Văn chương là dòng chảy vô tận không bao giờ ngưng bồi đắp phù sa cho cuộc đời, là mạch nước ngầm tinh khiết của những giá trị đạo lí nhân văn cao đẹp. Do đó các tác phẩm văn chương tiêu biểu đều có giá trị lâu dài trong đời sống tình cảm dân tộc và nhân loại. Thông qua việc giảng dạy trong nhà trường cũng như hoạt động phê bình văn học, các tác phẩm văn học đi vào lòng thế hệ người đọc và phát huy tác dụng lâu bền có khi suốt cuộc đời. Đọc và hiểu các tác phẩm văn học trở thành nhu cầu không thể thiếu của con người trong xã hội. Thế nhưng để hiểu được các tác phẩm văn học lại là một vấn đề không đơn giản. Cơ sở lí luận văn học đã chỉ ra rằng mỗi loại văn là một kiểu kết hợp nội dung và hình thức, mỗi loai văn còn là một kiểu khám phá và thể hiện đời sống, mỗi loại văn là một kiểu giao tiếp nghệ thuật độc đáo của tác giả. Ngay từ khi còn nhỏ, hầu hết các em đều thích nghe ông bà, cha mẹ hoặc người thân kể chuyện, đọc thơ. Bước chân tới trường tiểu học, được tiếp xúc với những câu thơ, bài văn hay trong sách giáo khoa (SGK) Tiếng Việt (TV), học sinh Tiểu học (HSTH) bước đầu được tiếp xúc, rung cảm trước vẻ đẹp của ngôn ngữ văn học (đẹp, gợi cảm, gợi hình…) để từ đó có nhận thức, tinh cảm thái độ đúng đắn trong cuộc sống. Chương trình môn Tiếng Việt ở Tiểu học nói chung luôn coi nhiệm vụ bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học (CTVH), bồi dưỡng tình yêu Tiếng Việt và hình thành thói quen giữ gìn sự trong sáng giàu đẹp của Tiếng Việt, góp phần hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa cho học sinh là nhiệm vụ quan trọng. Bồi dưỡng năng lực CTVH ở Tiểu học là khó đối với cả giáo viên (GV) và HS nhưng lại là công việc rất cần thiết trong suốt quá trình học tập môn Tiếng Việt của các em. Vậy làm thế nào để bồi dưỡng, nâng cao năng lực CTVH trong giờ Tập đọc của HS? Điều trăn trở đó đã thôi thúc tôi quyết định lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Xây dựng hệ thống bài tập bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh năng khiếu Tiếng Việt tiểu học”. 2. Mục đích nghiên cứu Đề tài: : “Xây dựng hệ thống bài tập bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh năng khiếu Tiếng Việt tiểu học”được thực hiện nhằm mục đích rèn kĩ năng cảm thụ các tác phẩm văn học giúp bồi dưỡng, phát hiện học sinh có năng khiếu. Từ đó có cơ sở, nền tảng, vốn kiến thức để học tốt các môn khác như môn Tập đọc, Kể chuyện, Tập làm văn.
Mục đích nghiên cứu
Đề tài “Xây dựng hệ thống bài tập bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh năng khiếu Tiếng Việt tiểu học” nhằm rèn luyện kỹ năng cảm thụ các tác phẩm văn học, giúp phát hiện và bồi dưỡng học sinh có năng khiếu Qua đó, tạo nền tảng vững chắc và tích lũy kiến thức cần thiết để học sinh có thể học tốt các môn học khác như Tập đọc, Kể chuyện và Tập làm văn.
3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu của tiểu luận là hoạt động dạy học cảm thụ văn học cho học sinh tiểu học có năng khiếu tiếng việt.
Trong nghiên cứu đề tài “Xây dựng hệ thống bài tập bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh năng khiếu Tiếng Việt tiểu học”, tôi tập trung vào việc phát triển các bài tập giúp nâng cao khả năng cảm thụ văn học cho học sinh tiểu học, đặc biệt là những em có năng khiếu Mục tiêu của nghiên cứu là tạo ra một hệ thống bài tập đa dạng và hiệu quả, nhằm khuyến khích sự sáng tạo và tư duy phản biện của học sinh Qua đó, nghiên cứu cũng nhằm góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập môn Tiếng Việt trong nhà trường.
Thứ nhất là hệ thống hóa các vấn đề lí luận liên quan đến đề tài.
Chúng tôi tiến hành thống kê hệ thống các bài tập cảm thụ văn học được áp dụng trong các bài văn và bài thơ thuộc phân môn Tập đọc cho học sinh lớp 4 và 5.
1 Thế nào là cảm thụ văn học
Trong từ điển thuật ngữ văn học do Lê Bá Hán, Trần Đình Sử và Nguyễn Khắc Phi đồng chủ biên, các thuật ngữ như tiếp nhận văn học, thưởng thức văn học và phê bình văn học được giải thích rõ ràng Tuy nhiên, thuật ngữ cảm thụ văn học không được đề cập, cho thấy rằng đây có thể là một khái niệm bao trùm các hiện tượng văn học khác.
Cảm thụ văn học (CTVH) là khả năng cảm nhận những giá trị nổi bật và sâu sắc của văn học qua các tác phẩm như truyện, bài văn, bài thơ, hoặc ngay cả những phần nhỏ trong tác phẩm như đoạn văn, đoạn thơ, hay một từ ngữ có giá trị (Trần Mạnh Hưởng - Luyện tập về cảm thụ văn học ở Tiểu học)
2 Khái niệm năng lực cảm thụ văn học
Năng lực CTVH là khả năng nhanh nhạy và chính xác trong việc nắm bắt các đặc điểm và bản chất của tác phẩm nghệ thuật Nó bao gồm khả năng hiểu và cảm nhận sâu sắc những tâm tư, tình cảm mà tác giả gửi gắm qua hình tượng Đồng thời, năng lực này còn thể hiện ở khả năng đánh giá chính xác tài năng và sự độc đáo trong phong cách của nhà văn.
Năng lực cảm thụ bình thường trong CTVH là năng lực nắm bắt những đặc điểm chính của nội dung, nghệ thuật tác phẩm.
3 Đặc trưng của năng lực cảm thụ văn học lứa tuổi tiểu học
Trước khi vào lớp 1, học sinh tiểu học đã có nền tảng văn học phong phú Các em không phải lần đầu tiếp xúc với hình tượng văn học, bởi từ khi còn nhỏ, các em đã được nghe kể chuyện cổ tích, truyện nhi đồng từ gia đình và thuộc lòng các bài đồng dao, ca dao, dân ca.
Trường tiểu học cung cấp cho học sinh kiến thức và kỹ năng cần thiết cho việc phát triển văn hóa Học sinh được làm quen với các thao tác tìm hiểu nội dung và nghệ thuật của tác phẩm thông qua các câu hỏi và bài tập, giúp phát hiện ý chính của đoạn và bài Ngoài ra, các em cũng được trang bị kiến thức về hình tượng và ngôn ngữ nghệ thuật qua hệ thống câu hỏi trong các bài Tập đọc Ở lứa tuổi này, khả năng nhạy cảm và tinh tế trong cảm thụ nghệ thuật của học sinh rất mạnh mẽ, dễ dàng bị tác động bởi những kích thích thẩm mỹ.
Rèn luyện hứng thú với thơ văn giúp chúng ta phát triển nhận thức đúng đắn và tình cảm đẹp, từ đó tiếp cận văn học một cách tự giác và say mê Yếu tố này đóng vai trò quan trọng trong việc cảm thụ văn học.
4 Bài tập cảm thụ văn học
Dạy học sinh cảm thụ văn học là rèn luyện kỹ năng nhận diện và phân tích những câu văn, câu thơ có hình ảnh nghệ thuật Qua đó, học sinh sẽ phát triển khả năng đánh giá hiệu quả sử dụng ngôn từ và biết cách bộc lộ cảm xúc cá nhân Do đó, bài tập cảm thụ văn học phù hợp với học sinh tiểu học bao gồm nhiều dạng khác nhau.
- Bài tập phát hiện các câu văn có hình ảnh.
- Bài tập phân tích hiệu quả sử dụng của các biện pháp tu từ có trong các văn bản tập đọc.
- Bài tập rèn luyện năng lực đọc diễn cảm.
5 Hệ thống các câu hỏi cảm thụ văn học trong chương trình Tập đọc lớp 4, 5
Tên văn bản Câu hỏi Tổng số
Dế Mèn bênh vực kẻ yếu
-Tìm những chi tiết cho thấy chị Nhà Trò rất yếu ớt? (trang 5)
- Nêu một hình ảnh nhân hóa mà em thích.
Cho biết vì sao em thích? (trang 5)
- Sự quan tâm, chăm sóc của xóm làng đối với mẹ của bạn nhỏ được thể hiện qua những câu thơ nào? (trang 10)
- Những chi tiết nào trong bài thơ bộc lộ tình yêu thương sâu sắc của bạn nhỏ đối với mẹ? (trang 10)
- Em hiểu hai dòng thơ cuối bài như thế nào?
- Những hình ảnh nào của tre gợi lên những phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Nam a) Cần cù b) Đoàn kết c) Ngay thẳng 2
- Em thích những hình ảnh nào về cây tre và búp măng non? Vì sao?
(trang 42) Nếu chúng mình có phép lạ
- Câu thơ nào được lặp lại nhiều lần trong bài? Việc lặp lại nhiều lần câu thơ ấy nói lên điều gì? (trang 77)
1 Đôi giày ba ta màu xanh
- Tìm những câu văn tả vẻ đẹp của đôi giày ba ta
- Tìm những chi tiết nói lên sự cảm động và niềm vui của Lái khi nhận đôi giày?
- Chiếc bè gỗ được ví với cái gì? Cách nói ấy có gì hay?
- Hình ảnh “Trong đạn bom đỏ nát; Bừng tươi nụ ngói hồng” nói lên điều gì?
- Tìm những câu văn thể hiện tình cảm của tác giả đối với cây sầu riêng (trang 35) 1
- Bài thơ là một bức tranh giàu màu sắc về chợ Tết Em hãy tìm những từ ngữ đã tạo nên bức tranh giàu màu sắc ấy? (trang39)
Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ
-Tìm những hình ảnh nói lên tình yêu thương và niềm hi vọng của người mẹ đối với con?
- Theo em, cái đẹp thể hiện trong bài thơ này là gì? (trang 49) Đoàn thuyền đánh cá
- Đoàn thuyền đánh cá ra khơi vào lúc nào? Những câu thơ nào cho biết điều đó?
- Đoàn thuyền đánh cá trở về lúc nào? Em biết điều đó nhờ những câu thơ nào? (trang 60 )
- Tìm những hình ảnh nói lên vẻ đẹp huy hoàng của biển? (trang 60)
Bài thơ tiểu đội xe không kính
- Những hình ảnh nào trong bài thơ nói lên tinh thần dũng cảm và lòng hăng say của các chiến sĩ lái xe? (trang 72)
- Tình đồng chí, đồng đội của những người chiến sĩ được thể hiện trong những câu thơ nào?
- Hình ảnh những chiếc xe không có kính vẫn băng băng ra trận giữa bom đạn của kẻ thù gợi cho em cảm nghĩ gì? (trang 72)
- Tìm những từ ngữ, hình ảnh trong đoạn 1 nói lên sự đe dọa của cơn bão biển (trang 76)
- Những từ ngữ, hình ảnh nào trong đoạn 3 thể hiện lòng dũng cảm, sức mạnh và chiến thắng của con người trước cơn bão biển? (trang 76)
- Hình ảnh con sẻ mẹ dũng cảm lao xuống cứu con được miêu tả như thế nào?
- Mỗi đoạn trong bài là một bức tranh đẹp về cảnh, về người Hãy miêu tả những điều em hình dung được về mỗi bức tranh (trang 103)
Bài thơ khắc họa những bức tranh sống động bằng lời, thể hiện sự quan sát tinh tế của tác giả qua từng chi tiết nhỏ Một trong những chi tiết nổi bật là hình ảnh miêu tả cảnh vật, cho thấy khả năng nắm bắt sắc thái và cảm xúc của thiên nhiên một cách sâu sắc.
Trăng ơi…từ đâu đến?
- Trong hai khổ thơ đầu, trăng được so sánh với những gì? (trang108)
-Bài thơ thể hiện tình cảm của tác giả đối với quê hương đất nước như thế nào?
-Cách nói “dòng sông mặc áo” có gì hay?
- Em thích hình ảnh nào trong bài? Vì sao?
- Chú chuồn chuồn nước được miêu tả bằng những hình ảnh so sánh nào? (trang 128)
- Em thích hình ảnh so sánh nào? Vì sao?
- Tình yêu quê hương, đất nước của tác giả thể hiện qua những câu văn nào? (trang 128)
- Hình ảnh nào cho thấy tình cảm gắn bó giữa Bác với trăng? (trang 137)
- Tìm những hình ảnh nói lên lòng yêu đời và phong thái ung dung của Bác Hồ (trang 138)
- Những từ ngữ và chi tiết nào vẽ lên hình ảnh con chim chiền chiện tự do bay lượn giữa không gian cao rộng? (trang149)
- Tìm những câu thơ nói về tiếng hót của chim chiền chiện (trang 149)
Quang cảnh làng mạc ngày mùa
- Hãy chọn một từ chỉ màu vàng trong bài và cho biết từ đó gợi cho em cảm giác gì?
- Những chi tiết nào về thời tiết và con người đã làm cho bức tranh làng quê thêm đẹp và sinh động? (trang 11)
- Mối sắc màu gợi ra những hình ảnh nào?
Tiếng đàn ba-la-lai- ca trên sông Đà
Bài thơ khắc họa một bức tranh đêm trăng trên công trường sông Đà, vừa tĩnh mịch vừa sinh động, với ánh trăng lung linh phản chiếu trên mặt nước Hình ảnh đẹp trong tác phẩm thể hiện sự gắn bó giữa con người và thiên nhiên, khi ánh trăng soi sáng những hoạt động của con người bên dòng sông, tạo nên một không gian hòa quyện giữa cuộc sống và cảnh vật thiên nhiên.
-Những câu thơ nào trong bài sử dụng phép nhân hóa? ( trang 70)
-Những cây nấm rừng đã khiến tác giả có những liên tưởng thú vị gì? Nhờ những liên tưởng ấy mà cảnh vật đẹp thêm như thế nào?
(trang 76 ) -Hãy nói cảm nghĩ của em khi đọc bài văn trên. (trang 76)
- Em hãy tả lại vẻ đẹp bức tranh thiên nhiên trong bài thơ (trang 81)
- Những hình ảnh nào đã để lại ấn tượng sâu sắc trong tâm trí tác giả? (trang109)
- Thảo quả báo hiệu vào mùa bằng cách nào? Cách dùng từ, đặt câu ở đoạn đầu có gì đáng chú ý? (trang 114)
- Tìm những chi tiết cho thấy cây thảo quả phát triển rất nhanh (trang 114)
Hành trình của bầy ong
- Những chi tiết nào trong khổ thơ đầu nói lên hành trình vô tận của bầy ong? (trang118)
- Qua hai dòng thơ cuối bài, tác giả muốn nói điều gì về công việc của loài ong?(trang118 )
- Những hình ảnh nào nói lên nỗi vất vả của người nông dân? (trang 140)
- Vì sao tác giả gọi hạt gạo là “hạt vàng”?
Về nhôi nhà đang xây
- Những chi tiết nào vẽ lên hình ảnh một ngôi nhà đang xây? (trang 149)
-Tìm những hình ảnh so sánh nói lên vẻ đẹp của ngôi nhà? (trang 149)
- Tìm những hình ảnh nhân hóa làm cho ngôi nhà được miêu tả sống động, gần gũi.
- Những từ ngữ và chi tiết nào ở khổ thơ 1 nói lên địa thế đặc biệt của Cao Bằng? (trang 42)
- Tác giả sử dụng những hình ảnh và từ ngữ nào để nói lên lòng mến khách, sự đôn hậu của người Cao Bằng? (trang 42)
-Tìm những hình ảnh thiên nhiên được so sánh với lòng yêu nước của người dân Cao Bằng (trang 42)
- Tình cảm và mong ước của người chiến sĩ đối với các cháu học sinh được thể hiện qua những từ ngữ và chi tiết nào? (trang52)
- Phép nhân hóa ở khổ thơ cuối giúp tác giả nói lên điều gì về “tấm lòng” của cửa sông đối với cội nguồn? (trang75)
- “Những ngày thu đã xa” được miêu tả trong
2 khổ thơ đầu đẹp mà buồn Em hãy tìm những từ ngữ nói lên điều đó (trang 95)
Trong hai khổ thơ cuối, lòng tự hào về đất nước tự do và truyền thống bất khuất của dân tộc được thể hiện rõ qua những hình ảnh mạnh mẽ và từ ngữ giàu cảm xúc Những hình ảnh về thiên nhiên tươi đẹp, con người kiên cường cùng với ngôn ngữ thể hiện sự quyết tâm và niềm tin vào tương lai góp phần khắc sâu tinh thần yêu nước và ý chí không khuất phục của dân tộc Sự kết hợp hài hòa giữa hình ảnh và ngôn từ tạo nên một bức tranh sống động, phản ánh niềm tự hào và khát vọng vươn lên của cả dân tộc.
- Tìm những hình ảnh so sánh thể hiện tình cảm mẹ con thắm thiết sâu nặng (trang131)
HỆ THỐNG BÀI TẬP BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC CẢM
THỤ VĂN HỌC CHO HỌC SINH NĂNG KHIẾU TIẾNG VIỆT Ở
Bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh trước hết phải cho
HS cần tiếp xúc hiệu quả với tác phẩm để phát triển hứng thú và năng lực thẩm mỹ Giáo viên đóng vai trò gợi mở, dẫn dắt học sinh khám phá các tác phẩm trong chương trình, đồng thời tôn trọng những suy nghĩ và cảm xúc chân thật của trẻ Để hiểu văn chương, cần chú trọng đến những đặc điểm diễn đạt hàm ẩn, cách nói biểu trưng, tính đa nghĩa, và các cách diễn đạt ấn tượng khác biệt với ngôn ngữ đời thường.
Dạy cảm thụ văn học giúp học sinh nhận biết những giá trị sâu sắc và đẹp đẽ của ngôn từ Để thực hiện điều này, giáo viên cần xây dựng hệ thống bài tập nhằm nâng cao năng lực cảm thụ văn học cho học sinh trong giờ Tập đọc Các bài tập này bao gồm những câu hỏi tìm hiểu bài trong chương trình Tập đọc lớp 4 và 5 Học sinh cũng cần phát triển trí tưởng tượng và khả năng diễn đạt cảm nhận của mình một cách mạch lạc, sâu sắc và trong sáng.
1 Bài tập phát hiện những câu văn có hình ảnh
Nhiệm vụ nghiên cứu
Trong nghiên cứu về việc "Xây dựng hệ thống bài tập bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh năng khiếu Tiếng Việt tiểu học", tôi đã tập trung vào việc giải quyết các vấn đề chính liên quan đến việc phát triển khả năng cảm thụ văn học của học sinh, thiết kế các bài tập phù hợp và hiệu quả nhằm nâng cao kỹ năng đọc hiểu và cảm nhận văn học cho các em học sinh tiểu học.
Thứ nhất là hệ thống hóa các vấn đề lí luận liên quan đến đề tài.
Chúng tôi tiến hành thống kê hệ thống các bài tập cảm thụ văn học được áp dụng trong các bài văn và bài thơ thuộc phân môn Tập đọc lớp 4 và 5.
1 Thế nào là cảm thụ văn học
Trong từ điển thuật ngữ văn học do Lê Bá Hán, Trần Đình Sử và Nguyễn Khắc Phi đồng chủ biên, các thuật ngữ như tiếp nhận văn học, thưởng thức văn học và phê bình văn học được giải thích rõ ràng, nhưng thuật ngữ cảm thụ văn học lại không được đề cập Điều này cho thấy cảm thụ văn học có thể được xem như một khái niệm bao trùm, liên kết và tổng hợp các khái niệm văn học khác.
Cảm thụ văn học (CTVH) là quá trình cảm nhận những giá trị nổi bật và sâu sắc của văn học, thể hiện qua các tác phẩm như truyện, văn, thơ, hoặc thậm chí là những phần nhỏ trong tác phẩm như đoạn văn, đoạn thơ, hay một từ ngữ có giá trị (Trần Mạnh Hưởng - Luyện tập về cảm thụ văn học ở Tiểu học)
2 Khái niệm năng lực cảm thụ văn học
Năng lực CTVH là khả năng nhanh nhạy và chính xác trong việc nắm bắt các đặc điểm và bản chất của tác phẩm nghệ thuật Nó bao gồm khả năng hiểu và cảm nhận sâu sắc những tâm tư kín đáo mà tác giả gửi gắm qua hình tượng Đồng thời, năng lực này cũng thể hiện khả năng đánh giá chính xác tài năng và sự độc đáo trong phong cách của nhà văn.
Năng lực cảm thụ bình thường trong CTVH là năng lực nắm bắt những đặc điểm chính của nội dung, nghệ thuật tác phẩm.
3 Đặc trưng của năng lực cảm thụ văn học lứa tuổi tiểu học
Trước khi bước vào môi trường học tập chính thức, học sinh tiểu học đã được trang bị một nền tảng văn học nhất định Các em không phải là những người mới tiếp xúc với hình tượng văn học, mà từ khi còn nhỏ, đã được gia đình kể cho những câu chuyện cổ tích, truyện nhi đồng, cùng với việc nghe và thuộc lòng các bài đồng dao, ca dao và dân ca.
Trường tiểu học đóng vai trò quan trọng trong việc trang bị tri thức và rèn luyện kỹ năng cần thiết cho học sinh, giúp các em làm quen với việc tìm hiểu nội dung và nghệ thuật của tác phẩm Qua các câu hỏi và bài tập, học sinh sẽ phát hiện ý chính của đoạn văn, đặc biệt ở lớp 4 và 5 Đồng thời, các em cũng được cung cấp kiến thức về hình tượng và ngôn ngữ nghệ thuật thông qua hệ thống bài Tập đọc Ở lứa tuổi này, khả năng nhạy cảm và tinh tế trong cảm thụ của học sinh rất cao, dễ dàng bị ảnh hưởng bởi các kích thích, đặc biệt là kích thích thẩm mỹ.
Việc nuôi dưỡng niềm đam mê với thơ văn không chỉ giúp ta rèn luyện nhận thức và tình cảm, mà còn tạo ra sự tự giác và say mê trong việc tiếp cận văn học, điều này là yếu tố then chốt cho khả năng cảm thụ văn học.
4 Bài tập cảm thụ văn học
Dạy học sinh cảm thụ văn học là quá trình rèn luyện kỹ năng phát hiện và phân tích những câu văn, câu thơ có hình ảnh nghệ thuật Qua đó, học sinh được trang bị khả năng đánh giá hiệu quả sử dụng ngôn từ và biết bộc lộ cảm xúc cá nhân Các bài tập cảm thụ văn học phù hợp với học sinh tiểu học thường bao gồm nhiều dạng khác nhau để phát triển những kỹ năng này.
- Bài tập phát hiện các câu văn có hình ảnh.
- Bài tập phân tích hiệu quả sử dụng của các biện pháp tu từ có trong các văn bản tập đọc.
- Bài tập rèn luyện năng lực đọc diễn cảm.
5 Hệ thống các câu hỏi cảm thụ văn học trong chương trình Tập đọc lớp 4, 5
Tên văn bản Câu hỏi Tổng số
Dế Mèn bênh vực kẻ yếu
-Tìm những chi tiết cho thấy chị Nhà Trò rất yếu ớt? (trang 5)
- Nêu một hình ảnh nhân hóa mà em thích.
Cho biết vì sao em thích? (trang 5)
- Sự quan tâm, chăm sóc của xóm làng đối với mẹ của bạn nhỏ được thể hiện qua những câu thơ nào? (trang 10)
- Những chi tiết nào trong bài thơ bộc lộ tình yêu thương sâu sắc của bạn nhỏ đối với mẹ? (trang 10)
- Em hiểu hai dòng thơ cuối bài như thế nào?
- Những hình ảnh nào của tre gợi lên những phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Nam a) Cần cù b) Đoàn kết c) Ngay thẳng 2
- Em thích những hình ảnh nào về cây tre và búp măng non? Vì sao?
(trang 42) Nếu chúng mình có phép lạ
- Câu thơ nào được lặp lại nhiều lần trong bài? Việc lặp lại nhiều lần câu thơ ấy nói lên điều gì? (trang 77)
1 Đôi giày ba ta màu xanh
- Tìm những câu văn tả vẻ đẹp của đôi giày ba ta
- Tìm những chi tiết nói lên sự cảm động và niềm vui của Lái khi nhận đôi giày?
- Chiếc bè gỗ được ví với cái gì? Cách nói ấy có gì hay?
- Hình ảnh “Trong đạn bom đỏ nát; Bừng tươi nụ ngói hồng” nói lên điều gì?
- Tìm những câu văn thể hiện tình cảm của tác giả đối với cây sầu riêng (trang 35) 1
- Bài thơ là một bức tranh giàu màu sắc về chợ Tết Em hãy tìm những từ ngữ đã tạo nên bức tranh giàu màu sắc ấy? (trang39)
Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ
-Tìm những hình ảnh nói lên tình yêu thương và niềm hi vọng của người mẹ đối với con?
- Theo em, cái đẹp thể hiện trong bài thơ này là gì? (trang 49) Đoàn thuyền đánh cá
- Đoàn thuyền đánh cá ra khơi vào lúc nào? Những câu thơ nào cho biết điều đó?
- Đoàn thuyền đánh cá trở về lúc nào? Em biết điều đó nhờ những câu thơ nào? (trang 60 )
- Tìm những hình ảnh nói lên vẻ đẹp huy hoàng của biển? (trang 60)
Bài thơ tiểu đội xe không kính
- Những hình ảnh nào trong bài thơ nói lên tinh thần dũng cảm và lòng hăng say của các chiến sĩ lái xe? (trang 72)
- Tình đồng chí, đồng đội của những người chiến sĩ được thể hiện trong những câu thơ nào?
- Hình ảnh những chiếc xe không có kính vẫn băng băng ra trận giữa bom đạn của kẻ thù gợi cho em cảm nghĩ gì? (trang 72)
- Tìm những từ ngữ, hình ảnh trong đoạn 1 nói lên sự đe dọa của cơn bão biển (trang 76)
- Những từ ngữ, hình ảnh nào trong đoạn 3 thể hiện lòng dũng cảm, sức mạnh và chiến thắng của con người trước cơn bão biển? (trang 76)
- Hình ảnh con sẻ mẹ dũng cảm lao xuống cứu con được miêu tả như thế nào?
- Mỗi đoạn trong bài là một bức tranh đẹp về cảnh, về người Hãy miêu tả những điều em hình dung được về mỗi bức tranh (trang 103)
Bài thơ mang đến những bức tranh sống động qua từng câu chữ, thể hiện sự quan sát tinh tế của tác giả về cuộc sống xung quanh Một chi tiết nổi bật là hình ảnh thiên nhiên được mô tả một cách sinh động, phản ánh sự nhạy bén và tinh tế trong cảm nhận của tác giả.
Trăng ơi…từ đâu đến?
- Trong hai khổ thơ đầu, trăng được so sánh với những gì? (trang108)
-Bài thơ thể hiện tình cảm của tác giả đối với quê hương đất nước như thế nào?
-Cách nói “dòng sông mặc áo” có gì hay?
- Em thích hình ảnh nào trong bài? Vì sao?
- Chú chuồn chuồn nước được miêu tả bằng những hình ảnh so sánh nào? (trang 128)
- Em thích hình ảnh so sánh nào? Vì sao?
- Tình yêu quê hương, đất nước của tác giả thể hiện qua những câu văn nào? (trang 128)
- Hình ảnh nào cho thấy tình cảm gắn bó giữa Bác với trăng? (trang 137)
- Tìm những hình ảnh nói lên lòng yêu đời và phong thái ung dung của Bác Hồ (trang 138)
- Những từ ngữ và chi tiết nào vẽ lên hình ảnh con chim chiền chiện tự do bay lượn giữa không gian cao rộng? (trang149)
- Tìm những câu thơ nói về tiếng hót của chim chiền chiện (trang 149)
Quang cảnh làng mạc ngày mùa
- Hãy chọn một từ chỉ màu vàng trong bài và cho biết từ đó gợi cho em cảm giác gì?
- Những chi tiết nào về thời tiết và con người đã làm cho bức tranh làng quê thêm đẹp và sinh động? (trang 11)
- Mối sắc màu gợi ra những hình ảnh nào?
Tiếng đàn ba-la-lai- ca trên sông Đà
Bài thơ khắc họa hình ảnh đêm trăng trên công trường sông Đà với sự tĩnh mịch, nhưng cũng đầy sức sống, tạo nên một không gian vừa thơ mộng vừa hùng vĩ Một hình ảnh đẹp trong tác phẩm thể hiện sự gắn bó giữa con người và thiên nhiên là ánh trăng chiếu rọi, hòa quyện với dòng sông, khiến cho khung cảnh trở nên sống động và gần gũi hơn bao giờ hết.
-Những câu thơ nào trong bài sử dụng phép nhân hóa? ( trang 70)
-Những cây nấm rừng đã khiến tác giả có những liên tưởng thú vị gì? Nhờ những liên tưởng ấy mà cảnh vật đẹp thêm như thế nào?
(trang 76 ) -Hãy nói cảm nghĩ của em khi đọc bài văn trên. (trang 76)
- Em hãy tả lại vẻ đẹp bức tranh thiên nhiên trong bài thơ (trang 81)
- Những hình ảnh nào đã để lại ấn tượng sâu sắc trong tâm trí tác giả? (trang109)
- Thảo quả báo hiệu vào mùa bằng cách nào? Cách dùng từ, đặt câu ở đoạn đầu có gì đáng chú ý? (trang 114)
- Tìm những chi tiết cho thấy cây thảo quả phát triển rất nhanh (trang 114)
Hành trình của bầy ong
- Những chi tiết nào trong khổ thơ đầu nói lên hành trình vô tận của bầy ong? (trang118)
- Qua hai dòng thơ cuối bài, tác giả muốn nói điều gì về công việc của loài ong?(trang118 )
- Những hình ảnh nào nói lên nỗi vất vả của người nông dân? (trang 140)
- Vì sao tác giả gọi hạt gạo là “hạt vàng”?
Về nhôi nhà đang xây
- Những chi tiết nào vẽ lên hình ảnh một ngôi nhà đang xây? (trang 149)
-Tìm những hình ảnh so sánh nói lên vẻ đẹp của ngôi nhà? (trang 149)
- Tìm những hình ảnh nhân hóa làm cho ngôi nhà được miêu tả sống động, gần gũi.
- Những từ ngữ và chi tiết nào ở khổ thơ 1 nói lên địa thế đặc biệt của Cao Bằng? (trang 42)
- Tác giả sử dụng những hình ảnh và từ ngữ nào để nói lên lòng mến khách, sự đôn hậu của người Cao Bằng? (trang 42)
-Tìm những hình ảnh thiên nhiên được so sánh với lòng yêu nước của người dân Cao Bằng (trang 42)
- Tình cảm và mong ước của người chiến sĩ đối với các cháu học sinh được thể hiện qua những từ ngữ và chi tiết nào? (trang52)
- Phép nhân hóa ở khổ thơ cuối giúp tác giả nói lên điều gì về “tấm lòng” của cửa sông đối với cội nguồn? (trang75)
- “Những ngày thu đã xa” được miêu tả trong
2 khổ thơ đầu đẹp mà buồn Em hãy tìm những từ ngữ nói lên điều đó (trang 95)
Trong hai khổ thơ cuối, lòng tự hào về đất nước tự do và truyền thống bất khuất của dân tộc được thể hiện rõ nét qua những hình ảnh mạnh mẽ và từ ngữ đầy cảm xúc Những hình ảnh về đất nước tươi đẹp, cùng với tinh thần kiên cường của nhân dân, tạo nên một bức tranh sống động về sự tự do và ý chí bất khuất Các từ ngữ như "tự do," "bất khuất," và "truyền thống" không chỉ thể hiện niềm tự hào dân tộc mà còn khắc sâu vào tâm trí người đọc về giá trị của sự độc lập và sức mạnh của tinh thần dân tộc.
- Tìm những hình ảnh so sánh thể hiện tình cảm mẹ con thắm thiết sâu nặng (trang131)
Cơ sở lí luận
Thế nào là cảm thụ văn học?
Trong từ điển thuật ngữ văn học do Lê Bá Hán, Trần Đình Sử và Nguyễn Khắc Phi đồng chủ biên, các thuật ngữ như tiếp nhận văn học, thưởng thức văn học và phê bình văn học được giải thích rõ ràng, nhưng thuật ngữ cảm thụ văn học lại không được đề cập Điều này cho thấy cảm thụ văn học có thể được coi là một khái niệm bao trùm, liên kết tất cả các khía cạnh trên.
Cảm thụ văn học (CTVH) là quá trình cảm nhận những giá trị nổi bật và sâu sắc của văn học, thể hiện qua các tác phẩm như truyện, văn, thơ hoặc ngay cả trong những phần nhỏ của tác phẩm như đoạn văn, đoạn thơ, hay một từ ngữ có giá trị.
Khái niệm năng lực cảm thụ văn học
Năng lực CTVH là khả năng nhanh nhạy và chính xác trong việc nắm bắt các đặc điểm và bản chất của tác phẩm nghệ thuật Nó bao gồm khả năng hiểu và cảm nhận sâu sắc những tâm tư của tác giả qua hình tượng, cũng như khả năng đánh giá chính xác tài năng và sự độc đáo trong phong cách viết của nhà văn.
Năng lực cảm thụ bình thường trong CTVH là năng lực nắm bắt những đặc điểm chính của nội dung, nghệ thuật tác phẩm.
3 Đặc trưng của năng lực cảm thụ văn học lứa tuổi tiểu học
Trước khi vào lớp 1, học sinh tiểu học đã có nền tảng văn học cơ bản thông qua việc tiếp xúc với hình ảnh văn học từ nhỏ Các em thường được gia đình kể những câu chuyện cổ tích, truyện nhi đồng và thuộc lòng các bài đồng dao, ca dao, dân ca, giúp phát triển tình yêu văn học ngay từ khi còn nhỏ.
Trường tiểu học trang bị cho học sinh tri thức và kỹ năng cần thiết cho sự phát triển văn hóa Học sinh bắt đầu làm quen với việc tìm hiểu nội dung và nghệ thuật của tác phẩm thông qua các câu hỏi và bài tập nhằm phát hiện ý chính của đoạn văn Đồng thời, các em cũng được trang bị kiến thức về hình tượng và ngôn ngữ nghệ thuật qua hệ thống bài Tập đọc Ở lứa tuổi này, khả năng nhạy cảm và tinh tế trong cảm thụ thẩm mỹ của học sinh rất cao, dễ dàng bị tác động bởi những kích thích nghệ thuật.
Việc phát triển hứng thú với thơ văn không chỉ giúp rèn luyện nhận thức đúng đắn và tình cảm đẹp, mà còn tạo điều kiện cho việc tiếp cận văn học một cách tự giác và say mê, điều này là yếu tố quan trọng trong việc cảm thụ văn học.
4 Bài tập cảm thụ văn học
Dạy học sinh cảm thụ văn học là quá trình rèn luyện kỹ năng phát hiện và phân tích các hình ảnh nghệ thuật trong câu văn, câu thơ Qua đó, học sinh sẽ học cách đánh giá hiệu quả sử dụng ngôn từ và bộc lộ cảm xúc cá nhân Vì vậy, các bài tập cảm thụ văn học phù hợp với học sinh tiểu học thường bao gồm nhiều dạng khác nhau để phát triển những kỹ năng này.
- Bài tập phát hiện các câu văn có hình ảnh.
- Bài tập phân tích hiệu quả sử dụng của các biện pháp tu từ có trong các văn bản tập đọc.
- Bài tập rèn luyện năng lực đọc diễn cảm.
5 Hệ thống các câu hỏi cảm thụ văn học trong chương trình Tập đọc lớp 4, 5
Tên văn bản Câu hỏi Tổng số
Dế Mèn bênh vực kẻ yếu
-Tìm những chi tiết cho thấy chị Nhà Trò rất yếu ớt? (trang 5)
- Nêu một hình ảnh nhân hóa mà em thích.
Cho biết vì sao em thích? (trang 5)
- Sự quan tâm, chăm sóc của xóm làng đối với mẹ của bạn nhỏ được thể hiện qua những câu thơ nào? (trang 10)
- Những chi tiết nào trong bài thơ bộc lộ tình yêu thương sâu sắc của bạn nhỏ đối với mẹ? (trang 10)
- Em hiểu hai dòng thơ cuối bài như thế nào?
- Những hình ảnh nào của tre gợi lên những phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Nam a) Cần cù b) Đoàn kết c) Ngay thẳng 2
- Em thích những hình ảnh nào về cây tre và búp măng non? Vì sao?
(trang 42) Nếu chúng mình có phép lạ
- Câu thơ nào được lặp lại nhiều lần trong bài? Việc lặp lại nhiều lần câu thơ ấy nói lên điều gì? (trang 77)
1 Đôi giày ba ta màu xanh
- Tìm những câu văn tả vẻ đẹp của đôi giày ba ta
- Tìm những chi tiết nói lên sự cảm động và niềm vui của Lái khi nhận đôi giày?
- Chiếc bè gỗ được ví với cái gì? Cách nói ấy có gì hay?
- Hình ảnh “Trong đạn bom đỏ nát; Bừng tươi nụ ngói hồng” nói lên điều gì?
- Tìm những câu văn thể hiện tình cảm của tác giả đối với cây sầu riêng (trang 35) 1
- Bài thơ là một bức tranh giàu màu sắc về chợ Tết Em hãy tìm những từ ngữ đã tạo nên bức tranh giàu màu sắc ấy? (trang39)
Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ
-Tìm những hình ảnh nói lên tình yêu thương và niềm hi vọng của người mẹ đối với con?
- Theo em, cái đẹp thể hiện trong bài thơ này là gì? (trang 49) Đoàn thuyền đánh cá
- Đoàn thuyền đánh cá ra khơi vào lúc nào? Những câu thơ nào cho biết điều đó?
- Đoàn thuyền đánh cá trở về lúc nào? Em biết điều đó nhờ những câu thơ nào? (trang 60 )
- Tìm những hình ảnh nói lên vẻ đẹp huy hoàng của biển? (trang 60)
Bài thơ tiểu đội xe không kính
- Những hình ảnh nào trong bài thơ nói lên tinh thần dũng cảm và lòng hăng say của các chiến sĩ lái xe? (trang 72)
- Tình đồng chí, đồng đội của những người chiến sĩ được thể hiện trong những câu thơ nào?
- Hình ảnh những chiếc xe không có kính vẫn băng băng ra trận giữa bom đạn của kẻ thù gợi cho em cảm nghĩ gì? (trang 72)
- Tìm những từ ngữ, hình ảnh trong đoạn 1 nói lên sự đe dọa của cơn bão biển (trang 76)
- Những từ ngữ, hình ảnh nào trong đoạn 3 thể hiện lòng dũng cảm, sức mạnh và chiến thắng của con người trước cơn bão biển? (trang 76)
- Hình ảnh con sẻ mẹ dũng cảm lao xuống cứu con được miêu tả như thế nào?
- Mỗi đoạn trong bài là một bức tranh đẹp về cảnh, về người Hãy miêu tả những điều em hình dung được về mỗi bức tranh (trang 103)
Bài thơ mang đến những bức tranh sống động qua sự quan sát tinh tế của tác giả, thể hiện rõ nét qua chi tiết cụ thể mà tác giả miêu tả.
Trăng ơi…từ đâu đến?
- Trong hai khổ thơ đầu, trăng được so sánh với những gì? (trang108)
-Bài thơ thể hiện tình cảm của tác giả đối với quê hương đất nước như thế nào?
-Cách nói “dòng sông mặc áo” có gì hay?
- Em thích hình ảnh nào trong bài? Vì sao?
- Chú chuồn chuồn nước được miêu tả bằng những hình ảnh so sánh nào? (trang 128)
- Em thích hình ảnh so sánh nào? Vì sao?
- Tình yêu quê hương, đất nước của tác giả thể hiện qua những câu văn nào? (trang 128)
- Hình ảnh nào cho thấy tình cảm gắn bó giữa Bác với trăng? (trang 137)
- Tìm những hình ảnh nói lên lòng yêu đời và phong thái ung dung của Bác Hồ (trang 138)
- Những từ ngữ và chi tiết nào vẽ lên hình ảnh con chim chiền chiện tự do bay lượn giữa không gian cao rộng? (trang149)
- Tìm những câu thơ nói về tiếng hót của chim chiền chiện (trang 149)
Quang cảnh làng mạc ngày mùa
- Hãy chọn một từ chỉ màu vàng trong bài và cho biết từ đó gợi cho em cảm giác gì?
- Những chi tiết nào về thời tiết và con người đã làm cho bức tranh làng quê thêm đẹp và sinh động? (trang 11)
- Mối sắc màu gợi ra những hình ảnh nào?
Tiếng đàn ba-la-lai- ca trên sông Đà
Bài thơ khắc họa hình ảnh đêm trăng trên công trường sông Đà với sự tĩnh mịch và sinh động, tạo nên không gian huyền ảo Những chi tiết như ánh trăng lung linh phản chiếu trên mặt nước và tiếng sóng vỗ nhẹ nhàng gợi lên sự hòa quyện giữa con người và thiên nhiên Một hình ảnh đẹp trong bài thơ thể hiện sự gắn bó này là cảnh những người lao động ngắm trăng, hòa mình vào vẻ đẹp của sông Đà, cho thấy tình yêu thiên nhiên sâu sắc trong tâm hồn con người.
-Những câu thơ nào trong bài sử dụng phép nhân hóa? ( trang 70)
-Những cây nấm rừng đã khiến tác giả có những liên tưởng thú vị gì? Nhờ những liên tưởng ấy mà cảnh vật đẹp thêm như thế nào?
(trang 76 ) -Hãy nói cảm nghĩ của em khi đọc bài văn trên. (trang 76)
- Em hãy tả lại vẻ đẹp bức tranh thiên nhiên trong bài thơ (trang 81)
- Những hình ảnh nào đã để lại ấn tượng sâu sắc trong tâm trí tác giả? (trang109)
- Thảo quả báo hiệu vào mùa bằng cách nào? Cách dùng từ, đặt câu ở đoạn đầu có gì đáng chú ý? (trang 114)
- Tìm những chi tiết cho thấy cây thảo quả phát triển rất nhanh (trang 114)
Hành trình của bầy ong
- Những chi tiết nào trong khổ thơ đầu nói lên hành trình vô tận của bầy ong? (trang118)
- Qua hai dòng thơ cuối bài, tác giả muốn nói điều gì về công việc của loài ong?(trang118 )
- Những hình ảnh nào nói lên nỗi vất vả của người nông dân? (trang 140)
- Vì sao tác giả gọi hạt gạo là “hạt vàng”?
Về nhôi nhà đang xây
- Những chi tiết nào vẽ lên hình ảnh một ngôi nhà đang xây? (trang 149)
-Tìm những hình ảnh so sánh nói lên vẻ đẹp của ngôi nhà? (trang 149)
- Tìm những hình ảnh nhân hóa làm cho ngôi nhà được miêu tả sống động, gần gũi.
- Những từ ngữ và chi tiết nào ở khổ thơ 1 nói lên địa thế đặc biệt của Cao Bằng? (trang 42)
- Tác giả sử dụng những hình ảnh và từ ngữ nào để nói lên lòng mến khách, sự đôn hậu của người Cao Bằng? (trang 42)
-Tìm những hình ảnh thiên nhiên được so sánh với lòng yêu nước của người dân Cao Bằng (trang 42)
- Tình cảm và mong ước của người chiến sĩ đối với các cháu học sinh được thể hiện qua những từ ngữ và chi tiết nào? (trang52)
- Phép nhân hóa ở khổ thơ cuối giúp tác giả nói lên điều gì về “tấm lòng” của cửa sông đối với cội nguồn? (trang75)
- “Những ngày thu đã xa” được miêu tả trong
2 khổ thơ đầu đẹp mà buồn Em hãy tìm những từ ngữ nói lên điều đó (trang 95)
Trong hai khổ thơ cuối, lòng tự hào về đất nước tự do và truyền thống bất khuất của dân tộc được thể hiện qua những hình ảnh mạnh mẽ và từ ngữ đầy cảm xúc Những hình ảnh về sự kiên cường, bất khuất của nhân dân trong lịch sử, cùng với các biểu tượng của tự do, đã tạo nên một bức tranh sống động về tinh thần yêu nước Sự kết nối giữa quá khứ và hiện tại cũng như niềm tin vào tương lai tươi sáng thể hiện rõ nét trong từng câu chữ, khẳng định sức mạnh và giá trị của dân tộc Việt Nam.
Bài tập cảm thụ văn học
Dạy học sinh cảm thụ văn học là quá trình rèn luyện kỹ năng phát hiện và phân tích các hình ảnh nghệ thuật trong câu văn, câu thơ Qua đó, học sinh sẽ học cách đánh giá hiệu quả sử dụng ngôn từ và bộc lộ cảm xúc cá nhân Do đó, các bài tập cảm thụ văn học phù hợp với học sinh tiểu học cần đa dạng và phong phú.
- Bài tập phát hiện các câu văn có hình ảnh.
- Bài tập phân tích hiệu quả sử dụng của các biện pháp tu từ có trong các văn bản tập đọc.
- Bài tập rèn luyện năng lực đọc diễn cảm.
Hệ thống các câu hỏi cảm thụ văn học trong chương trình Tập đọc lớp 4, 5
Tên văn bản Câu hỏi Tổng số
Dế Mèn bênh vực kẻ yếu
-Tìm những chi tiết cho thấy chị Nhà Trò rất yếu ớt? (trang 5)
- Nêu một hình ảnh nhân hóa mà em thích.
Cho biết vì sao em thích? (trang 5)
- Sự quan tâm, chăm sóc của xóm làng đối với mẹ của bạn nhỏ được thể hiện qua những câu thơ nào? (trang 10)
- Những chi tiết nào trong bài thơ bộc lộ tình yêu thương sâu sắc của bạn nhỏ đối với mẹ? (trang 10)
- Em hiểu hai dòng thơ cuối bài như thế nào?
- Những hình ảnh nào của tre gợi lên những phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Nam a) Cần cù b) Đoàn kết c) Ngay thẳng 2
- Em thích những hình ảnh nào về cây tre và búp măng non? Vì sao?
(trang 42) Nếu chúng mình có phép lạ
- Câu thơ nào được lặp lại nhiều lần trong bài? Việc lặp lại nhiều lần câu thơ ấy nói lên điều gì? (trang 77)
1 Đôi giày ba ta màu xanh
- Tìm những câu văn tả vẻ đẹp của đôi giày ba ta
- Tìm những chi tiết nói lên sự cảm động và niềm vui của Lái khi nhận đôi giày?
- Chiếc bè gỗ được ví với cái gì? Cách nói ấy có gì hay?
- Hình ảnh “Trong đạn bom đỏ nát; Bừng tươi nụ ngói hồng” nói lên điều gì?
- Tìm những câu văn thể hiện tình cảm của tác giả đối với cây sầu riêng (trang 35) 1
- Bài thơ là một bức tranh giàu màu sắc về chợ Tết Em hãy tìm những từ ngữ đã tạo nên bức tranh giàu màu sắc ấy? (trang39)
Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ
-Tìm những hình ảnh nói lên tình yêu thương và niềm hi vọng của người mẹ đối với con?
- Theo em, cái đẹp thể hiện trong bài thơ này là gì? (trang 49) Đoàn thuyền đánh cá
- Đoàn thuyền đánh cá ra khơi vào lúc nào? Những câu thơ nào cho biết điều đó?
- Đoàn thuyền đánh cá trở về lúc nào? Em biết điều đó nhờ những câu thơ nào? (trang 60 )
- Tìm những hình ảnh nói lên vẻ đẹp huy hoàng của biển? (trang 60)
Bài thơ tiểu đội xe không kính
- Những hình ảnh nào trong bài thơ nói lên tinh thần dũng cảm và lòng hăng say của các chiến sĩ lái xe? (trang 72)
- Tình đồng chí, đồng đội của những người chiến sĩ được thể hiện trong những câu thơ nào?
- Hình ảnh những chiếc xe không có kính vẫn băng băng ra trận giữa bom đạn của kẻ thù gợi cho em cảm nghĩ gì? (trang 72)
- Tìm những từ ngữ, hình ảnh trong đoạn 1 nói lên sự đe dọa của cơn bão biển (trang 76)
- Những từ ngữ, hình ảnh nào trong đoạn 3 thể hiện lòng dũng cảm, sức mạnh và chiến thắng của con người trước cơn bão biển? (trang 76)
- Hình ảnh con sẻ mẹ dũng cảm lao xuống cứu con được miêu tả như thế nào?
- Mỗi đoạn trong bài là một bức tranh đẹp về cảnh, về người Hãy miêu tả những điều em hình dung được về mỗi bức tranh (trang 103)
Bài thơ thể hiện sự quan sát tinh tế của tác giả qua những bức tranh bằng lời, cho thấy khả năng ghi nhận và diễn đạt sắc nét về thế giới xung quanh Một chi tiết nổi bật là hình ảnh cụ thể mà tác giả miêu tả, làm nổi bật sự tinh tế trong cảm nhận và cái nhìn sâu sắc về cuộc sống.
Trăng ơi…từ đâu đến?
- Trong hai khổ thơ đầu, trăng được so sánh với những gì? (trang108)
-Bài thơ thể hiện tình cảm của tác giả đối với quê hương đất nước như thế nào?
-Cách nói “dòng sông mặc áo” có gì hay?
- Em thích hình ảnh nào trong bài? Vì sao?
- Chú chuồn chuồn nước được miêu tả bằng những hình ảnh so sánh nào? (trang 128)
- Em thích hình ảnh so sánh nào? Vì sao?
- Tình yêu quê hương, đất nước của tác giả thể hiện qua những câu văn nào? (trang 128)
- Hình ảnh nào cho thấy tình cảm gắn bó giữa Bác với trăng? (trang 137)
- Tìm những hình ảnh nói lên lòng yêu đời và phong thái ung dung của Bác Hồ (trang 138)
- Những từ ngữ và chi tiết nào vẽ lên hình ảnh con chim chiền chiện tự do bay lượn giữa không gian cao rộng? (trang149)
- Tìm những câu thơ nói về tiếng hót của chim chiền chiện (trang 149)
Quang cảnh làng mạc ngày mùa
- Hãy chọn một từ chỉ màu vàng trong bài và cho biết từ đó gợi cho em cảm giác gì?
- Những chi tiết nào về thời tiết và con người đã làm cho bức tranh làng quê thêm đẹp và sinh động? (trang 11)
- Mối sắc màu gợi ra những hình ảnh nào?
Tiếng đàn ba-la-lai- ca trên sông Đà
Bài thơ gợi lên hình ảnh đêm trăng trên công trường sông Đà với sự tĩnh mịch và sinh động, nơi ánh trăng lung linh phản chiếu trên mặt nước, tạo nên không gian huyền ảo Một hình ảnh đẹp thể hiện sự gắn bó giữa con người và thiên nhiên là hình ảnh những người lao động ngắm trăng, hòa mình vào vẻ đẹp của thiên nhiên, cho thấy sự hòa quyện giữa tâm hồn con người và cảnh vật xung quanh trong đêm trăng bên sông Đà.
-Những câu thơ nào trong bài sử dụng phép nhân hóa? ( trang 70)
-Những cây nấm rừng đã khiến tác giả có những liên tưởng thú vị gì? Nhờ những liên tưởng ấy mà cảnh vật đẹp thêm như thế nào?
(trang 76 ) -Hãy nói cảm nghĩ của em khi đọc bài văn trên. (trang 76)
- Em hãy tả lại vẻ đẹp bức tranh thiên nhiên trong bài thơ (trang 81)
- Những hình ảnh nào đã để lại ấn tượng sâu sắc trong tâm trí tác giả? (trang109)
- Thảo quả báo hiệu vào mùa bằng cách nào? Cách dùng từ, đặt câu ở đoạn đầu có gì đáng chú ý? (trang 114)
- Tìm những chi tiết cho thấy cây thảo quả phát triển rất nhanh (trang 114)
Hành trình của bầy ong
- Những chi tiết nào trong khổ thơ đầu nói lên hành trình vô tận của bầy ong? (trang118)
- Qua hai dòng thơ cuối bài, tác giả muốn nói điều gì về công việc của loài ong?(trang118 )
- Những hình ảnh nào nói lên nỗi vất vả của người nông dân? (trang 140)
- Vì sao tác giả gọi hạt gạo là “hạt vàng”?
Về nhôi nhà đang xây
- Những chi tiết nào vẽ lên hình ảnh một ngôi nhà đang xây? (trang 149)
-Tìm những hình ảnh so sánh nói lên vẻ đẹp của ngôi nhà? (trang 149)
- Tìm những hình ảnh nhân hóa làm cho ngôi nhà được miêu tả sống động, gần gũi.
- Những từ ngữ và chi tiết nào ở khổ thơ 1 nói lên địa thế đặc biệt của Cao Bằng? (trang 42)
- Tác giả sử dụng những hình ảnh và từ ngữ nào để nói lên lòng mến khách, sự đôn hậu của người Cao Bằng? (trang 42)
-Tìm những hình ảnh thiên nhiên được so sánh với lòng yêu nước của người dân Cao Bằng (trang 42)
- Tình cảm và mong ước của người chiến sĩ đối với các cháu học sinh được thể hiện qua những từ ngữ và chi tiết nào? (trang52)
- Phép nhân hóa ở khổ thơ cuối giúp tác giả nói lên điều gì về “tấm lòng” của cửa sông đối với cội nguồn? (trang75)
- “Những ngày thu đã xa” được miêu tả trong
2 khổ thơ đầu đẹp mà buồn Em hãy tìm những từ ngữ nói lên điều đó (trang 95)
Hai khổ thơ cuối thể hiện lòng tự hào về đất nước tự do và truyền thống bất khuất của dân tộc qua những hình ảnh mạnh mẽ và từ ngữ giàu cảm xúc Các hình ảnh như "đất nước", "tự do" và "truyền thống" gợi lên tinh thần kiên cường, bất khuất của dân tộc Việt Nam Những từ ngữ thể hiện niềm tự hào và khát vọng vươn lên, khẳng định bản sắc văn hóa và lịch sử hào hùng của dân tộc Sự kết hợp giữa ngôn từ và hình ảnh tạo nên một bức tranh sống động về lòng yêu nước, khát khao tự do và niềm tin vào tương lai.
