Khái niệm về sách văn học điện tử và quyền tác giả sách văn học điện tử
1.1.1 Về sách văn học điện tử
Theo từ điển tiếng Việt, sách được định nghĩa là tập hợp các tờ giấy có chữ in, được đóng gộp thành quyển Tuy nhiên, định nghĩa này chỉ phản ánh hình thức vật chất của sách in hiện đại, do đó, khái niệm về sách cần được hiểu một cách rộng hơn và khái quát hơn.
Theo định nghĩa từ điển Bách Khoa, sách là tập hợp các tờ giấy có chữ hoặc hình ảnh được viết tay hoặc in ấn, được kết nối với nhau ở một bên Mỗi tờ trong sách được gọi là trang sách Sách ở dạng điện tử được gọi là sách điện tử hoặc ebook.
Sách là một khái niệm mở, có thể thay đổi hình thức và cấu thành thành nhiều dạng khác nhau Sự biến đổi này phụ thuộc vào phương thức chế tác, nhân bản và sự phát triển của khoa học công nghệ trong từng thời đại.
Khoản 4, Điều 4, Chương I, Luật Xuất bản sửa đổi năm 2012 nêu rõ:
Xuất bản phẩm bao gồm các tác phẩm và tài liệu liên quan đến chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, giáo dục, khoa học, công nghệ, văn học và nghệ thuật Những sản phẩm này được phát hành qua các nhà xuất bản hoặc tổ chức được cấp phép, sử dụng nhiều ngôn ngữ và hình thức khác nhau như sách in, sách chữ nổi, tranh, ảnh, bản đồ, áp phích, tờ rơi, tờ gấp, lịch và các bản ghi âm, ghi hình nhằm minh họa hoặc thay thế cho sách.
Theo quy định hiện hành, sách là một hình thức thể hiện các tác phẩm và tài liệu, được xuất bản bởi các nhà xuất bản hoặc tổ chức có giấy phép Sách có thể sử dụng đa dạng ngôn ngữ, hình ảnh và âm thanh Điều này đồng nghĩa với việc quy trình xuất bản sách phải tuân thủ các tiêu chuẩn nhất định và được sự phê duyệt của các cơ quan nhà nước.
Sách điện tử là phiên bản kỹ thuật số của sách in, được sản xuất và phát hành qua các phương tiện điện tử Theo nghĩa hẹp, sách điện tử là một tệp tin chứa nội dung của cuốn sách dưới dạng điện tử Trong khái niệm rộng hơn, sách điện tử tương tự như sách truyền thống nhưng được tạo ra và sử dụng thông qua các thiết bị công nghệ thông tin.
Theo định nghĩa từ điển Tiếng Anh Oxford, sách điện tử là phiên bản điện tử của sách in, có thể đọc trên máy tính, máy tính cá nhân hoặc thiết bị cầm tay được thiết kế cho mục đích này.
Theo Khoản 9, Điều 4 của Luật Xuất Bản 2012, sách điện tử được định nghĩa là xuất bản phẩm có định dạng số và có thể được đọc, nghe, nhìn qua các phương tiện điện tử Luật này đã quy định rõ ràng về sách điện tử, yêu cầu chúng phải đáp ứng tiêu chuẩn tương tự như sách truyền thống, bao gồm quy trình biên tập, xuất bản, nội dung và hình thức thể hiện Với sự phát triển của Internet và các thiết bị công nghệ cao, sách in có thể chuyển đổi thành sách điện tử Do đó, nội dung sách điện tử cần được số hóa và đóng gói thành tệp hoàn chỉnh, có thể truy cập trên máy tính, thiết bị di động hoặc các thiết bị chuyên dụng để đọc sách.
Sách điện tử là loại sách được xuất bản và phân phối thông qua công nghệ thông tin và kỹ thuật Điểm nổi bật của sách điện tử là khả năng tích hợp nhiều yếu tố như văn bản, âm thanh và hình ảnh, mang đến trải nghiệm phong phú cho người đọc.
1.1.1.2 Phân loại sách văn học điện tử
Thứ nhất: Sách văn học điện tử tồn tại trên Internet
Sách điện tử trên mạng, bao gồm Internet và mạng nội bộ, bao trùm hầu hết các lĩnh vực mà sách truyền thống cung cấp, nhưng khác biệt ở quy trình phân phối và phát hành Thay vì in ấn trước rồi mới phát hành như sách truyền thống, sách điện tử được tạo ra, lưu trữ và phân phối hoàn toàn dưới dạng điện tử Quy trình này cho phép sách được phát hành nhanh chóng và hiệu quả, đáp ứng nhu cầu của độc giả mạng Những cuốn sách điện tử này không có phiên bản truyền thống và chỉ được xuất bản dưới hình thức điện tử, với việc in ấn chỉ diễn ra khi có yêu cầu.
Sách điện tử với nội dung truyền tải trực tiếp lên mạng đã mang lại hiệu quả kinh tế cao cho ngành xuất bản, đặc biệt là sách văn học điện tử Sự tiện lợi và tính tích hợp của sách điện tử là những ưu thế lớn giúp chinh phục thị trường Các thiết bị đọc sách điện tử hiện đại đảm bảo chất lượng công nghệ cao, mang lại cảm giác thoải mái cho người đọc khi tiếp cận với loại sách phi truyền thống này Thay vì phải mất nhiều giờ để tìm kiếm tại hiệu sách hay thư viện, người đọc chỉ cần một cú click chuột và tài liệu mong muốn sẽ xuất hiện ngay lập tức, kèm theo danh sách các tài liệu liên quan.
Phương thức xuất bản trực tuyến ngày càng thu hút cả độc giả lẫn tác giả, nhờ vào sự phát triển mạnh mẽ của ebook và Internet Nhiều nhà văn đã tận dụng nền tảng này để giới thiệu tác phẩm của mình, từ đó gặt hái thành công và nhận được sự công nhận từ cộng đồng mạng.
Beth Reeks, nhà văn nữ New Zealand, nổi bật với tiểu thuyết đầu tay "The Kissing Booth" được đăng trên Wattpad, thu hút 19 triệu lượt xem và dẫn đến hợp tác với Nhà xuất bản Random House Cô cũng được tạp chí Time vinh danh trong danh sách 15 người tuổi teen có ảnh hưởng nhất thế giới Tại Việt Nam, nhiều tác giả đã thành công qua mạng, như Gào, một trong những cây bút nổi tiếng, bắt đầu từ truyện ngắn trên Yahoo và 360 Blog, sau đó phát hành sách Tác phẩm của cô, như "Cho em gần anh thêm chút nữa", nhanh chóng trở thành best-seller trong những năm gần đây.
Gào là tác giả nổi tiếng với các tác phẩm như "Nhật kí son môi" (2009), "Tự sát" (2010), và "Yêu anh bằng tất cả những gì em có, Mất anh bởi tất cả những thứ em cho" (2011) Trên trang Facebook, cô thu hút 575.000 lượt "like" và có hơn 100.000 người theo dõi trên mạng xã hội cá nhân.
Sự bùng nổ của Internet đã làm cho văn học mạng trở thành một khái niệm quen thuộc trong giới trẻ Mặc dù có nhiều ý kiến trái chiều về tác giả và nội dung, nhưng không thể phủ nhận rằng đây là một "mảnh đất" màu mỡ cho các tác giả trẻ không chuyên phát triển.
Thứ hai: Sách văn học điện tử chứa đựng trong các thiết bị nghe, nhìn
Khái niệm Internet
Internet là một hệ thống mạng máy tính toàn cầu, cho phép kết nối và truyền tải thông tin qua các giao thức chuẩn hóa Theo định nghĩa từ Bách khoa toàn thư, Internet là một hệ thống thông tin công cộng, bao gồm hàng ngàn mạng nhỏ hơn từ doanh nghiệp, viện nghiên cứu, trường đại học, người dùng cá nhân và chính phủ Từ góc độ công nghệ thông tin, Internet kết hợp giữa "Inter" (quốc tế) và "net" (mạng), tạo thành mạng quốc tế Tại Việt Nam, Internet được coi là mạng thông tin diện rộng, kết nối máy tính điện tử và liên kết con người với nguồn tri thức toàn cầu Internet mang lại khả năng tiếp cận thông tin dễ dàng và nhanh chóng, vượt trội hơn so với các phương tiện thông tin truyền thống.
Nghị định 97/2008/NĐ-CP quy định về quản lý và cung cấp dịch vụ Internet cùng thông tin điện tử trên Internet, trong đó định nghĩa Internet là hệ thống thông tin toàn cầu sử dụng giao thức Internet và tài nguyên Internet để cung cấp đa dạng dịch vụ và ứng dụng cho người dùng.
Ta có thể hiểu về lịch sử hình thành, phát triển Internet và xu thế xuất bản sách điện tử như sau:
Tiền thân của Internet hiện đại là mạng ARPANET, một mạng WAN được Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ khởi xướng vào đầu thập niên 1960 Mục tiêu của ARPANET là tạo ra một hệ thống mạng có khả năng tồn tại trong trường hợp xảy ra chiến tranh hạt nhân giữa Mỹ và Liên Xô.
Thuật ngữ “Internet” lần đầu xuất hiện vào năm 1974, khi mạng được gọi là ARPANET Đến năm 1983, giao thức TCP/IP trở thành chuẩn cho ngành quân sự Mỹ, yêu cầu tất cả máy tính kết nối với ARPANET phải sử dụng chuẩn này Năm 1984, ARPANET được chia thành hai phần: ARPANET cho nghiên cứu và phát triển, và MILNET cho mục đích quân sự Một mốc quan trọng của Internet diễn ra giữa thập niên 1980 khi tổ chức khoa học quốc gia Mỹ NSF thành lập mạng NSFNET, liên kết các trung tâm máy tính.
Thời kỳ bùng nổ đầu tiên của Internet bắt đầu vào năm 1986 với sự thiết lập NSFNET, kết nối năm trung tâm máy tính và tạo ra sự bùng nổ kết nối, đặc biệt tại các trường đại học NSF và ARPANET đã cùng tồn tại, sử dụng chung một giao thức kết nối Sau gần 20 năm hoạt động, ARPANET không còn hiệu quả và ngừng hoạt động vào khoảng năm 1990, nhưng mạng lưới do NSF và ARPANET phát triển vẫn tiếp tục phục vụ cho mục đích dân dụng Đây chính là nền tảng cho mạng Internet ngày nay, nơi nhiều công ty lớn bắt đầu tổ chức và kinh doanh trực tuyến.
Thời kỳ bùng nổ thứ hai của Internet bắt đầu vào năm 1991 với sự ra đời của World Wide Web (WWW), mang đến cách mạng trong việc truy cập và trao đổi thông tin Vào tháng 8 năm 1999, sáu công ty Intersil, 3Com, Nokia, Aironet, Buybol và Lucent đã thành lập liên minh VECA để phát triển công nghệ Ethernet không dây Từ đó, thuật ngữ Wifi ra đời, trở thành tên gọi thống nhất cho công nghệ kết nối cục bộ không dây đã được chuẩn hóa Nhờ khả năng kết nối mở, Internet đã phát triển thành mạng lưới lớn nhất thế giới, ảnh hưởng đến mọi lĩnh vực.
Việt Nam chính thức kết nối Internet toàn cầu vào ngày 19 tháng 11 năm 1997 Sau gần 19 năm phát triển, tính đến hết tháng 6 năm 2015, theo số liệu từ Tổ chức thống kê Internet quốc tế, Việt Nam đã có 45,5 triệu người dùng Internet, đạt tỷ lệ thâm nhập 48% dân số Số lượng người dùng này bao gồm tất cả các phương tiện truy cập Internet như máy tính để bàn, laptop và điện thoại di động.
Việt Nam hiện xếp thứ 6 ở châu Á về số lượng người dùng internet, với ước tính khoảng 64 triệu người Quốc gia này đứng sau Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Indonesia và Philippines Trên toàn cầu, Việt Nam đứng thứ 17 trong số 20 quốc gia có lượng người dùng internet cao nhất.
Việt Nam xếp thứ 6 trong khu vực châu Á về số lượng người dùng Internet
Báo cáo đánh giá công tác báo chí năm 2015 của Thứ trưởng Bộ TT&TT Trương Minh Tuấn đã được trình bày tại Hội nghị Báo chí toàn quốc, nhằm tổng kết và đánh giá những kết quả đạt được trong năm qua.
2015, triển khai nhiệm vụ năm 2016 cho biết, Về báo chí in: Hiện cả nước có
857 cơ quan báo chí, trong đó có 199 cơ quan báo chí in (86 báo trung ương,
113 báo địa phương), 658 tạp chí (521 tạp chí trung ương, 137 tạp chí địa phương), 01 hãng thông tấn quốc gia
Năm 2015, số lượng cơ quan báo chí in đã tăng thêm 12 cơ quan, chủ yếu là các tạp chí nghiên cứu khoa học chuyên ngành từ các trường đại học Nhiều cơ quan báo chí đã chuyển đổi sang hình thức báo điện tử hoặc xây dựng trang thông tin điện tử tổng hợp để đáp ứng nhu cầu thông tin nhanh chóng của công chúng Trong giai đoạn 2011-2015, tổng số cơ quan báo chí đã tăng lên 71 cơ quan, bao gồm 5 báo và 66 tạp chí.
Hiện nay, cả nước có 105 báo và tạp chí điện tử, tăng 7 so với năm 2014, trong đó có 83 báo và tạp chí điện tử thuộc các cơ quan báo chí in và 22 báo, tạp chí điện tử độc lập Tổng số trang thông tin điện tử tổng hợp được cấp phép là 248 Trong 5 năm qua, số lượng cơ quan báo chí điện tử đã tăng thêm 44 cơ quan.
Trong những năm gần đây, sự phát triển của báo điện tử tại Việt Nam đã dẫn đến sự xuất hiện của nhiều loại hình truyền thông mới như mạng xã hội, trang tin điện tử tổng hợp và blog cá nhân Hiện có hơn 40 nhà mạng hoạt động tại Việt Nam, với sự hiện diện mạnh mẽ của các nền tảng như Google, Facebook và YouTube Từ khi Facebook thâm nhập vào thị trường Việt Nam vào đầu năm 2009, chỉ sau một năm, nền tảng này đã thu hút khoảng 2 triệu thành viên Hiện nay, Việt Nam có khoảng 35 triệu người dùng Facebook hàng tháng, tương đương với hơn 1/3 dân số (92 triệu người) sở hữu tài khoản Đặc biệt, có 21 triệu người dùng Facebook tại Việt Nam truy cập hàng ngày qua thiết bị di động, đưa Việt Nam trở thành quốc gia có lượng người dùng Facebook lớn thứ ba ở Đông Nam Á, chỉ sau Indonesia và Thái Lan.
Khái niệm Internet of Things (IoT) được giới thiệu vào năm 1999, đánh dấu sự nhận thức về tiềm năng của xu hướng này khi các rào cản của Internet và công nghệ dần được vượt qua Theo Wikimedia, IoT là một kịch bản trong đó mỗi đồ vật và con người đều có định danh riêng, cho phép truyền tải và trao đổi thông tin qua một mạng duy nhất mà không cần tương tác trực tiếp Sự phát triển của IoT xuất phát từ sự hội tụ của công nghệ không dây, vi cơ điện tử và Internet.
Internet of Things (IoT) là khái niệm cho phép mọi vật kết nối qua Internet, giúp người dùng kiểm soát đồ vật thông qua các thiết bị thông minh như laptop, tablet hay smartphone Khái niệm này đã hiện thực hóa nhiều ý tưởng trong phim khoa học viễn tưởng và gần đây nhận được sự chú ý đáng kể từ doanh nghiệp và các nhà khoa học Tại các triển lãm công nghệ, nhiều thiết bị thông minh như tivi, tủ lạnh và giải pháp nhà thông minh đã được giới thiệu, chứng tỏ tiềm năng của IoT với con số ấn tượng: 4 tỷ người kết nối, 4 ngàn tỷ USD doanh thu, hơn 25 triệu ứng dụng và 50 ngàn tỷ Gigabytes dữ liệu vào năm 2020 Tại Việt Nam, sự xuất hiện của nhiều thiết bị thông minh đã đưa IoT đến gần hơn với người tiêu dùng, tạo ra một môi trường cạnh tranh mạnh mẽ trong lĩnh vực này.
Internet of Things (IoT) sẽ cách mạng hóa cuộc sống con người trong tương lai gần, khi mọi vật được kết nối với Internet Người dùng có thể điều khiển các thiết bị từ xa, không bị giới hạn về không gian và thời gian, chỉ cần một thiết bị thông minh có kết nối Internet IoT đang trở thành chìa khóa cho sự thành công trong tương lai.
1.2.2 Về vai trò của Internet đối với hoạt động xuất bản