Đạo đức, lối sống và giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên
1.1.1 Đạo đức, lối sống và giáo dục đạo đức lối sống
Đạo đức, theo định nghĩa của từ điển tiếng Việt do Hoàng Phê chủ biên, là những tiêu chuẩn và nguyên tắc được xã hội thừa nhận, quy định hành vi và quan hệ giữa con người với nhau cũng như với xã hội Ngoài ra, đạo đức còn phản ánh phẩm chất tốt đẹp của con người, được hình thành từ việc tu dưỡng những tiêu chuẩn nhất định.
Ngày nay, sự phát triển của xã hội đã dẫn đến những quan niệm đa dạng về đạo đức, phản ánh các quan điểm và cách tiếp cận khác nhau Trong tâm lý học, đạo đức được định nghĩa qua nhiều khía cạnh khác nhau.
Đạo đức, theo nghĩa hẹp, là hình thái ý thức xã hội bao gồm các quy tắc, nguyên tắc và chuẩn mực xã hội Nhờ đó, con người tự giác điều chỉnh hành vi của mình để phù hợp với lợi ích và hạnh phúc chung, cũng như với tiến bộ xã hội trong các mối quan hệ cá nhân và xã hội.
Đạo đức được hiểu là tập hợp các quy tắc và chuẩn mực điều chỉnh, đánh giá hành vi con người trong các mối quan hệ xã hội cũng như với môi trường tự nhiên.
Đạo đức được hiểu là một hệ thống các quy tắc và chuẩn mực thể hiện sự tự giác trong mối quan hệ giữa con người với nhau, với cộng đồng xã hội, với thiên nhiên và với chính bản thân.
Tóm lại, bất kể giai đoạn nào, "đạo đức" luôn liên quan đến việc phát huy những khía cạnh tích cực và hạn chế những mặt tiêu cực trong suy nghĩ và hành động của con người Sự cải thiện trong mối quan hệ giữa con người và sự phát triển của xã hội phụ thuộc nhiều vào suy nghĩ và hành vi của từng cá nhân.
Đạo đức được hiểu là những quy tắc và chuẩn mực xã hội hình thành từ mối quan hệ giữa con người với nhau, giữa cá nhân và tập thể Đây là những phẩm chất tốt đẹp được phát triển qua quá trình tu dưỡng và rèn luyện của mỗi người, được xã hội công nhận.
Nói đến đạo đức còn là nói tới một số phạm trù cơ bản của đạo đức như lương tâm, thiện và ác
Lương tâm được coi là tiếng nói bên trong đầy quyền uy, hướng dẫn con người thực hiện những hành động tốt và ngăn cản những hành vi xấu Theo quan điểm biện chứng trong đạo đức học, lương tâm phản ánh ý thức trách nhiệm và tình cảm đạo đức của cá nhân, giúp họ tự đánh giá hành vi của mình trong xã hội Quá trình hình thành lương tâm là một hành trình phát triển lâu dài, diễn ra từ những yếu tố cơ bản đến những giá trị cao hơn thông qua lao động sản xuất và giao tiếp xã hội.
Thiện và ác là hai khái niệm đối lập, phản ánh đời sống đạo đức của mỗi cá nhân trong mọi thời đại Cái thiện thể hiện lòng nhân ái và hành vi hướng tới lợi ích cá nhân phù hợp với sự tiến bộ xã hội Để thực sự là cái thiện, hành động cần góp phần thúc đẩy sự phát triển và mang lại lợi ích cho cộng đồng Như Hồ Chí Minh đã nói: “Việc thiện thì dù nhỏ đến mấy cũng làm, việc ác thì dù nhỏ đến mấy cũng tránh.”
Là cái thiện là phấn đấu cho cuộc sống của con người ngày càng trở nên cao thượng hơn, tốt đẹp hơn và giàu tính nhân văn hơn
Cái ác, với bản chất đáng ghét và ghê tởm, cần phải bị loại bỏ khỏi đời sống cá nhân và xã hội Nó làm suy giảm sự văn minh và cao thượng của con người Quan niệm về thiện và ác có tính lịch sử và có thể thay đổi theo thời gian Chúng ta đánh giá thiện và ác dựa trên khả năng của chúng trong việc thúc đẩy hoặc cản trở sự phát triển xã hội và hạnh phúc của con người.
Lối sống không chỉ là biểu hiện của văn hóa mà còn phản ánh cả văn minh đô thị lẫn truyền thống của một dân tộc Nó bao gồm các giá trị phổ quát và những giá trị đặc trưng phù hợp với điều kiện lịch sử của từng thời kỳ nhất định.
Lối sống hay phong cách sống là những đặc điểm và thói quen được hình thành và lặp lại trong đời sống cá nhân, nhóm xã hội, hay cả một nền văn hóa Lối sống cá nhân được xác định bởi quan điểm về thực tại, cá tính, và bản sắc cá nhân, đồng thời chịu ảnh hưởng từ môi trường xung quanh như gia đình, nơi sinh sống, giáo dục, văn hóa, và đặc biệt là truyền thông.
Lối sống được hình thành từ nhiều yếu tố như phương thức lao động, kinh doanh, phong tục tập quán và cách thức giao tiếp của con người Nó chịu ảnh hưởng của phương thức sản xuất xã hội và các điều kiện sống, nhưng không chỉ là sản phẩm thụ động; lối sống còn là kết quả của sự sáng tạo của con người, người vừa là sản phẩm của hoàn cảnh vừa là chủ thể tạo ra hoàn cảnh sống của chính mình.
Lối sống thường được định nghĩa là kiểu hoạt động và cách thức sống của con người, đi kèm với những đánh giá và định giá khác nhau như lối sống xa hoa, chân thật hay bất cần Có nhiều cách tiếp cận để hiểu về lối sống, tùy thuộc vào góc nhìn nghiên cứu Một số quan điểm cho rằng lối sống chỉ được công nhận khi các hoạt động sống diễn ra lặp đi lặp lại, có ảnh hưởng mạnh mẽ và phổ biến trong cộng đồng Ngược lại, cũng có ý kiến cho rằng lối sống bao gồm tất cả các hoạt động mà một nhóm lớn hoặc toàn bộ cộng đồng chấp nhận và thực hành trong một khoảng thời gian và môi trường nhất định.
Từ những quan điểm nêu trên, có thể khái quát về lối sống như sau:
Lối sống là quá trình hiện thực hóa giá trị văn hóa qua hoạt động sống của con người, bao gồm các hoạt động và phương thức được cộng đồng chấp thuận Nó thể hiện ở lối sống cá nhân và lối sống tập thể, và luôn chịu ảnh hưởng của các yếu tố kinh tế, xã hội, văn hóa và tự nhiên Mặc dù lối sống luôn biến đổi, không phải lúc nào sự thay đổi cũng diễn ra theo chiều hướng tích cực.
Hiệu quả và tiêu chí đánh giá hiệu quả giáo dục đạo đức, lối sống
Khi đánh giá hiệu quả của một hoạt động, cần xem xét các yếu tố như: so sánh kết quả trước và sau khi thực hiện, đối chiếu với mục tiêu và nhiệm vụ đã đề ra, cũng như so sánh kết quả đạt được với chi phí về vật lực và tài lực để xác định tính hiệu quả [34, tr 279].
Hiệu quả được định nghĩa là đạt được kết quả tương tự nhưng với ít thời gian, công sức và nguồn lực hơn Để tối ưu hóa hiệu quả, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các ban, ngành, cá nhân và tổ chức, tất cả cùng hướng đến mục tiêu chung với lý tưởng và quyết tâm cao.
1.2.2 Hiệu quả giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên
Hiệu quả của giáo dục đạo đức và lối sống cho thanh niên được đánh giá dựa trên sự tương quan giữa kết quả đạt được và mục tiêu đã đề ra trong một điều kiện và chi phí nhất định Điều này không chỉ đảm bảo đạt được kết quả tốt về mặt giáo dục mà còn phù hợp với mục tiêu phát triển đất nước và hội nhập kinh tế quốc tế.
Hiện nay, công tác giáo dục đạo đức và lối sống đã có sự phát triển đáng kể, mở ra cơ hội cho những bước đột phá trong lĩnh vực này Việc nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức không chỉ giúp thanh niên học tập và rèn luyện tốt, mà còn góp phần tạo ra những công dân có kiến thức, đạo đức và sức khỏe, sẵn sàng cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong bối cảnh hội nhập toàn cầu Mục tiêu của giáo dục đạo đức là tạo nền tảng vững chắc cho thanh niên Quận 8 và thành phố Hồ Chí Minh, và để đạt được điều này, cần phát huy sức mạnh tổng hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội, từ đó không ngừng nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức và lối sống trong các trường phổ thông.
Đạo đức của người Việt Nam đã hình thành và phát triển liên tục, với những giá trị phổ biến Giáo dục đạo đức và lối sống trong nhà trường nhằm truyền tải những giá trị này cho thế hệ vị thành niên Để nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức, các phương pháp cơ bản bao gồm truyền đạt kiến thức và nêu gương từ những tấm gương sáng Việc cải thiện giáo dục đạo đức cần sự hợp tác chặt chẽ giữa ba nguồn lực: nhà trường, gia đình và xã hội, nhằm tạo nền tảng vững chắc cho việc rèn luyện đạo đức cho thanh niên, đặc biệt là những học sinh chuẩn bị bước vào đại học, cao đẳng, hoặc tham gia lao động trong cộng đồng.
1.2.3 Những tiêu chí đánh giá hiệu quả công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên
1.2.3.1 Nhận thức của thanh niên về đạo đức, lối sống mới
Để thấm nhuần đạo đức cách mạng, mỗi cá nhân cần phát huy tinh thần khiêm tốn, đoàn kết và thực hành chủ nghĩa tập thể Sự thương yêu và giúp đỡ lẫn nhau là điều thiết yếu; người tiên tiến cần hỗ trợ người kém, trong khi người kém phải nỗ lực vươn lên Mỗi người cần ra sức cần kiệm để cùng nhau xây dựng đất nước.
Cần phải kiên quyết đấu tranh chống lại chủ nghĩa cá nhân, bao gồm những biểu hiện như tư lợi, kiêu ngạo và tự mãn Điều này cũng bao gồm việc không chỉ chú trọng vào những công việc mang lại danh tiếng, mà còn phải tôn trọng mọi công việc, dù là bình thường Hơn nữa, cần phải ngăn chặn tham ô và lãng phí trong mọi lĩnh vực.
Cần nỗ lực học hỏi để nâng cao trình độ chính trị, văn hóa, chuyên môn và kỹ thuật, nhằm phục vụ Tổ quốc và nhân dân một cách tốt nhất.
1.2.3.2 Ý thức tự giác, tích cực rèn luyện tu dưỡng theo tiêu chuẩn đạo đức, lối sống mới của thanh niên
Trong giai đoạn mới của cách mạng tự học, việc tu dưỡng và rèn luyện trở thành nhu cầu thiết yếu và thói quen hàng ngày của cán bộ, đảng viên Những người lười học và không cập nhật tri thức mới sẽ thể hiện sự suy thoái về đạo đức Đặc biệt, đảng viên trẻ, bao gồm thanh niên, học sinh, sinh viên và công nhân, cần nỗ lực học tập và rèn luyện để phát triển phẩm chất đạo đức, ý thức chính trị vững vàng và trình độ chuyên môn cao Họ cũng cần có tinh thần cầu thị, khiêm tốn và tận tâm phục vụ sự nghiệp cách mạng, góp phần xây dựng đất nước văn minh và giàu đẹp.
1.2.3.3 Ý thức tham gia của thanh niên vào việc đấu tranh chống lại lối sống lai căng, đua đòi, mất gốc v.v…
Thông qua các cuộc vận động, thanh niên đã tích cực thay đổi và tuyên truyền ý thức cộng đồng với khẩu hiệu “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam.” Họ mạnh mẽ cổ động các đường lối, chủ trương tốt đẹp của Đảng và Nhà nước, đồng thời kêu gọi đấu tranh chống lại các thế lực thù địch và những ảnh hưởng tiêu cực như game online, bạo lực, và phản động, nhằm bảo vệ đạo đức và lối sống của giới trẻ.
1.2.3.4 Mức độ tham gia vào việc truyền thông vận động thực hiện đạo đức, lối sống mới của thanh niên
Thế hệ thanh niên hiện nay đang tích cực tham gia xây dựng một cuộc sống văn minh và đạo đức thông qua các chiến dịch tình nguyện như mùa hè xanh và các hoạt động hỗ trợ đồng bào gặp khó khăn do thiên tai Sự tham gia của sinh viên ngày càng cao, không chỉ là cơ hội học tập và giao lưu mà còn thể hiện tinh thần cộng đồng, góp phần vào sự phát triển chung của đất nước.
1.2.3.5 Nhóm tiêu chí đánh giá về việc sử dụng các nguồn lực và chi phí cho công tác giáo dục đạo đức, lối sống
Nguồn lực con người là các chỉ báo quan trọng đánh giá sự quan tâm và lãnh đạo trong tổ chức, quản lý giáo dục đạo đức và lối sống cho thanh niên Chủ thể lãnh đạo, quản lý từ các cơ quan Đảng, chính quyền thành phố, quận, phường đóng vai trò then chốt trong việc này Hiệu quả của hoạt động giáo dục phụ thuộc vào sự lãnh đạo và điều hành của họ Thanh niên không chỉ là đối tượng mà còn là chủ thể trong quá trình giáo dục, góp phần cụ thể hóa nội dung giáo dục đạo đức và lối sống, đồng thời tham gia vào việc tuyên truyền và hướng dẫn thường xuyên cho cộng đồng.
Việc khai thác hiệu quả nguồn lực con người là điều cần thiết để tối ưu hóa sức mạnh tổng hợp, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức và lối sống cho thanh niên.
Để đạt hiệu quả trong giáo dục đạo đức và lối sống cho thanh niên, cần đầu tư thời gian, kinh phí và cơ sở vật chất kỹ thuật Hoạt động giáo dục phải được thực hiện thường xuyên và liên tục, đặc biệt đối với những đối tượng còn hạn chế về nhận thức Phương thức giáo dục nên kiên trì, áp dụng nguyên tắc “mưa dầm, thấm lâu” để mang lại kết quả như mong muốn.
Hàng năm, ngân sách của nhà nước, đặc biệt là TP Hồ Chí Minh và Quận 8, đã đầu tư lớn cho công tác tuyên truyền và giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên Một ví dụ điển hình là sự kiện Nick Vujicic, trong đó tập đoàn Hoa Sen đã chi khoảng 1,05 tỷ đồng để anh giao lưu và chia sẻ về nghị lực sống phi thường của mình Mặc dù số tiền này không quá lớn, nhưng tác động của sự kiện đến mọi tầng lớp xã hội, đặc biệt là thanh niên, rất đáng kể, góp phần nâng cao ý thức và nghị lực sống cho thanh niên Việt Nam.
THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA ĐỐI VỚI HIỆU QUẢ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG CHO THANH NIÊN Ở QUẬN 8, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Những yếu tố tác động tới hiệu quả giáo dục đạo đức, lối sống cho
2.1.1 Đặc điểm tự nhiên kinh tế - chính trị - văn hóa - xã hội Thành phố Hồ Chí Minh và Quận 8
Quận 8 là một quận nội thành, nằm ở phía tây nam của Thành phố Hồ Chí Minh Quận 8 có hình dáng thon dài theo hướng Đông Bắc - Tây Nam vì bị chia cắt mạnh bởi một hệ thống kênh rạch chằng chịt
Khu vực này có vị trí địa lý đặc biệt, phía Bắc giáp Quận 5 và Quận 6 với ranh giới tự nhiên là kênh Tàu Hũ và kênh Ruột Ngựa Phía Đông tiếp giáp với Quận 4 và Quận 7 qua rạch Ông Lớn, trong khi phía Tây giáp Quận Bình Tân Cuối cùng, phía Nam giáp Huyện Bình Chánh, với ranh giới không rõ ràng do đặc điểm địa hình là vùng trũng và nhiều đồng ruộng.
Quận 8 có dân số chủ yếu là người Việt, chiếm khoảng 85,4%, trong khi người Hoa chiếm hơn 11% Ngoài ra, còn có cộng đồng người Chăm và Khơ-me với tỷ lệ hơn 0,3% Đạo Phật là tôn giáo chính ở Quận 8, với 35% dân số theo đạo và 52 chùa được xây dựng khắp nơi Bên cạnh đó, đạo Thiên Chúa cũng có một số lượng tín đồ đáng kể, chiếm khoảng 11,5%.
Quận 8, một địa danh mới xuất hiện cách đây gần nửa thế kỷ, nhưng thực tế đã có lịch sử hơn 300 năm, bắt nguồn từ vùng đất Gia Định khi Nguyễn Hữu Cảnh lập phủ Gia Định với hai huyện Phước Long và Tân Bình Hiện nay, Quận 8 có 12 nhà thờ, trong đó có 5 nhà thờ Tin Lành (0,4%), 2 thánh thất Cao Đài (0,48%) và 2 thánh đường Đạo Hồi (0,52%) Trước năm 1976, khu vực này bao gồm cả Quận 7 và Quận 8 cũ.
Quận 8, Thành phố Hồ Chí Minh, là một khu vực đô thị hóa với nhiều khu công nghiệp và cơ sở giáo dục như đại học và trung cấp nghề, thu hút đông đảo người dân từ khắp nơi đến sinh sống, làm việc và học tập Sự gia tăng dân số này đã tạo ra áp lực lớn về vấn đề mưu sinh và học tập, đồng thời khiến thanh niên dễ bị ảnh hưởng bởi những thói hư tật xấu từ bên ngoài.
2.1.1.2 Đặc điểm kinh tế - xã hội
Thành phố Hồ Chí Minh, đặc biệt là Quận 8, đóng vai trò là trung tâm kinh tế lớn và là điểm giao dịch quốc tế cũng như du lịch quan trọng của Việt Nam Với vị trí chính trị quan trọng chỉ sau Thủ đô Hà Nội, thành phố đã trải qua 20 năm thực hiện Nghị quyết của Bộ Chính trị và gần 30 năm đổi mới, dẫn đến sự phát triển vượt bậc trên nhiều lĩnh vực Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân hàng năm trước năm 1982 chỉ đạt 2,18%, trong khi giai đoạn 1982-1986 tăng lên 8,17% và đến năm 1995, con số này đã đạt 15,3%.
Cùng với sự phát triển kinh tế, thành phố đã chú trọng phát triển nguồn nhân lực và giáo dục - đào tạo, đạt nhiều chuyển biến tích cực Chất lượng chăm sóc sức khỏe nhân dân không ngừng được cải thiện Qui mô đào tạo ở các cấp học, từ mẫu giáo đến đại học, đã tăng trưởng qua từng năm Cụ thể, từ năm 2002 đến 2013, số lớp tiểu học và trung học tăng 23%, số giáo viên tăng 39%, và số học sinh ở ba cấp học tăng 18%, trong đó học sinh tiểu học tăng 25%, trung học cơ sở tăng 7%, trung học phổ thông tăng 31%, đặc biệt, số sinh viên đã tăng gần 2,4 lần, đạt 238,8%.
Khoa học công nghệ tại Thành phố Hồ Chí Minh đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế xã hội, với tỷ lệ ứng dụng kết quả nghiên cứu cao nhất cả nước Thành phố không chỉ củng cố các cơ sở nghiên cứu truyền thống mà còn phát triển Khu công nghệ cao, Khu phần mềm Quang Trung và Viện khoa học công nghệ tính toán, đồng thời thu hút chuyên gia và nhà khoa học trong và ngoài nước Vai trò của khoa học xã hội và nhân văn được chú trọng, phục vụ nghiên cứu các vấn đề cấp thiết của xã hội và xây dựng hệ thống lý luận cho phát triển xã hội Về đời sống văn hóa, Thành phố Hồ Chí Minh ngày càng phong phú và đa dạng, với việc phát huy các giá trị truyền thống và tinh thần nhân ái của người dân Thành phố đã đầu tư nâng cấp cơ sở văn hóa, tạo ra nhiều phong trào và vận động xây dựng môi trường văn hóa đô thị lành mạnh, văn minh, khuyến khích lối sống văn hóa thấm sâu vào từng cá nhân, gia đình và cộng đồng.
Chính sách xã hội tại thành phố tập trung vào việc hỗ trợ người có công, an sinh xã hội, giảm tỷ lệ hộ nghèo và xây dựng nhà tình nghĩa, nhà tình thương Kết quả đạt được là tỷ lệ hộ nghèo theo tiêu chí 12 triệu đồng/người/năm hiện chỉ còn 3,79%, cho thấy sự quan tâm và hiệu quả trong thực hiện các chính sách này.
Từ nay đến năm 2020, thực hiện Nghị quyết 16-NQ/TW của Bộ Chính trị về thành phố và chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011-2020 do Đại hội
Thành phố Hồ Chí Minh, theo định hướng của Đại hội XI của Đảng, đang nỗ lực không ngừng để tận dụng thời cơ và vượt qua khó khăn, nhằm phát triển nhanh chóng và bền vững với chất lượng và tốc độ cao.
Để thúc đẩy kinh tế, cần khắc phục các hạn chế về chất lượng tăng trưởng, chuyển dịch cơ cấu ngành, và nâng cao năng lực cạnh tranh Việc khai thác tiềm năng và lợi thế địa phương sẽ giúp phát triển kinh tế nhanh và bền vững, với mục tiêu tăng trưởng GDP cao hơn 1,5 lần so với mức trung bình cả nước Đến cuối năm 2020, GDP bình quân đầu người dự kiến đạt khoảng 8.500 USD, trong khi mức trung bình cả nước chỉ là 3.000 USD/người/năm Để thu hút đầu tư, cần cải thiện mạnh mẽ môi trường đầu tư và tăng cường hợp tác phát triển với các địa phương trong khu vực và cả nước, phát huy vai trò trung tâm và động lực phát triển của thành phố.
Để phát triển đô thị bền vững, cần tìm mọi giải pháp tích cực nhằm khắc phục tình trạng yếu kém và quá tải của kết cấu hạ tầng Chúng ta cần tập trung vào việc xây dựng và cải thiện hệ thống kết cấu hạ tầng đô thị, thực hiện hiệu quả ba chương trình đột phá do Đại hội IX của Đảng bộ thành phố đề ra: giảm ùn tắc giao thông, giảm ngập nước và giảm ô nhiễm môi trường Những nỗ lực này sẽ góp phần tạo ra một kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại, đặc biệt là trong hệ thống giao thông và hạ tầng đô thị lớn, phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011-2020.
Thành phố Hồ Chí Minh cần nghiêm túc khắc phục những hạn chế trong phát triển văn hóa chưa tương xứng với kinh tế, nhằm khẳng định vai trò là trung tâm văn hóa lớn của vùng và cả nước Chất lượng nguồn nhân lực còn thấp, trong khi khoa học - công nghệ và giáo dục - đào tạo chưa trở thành động lực phát triển Nhiều vấn đề văn hóa - xã hội bức xúc chưa được giải quyết, gây bất bình trong nhân dân và ảnh hưởng đến sự phát triển của thành phố Do đó, cần có giải pháp phát triển toàn diện các lĩnh vực văn hóa xã hội hài hòa với kinh tế, đầu tư nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, và thúc đẩy khoa học - công nghệ gắn liền với phát triển kinh tế tri thức, tạo nền tảng cho sự phát triển nhanh và bền vững của thành phố.
Tiếp tục triển khai hiệu quả các chính sách xã hội nhằm bảo đảm an sinh và thu hẹp khoảng cách giàu nghèo giữa các tầng lớp nhân dân Đồng thời, kiên quyết đấu tranh ngăn chặn tệ nạn xã hội, bảo vệ trật tự và an toàn cho cộng đồng.
Thành phố Hồ Chí Minh, với sự phát triển kinh tế, xã hội và văn hóa bền vững, không ngừng củng cố quốc phòng và an ninh, đảm bảo ổn định chính trị - xã hội Đồng thời, thành phố xây dựng Đảng và hệ thống chính trị ngày càng trong sạch, vững mạnh, phát huy dân chủ và khối đại đoàn kết toàn dân, tạo động lực cho sự phát triển nhanh và bền vững.
Thực hiện tốt các nhiệm vụ và giải pháp mà Nghị quyết 16-NQ/TW của
NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG CHO THANH NIÊN QUẬN 8, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY
Những vấn đề đặt ra đối với việc giáo dục đạo đức, lối sống cho
3.1.1 Mâu thuẫn giữa yêu cầu và đòi hỏi cao trong việc giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên hiện nay với sự hạn chế về nhận thức của một số tổ chức Đảng, một bộ phận thanh niên
Trong những năm qua, Quận 8 đã chú trọng đến công tác giáo dục đạo đức và lối sống cho thanh niên thông qua sự chỉ đạo đồng bộ từ Quận ủy Các chỉ thị, nghị quyết của Trung ương và chương trình hành động của Thành ủy được triển khai kịp thời, với sự tập trung vào việc xây dựng các chương trình và kế hoạch nhằm nâng cao nhận thức đạo đức cho thanh niên.
Quận ủy Quận 8 nhận thức rõ tầm quan trọng của giáo dục đạo đức và lối sống cho thanh niên, do đó đã chú trọng công tác này trong những năm qua Việc giáo dục được triển khai qua nhiều hình thức và phương pháp sáng tạo khác nhau, nhằm nâng cao nhận thức và rèn luyện phẩm chất cho thế hệ trẻ.
Dưới tác động của kinh tế thị trường, nhiều thanh niên hiện nay đối mặt với những vấn đề tiêu cực ảnh hưởng đến suy nghĩ và lối sống của họ Họ cảm thấy rằng việc trung thực và sống theo đạo đức thường dẫn đến thiệt thòi Điều này tạo ra một cuộc đấu tranh nội tâm giữa việc tuân thủ các giá trị đạo đức và theo đuổi lợi ích cá nhân.
Trong các cấp lãnh đạo hiện nay, vẫn còn thiếu sự thống nhất và đồng thuận cao về vai trò của tổ chức Đoàn Một số cấp ủy và chính quyền cơ sở cho rằng đây chỉ là công việc của Đoàn, dẫn đến việc "khoán trắng" cho tổ chức này mà không nhận thức được tầm quan trọng của nó trong lãnh đạo và chỉ đạo Việc phát triển những thanh niên tốt sẽ tạo nên các tổ chức thanh niên vững mạnh, từ đó góp phần cải thiện xã hội Tuy nhiên, không phải tất cả các lãnh đạo đều hiểu rõ điều này.
Nhiều người vẫn cho rằng giáo dục đạo đức và lối sống cho thanh niên chỉ là trách nhiệm của trường học và gia đình, mà không nhận ra rằng các chủ trương, chính sách địa phương có ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả của công tác này Thậm chí, một số lãnh đạo địa phương còn cho rằng việc bàn luận về giáo dục đạo đức và lối sống cho thanh niên là không thực tế và xa rời thực tiễn.
Thanh niên Quận 8 chủ yếu hướng tới những giá trị tốt đẹp về nhân cách và lối sống, nhưng cũng bị ảnh hưởng tiêu cực từ những mặt trái của xã hội, dẫn đến sự xói mòn đạo đức của một bộ phận Biến đổi giá trị xã hội tác động lớn đến lối sống của thanh niên, trong khi mối quan hệ và định hướng từ gia đình cũng đang thay đổi Một số người lớn tuổi, dù đã thành công trong xã hội, vẫn có những biểu hiện không gương mẫu như tham nhũng và lối sống xa hoa Đặc biệt, lối sống cá nhân vị kỷ đang gia tăng, khi nhiều thanh niên đặt quyền lợi cá nhân lên trên lợi ích chung, sẵn sàng làm tổn hại đến người khác để đạt được mục đích riêng Triết lý sống ích kỷ và vô trách nhiệm này đang dần ăn mòn đạo lý sống, đẩy con người vào tình trạng tha hóa bản thân.
Một bộ phận thanh niên hiện nay chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của công tác đạo đức và lối sống, cho rằng đây chỉ là việc tự rèn luyện và hoàn thiện nhân cách cá nhân, ít bị ảnh hưởng bởi yếu tố bên ngoài Nhiều bạn trẻ tỏ ra thờ ơ, coi đó là "giáo điều" phi thực tế, trong khi một số khác lại có suy nghĩ cực đoan rằng "có tiền là có tất cả", dẫn đến việc họ xem đạo đức và lối sống chỉ là những thứ có thể mua được bằng tiền và vật chất.
3.1.2 Mâu thuẫn giữa những giá trị tốt đẹp của đạo đức, lối sống với những ảnh hưởng tiêu cực, mặt trái của cơ chế thị trường và lối sống vị kỷ, thực dụng, cá nhân chủ nghĩa v.v… của một bộ phận thanh niên trên địa bàn quận hiện nay
Giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc Việt Nam, bao gồm lối sống nhân nghĩa, vị tha và nghĩa tình, đã được cộng đồng chấp nhận và tôn vinh qua nhiều thế hệ Thanh niên luôn là lực lượng năng động, sáng tạo và hiểu biết, dễ dàng tiếp thu những giá trị này Việc tự trau dồi bản thân theo những giá trị đạo đức không chỉ làm cho tâm hồn thanh sạch hơn mà còn giúp họ cống hiến nhiều hơn cho đất nước và nhân dân Do đó, ý thức học tập và rèn luyện đạo đức trong thanh niên đóng vai trò quan trọng trong việc hoàn thiện nhân cách mỗi cá nhân.
Thời gian qua, Quận 8 đã chứng kiến sự gia tăng của một bộ phận thanh niên bị ảnh hưởng tiêu cực bởi mặt trái của nền kinh tế thị trường, dẫn đến lối sống thực dụng, cá nhân chủ nghĩa và suy thoái đạo đức Nhiều thanh niên đã đánh mất lý tưởng sống, nghi ngờ vào các giá trị tốt đẹp và thậm chí đi vào con đường phạm tội Đồng thời, một số thanh niên thể hiện sự thờ ơ với chính trị và các vấn đề xã hội, giảm sút niềm tin và ý chí tham gia các hoạt động cộng đồng Họ chỉ chú trọng đến lợi ích cá nhân mà không quan tâm đến lợi ích chung của xã hội, làm giảm tinh thần tình nguyện trong giới trẻ Điều này đặt ra những mâu thuẫn cần giải quyết giữa việc giáo dục đạo đức cho thanh niên và những tác động tiêu cực từ cơ chế thị trường.
3.1.3 Mâu thuẫn giữa yêu cầu nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên với sự tự giác rèn luyện của một bộ phận thanh niên trên địa bàn quận vào hoạt động của cơ sở đoàn còn nhiều yếu kém
Trung ương Đoàn đã ban hành Nghị quyết về việc “Tăng cường giáo dục đạo đức, lối sống và bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho thanh thiếu niên giai đoạn 2013-2017, định hướng 2020” với ba mục tiêu chính Nghị quyết này nhằm tạo ra sự chuyển biến rõ nét về đạo đức và lối sống, đồng thời khắc phục và đẩy lùi các hiện tượng suy thoái đạo đức, lối sống cũng như tệ nạn xã hội trong thanh thiếu niên Đến năm 2017, mục tiêu đề ra là 100% cán bộ, đoàn viên thanh niên đăng ký phấn đấu và 80% có hành động cụ thể thực hiện các tiêu chí đạo đức theo tấm gương của Hồ Chí Minh Ngoài ra, các cấp bộ đoàn trên toàn quốc sẽ kết nạp mới 5 triệu đoàn viên và giới thiệu 1,5 triệu đoàn viên ưu tú cho Đảng.
Thanh niên TP HCM, đặc biệt là tại Quận 8, là thế hệ được sinh ra và lớn lên trong thời kỳ hòa bình, không trực tiếp trải nghiệm những biến cố lịch sử lớn lao Họ thiếu sự hiểu biết sâu sắc về những hy sinh và mất mát trong chiến tranh, dẫn đến việc đôi khi xem nhẹ các giá trị cuộc sống.
Nhiều thanh niên lớn lên trong môi trường đầy đủ, không trải qua khó khăn, dẫn đến cái nhìn phiến diện về cuộc sống Trong khi một số thanh niên khác phải đối mặt với thực tế khắc nghiệt, họ lại thiếu sự rèn luyện về đạo đức và lối sống Một bộ phận thanh niên xuất thân khá giả coi trọng đồng tiền hơn các giá trị đạo đức, xem chúng như những thứ ảo tưởng Những thanh niên tiêu cực này thường cảm thấy xã hội bất công và không cần phải phát triển bản thân về mặt đạo đức Tình trạng này phản ánh những vấn đề nghiêm trọng trong giáo dục đạo đức và lối sống cho thanh niên ở Quận 8, Thành phố Hồ Chí Minh.
Một số giải pháp nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức, lối sống
3.2.1 Nâng cao nhận thức và tăng cường sự lãnh đạo, quản lý của cấp ủy, chính quyền Quận 8 đối với công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên
Các cấp ủy Đảng, chính quyền, MTTQ và các đoàn thể, đặc biệt là Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, cần chú trọng đến công tác giáo dục đạo đức và lối sống cho thanh niên Đây là nhiệm vụ quan trọng, có vai trò then chốt trong việc phát triển nhân cách của thế hệ trẻ.
Cần nâng cao nhận thức của thanh niên về vai trò của đạo đức và lối sống trong việc hình thành nhân cách, nhằm đạt được mục tiêu xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa theo định hướng của Đảng và Nhà nước Đoàn TNCS Hồ Chí Minh Quận 8 cần hiểu rằng giáo dục đạo đức và lối sống cho thanh niên là một quá trình lâu dài, đòi hỏi sự kiên trì và bền bỉ Do đó, các chương trình và phong trào giáo dục cần được thiết kế có tính định hướng phát triển và phù hợp với thực tiễn.
Tăng cường triển khai học tập Nghị quyết của Đảng và Nhà nước, cùng với tư tưởng Hồ Chí Minh về thanh niên và công tác giáo dục thanh niên là rất quan trọng Đồng thời, cần gắn kết giáo dục đạo đức và lối sống cho thanh niên với các cuộc vận động của Đảng và Nhà nước để nâng cao nhận thức và trách nhiệm của thế hệ trẻ.
Đoàn cần lựa chọn những vấn đề cơ bản, đồng thời bổ sung tính hiện đại và thực tiễn, phát triển phù hợp với tình hình đất nước để xây dựng nội dung cho 6 bài học lý luận chính trị dành cho đoàn viên và thanh niên.
Quận ủy và UBND Quận 8 đang tăng cường chỉ đạo các cấp ủy, chính quyền cơ sở thực hiện Chỉ thị của Ban Bí thư Trung ương Đoàn về nâng cao chất lượng sinh hoạt chi đoàn Các chi bộ cần nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của thanh niên qua các kỳ sinh hoạt Đảng, Đoàn, từ đó định hướng tư tưởng kịp thời Chi ủy cũng cần kiểm tra, giám sát việc thực hiện công việc hàng ngày của thanh niên, biểu dương những hành động tích cực và ngăn chặn tư tưởng, hành động sai lệch Điều này giúp thanh niên vượt qua khó khăn, đấu tranh chống lại cái xấu và nâng cao năng lực trong công việc Đảng bộ quận cần chú trọng giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên, thể hiện qua việc quan tâm đến đời sống tinh thần và vật chất của họ Quận ủy cần giao nhiệm vụ cụ thể cho các đơn vị như Ban Tuyên giáo, Trung tâm bồi dưỡng chính trị, Quận đoàn để thực hiện các chỉ tiêu giáo dục cụ thể, nhằm làm cho tổ chức đoàn thực sự là trung tâm tập hợp thanh niên.
Để nâng cao đời sống tinh thần và củng cố vai trò của tổ chức Đoàn trong thanh niên, cần kết hợp giáo dục đạo đức và lối sống vào các chương trình của Đoàn, Ban Tuyên giáo và Trung tâm bồi dưỡng chính trị Điều này đòi hỏi sự tâm huyết từ các chủ thể tham gia công tác giáo dục cho thanh niên.
Trong thời gian qua, Quận ủy đã chú trọng đến công tác giáo dục đạo đức và lối sống cho thanh niên, nhưng vẫn chưa đạt được bước chuyển biến rõ rệt Để tạo ra sự thay đổi căn bản trong lĩnh vực này, cần có sự chuyển hóa dần về lượng Người quyết định hiệu quả của công tác giáo dục đạo đức và lối sống cho thanh niên chính là chủ thể trong quá trình này.
Sự quan tâm và lãnh đạo của cấp ủy cần được thể hiện không chỉ qua văn bản hay chỉ thị, mà còn qua kết quả thực tế trong việc giáo dục đạo đức và lối sống cho thanh niên Điều quan trọng nhất là chất lượng của thanh niên trong khu vực, được phản ánh qua tỷ lệ và số lượng người được giáo dục.
Ban Tuyên giáo là cơ quan tham mưu cho cấp ủy và tổ chức Đoàn, đóng vai trò lãnh đạo trực tiếp đối với thanh niên Trung tâm bồi dưỡng chính trị thực hiện giáo dục tập trung cho thanh niên về đạo đức và lối sống.
Sự phối hợp hiệu quả giữa ba cơ quan là yếu tố then chốt trong việc giáo dục bản lĩnh chính trị cho thanh niên Để cải thiện công tác giáo dục đạo đức và lối sống, lãnh đạo địa phương cần nhận thức rõ tầm quan trọng của nhiệm vụ này và đưa ra những chỉ đạo hợp lý, phù hợp với điều kiện cụ thể của địa phương, nhằm nâng cao hiệu quả trong giáo dục thanh niên.
Để tăng cường giáo dục đạo đức và lối sống cho thanh niên, các đoàn thể quần chúng trong cơ quan, đơn vị và khu dân cư cần phát huy vai trò của mình thông qua việc triển khai hiệu quả các chương trình và kế hoạch của cấp ủy, chính quyền Việc đổi mới công tác thi đua khen thưởng và phát động phong trào thi đua yêu nước sẽ tạo ra không khí sôi nổi, khuyến khích thanh niên phấn đấu trong cuộc sống Tổ chức thi đua tốt, khen thưởng kịp thời sẽ động viên thanh niên có những hành động đẹp Đối với tổ chức Đoàn, việc tranh thủ sự lãnh đạo của Đảng là nguyên tắc quan trọng, giúp Đoàn thực hiện nhiệm vụ giáo dục thanh niên phù hợp với lý tưởng của Đảng Các cấp bộ Đoàn cần chủ động tham mưu với cấp ủy Đảng về cơ chế, chính sách và sự hỗ trợ từ chính quyền, cũng như phối hợp với các ban ngành để tạo điều kiện cho Đoàn Thanh niên hoàn thành nhiệm vụ Phát động rộng rãi các phong trào đang phát triển sâu rộng trên địa bàn quận cũng là một biện pháp quan trọng để thu hút thanh niên tham gia.
Thanh niên đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế thông qua các phong trào như "Thanh niên giúp nhau phát triển kinh tế", "Thanh niên sản xuất, kinh doanh giỏi" và "Thanh niên khỏe để lập nghiệp, giữ nước" Các phong trào này không chỉ khuyến khích thanh niên rèn luyện sức khỏe theo gương Bác Hồ mà còn thúc đẩy xây dựng "Gia đình văn hóa trẻ" và khuyến khích "Tuổi trẻ sống đẹp - sống có ích" Qua đó, các hoạt động này góp phần tập hợp và giáo dục thanh niên, giúp họ trở thành những công dân có trách nhiệm và tích cực trong xã hội.
Để nâng cao hiệu quả giáo dục bản lĩnh chính trị cho thanh niên, cần tăng cường lãnh đạo và quản lý theo chiều dọc từ Quận ủy và Ban Tuyên giáo Quận ủy Việc phối hợp, chỉ đạo, hướng dẫn và hỗ trợ các đơn vị trực thuộc là rất quan trọng để đảm bảo các cơ sở hoàn thành nhiệm vụ được giao.
Trong quá trình thực hiện Nghị quyết, Quận ủy cần xây dựng kế hoạch cụ thể, quán triệt sâu sắc các quan điểm của Đảng về giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên Cần thiết phải có các chủ trương, nghị quyết phù hợp với từng cơ quan, đơn vị để tạo điều kiện thuận lợi cho công tác thanh niên Đồng thời, cần củng cố tổ chức đoàn và đội ngũ cán bộ đoàn, chú trọng quy hoạch, bồi dưỡng và luân chuyển cán bộ trẻ vào vị trí chủ chốt Việc kiểm tra, giám sát và đánh giá tình hình triển khai là rất quan trọng để điều chỉnh kịp thời Thực tế cho thấy, nơi nào cấp ủy chú trọng lãnh đạo công tác thanh niên thì phong trào sẽ phát triển toàn diện.
