Giáo dục chính trị và giáo dục chính trị cho học viên đào tạo sĩ quan ở các nhà trường Quân đội - Quan niệm, nội dung, phương thức
1.1.1 Học viên đào tạo sĩ quan của nhà trường Quân đội - Quan niệm, đặc điểm, vai trò
1.1.1.1 Quan niệm học viên đào tạo sĩ quan ở nhà trường Quân đội
Quan niệm về học viên đào tạo sĩ quan trong các trường quân đội Việt Nam được xác định theo Điều lệ công tác nhà trường Quân đội nhân dân, trong đó học viên được định nghĩa là “người học” thực hiện nhiệm vụ học tập và rèn luyện Học viên là những cá nhân đã được lựa chọn, đáp ứng đủ điều kiện và tiêu chuẩn theo quy chế tuyển sinh, và đã trúng tuyển để nhập học Trong suốt khóa học, học viên sẽ tích lũy kiến thức, kỹ năng và các yếu tố cần thiết, từ đó phát triển thành những người có phẩm chất và năng lực đáp ứng mục tiêu đào tạo đã đề ra.
Học viên đào tạo sĩ quan trong các trường Quân đội là những thanh niên, hạ sĩ quan, và binh sĩ đã trúng tuyển, có nhiệm vụ học tập và rèn luyện để phát triển phẩm chất và năng lực Họ phải đáp ứng yêu cầu chức trách và nhiệm vụ theo mục tiêu đào tạo được xác định cho từng chuyên ngành.
1.1.1.2 Đặc điểm học viên đào tạo sĩ quan ở nhà trường Quân đội
Học viên đào tạo sĩ quan có những đặc điểm riêng biệt, phản ánh tính chất đặc thù của chuyên ngành quân sự Những nét cơ bản này thể hiện sự nghiêm túc trong đào tạo, tinh thần kỷ luật cao và khả năng lãnh đạo, giúp họ đáp ứng yêu cầu khắt khe của môi trường quân đội.
Hoạt động học tập và rèn luyện của học viên sĩ quan quân đội được thiết kế phù hợp với đặc thù nhiệm vụ của từng trường, ngành và quân binh chủng Học viên sĩ quan Lục quân và Pháo binh được đào tạo kỹ năng sử dụng vũ khí hỏa lực, chỉ huy chiến đấu và rèn luyện tính cơ động, ngụy trang để đối phó với các đòn tấn công của địch Trong khi đó, học viên sĩ quan Tăng Thiết giáp tập trung vào chỉ huy hiệp đồng và phát triển tiến công trong các tình huống phòng ngự Học viên sĩ quan Đặc công chú trọng vào chiến thuật tác chiến độc lập, với phương châm "lấy ít đánh nhiều" Sĩ quan Công binh phát triển năng lực xây dựng công trình chiến đấu và xử lý bom mìn, trong khi sĩ quan Phòng hóa được huấn luyện khắc phục hóa chất độc hại và sự cố hóa học Cuối cùng, học viên sĩ quan Thông tin được đào tạo để đảm bảo thông tin liên lạc an toàn, kịp thời và chính xác, đồng thời quản lý các trang thiết bị viễn thông và công nghệ thông tin.
Thứ hai, chất lượng tuyển chọn học viên đào tạo sĩ quan các trường Quân đội ngày càng toàn diện và được nâng cao
Để trở thành sĩ quan quân đội, thanh niên và hạ sĩ quan chiến sĩ cần tốt nghiệp phổ thông trung học và nộp hồ sơ dự tuyển Hồ sơ phải được xét duyệt và thẩm định tại cơ quan quân sự địa phương, bao gồm thông tin cá nhân và lai lịch chính trị rõ ràng Ứng viên cần là đoàn viên Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, có khả năng trở thành đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam, đồng thời phải có phẩm chất đạo đức tốt và tuân thủ pháp luật Việc xét tuyển sẽ dựa trên điểm số từ cao xuống thấp cho đến khi đủ chỉ tiêu quy định.
Thứ ba, học viên đào tạo sĩ quan ở các trường Quân đội đa dạng về đặc điểm vùng miền, dân tộc, điều kiện gia đình
Học viên đào tạo sĩ quan được tuyển chọn từ thí sinh, quân nhân và học viên cử tuyển, với trình độ nhận thức cao và động cơ học tập đúng đắn Tuy nhiên, sự đa dạng về vùng miền và thành phần xuất thân, đặc biệt là số học viên cử tuyển đến từ các dân tộc thiểu số và vùng sâu, vùng xa, dẫn đến những khó khăn trong việc đồng đều trình độ nhận thức và hiểu biết về mục tiêu, yêu cầu đào tạo.
1.1.1.3 Vai trò của học viên đào tạo sĩ quan
Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh rằng cán bộ là "tiền vốn của Đoàn thể" và là "cái gốc của mọi công việc", đồng thời khẳng định rằng "Huấn luyện cán bộ là công việc gốc của Đảng" Điều này cho thấy học viên đào tạo sĩ quan tại các trường Quân đội có vai trò quan trọng trong việc tạo nên sức mạnh tổng hợp của toàn quân Trong bối cảnh khoa học công nghệ 4.0 phát triển mạnh mẽ, việc đào tạo sĩ quan có năng lực toàn diện, đặc biệt là năng lực chính trị, trở thành yêu cầu cấp thiết để đáp ứng những thay đổi nhanh chóng trong phương thức hoạt động vũ trang hiện nay.
Hiện nay, các trường Quân đội đào tạo sĩ quan bao gồm: Học viện Kỹ thuật Quân sự, Học viện Hậu cần, Học viện Biên phòng, Học viện Phòng không - Không quân, Học viện Hải quân, Học viện Khoa học Quân sự, Học viện Quân y, cùng với các Trường Sĩ quan như Lục quân 1, Lục quân 2, Không quân, Pháo binh, Tăng Thiết giáp, Đặc công, Công binh, Thông tin, Phòng hóa và Kỹ thuật.
1.1.2 Giáo dục chính trị cho học viên đào tạo sĩ quan - Quan niệm, nội dung, phương thức
1.1.2.1 Quan niệm về giáo dục chính trị cho học viên đào tạo sĩ quan
Giáo dục đóng vai trò quan trọng trong đời sống xã hội, đặc biệt trong việc hình thành và phát triển phẩm chất chính trị và đạo đức Giáo dục chính trị tại các trường Quân đội là quá trình tiếp nối nhằm củng cố và phát triển những giá trị này, được hình thành từ gia đình, trường học và cộng đồng nơi học viên sinh sống.
Sự hình thành và phát triển các phẩm chất chính trị, đạo đức và lối sống không chỉ phục vụ cho nhiệm vụ học tập mà còn có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển nhân cách của sinh viên sau khi tốt nghiệp Những phẩm chất này, được rèn luyện trong thời gian học tại trường, sẽ giúp họ nhanh chóng hoàn thiện bản thân để đáp ứng yêu cầu của công việc mới trong môi trường sĩ quan.
Giáo dục chính trị cho học viên đào tạo sĩ quan đóng vai trò quan trọng trong việc phát huy nguồn lực con người, vừa là mục tiêu vừa là động lực cho sự phát triển kinh tế xã hội Đây là trung tâm của quá trình xây dựng Đảng, với văn hóa và con người là nền tảng tinh thần, đồng thời tăng cường quốc phòng và an ninh là nhiệm vụ trọng yếu và thường xuyên.
Giáo dục chính trị cho học viên đào tạo sĩ quan là một hoạt động có tổ chức và có mục đích, nhằm tác động đến nhận thức, tư tưởng và hành động của người học Hoạt động này trang bị cho học viên kiến thức cơ bản về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, cùng với đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước Đồng thời, nó cũng nhấn mạnh truyền thống, nhiệm vụ của quân đội và rèn luyện kỹ năng hoạt động chính trị, từ đó hình thành và phát triển phẩm chất, nhân cách của sĩ quan, đáp ứng yêu cầu đào tạo.
Mục đích giáo dục chính trị cho học viên đào tạo sĩ quan hiện nay là xây dựng thế giới quan và phương pháp luận khoa học, nâng cao trình độ tri thức toàn diện, đồng thời hình thành niềm tin vào chủ nghĩa cộng sản Điều này giúp mỗi học viên hoàn thành tốt nhiệm vụ và trách nhiệm được giao, góp phần phát triển và hoàn thiện nhân cách người quân nhân cách mạng trong thời kỳ mới, thể hiện con người mới Việt Nam XHCN trong thời đại Hồ Chí Minh.
Chủ thể giáo dục chính trị bao gồm cấp ủy, tổ chức đảng, chính ủy, chính trị viên, cán bộ chính trị, cán bộ, đảng viên, giảng viên và quần chúng Theo Quy chế 438 của Tổng cục Chính trị, Đảng uỷ và các tổ chức Đảng trong nhà trường là những đơn vị chủ chốt trong việc giáo dục chính trị cho học viên đào tạo sĩ quan Đảng ủy nhà trường, Đảng ủy cơ sở Tiểu đoàn và Chi bộ Đại đội là các chủ thể lãnh đạo trực tiếp công tác này Đội ngũ cán bộ các cấp, đặc biệt là cán bộ chính trị, cơ quan chính trị và giáo viên Khoa, là những người trực tiếp thực hiện giáo dục chính trị.
Khoa học xã hội và nhân văn đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục chính trị tại các cơ sở giáo dục Cơ quan chính trị là đơn vị tham mưu cho Đảng uỷ và Ban giám hiệu, chịu trách nhiệm chỉ đạo và kiểm tra việc thực hiện giáo dục chính trị theo kế hoạch Tại các đơn vị như Tiểu đoàn và Đại đội, Trợ lý chính trị sẽ trực tiếp giảng dạy chính trị cho học viên, dưới sự điều hành của cơ quan chính trị và sự phân công từ tổ giáo viên Tiểu đoàn.
