tương đương giống kinh tế Barter Ngày nay, NHTW việc quản lý cung ứng tiền, quản lý mức độ trao đổi, cường độ hoạt động khả trao đổi tiền kinh tế Có thể nói chức vai trò trung gian trao đổi tiền mặt giúp kinh tế hoạt động thuận lợi, mặt khác tạo lợi khí cho NHTW phủ tác động điều tiết đến sản xuất kinh doanh 3.2 PHƯƠNG TIỆN BẢO TỒN GIÁ TRỊ Phương tiện trao đổi chức vai trò quan trọng tiền Nhưng để người thừa nhận phương tiện trao đổi, tiền buộc phải có tính chất bảo tồn giá trị Từ tính chất bảo tồn giá trị, tiền có thêm chức bảo tồn giá trị Chúng ta khơng dám chấp nhận tiền có hiệu lực trao đổi ngày hôm mà dùng để trao đổi từ ngày mai trở Để thừa nhận, tất loại tiền có hiệu lực trao đổi ổn định thời gian lâu tốt, thí dụ nhiều trăm năm Những loại tiền tin tưởng loại tiền mà trải qua hàng trăm năm khơng giảm sút, giảm sút hiệu lực trao đổi Ngược lại, tiền giảm sút giá trị trao đổi nhanh bị coi thường Trong thời kỳ siêu lạm phát 1922 - 1923 Đức, tiền giảm sút giá trị trao đổi nhanh đến mức kẻ cướp cướp xe chở tiền lấy xe mà không lấy tiền Sự giá nhanh trao đổi mặt tác nhân phá hoại chức bảo tồn giá trị tiền, mặt khác, làm giảm khả chấp nhận toán Như nói, chấp nhận tiền đơn giản tiền chứa khả trao đổi thành hàng hố Đó giá trị thức tiền Giả sử có đơn vị tiền, đồng USD Mỹ 34 Chương - Chức vai trò tiền tệ đồng Peso Mexico Cho hai đồng tiền bị giá lạm phát trình phát triển kinh tế, mức độ giá giống 1000% Tuy nhiên, thời gian giá không giống USD giá 1000% hay 10 lần vịng năm (như năm khủng hoảng tài 1993) Giả định vào thời điểm tháng năm 1996 10 USD mua 10 bút máy 10 Peso mua bút máy Thì năm sau: 10 USD mua bút máy 10 Peso mua 1/10 bút máy Và 100 năm sau 10 USD mua bút máy 10 Peso mua 1/1.000 bút máy Trong vòng năm, USD bảo vệ 90% khả trao đổi thành hàng hóa nó, Peso bảo vệ có 10% giá trị hàng hố trao đổi Do vậy, phải cất giữ tiền để năm sau sử dụng, người ta nhanh chóng chọn đồng USD Peso Lý khơng phải kinh tế nước Mỹ mạnh hay nước Mỹ giàu Mexico, mà điều thực tế giữ Peso, sau năm tài sản họ bay đến 90% lại 10% Trong giữ USD, tài sản họ sau năm hao tổn khơng tới 10% Ích lợi từ việc cất giữ USD cao Peso lý phải bảo lưu tài sản, đồng USD đồng tiền chọn Những đồng tiền giá có 5% năm đồng VND vào năm 1994 nửa đầu 1995, vào đầu năm 1995, 10.000 VND mua bút máy Đến đầu năm sau, 10.000 VND trao đổi đến 95% bút hay gần bút Giá trị trao đổi khơng bị bay nhiều người ta chấp nhận loại tài sản để dành không bị hư hao Tiền bảo tồn giá trị trao đổi (hay số lượng hàng hóa trao đổi được) lâu, coi trọng chấp nhận nhanh Với loại tiền mà đến hàng trăm năm không giảm sức mua, thay cất giữ hàng hóa, nhà cửa, đất đai, xe cộ, vàng bạc cho cháu hay hệ mai sau sử dụng, người ta cất giữ loại tiền ấy, vừa dễ dàng, nhẹ nhàng bảo đảm Bởi tiền ngày hơm nay, mua nhiêu nhà cửa, đất đai, xe cộ, vàng bạc 100 năm sau trao đổi nhiêu lượng nhà cửa, đất đai, xe cộ, vàng bạc Lúc cất giữ tiền làm tài sản hay cất giữ loại hàng hố kia, tính chất ý nghĩa khơng khác Và nhà cửa, đất đai, xe cộ, vàng bạc bị thối hố biến chất khơng dễ mang theo người di chuyển đó, ngược lại xấp tiền giấy vừa gọn nhẹ, dễ bảo quản, không bị hư hại mang theo người lúc Sự tiện lợi định dẫn đến chỗ chọn tiền để cất giữ bảo tồn tài sản chọn loại tài sản cồng kềnh khó giữ Với chức vai trò này, tiền loại tài sản tài sản khác, với điều khơng sinh lợi theo thời gian 3.3 ÐƠN VỊ TÍNH TỐN Thơng qua số lượng đơn vị tiền tệ dùng để trao đổi lấy nó, hàng hóa, dịch vụ xác định mà gọi giá Chúng ta gọi hàng hóa A có giá l0.000 VND, để có hàng hóa A, người có nhu cầu (hay người mua) cần phải dùng 10.000 đơn vị tiền tệ Việt Nam để trao đổi Giá xác định, so sánh cao thấp, đánh giá “mắc” hay “rẻ” thông qua số lượng đơn vị tiền tệ phải bỏ để có hàng hóa Hàng tháng nhận tiền lương, trợ cấp, chi tiêu , mức lương cao hay thấp, chi tiêu nhiểu hay ít, học phí cao hay không cao , nhận định phải dựa sở số lượng đơn vị tiền ta nhận hay Tiền giúp cho việc 35 Tiền hoạt động ngân hàng - TS Lê Vinh Danh định lượng đánh giá, từ GNP, thu nhập, thuế khóa, chi phi sản xuất, vay nợ, trả nợ sở hữu Từ chỗ đơn vị tính tốn, tiền kiêm chức đo lường giá trị Trong kinh tế phát triển cao, thứ xem hàng hóa từ rau, đậu, gạo, muối tàu chiến, máy bay, nhà cửa, người, chẩt xám uy tín Ở Hoa Kỳ, uy tín cá nhân loại hàng hóa, loại tài sản lượng giá thành tiền để đóng góp vào cổ phần cơng ty có nhân vật quan trọng tham gia Vì thứ xem hàng hóa, loại thước đo cần để phân biệt giá trị loại hàng hóa cao, thấp tiền, số lượng tiền phải bỏ để có hàng hóa Cho nên tiền đơn vị tính tốn, đồng thời tiêu chuẩn, thước đo loại giá trị khác vật chất Dĩ nhiên có số ngoại lệ Đó biến động cung cầu kinh tể khiến giá hay số lượng đơn vị tiền tệ phải bỏ để sở hữu hàng hóa khơng phản ánh giá trị thực loại hàng hóa Trường hợp ngoại lệ (mà có dịp nói đến sau) làm cho thước đo giá trị tiền trở nên sai lệch Tuy nhiên, mức độ sai lệch khơng nhiều thân khan làm cho giá vượt giá trị thực, khan nhân tố làm cho giá trị thực hàng hóa nâng lên, phản ánh điều nguồn lực cần để tạo loại hàng hóa khan nói trở nên đắt đỏ Vì lý đó, giá hay số lượng đơn vị tiền tệ thực cần phải bỏ để có hàng hóa ln ln thước đo tương đối xác giá tri vật chất kinh tế đại 3.4 PHƯƠNG TIỆN THANH TỐN Chức nằm hoạt tính sản xuất trao đổi hàng hóa Thực phương tiện toán chức gộp chức năng: Trung gian trao đổi đơn vị tính toán Tuy nhiên nhà kinh tế học tiền tệ muốn tách riêng để phản ánh tính chất điển hình tiền: Tiền phiếu nợ (trái phiếu) Chúng ta diễn giải thứ nợ toán đời sống đơn vị tiền Cuộc sống người vả nến kinh tế́ chuỗi vận động xoay quanh tất loại nợ Trong giác độ này, tư tưởng kinh tế gần với triết học Chúng ta làm, phục vụ xã hội khoản cho vay ứng trước, để vào cuối kỳ, nhận giấy nợ nhà nước (tiền mặt) xác nhận đánh giá giá trị khoản cho xã hội vay Khi mua hàng hóa, chuyển loại giấy nợ cho người khác hình thức mà ngày người ta gọi toán, để nhận thứ cần cho tồn Ngưởi nhận phiểu nợ (tiền) lại tiếp tục dùng để trao đổi với người khác mà họ cần Quá trình tiếp diễn với phiếu nợ luân chuyển qua tay ngưới Khi đem phiếu nợ nhà nước (tiền mặt) để gửi vào ngân hàng, nhận loại tiền - tài sản ngân hàng, hình thức phiếu nợ khác Đến hạn, chủng ta người mua phiếu nợ ngân hàng chúng ta, đến nhận lại loại phiếu nợ phủ từ ngân hàng cộng với thêm phiếu nợ khác tiền lãi Q trình đơn giản vận động liên tục phút, giờ, ngày, năm qua năm khác để hình thành nên loại hoạt động kinh tế khác kình tế với đẩy đủ đa dạng Các loại tiền phiếu nợ luôn nằm vào trạng thái: (1) vay, cho vay, (2) nhận, trả (3) cất giữ Cả ba trang thái động thái tiền Dù động thái nào, tiền giấy nợ dứt khoát đến ngày phải toán Cho nên người ta gọi phương tiện để toán Cái khác chỗ hay tương lai 3.5 CÔNG CỤ ĐỂ ĐIỀU TIẾT KINH TẾ Số lượng tiền tệ cung ứng cho thời điểm kinh tế tùy thuộc vào điều: (1) Nhu cầu tiền tệ (Demand for money) kinh tế vào thời điểm nói Thơng thường, nhu cầu tiền, để tự nhiên, phụ thuộc vào tình trạng hoạt động kinh 36 Chương - Chức vai trò tiền tệ tế Đây nhân tố xác định thụ động; (2) Số lượng cung ứng tiền phụ thuộc vào định phủ thơng qua NHTW minh, nhân tố xác định chủ động Vì tiền tệ phương tiện trao đổi, toán, đo lường giá trị, bảo tồn giá trị, thay đổi số lượng tiền làm cho trao đổi trở nên dễ dàng hay khó khăn hơn, toán thuận tiện trở ngại, giá trị (hay giá cả) loại hàng hóa trở nên cao hay thấp hơn, giá hay giá Tài sản mà nhân dân giữ tay (như loại tiền đo lường thông qua tiền) trở nên lợi hơn, sinh lãi hay bị bốc giá trị Vì thái độ định sản xuất, lao động, phục vụ, buôn bán tất nhân dân phụ thuộc cách thực tế vào vẩn đề trên, vậy, cung ứng tiền thay đổi, gián tiếp làm chuyển đổi tình trạng sản xuất trao đổi kinh tế, thông qua thái độ phản ứng cá nhân đời sống Nói cách khác, thay đổi cung ứng tiền ảnh hưởng toàn diện sâu rộng đến GNP, sản lượng giá Biểu đồ 3.1: Tương tác cung ứng tiền M1 GNP thực kinh tế Hoa Kỳ từ năm 1980 đến thảng 6-1996 Mỗi cung ứng tiền tăng giảm, sau khoảng thời gian định thường từ tháng đến năm, tùy theo phản xạ kinh tế để tác động thay đổi cung ứng tiền đủ thời gian ngấm vào hoạt động kinh tế, nhân tố sản lượng, tốc độ trao đổi hay thương mại, giá hàng hóa bắt đầu thay đổi Trong phần IV nghiên cứu cụ thể chế Biểu đồ 3.1 trình bày ảnh hưởng tăng giảm cung ứng tiền M1 đến GNP thực (thước đo tổng hợp tình hình kinh tế quốc gia) Hoa Kỳ từ năm 1980 đến năm 1996 Điểm đặc biệt quan trọng biểu đồ nói là: (1) Sự giảm (hoặc tăng) cung ứng tiền M1 tất yếu kéo theo giảm (hoặc tăng) GNP thực kinh tế, (2) Cung ứng tiền giảm (hoặc tăng) vào năm trước bắt đầu năm sau GNP thực giảm (hoặc tăng theo), (3) Cung ứng tiền giảm (hoặc tăng) liên tục năm kéo theo GNP giảm (hoặc tăng) liên tục khoảng thời gian Thí dụ giai đoạn năm liên tục giảm 1986 - 1989 năm liên tục tăng 1990 - 1992 Việc cung ứng tiền tệ gắn bó chặt chẽ chiều với sản lượng quốc gia Tính chất phủ NHTW sử dụng phương pháp để điều tiết sức sản xuất, trao đổi, mức độ thất nghiệp giá kinh tế Ðây chức vai trò thứ tiền tệ: công cụ để điều tiết kinh tế Phần quay trở lại chủ đề ■ 37 ... TẾ 36 PHẦN II - HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG 38 Chương - LỊCH SỬ HÌNH THÀNH HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG 39 4.1 HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG SƠ KHAI .39 4.2 HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG GIAI ĐOẠN... Phẩn dành cho hoạt động ngân hàng gồm chương, trình bày lề lối tổ chức, hoạt động Ngân hàng trung ương, Ngân hàng thương mại, Các công ty tài thị trường tài chính, Chứng khốn Phẩn có chương phân... qua hoạt động cho vay Những khoản cho vay tài sản có NHTM tạo thu hồi Ngân hàng I Tiền gửi 1.000VND 21 Tiền hoạt động ngân hàng - TS Lê Vinh Danh Khi với tư cách người gửi đến ngân hàng gửi tiền,