ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN - - TRỊNH THỊ XUÂN NƯƠNG VẤN ĐỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THƠNG Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ TRIẾT HỌC TP HỒ CHÍ MINH - 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN - - TRỊNH THỊ XUÂN NƯƠNG VẤN ĐỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC VÀ LỐI SỐNG CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY Chuyên ngành: Triết học Mã số: 60.22.03.01 LUẬN VĂN THẠC SĨ TRIẾT HỌC Người hướng dẫn khoa học: TS NGUYỄN THỊ THANH THỦY TP HỒ CHÍ MINH - 2015 LỜI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng tơi, hướng dẫn khoa học TS Nguyễn Thị Thanh Thủy Các số liệu luận văn trung thực, đảm bảo tính khoa học, khách quan có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng Tp Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2016 Tác giả luận văn Trịnh Thị Xuân Nương MỤC LỤC MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU Chương 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG VÀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC VÀ LỐI SỐNG CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG11 1.1 KHÁI NIỆM ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG 11 1.1.1 Khái niệm đạo đức 11 1.1.2 Khái niệm lối sống 14 1.1.3 Mối quan hệ biện chứng đạo đức lối sống 21 1.2 GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC VÀ LỐI SỐNG 23 1.2.1 Giáo dục đạo đức lối sống cho học sinh trung học phổ thông 23 1.2.2 Một số giá trị đạo đức lối sống cần giáo dục cho học sinh trung học phổ thông 29 Kết luận chương 38 Chương 2: THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO CÔNG TÁC GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THƠNG Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY 39 2.1 NHỮNG YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN ĐẠO ĐỨC VÀ LỐI SỐNG CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THƠNG Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY 39 2.1.1 Điều kiện kinh tế - xã hội văn hóa tác động đến đạo đức lối sống học sinh trung học phổ thông thành phố Hồ Chí Minh 39 2.1.2 Đặc điểm tâm lý lứa tuổi học sinh trung học phổ thơng tác động đến hình thành đạo đức lối sống học sinh trung học phổ thông 51 2.1.3 Vai trị gia đình tác động đến đạo đức lối sống học sinh trung học phổ thơng thành phố Hồ Chí Minh 60 2.1.4 Vai trò nhà trường tác động đến đạo đức lối sống học sinh trung học phổ thơng Thành phố Hồ Chí Minh 64 2.2 THỰC TRẠNG CÔNG TÁC GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY 68 2.2.1 Một số kết đạt công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh trung học phổ thông thành phố Hồ Chí Minh 68 2.2.2 Những hạn chế yếu công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh trung học phổ thơng thành phố Hồ Chí Minh 79 2.3 PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY88 2.3.1 Phương hướng nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh trường trung học phổ thông 88 2.3.2 Những giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh trung học phổ thông 93 Kết luận chương 110 KẾT LUẬN 112 TÀI LIỆU THAM KHẢO 115 PHỤ LỤC 122 PHỤ LỤC 128 PHẦN MỞ ĐẦU Tính cấp thiết đề tài Đạo đức giáo dục đạo đức lối sống phạm trù mang tính xã hội Nó kết q trình giáo dục, tự tu dưỡng rèn luyện thân Phản ánh trực tiếp nhân cách người, đồng thời nói lên mối quan hệ người với người xã hội Đảng, Nhà nước ngành giáo dục Việt Nam trọng việc giáo dục tồn diện đức, trí, thể, mỹ cho học sinh tất cấp học, đặc biệt coi trọng giáo dục đạo đức cho hệ tương lai đất nước Bác Hồ dạy: “Đạo đức gốc quan trọng”, “Nếu thiếu đạo đức, người khơng phải người bình thường sống xã hội sống xã hội bình thường, ổn định” [43, 65] Chính vậy, việc phát triển nguồn lực người phải trọng phát triển toàn diện tài đức - hai mặt nhân cách Chỉ người có đủ tài đức thực trở thành chủ nhân tương lai đất nước nhằm phục vụ tốt cho nghiệp cơng nghiệp hóa, đại hóa, giúp cho đất nước ngày phát triển giàu mạnh Bên cạnh đó, vấn đề đổi giáo dục đào tạo tăng cường giáo dục đạo đức cho học sinh thể nghị Đảng, Luật Giáo dục văn Bộ Giáo dục Đào tạo Luật giáo dục 2005 xác định: “Mục tiêu giáo dục phổ thông giúp cho học sinh phát triển toàn diện đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ kỹ nhằm hình thành nhân cách người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách trách nhiệm cơng dân…[31] Dưới góc độ phân chia tâm lý học trình phát triển người trải qua giai đoạn khác chia thành độ tuổi trẻ em, vị thành niên thành niên Trong lứa tuổi vị thành niên giai đoạn chuyển tiếp phát triển từ tuổi thơ sang người lớn Đây giai đoạn đặc biệt – giai đoạn nảy sinh nhiều rối nhiễu tâm lý so với lứa tuổi khác, đồng thời xảy loạt thay đổi, bao gồm: chín muồi thể chất, biến đổi, điều chỉnh tâm lý biến đổi quan hệ xã hội nhằm đáp ứng nhiệm vụ phát triển Độ tuổi học sinh trung học phổ thơng giai đoạn hình thành giới quan, có khả đúc kết suy nghĩ việc nhìn nhận đánh giá giới xung quanh Tuy nhiên, giới quan em chưa đạt tới đến mức sâu sắc, bền vững Nhận thức tình hình trên, Đại hội Đảng tồn quốc lần thứ X, Đảng Nhà nước ta khẳng định: “Xây dựng hoàn thiện giá trị, nhân cách người Việt Nam, bảo vệ phát huy sắc văn hố dân tộc thời kỳ cơng nghiệp hoá, đại hoá, hội nhập kinh tế quốc tế Bồi dưỡng giá trị văn hoá niên, học sinh, sinh viên, đặc biệt lý tưởng sống, lối sống, lực trí tuệ, đạo đức lĩnh văn hoá người Việt Nam”[16, 106] Thành phố Hồ Chí Minh trung tâm kinh tế, văn hóa giáo dục quan trọng nước ta, tạo sức hút lớn nên dân nhập cư tập trung sinh sống nhiều Là nơi giao thoa tiếp cận thường xuyên với văn hoá phương Tây lối sống, tư tưởng, thông tin, phim ảnh ảnh hưởng khơng nhỏ đến đời sống văn hóa người dân có người chưa thành niên Việc sinh sống học tập thành phố động vào loại bậc nước tạo hội thách thức việc giáo dục đạo đức lối sống cho trẻ em vị thành niên Việc tiếp cận với sách báo, phim ảnh, trò chơi thiếu lành mạnh tràn lan thị trường, ảnh hưởng tác động khơng tốt đến việc hình thành nhân cách em Một thực trạng thực tế diễn vấn đề văn hóa phẩm có nội dung khơng lành mạnh ngày có xu hướng tăng khó kiểm sốt địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh Những ảnh hưởng len lỏi, thẩm thấu vào quan hệ xã hội, làm sai lệch chuẩn mực giá trị đạo đức, ảnh hưởng xấu đến hệ trẻ Lối sống thực dụng, mờ nhạt lí tưởng số niên, học sinh vấn đề đặt giáo dục gia đình, nhà trường xã hội Bên cạnh đó, bối cảnh nay, tình trạng trẻ em độ tuổi vị thành niên vi phạm pháp luật ngày gia tăng đáng báo động Theo thống kê quan bảo vệ phát luật, từ năm 2009 đến năm 2013 địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh xảy 28.835 vụ phạm pháp hình sự, lực lượng cảnh sát điều tra khám phá 18.915 vụ, đạt tỉ lệ phá án trung bình 65,59% Bắt xử lí 24.597 đối tượng, số người chưa thành niên bị bắt giữ 5.786 người chiếm tỉ lệ 30,59% số vụ phạm pháp hình 23,52% tổng số đối tượng bị bắt giữ [23] Cũng qua phân tích số liệu Bộ Cơng an cho thấy tội phạm vi phạm pháp luật thiếu niên người chưa thành niên thực (trong độ tuổi từ 16 đến 18 tuổi) chiếm tỉ lệ cao so với đối tượng niên khác (có 50.712 đối tượng, chiếm 58,2% tổng số vụ) [23] Tam giác nhà trường – gia đình – xã hội có quan hệ chặt chẽ với nhau, việc giáo dục, hình thành tác động đến hành vi, đạo đức nhân cách học sinh Trong năm gần đây, qua phương tiện thông tin đại chúng thực tiễn sống, thấy đạo đức niên, học sinh nói chung địa bàn thành phố Hồ Chí Minh nói riêng tồn nhiều vấn đề đáng lo ngại Số học sinh phổ thông vi phạm pháp luật, vô lễ với người lớn, thờ với chữ “Lễ”, vô lễ với thầy giáo cịn tồn tại; tượng nói tục, chửi thề, gian lận thi cử, vi phạm nội quy nhà trường, gây gổ đánh nhau, gian dối, trộm cắp, chí cướp giật, ham chơi, đua địi… ngày nhiều, tính chất ngày nghiêm trọng Do việc nghiên cứu vấn đề giáo dục đạo đức lối sống cho học sinh địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh mang ý nghĩa thực tiễn cần thiết nhằm xây dựng người “vừa hồng vừa chuyên” Vì vậy, đánh giá thực trạng, nguyên nhân để tìm giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho học sinh trung học phổ thơng cần thiết Do học viên chọn đề tài: “Vấn đề giáo dục đạo đức lối sống cho học sinh trung học phổ thơng thành phố Hồ Chí Minh nay” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn thạc sĩ có ý nghĩa lý luận thực tiễn Tổng quan tình hình nghiên cứu luận văn Vấn đề đạo đức giáo dục đạo đức, lối sống từ trước đến quan tâm nhà khoa học nước nghiên cứu nhiều thời kì khác tiếp cận nhiều góc độ khác Thứ nghiên cứu lý luận chung đạo đức, lối sống, biện chứng đạo đức lối sống: Trước tiên phải kể đến cơng trình nghiên cứu liên quan đến như: Mác đóng góp to lớn bàn đạo đức, ơng vạch tính chất giai cấp đạo đức Đồng quan điểm với Mác, Ăngghen tác phẩm “Chống Duyrinh” đề cập đến tính giai cấp đạo đức khẳng định quan điểm đạo đức chẳng qua sản phẩm chế độ tư sản Khi bàn đạo đức tác phẩm Hồ Chí Minh - Tồn tập đề cập đến vai trò đạo đức, phẩm chất đạo đức người Việt Nam thời đại nguyên tắc xây dựng đạo đức mới; “Lối sống tư cộng đồng nguời Việt vùng Đơng Nam Bộ” Phó giáo sư, Tiến sĩ Dỗn Chính cung cấp cho nhìn tổng quát tư lối sống người dân vùng Đông Nam Bộ; “Giáo dục lối sống mới” tác giả Thanh Lê; “ Giáo dục hệ thống giá trị nhân văn” Hà Nhật Thăng Thứ hai nghiên cứu giáo dục đạo đức xây dựng lối sống Việt Nam: Vấn đề giáo dục đạo đức tác giả quan tâm nghiên cứu Trước tiên phải kể tới cơng trình tiêu biểu Phó giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Chí Mỹ với cơng trình: “Sự biến đổi thang giá trị đạo đức kinh tế thị trường với việc xây dựng đạo đức cho cán quản lý nước ta nay” Ngồi cịn có cịn giáo trình: “Về định hướng XHCN lĩnh vực đời sống xã hội” Giáo sư Trần Xuân Trường chủ biên, đề tài KX07.01, Nhà xuất Chính trị Quốc gia, Hà Nội, năm 1999 Các cơng trình đến khẳng định biến đổi thang giá trị đạo đức tất yếu, cần có định hướng đắn cho phát triển đạo đức để xây dựng đạo đức nước ta Bên cạnh đó, cịn có nhiều cơng trình nghiên cứu liên quan đến vấn đề đạo đức như: “Giáo dục đạo đức hình thành phát triển nhân cách sinh viên Việt Nam giai đoạn nay” Trần Sỹ Phán (Luận văn tiến sĩ Triết học) cho thấy trình hình thành nhân cách sinh viên Việt Nam phương hướng, giải pháp việc giáo dục đạo đức cho sinh viên Việt Nam Là phận niên, tầng lớp khác xã hội, vấn đề học sinh trung học phổ thơng có vấn đề định hướng giá trị đạo đức đề cập tới viết cơng trình nghiên cứu niên như: “Cải cách giáo dục - sách xã hội hệ trẻ” Phạm Tất Dong, thông tin lý luận 12/1989 “Thanh niên với nghiệp cơng nghiệp hóa, đại hóa đất nước” Hồ Đức Việt, Nhà xuất Thanh niên 1996 Thứ ba nghiên cứu thực trạng đạo đức, lối sống cho học sinh trung học phổ thông Luận án “Một số biện pháp nâng cao hiệu quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh trung học phổ thông huyện Long Thành” tác giả Nguyễn Thị Đáp đưa giải pháp nhằm nâng cao hiệu quản lý giáo dục trường trung học phổ thông Long Thành Luận văn tiến sĩ Đỗ Tuyết Bảo “Giáo dục đạo đức cho học sinh trường trung học sở thành phố Hồ Chí Minh điều kiện đổi 117 18 Đảng Cộng sản Việt Nam, Đảng thành phố Hồ Chí Minh (2010), Văn kiện đại hội đại biểu lần thứ IX, lưu hành nội 19 Đảng Cộng sản Việt Nam (2011), Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội 20 Trần Thanh Đạm (2012), Tuyển tập viết giáo dục văn học, Nxb.Trung tâm nghiên cứu Quốc học 21 Trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh (2012), Giáo trình Tâm lý học lứa tuổi Tâm lý học sư phạm, Nxb Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh 22 Luật giáo dục Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2005 - Điều 23, điều 23 Luận văn Huỳnh Tấn Đạt (2014), Các tội phạm xâm phạm sở hữu người chưa thành niên thực địa bàn thành phố Hồ Chí Minh, Luận văn thạc sĩ Luật học, Học Viện Khoa học Xã hội, Hà Nội 24 Trần Thanh Giang (2005), Giải pháp Đồn TNCS Hồ Chí Minh giáo dục đạo đức, lối sống cho niên giai đoạn nay, Tạp chí Thanh niên, số 25 25 Trần Văn Giàu - Trần Bạch Đằng (chủ biên 1998), Địa chí văn hóa thành phố Hồ Chí Minh, tập 3, Nxb Thành phố Hồ Chí Minh 26 Vũ Khiêu (1975), Lao động, nguồn lao động giá trị, Nxb.Thanh niên, Hà Nội 27 Trần Hậu Kiểm (1997), Đạo đức học, Nxb Giáo dục, Hà Nội 28 Nguyễn Hiến Lê (1995) chủ dịch giới thiệu), Luận ngữ, Nxb Văn hóa 29 Thanh Lê (2001), Lối sống chủ nghĩa xã hội xu tồn cầu hóa, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội 30 Nguyễn Ngọc Long – Nguyễn Thế Kiệt (2004), Đạo đức học MácLênin, Nxb Lý luận trị, Hà Nội 118 31 Luật giáo dục Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2005 32 C.Mác Ph Ăngghen (1994), Toàn tập, tập 20, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội 33 C.Mác Ph Ăngghen (1995), Toàn tập, tập 1, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội 34 C.Mác Ph.Ăngghen (1995), Tồn tập, Tập 3, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 35 C.Mác, Ph.Ăngghen, V.I.Lênin (1984), Bàn giáo dục, sưu tập Hà Thế Ngữ, Bùi Đức Thiệp, Nxb Giáo dục 36 Hồ Chí Minh (1995), Tồn tập, tập 2, Nxb Chính Trị quốc gia, Hà Nội 37 Hồ Chí Minh (1995), Tồn tập, tập 3, Nxb Chính Trị quốc gia, Hà Nội 38 Hồ Chí Minh (1995), Tồn tập, tập 5, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà nội 39 Hồ Chí Minh (1995), Tồn tập, tập 6, Nxb Chính Trị quốc gia, Hà Nội 40 Hồ Chí Minh (1995), Tồn tập, tập 11, Nxb Chính Trị quốc gia, Hà Nội 41 Hồ Chí Minh (2000), Tồn tập, tập 9, Nxb Chính Trị quốc gia, Hà Nội 42 Hồ Chí Minh (2009), Tồn tập, tập 8, Nxb Chính Trị quốc gia, Hà Nội 43 Hồ Chí Minh (1983), Về đạo đức, Nxb Chính Trị quốc gia, Hà Nội 44 Huỳnh Công Minh - Trong hội thảo khoa học nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức nhà trường phổ thơng thành phố Hồ Chí Minh năm 2007 45 Phạm Đình Nghiệp (2004), Giáo dục tư tưởng cách mạng cho niên nay, Nxb Thanh niên 46 Phạm Thị Thanh Ngoan (2004), Giáo dục đạo đức cho học sinh trung học phổ thơng thành phố Hồ Chí Minh nay, Luận văn thạc sĩ Trường Đại học Khoa học Xã hội Nhân văn thành phố Hồ Chí Minh 119 47 Đào Tuấn Hậu (2015), Vai trị văn hóa phát triển kinh tế - xã hội thành phố Hồ Chí Minh thời kỳ đổi mới, Luận án tiến sĩ Trường Đại học Khoa học Xã hội Nhân văn thành phố Hồ Chí Minh 48 Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh - Khoa Triết học (2000), Giáo trình đạo đức học, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội 49 Lê Như Hoa (2003), Bản sắc dân tộc lối sống đại, Nxb Văn hóa thơng tin, Hà Nội 50 Lê Văn Hồng (chủ biên) (1997), Tâm lý học lứa tuổi Tâm lý học sư phạm, Nxb Giáo dục 51 Nguyễn Thị Thu Hương (2005), “Bạo lực học đường đồng phạm bạo lực học đường”, Tạp chí Thanh niên, số 25 52 Nguyễn Văn Huyên (2003), “Lối sống ngừơi Việt Nam tác động toàn cầu hóa” 53 Trần Đăng Sinh, Nguyễn Thị Thọ (2008), Giáo trình đạo đức học, Nxb Đại học sư phạm Hà Nội 54 Sở Giáo dục Đào tạo Tp.Hồ Chí Minh (2009), Báo cáo tổng kết thực nhiệm vụ năm học 2008-2009 & nhiệm vụ trọng tâm năm học 2009-2010,Tp Hồ Chí Minh 55 Sở Giáo dục Đào tạo Tp.Hồ Chí Minh (2009), Báo cáo tổng kết cơng tác giáo dục trị tư tưởng năm học 2008-2009 & phương hướng hoạt động năm học 2009-2010, Tp Hồ Chí Minh 56 Sở Giáo dục Đào tạo Tp.Hồ Chí Minh (2010), Báo cáo tổng kết thực nhiệm vụ năm học 2009-2010 & nhiệm vụ trọng tâm năm học 2010-2011, Tp Hồ Chí Minh 57 Sở Giáo dục Đào tạo Tp.Hồ Chí Minh (2010), Báo cáo tổng kết cơng tác giáo dục trị tư tưởng năm học 2009-2010 & phương hướng hoạt động năm học 2010-2011, Tp Hồ Chí Minh 120 58 Sở Giáo dục Đào tạo Tp.Hồ Chí Minh (2011), Báo cáo tổng kết thực nhiệm vụ năm học 2010-2011 & nhiệm vụ trọng tâm năm học 2011-2012, Tp Hồ Chí Minh 59 Sở Giáo dục Đào tạo Tp.Hồ Chí Minh (2011), Báo cáo tổng kết cơng tác giáo dục trị tư tưởng năm học 2010-2011 & phương hướng hoạt động năm học 2011-2012, Tp Hồ Chí Minh 60 Sở Giáo dục Đào tạo Tp.Hồ Chí Minh (2012), Báo cáo tổng kết thực nhiệm vụ năm học 2011-2012 & nhiệm vụ trọng tâm năm học 2012-2013, Tp Hồ Chí Minh 61 Sở Giáo dục Đào tạo Tp.Hồ Chí Minh (2012), Báo cáo tổng kết cơng tác giáo dục trị tư tưởng năm học 2011-2012 & phương hướng hoạt động năm học 2012-2013, Tp Hồ Chí Minh 62 Sở Giáo dục Đào tạo Tp.Hồ Chí Minh (2013), Báo cáo tổng kết thực nhiệm vụ năm học 2012-2013 & nhiệm vụ trọng tâm năm học 2013-2014, Tp Hồ Chí Minh 63 Hồng Trung (2001), Quan điểm đạo đức Mác –Lênin – Cơ sở hình thành tư tưởng đạo đức cách mạng Hồ Chí Minh, Tạp chí Khoa học xã hội, số 64 Phạm Hồng Tung (2001), Thanh niên lối sống niên Việt Nam trình đổi hội nhập quốc tế, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội 65 Thành ủy - Hội đồng nhân dân - Ủy ban nhân dân TP.Hồ Chí Minh Tạp chí Lý luận trị (2010), Thành phố Hồ Chí Minh 32 năm xây dựng phát triển (1975 – 2010), Nxb Thanh niên 66 Lưu Thu Thủy (2003), Giáo dục giá trị truyền thống cho học sinh trung học phổ thơng qua hoạt động ngồi lên lớp, Giáo dục, số 72 67 Trần Ngọc Thêm (1998), Tìm hiểu sắc văn hóa Việt Nam, Nxb Giáo Dục, Hà Nội 68 Tạp chí Triết Học (2014), số 12 121 69 Tập thể tác giả (1976), Lối sống chủ nghĩa đấu tranh tư tưởng nay, Nxb Tiến bộ, Mátcơva 70 Tập thể tác giả (1978), Lối sống – khái niệm thực, vấn đề, Nxb Mátcơva 71 Trung tâm nghiên cứu khoa học gia đình phụ nữ, Gia đình vấn đề giáo dục gia đình (1994), Nxb Khoa học xã hội, Hà nội 72 Từ điển Tiếng Việt (1992), Nxb Trung tâm từ điển ngôn ngữ Hà Nội 73 Từ điển Tiếng Việt (1997), Nxb Khoa học xã hội 74 Từ điển Bách khoa Việt Nam (2002), tập 2, Nxb Từ điển Bách khoa, Hà Nội 75 Trích nói Hội nghị cán Đảng ngành giáo dục tháng 6/1957 76 Viện nghiên cứu chiến lược (1999), Chính sách công nghiệp, thống kê giáo dục đào tạo thành phố Hồ Chí Minh vào kỷ XXI, Nxb.Thống kê 77 Huỳnh Khái Vinh (2001), Những vấn đề thời văn hóa, Nxb Văn hóa – Thơng tin, Hà Nội 78 http://www.nhandan.com.vn 79 http://tamly.com.vn 80 http://www.moet.gov.vn 81 http://vietnamnet.vn 82 http://nguyentandung.org 83 http://vietbao.vn 122 PHỤ LỤC PHIẾU KHẢO SÁT Các em thân mến! Để có thêm khoa học cho đề tài nghiên cứu “Vấn đề giáo dục đạo đức lối sống cho học sinh trung học phổ thơng thành phố Hồ Chí Minh nay”, chúng tơi tổ chức khảo sát nhóm học sinh phổ thông… Xin em cho biết số ý kiến công tác giáo dục đạo đức lối sống cho học sinh trung học phổ thông thành phố Hồ Chí Minh Rất mong nhận giúp đỡ đóng góp ý kiến em Xin chân thành cảm ơn em! 1/ Theo em, việc giáo dục đạo đức lối sống cho học sinh thực hiện? Gia đình Nhà trường Các tổ chức xã hội Tự thân người Ý kiến khác (ghi rõ) 2/Theo em công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh trung học phổ thơng có tầm quan trọng nào? Rất cần thiết Cần thiết Không cần thiết 3/ Hãy cho biết ý kiến em quan niệm đạo đức đây:(đánh dấu X vào cột dòng tương ứng với ý kiến) Các quan niệm đạo đức Thái độ Đồng ý Cha mẹ sinh con, trời sinh tính Khơng Đang đồng ý phân vân 123 Đạo đức gốc người Đạo đức thân người tự định Sống để hưởng thụ Tiền mua thứ Đạt mục đích giá Quan niệm “ người người” Tài quan trọng so với đạo đức Hiền phải đâu tính sẵn, phần nhiều giáo dục mà nên Có tiền mua tiên 4/ Ý kiến em phẩm chất đạo đức sau: (đánh dấu X vào cột dòng tương ứng với ý kiến) Mức độ Các phẩm chất đạo đức Tự trọng Trung thực Yêu thương, quan tâm đến bạn bè Cần, kiệm, liêm, Công, dung, ngôn, hạnh Tôn trọng, lễ phép với thầy cô, ba mẹ Tôn trọng, lễ phép với người lớn tuổi Rất quan Quan Ít quan trọng trọng trọng 124 Không gian lận dối trá thi cử Cần cù, chăm Hiếu thảo với ơng bà cha mẹ Hịa đồng với người 5/ Em đồng ý với ý kiến sau đây: Học sinh trung học phổ thông có nên có trách nhiệm lối sống định Sống có lý tưởng điều cốt yếu niên Sống lương thiện phần phẩm chất học sinh trung học phổ thông Không đồng ý với ý kiến 6/ Em chọn ý kiến sau đây: Mỗi người phải xác định cho lý tưởng sống từ cịn tuổi học sinh trung học phổ thông Tuổi học sinh trung học phổ thông chưa cần thiết phải nghĩ tới việc sống nào, sớm, nên tâm học tập cho tốt Không chọn với ý kiến (cho ý kiến khác) 7/ Bản thân em cảm thấy việc xác định cho lý tưởng sống có tầm quan trọng nào? Rất quan trọng Không quan trọng Hồn tồn khơng quan trọng 8/ Em tự điều chỉnh hành vi, thái độ, suy nghĩ theo quy tắc chuẩn mực sau đây: Theo quy tắc, chuẩn mực đạo đức xã hội Theo quy tắc, chuẩn mực pháp luật Theo quy tắc, quy định nhà trường e theo học 125 Theo quy tắc bố mẹ đặt Theo quy tắc mà tự thân thấy Khác (ghi rõ) 9/ Tự thân em đánh giá người có lối sống nào? Có ý thức phấn đấu vươn lên Cư xử phù hợp với hoàn cảnh, tránh điều mà người cho sai Luôn sống theo quy tắc, chuẩn mực đạo đức, chuẩn mực gia đình Ln sống theo quy tắc, chuẩn mực đạo đức, chuẩn mực xã hội Luôn sống người 10/ Em thường tham gia hoạt động mức độ sau đây: Mức độ Các hoạt động Rất thường xuyên Thường Thỉnh Khơng xun thoảng có tham tham gia gia Ủng hộ người gặp hồn cảnh khó khăn Tham gia chiến dịch tuyên truyền phòng chống HIV/AIDS 3.Tham gia chiến dịch hoa phượng đỏ Chấp hành luật lệ an tồn giao thơng Tham gia buổi thăm giúp đỡ người già, neo đơn Giúp đỡ bạn bè có hồn cảnh 126 khó khăn Tham gia buổi học kĩ sống nhà trường Tham gia buổi học giáo dục giới tính nhà trường tổ chức 11/ Em nghĩ vấn đề sau ( đánh dấu X vào nhận định mà bạn cho đúng) Giá trị đạo đức tảng để phát triển xã hội Giá trị đạo đức làm cho cá nhân tốt xã hội tốt Thế hệ trẻ cần định hướng giá trị đạo đức đắn hồn thiện thân Các giá trị đạo đức lỗi thời, lạc hậu sống đại ngày Muốn hạnh phúc, người cần phải có giá trị đạo đức đắn Giá trị đạo đức cần cho hệ thời đại Các giá trị đạo đức mang tính lý thuyết khơng đơi với thực tế 12/ Em có nhận xét hành vi đạo đức trên: Mức độ Rất s Nội dung Stt hành vi 2Theo bạn, việc nói tục, chửi thề, chửi bậy hành vi 3Việc gian lận kiểm tra, thi không tốt tốt 1Việc bỏ học, trốn giờ, theo bạn cử theo bạn hành vi Khơng Bình Rất thường bình thường 127 4Việc vi phạm luật tham gia giao thông hành vi 5Vô lễ với thầy cô hành vi 6Uống rượu bia, hút thuốc hành vi 128 PHỤ LỤC KẾT QUẢ THỐNG KÊ PHIẾU KHẢO SÁT Ý KIẾN Bảng 1.2 Thái độ Các quan niệm đạo đức Đồng ý (%) Không đồng Đang phân ý (%) vân (%) Cha mẹ sinh con, trời sinh tính 20,6 50,7 28,7 Đạo đức gốc người 68,5 15,1 16.4 Đạo đức thân người tự 79,9 8,1 12 Sống để hưởng thụ 20,4 60 19,6 Tiền mua thứ 30,2 35,8 34 Đạt mục đích 9,5 80,7 9.8 Quan niệm “ người người” 51,2 36,5 12,3 Tài quan trọng so với đạo 20,8 69,5 69,8 8.7 21,5 10.5 58,8 30,7 định giá đức Hiền phải đâu tính sẵn, phần nhiều giáo dục mà nên Có tiền mua tiên 129 Bảng 2.2 Mức độ Các hoạt động Rất Thường Thỉnh Không thường xuyên thoảng xuyên (%) có tham tham gia gia (%) (%) (%) Ủng hộ người gặp hồn cảnh khó 23,8 40,8 25,7 9,7 16,6 51 20,1 12,3 26,3 40,9 22,4 10,4 50,8 49,2 20,8 34,7 34,5 10 20.7 39,5 60,2 29,8 50,6 19.6 26,1 63,9 khăn Tham gia chiến dịch tuyên truyền phòng chống HIV/AIDS Tham gia chiến dịch hoa phượng đỏ Chấp hành luật lệ an tồn giao 0 thơng Tham gia buổi thăm giúp đỡ người già, neo đơn Giúp đỡ bạn bè có hồn cảnh khó khăn Tham gia buổi học kĩ sống nhà trường Tham gia buổi học giáo dục giới tính nhà trường tổ chức 10 130 Bảng 3.2 Mức độ Stt Nội dung Rất Khơng Bình Rất khơng tốt thường bình tốt (%) (%) thường (%) Việc bỏ học, trốn giờ, theo bạn 44,1 30,7 13,4 40,2 17,3 30,5 12 50,8 28 20,3 0,9 68,1 20,5 11,4 Vô lễ với thầy cô hành vi 41,7 58,3 Uống rượu bia, hút thuốc hành 47,8 38,7 bậy hành vi Việc gian lận kiểm tra, thi cử theo bạn hành vi Việc vi phạm luật tham gia giao hành vi Theo bạn, việc nói tục, chửi thề, chửi (%) thông hành vi vi 20,1 131 Bảng 4.2 Mức độ Các phẩm chất đạo đức Rất quan Quan Ít quan trọng trọng trọng (%) (%) (%) Tự trọng 15,4 75,4 9,2 Trung thực 78,5 16,3 5,2 Yêu thương, quan tâm đến bạn bè 30.5 57,5 27 Cần, kiệm, liêm, 21 59,6 19,4 Công, dung, ngôn, hạnh 27,5 65,7 38,2 Tôn trọng, lễ phép với thầy cô, ba mẹ 60,8 34,1 5,1 Tôn trọng, lễ phép với người lớn tuổi 70,5 27,4 2,1 10 31,5 58,5 Cần cù, chăm 40,6 46,3 13,1 Hiếu thảo với ông bà cha mẹ 62,7 37.3 Hịa đồng với người 28,9 40,6 30,5 Khơng gian lận dối trá thi cử ... TÁC GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY 39 2.1 NHỮNG YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN ĐẠO ĐỨC VÀ LỐI SỐNG CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở THÀNH PHỐ... CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THƠNG Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY 68 2.2.1 Một số kết đạt công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh trung học phổ thơng thành phố Hồ Chí Minh ... tác giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh trung học phổ thông thành phố Hồ Chí Minh 79 2.3 PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG CHO HỌC SINH TRUNG