BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI = = = = TRIỆU THỊ THU QUẢN LÍ ỨNG DỤNG CƠNG NGHỆ THƠNG TIN TRONG DẠY HỌC TẠI CÁC TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN TRÊN ĐỊA BÀN HÀ NỘI LUẬN ÁN TIẾN SĨ GIÁO DỤC HỌC HÀ NỘI - 2013 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI = = = = TRIỆU THỊ THU QUẢN LÍ ỨNG DỤNG CƠNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG DẠY HỌC TẠI CÁC TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN TRÊN ĐỊA BÀN HÀ NỘI Chuyên ngành : QUẢN LÍ GIÁO DỤC Mã số : 62.14.01.14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ GIÁO DỤC HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS NGÔ QUANG SƠN TS ĐÀO LAN HƯƠNG HÀ NỘI - 2013 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng Các số liệu kết nghiên cứu nêu luận án trung thực, đồng tác giả cho phép sử dụng chưa công bố cơng trình khác Tác giả luận án Triệu Thị Thu ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN i MỤC LỤC ii CÁC CHỮ VIẾT TẮT vi MỞ ĐẦU Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC QUẢN LÍ ỨNG DỤNG CƠNG NGHỆ THƠNG TIN TRONG DẠY HỌC TẠI CÁC TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN 1.1 Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1 Những nghiên cứu nước 1.1.2 Những nghiên cứu nước 1.2 Một số khái niệm 13 1.2.1 Công nghệ thông tin 13 1.2.2 Ứng dụng công nghệ thông tin dạy học 14 1.2.3 Quản lí chun mơn 16 1.2.4 Trung tâm giáo dục thường xuyên 17 1.2.5 Quản lí ứng dụng cơng nghệ thông tin dạy học 20 1.3 Nội dung ứng dụng CNTT dạy học .20 1.3.1 Ứng dụng CNTT để thiết kế kế hoạch dạy học .20 1.3.2 Ứng dụng CNTT trình dạy học .23 1.3.3 Ứng dụng CNTT quản lí để hỗ trợ khuyến khích học tập .26 1.3.4 Ứng dụng CNTT để khai thác tiện ích mạng .29 1.4 Nội dung quản lí ứng dụng CNTT dạy học 29 1.4.1 Quản lí việc ứng dụng CNTT để thiết kế kế hoạch dạy học 30 1.4.2 Quản lí ứng dụng CNTT trình dạy học (hỗ trợ phương pháp kĩ dạy học GV) 31 1.4.3 Quản lí việc ứng dụng CNTT để hỗ trợ khuyến khích học tập 33 1.4.4 Quản lí việc ứng dụng CNTT để khai thác tiện ích mạng .37 iii 1.5 Yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lí ứng dụng CNTT dạy học trung tâm GDTX 38 1.5.1 Hiệu lực quản lí chun mơn trung tâm GDTX 38 1.5.2 Trình độ chun mơn CNTT GV, nhà quản lí 40 1.5.3 Hạ tầng kĩ thuật CNTT trung tâm GDTX 41 1.5.4 Môi trường quản lí chun mơn trung tâm GDTX .41 1.5.5 Đặc điểm nhận thức học viên trình độ tin học học viên 41 Kết luận chương 42 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÍ ỨNG DỤNG CƠNG NGHỆ THƠNG TIN TRONG DẠY HỌC TẠI TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN TRÊN ĐỊA BÀN HÀ NỘI 44 2.1 Tình hình phát triển trung tâm GDTX Hà Nội 44 2.1.1 Qui mô thành tựu 44 2.1.2 Đặc điểm quản lí chuyên môn trung tâm GDTX 49 2.1.3 Việc triển khai thực thị, nghị quyết, chủ trương sách Đảng, Nhà nước điều kiện để ứng dụng CNTT DH trung tâm GDTX 51 2.2 Thực trạng ứng dụng CNTT vào dạy học trung tâm GDTX Hà Nội 52 2.2.1 Ứng dụng CNTT để thiết kế kế hoạch dạy học .56 2.2.2 Ứng dụng CNTT trình dạy học .58 2.2.3 Ứng dụng CNTT quản lí để hỗ trợ khuyến khích học tập .60 2.2.4 Ứng dụng CNTT để khai thác tiện ích mạng .64 2.3 Thực trạng quản lí ứng dụng CNTT vào dạy học trung tâm GDTX Hà Nội 67 2.3.1 Tổ chức khảo sát thực trạng 67 2.3.2 Chọn mẫu 68 2.3.3 Kết khảo sát 68 iv 2.4 Đánh giá chung thực trạng quản lí ứng dụng CNTT dạy học trung tâm giáo dục thường xuyên 80 2.4.1.Thuận lợi 80 2.4.2 Khó khăn việc quản lí ứng dụng CNTT vào DH 81 2.4.3 Các yếu tố ảnh hưởng đến việc quản lí ứng dụng CNTT DH .82 Kết luận chương 84 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÍ ỨNG DỤNG CƠNG NGHỆ THƠNG TIN TRONG DẠY HỌC TẠI CÁC TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN TRÊN ĐỊA BÀN HÀ NỘI 86 3.1 Những nguyên tắc đề xuất biện pháp .86 3.1.1 Nguyên tắc đảm bảo tính đồng 86 3.1.2 Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa 86 3.1.3 Ngun tắc chun mơn hóa 86 3.1.4 Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn 87 3.2 Các biện pháp quản lí ứng dụng CNTT dạy học trung tâm GDTX .87 3.2.1 Nâng cao nhận thức ứng dụng CNTT dạy học cho GV .87 3.2.2 Tổ chức bồi dưỡng cho giáo viên ứng dụng CNTT vào dạy học .90 3.2.3 Xây dựng hệ thống máy tính mạng Internet thuận lợi để phục vụ dạy học 94 3.2.4 Chỉ đạo quy trình thiết kế sử dụng giáo án dạy học tích cực có ứng dụng CNTT .98 3.2.5 Quản lí hạ tầng sở vật chất, thiết bị dạy học đại, xây dựng phòng học ĐPT .104 3.2.6 Giám đốc quy định văn từ khích lệ đến bắt buộc với mục đích làm cho GV ứng dụng CNTT vào dạy học 107 3.2.7 Giám sát, kiểm tra trình kết thực việc ứng dụng CNTT dạy học trung tâm GDTX 109 v 3.3 Mối quan hệ biện pháp 112 3.4 Khảo nghiệm mức độ cần thiết khả thi biện pháp 114 3.4.1 Kết khảo nghiệm mức độ cần thiết biện pháp đề xuất 114 3.4.2 Kết khảo nghiệm mức độ khả thi biện pháp đề xuất 116 3.4.3 Mối tương quan tính cần thiết tính khả thi biện pháp quản lí ứng dụng CNTT dạy học trung tâm GDTX 119 3.5 Thực nghiệm số biện pháp quản lí ứng dụng CNTT dạy học trung tâm GDTX .120 3.5.1 Mục đích thực nghiệm 120 3.5.2 Nội dung thực nghiệm 121 3.5.3 Chọn mẫu địa bàn thực nghiệm 121 3.5.4 Tổ chức thực nghiệm tác động (vòng 1) 122 3.5.5 Tổ chức thực nghiệm tác động mở rộng (vòng 2) 132 Kết luận chương 136 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 137 DANH MỤC CƠNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ 140 TÀI LIỆU THAM KHẢO 141 PHỤ LỤC vi CÁC CHỮ VIẾT TẮT BTVH Bổ túc văn hóa CBQL Cán quản lí CLDH CNTT CSVC DH ĐPT Chất lượng dạy học Công nghệ thông tin Cơ sở vật chất Dạy học Đa phương tiện GAĐT GADHTC GDTX Giáo án điện tử Giáo án dạy học tích cực Giáo dục thường xuyên GĐ Giám đốc GV HV ICT Giáo viên Học viên Công nghệ thông tin truyền thông KHCN PPDH PMDH QLGD Khoa học công nghệ Phương pháp dạy học Phần mềm dạy học Quản lí giáo dục SGK TBDH Sách giáo khoa Thiết bị dạy học THCS Trung học sở THPT XHHT Trung học phổ thông Xã hội học tập XMC Xóa mù chữ MỞ ĐẦU Lí chọn đề tài Ngày với bùng nổ CNTT, lượng tri thức nhân loại tăng nhanh vũ bão Chúng ta bước vào kỷ nguyên CNTT với kinh tế tri thức, xu tồn cầu hố Điều ảnh hưởng sâu sắc đến hoạt động đời sống xã hội tất quốc gia giới, địi hỏi người phải có nhiều kỹ thái độ tích cực để tiếp nhận làm chủ tri thức, làm chủ thông tin cách sáng tạo Đổi giáo dục đào tạo diễn qui mơ tồn cầu, tạo nên biến đổi sâu sắc cho giáo dục giới Việt Nam theo hướng đại hóa, cơng nghệ hóa Trước yêu cầu ngày cao xã hội, Đảng Nhà nước ta đưa sách mang tầm vĩ mơ, tập trung đầu tư cho giáo dục Điều khẳng định Nghị Đại hội Đảng lần thứ X: “Về giáo dục đào tạo, phấn đấu để lĩnh vực với khoa học công nghệ thực quốc sách hàng đầu, thông qua việc đổi toàn diện giáo dục đào tạo, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, chấn hưng giáo dục Việt Nam” [25] Nhận thức vai trò to lớn CNTT trình DH, Đảng ta đưa Chỉ thị số 58-CT/TW Bộ Chính trị ( Khố VIII ) là: “Ứng dụng phát triển công nghệ thông tin nhiệm vụ ưu tiên chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, phương tiện chủ lực để tắt đón đầu, rút ngắn khoảng cách phát triển so với nước trước Mọi lĩnh vực hoạt động kinh tế, văn hố, xã hội, an ninh quốc phịng phải ứng dụng CNTT để phát triển” [1] Đồng thời thị khẳng định: “Đẩy mạnh ứng dụng CNTT công tác giáo dục đào tạo cấp học, bậc học, ngành học Phát triển hình thức đào tạo từ xa phục vụ cho nhu cầu học tập toàn xã hội Đặc biệt tập trung phát triển mạng máy tính phục vụ cho giáo dục đào tạo, kết nối Internet tới tất sở giáo dục đào tạo” [1] Chỉ thị số 29/2001/CT-BGD&ĐT tăng cường giảng dạy, đào tạo ứng dụng CNTT ngành giáo dục giai đoạn 2001 -2005 có nêu: “CNTT đa phương tiện tạo thay đổi lớn hệ thống quản lí giáo dục, chuyển tải nội dung chương trình đến người học, thúc đẩy cách mạng phương pháp dạy học” [6] Chỉ thị tiếp tục nhấn mạnh: “Đẩy mạnh ứng dụng CNTT GD-ĐT tất cấp học, bậc học, ngành học theo hướng sử dụng CNTT công cụ hỗ trợ đắc lực cho đổi phương pháp giảng dạy, học tập tất môn học” [6] Đặc biệt việc ứng dụng CNTT vào DH bước đầu đem lại hiệu năm học 2008- 2009, Bộ GD-ĐT lấy tên là: "Năm học ứng dụng CNTT" Trong thị số 47/2008/CT-BGD&ĐT nêu rõ: “Đẩy mạnh cách hợp lý việc triển khai ứng dụng công nghệ thông tin đổi phương pháp dạy học cấp học Ở nơi có điều kiện thiết bị tin học, bước đổi phương pháp dạy học thông qua việc thực giảng điện tử, xây dựng sở liệu điện tử cho học tập mơn, ứng dụng phần mềm mơ thí nghiệm, xây dựng thư viện giảng điện tử, hướng tới triển khai công nghệ học điện tử (E-Learning); tăng cường giao lưu trao đổi soạn qua mạng; phát huy tính tích cực tự học, tự tìm tịi thơng tin qua mạng Internet” [7] Chúng ta nhận thấy, ứng dụng CNTT vào DH xu tất yếu Ngày CNTT triển khai ứng dụng cho cấp học, đặc biệt giáo dục thường xuyên (GDTX) Hệ thống GDTX có linh hoạt thời gian, độ tuổi, HV vừa học vừa làm, học từ xa có hướng dẫn GDTX có vị trí quan trọng góp phần nâng cao dân trí, đào tạo nguồn nhân lực cho xã hội Mục tiêu trung tâm GDTX nhằm xóa mù chữ, giúp HV hồn thiện học vấn phổ thơng có điều kiện phát huy lực cá nhân để lựa chọn nghề nghiệp Thậm chí HV tiếp tục lựa chọn học nghề học lên cấp cao Để đạt mục tiêu đề ra, trung tâm GDTX cần phải quan tâm đến đội ngũ CBQL, GV Bởi đội ngũ CBQL đội ngũ GV đóng vai trị vơ quan trọng trình đào tạo Trong thị 40-CT/TW Ban Bí thư Trung ương Đảng xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo CBQL giáo dục rõ: “Nhà giáo cán quản lí giáo dục lực lượng nịng cốt, có vai trị quan trọng…” [2] Để nâng cao chất lượng giáo dục, trước tiên cần phải quan tâm đầu tư nâng cao chất lượng đội ngũ CBQL, GV, chương trình, phương pháp giảng dạy đặc biệt cơng tác quản lí giáo dục cở sở giáo dục Đội ngũ CBQL cần phải làm tốt cơng tác quản lí ứng dụng CNTT để phục vụ q trình DH, từ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trung tâm GDTX Những năm gần đây, đội ngũ CBQL trung tâm GDTX có nhiều cố gắng việc quản lí ứng dụng CNTT vào DH Tuy nhiên, hiệu chưa cao số nguyên nhân như: Do nhận thức trình độ CNTT GV cịn nhiều hạn chế Đặc biệt cơng tác quản lí giám đốc trung tâm nhiều bất cập; điều kiện ứng dụng ... sở lí luận việc quản lí ứng dụng cơng nghệ thông tin dạy học trung tâm giáo dục thường xuyên Chương 2: Thực trạng quản lí ứng dụng công nghệ thông tin dạy học trung tâm giáo dục thường xuyên địa. .. bàn Hà Nội Chương 3: Biện pháp quản lí ứng dụng cơng nghệ thông tin dạy học trung tâm giáo dục thường xuyên địa bàn Hà Nội Chương CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC QUẢN LÍ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG. .. việc quản lí ứng dụng CNTT DH .82 Kết luận chương 84 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÍ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG DẠY HỌC TẠI CÁC TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN TRÊN ĐỊA BÀN HÀ NỘI